NGU N G C TH N THO I HY L P VÀ M I HAI V TH N TRÊN ĐNHỒ Ố Ầ Ạ Ạ ƯỜ Ị Ầ Ỉ
OLYMPUS
Th n tho i Hy L p là m t di s n văn hóa c a ng i dân Hy L p. T lâu,ầ ạ ạ ộ ả ủ ườ ạ ừ th n tho iầ ạ
Hy L pạ đã tr thành m t giá tr ph bi n vô cùng quý báu c a nhân lo i. Ban đu,ở ộ ị ổ ế ủ ạ ầ
th n tho i Hy L p đc truy n kh u qua nhi u th h . Nh các ghi chép v nh ngầ ạ ạ ượ ề ẩ ề ế ệ ờ ề ữ
câu chuy n đc truy n mi ng nói trên mà đn ngày nay th n tho i Hy L p v n đcệ ượ ề ệ ế ầ ạ ạ ẫ ượ
l u truy n.ư ề
NGU N G C TH N THO I HY L PỒ Ố Ầ Ạ Ạ
Theo nhà th và h c gi Robert Graves đã vi t vào năm 1955: “ơ ọ ả ế Th n tho i Hy L pầ ạ ạ có
hai ch c năng chính”. Ch c năng đu tiên tr l i cho câu h i mà tr con th ng th cứ ứ ầ ả ờ ỏ ẻ ườ ắ
m c nh . Ai là ng i sáng l p ra th gi i này? Ai là ng i đu tiên trên th gi i này?ắ ư ườ ậ ế ớ ườ ầ ế ớ
Các linh h n s đi v đâu sau khi đã r i kh i tr n gian? Còn ch c năng th hai c aồ ẽ ề ờ ỏ ầ ứ ứ ủ
th n tho i là đ c ng c cho ch đ xã h i đng th i. Đng th i gi i thích cho cácầ ạ ể ủ ố ế ộ ộ ươ ờ ồ ờ ả
phong t c t p quán, nghi l truy n th ng.ụ ậ ễ ề ố
T lâu, th n tho i Hy L p đã tr thành m t giá tr ph bi n vô cùng quý báu c a nhânừ ầ ạ ạ ở ộ ị ổ ế ủ
lo i.ạ
Nh ng câu chuy n đôi khi b sung thêm các l i gi i thích v các ý nghĩa bi u t ng.ữ ệ ổ ờ ả ề ể ượ
Ho c các hàm ý khác có th là hi n đi ho c c đi n. Đn nay, các nhà nghiên c uặ ể ệ ạ ặ ổ ể ế ứ
v n đi tìm nh ng ý nghĩa ban đu đc n gi u trên các hình v trên bình g m s , b cẫ ữ ầ ượ ẩ ấ ẽ ố ứ ứ
h a,… Hay đng sau nh ng nghi l tôn giáo còn t n t i đn ngày nay.ọ ằ ữ ễ ồ ạ ế
T NG QUANỔ
Th n tho i Hy L p đc bi t đn ch y u t nh ng tác ph m văn h c Hy L p và cácầ ạ ạ ượ ế ế ủ ế ừ ữ ẩ ọ ạ
v t ph m c . Tuy nhiên, d a trên các ngu n t li u văn h c và kh o c h c. Thì cóậ ẩ ổ ự ồ ư ệ ọ ả ổ ọ
khi chúng b sung cho nhau nh ng có khi l i hoàn toàn trái ng c nhau. Song nh sổ ư ạ ượ ờ ự
hi n h u c a các t p d li u này nh m t minh ch ng ch c ch n r ng nhi u y u tệ ữ ủ ậ ữ ệ ư ộ ứ ắ ắ ằ ề ế ố
trong th n tho i Hy L p có ngu n g c th c t và l ch s rõ ràng.ầ ạ ạ ồ ố ự ế ị ử
V i s bi n đi c a văn hóa Hy L p, th n tho i Hy L p có s thay đi theo th i gianớ ự ế ổ ủ ạ ầ ạ ạ ự ổ ờ
cho phù h p. Đi u này khi n cho các giai tho i v a công khai v a trong nh ng giợ ề ế ạ ừ ừ ữ ả
đnh hi u ng m c a nó. Đc ví nh là b n ghi chép nh ng bi n đi c a th i đi.ị ể ầ ủ ượ ư ả ữ ế ổ ủ ờ ạ
Nhìn chung, l ch s th n tho i này có th chia làm ba hay b n th i kì l n.ị ử ầ ạ ể ố ờ ớ
Th n tho i v ngu n g c hay nói cách khác, đây là th i đi c a các v th n. K v cácầ ạ ề ồ ố ờ ạ ủ ị ầ ể ề
huy n tho i v ngu n g c c a th gi i, các v th n và loài ng i.ề ạ ề ồ ố ủ ế ớ ị ầ ườ
K đn là th i đi th n và con ng i s ng hòa vào nhau m t cách t do. Truy n trongế ế ờ ạ ầ ườ ố ộ ự ệ
giai đo n này k v nh ng s t ng tác đu tiên gi a các th n, á th n và loài ng i.ạ ể ề ữ ự ươ ầ ự ầ ầ ườ
Và ti p theo là th i đi c a các anh hùng. Đây là th i đi khi mà ho t đng c a các vế ờ ạ ủ ờ ạ ạ ộ ủ ị
th n b h n ch h n. Trong đó, truy n thuy t anh hùng cu i cùng và l n nh t là cu cầ ị ạ ế ơ ề ế ố ớ ấ ộ
chi n thành Troy và h u chi n. Tuy nhiên, giai đo n h u chi n đc m t s nhàế ậ ế ở ạ ậ ế ượ ộ ố
nghiên c u tách ra thành th i đi th t .ứ ờ ạ ứ ư
GI I THI U M T S NGU N T LI U V TH N THO I HY L PỚ Ệ Ộ Ố Ồ Ư Ệ Ề Ầ Ạ Ạ
Trong th i đi Hy L p c x a, các câu chuy n v th n thánh, n th n, anh hùng vàờ ạ ạ ổ ư ệ ề ầ ữ ầ
quái v t r t quan tr ng. Đây đc xem là m t ph n trong cu c s ng hàng ngày. Chúngậ ấ ọ ượ ộ ầ ộ ố
gi i thích m i đi u t các nghi l tôn giáo cho đn hi n t ng th i ti t. Và chúng gi iả ọ ề ừ ễ ế ệ ượ ờ ế ả
thích m i th v th gi i xung quanh ta.ọ ứ ề ế ớ
Th n tho i Hy L p hoàn toàn không có m t văn b n chính th ng nh Kinh Thánh.ầ ạ ạ ộ ả ố ư
Đi u này đã m đu cho t t c các nhân v t th n tho i cũng nh câu chuy n v h .ề ở ầ ấ ả ậ ầ ạ ư ệ ề ọ
Thay vào đó, các th n tho i Hy L p b t đu đc truy n mi ng th i k đ Đng.ầ ạ ạ ắ ầ ượ ề ệ ở ờ ỳ ồ ồ
B n Thiên anh hùng ca Iliad và Odyssey đc nhà th Homer vi t vào th k th 8ả ượ ơ ế ế ỷ ứ
tr c Công Nguyên. T li u văn h c này ch y u t p trung vào câu chuy n Đi chi nướ ư ệ ọ ủ ế ậ ệ ạ ế
thành Troy n i ti ng.ổ ế
Vào nh ng năm 700 tr c Công nguyên, nhà th Hesiod đã vi t v thuy t ngu n g cữ ướ ơ ế ề ế ồ ố
vũ tr và th n tho i Hy L p. Câu chuy n này k v quá trình s khai c a vũ tr . Vũụ ầ ạ ạ ệ ể ề ơ ủ ụ
tr t m t m h n đn, qua bàn tay c a các v th n và n th n t o nên. Hình thànhụ ừ ộ ớ ỗ ộ ủ ị ầ ữ ầ ạ
nên th gi i đc t o t các y u t Đt, Tr i, Bi n c và Đa ng c.ế ớ ượ ạ ừ ế ố ấ ờ ể ả ị ụ
S L C V CÁC V TH N TRONG TH N THO I HY L PƠ ƯỢ Ề Ị Ầ Ầ Ạ Ạ
TH N HY L P NGUYÊN TH YẦ Ạ Ủ
D a theo các thuy t v các v th n nguyên th y c a ng i Hy L p c đi. Có r tự ế ề ị ầ ủ ủ ườ ạ ổ ạ ấ
nhi u th n h đã đc các nhà th c a Hy L p t o ra. Song m i ng i l i có các gi iề ầ ệ ượ ơ ủ ạ ạ ỗ ườ ạ ả
thích khác nhau v vi c ai là v th n đu tiên.ề ệ ị ầ ầ
Nh theo nhà th Homer, th n Oceanus và Tethys chính là cha m c a t t c các vư ơ ầ ẹ ủ ấ ả ị
th n. Còn nhà th Hesiod tin r ng Chaos là v th n đu tiên. Và sau đó l n l t là th nầ ơ ằ ị ầ ầ ầ ượ ầ
Gaia, Tartarus, Eros, Erebus, Pontus, Ourea, Chronos, Nyx và Aether. Nhà th Orpheusơ
thì Nyx l i là v th n đu tiên c a th n tho i Hy L p. Nyx cũng là v th n đu tiênạ ị ầ ầ ủ ầ ạ ạ ị ầ ầ
trong tác ph m “Nh ng con chim” c a Aristophanes. Theo tác ph m thì Nyx đã sinh raẩ ữ ủ ẩ
Eros t m t qu tr ng. Tiên n Thetis là v n th n đu tiên đc nhà th Alcmanừ ộ ả ứ ữ ị ữ ầ ầ ượ ơ
miêu t trong tác ph m c a mình.ả ẩ ủ
Các nhà t t ng và tri t gia Hy L p cũng xây d ng nh ng thuy t riêng v ngu n g cư ưở ế ạ ự ữ ế ề ồ ố
vũ tr v i nh ng v th n nguyên th y riêng:ụ ớ ữ ị ầ ủ
Pherecydes c a Syros cho r ng Chronos là v th n đu tiên trong tác ph mủ ằ ị ầ ầ ẩ
Heptamychia c a mình.ủ
Aphrodite và Ares là nh ng v th n đu tiên theo Empedocles. B i h đã t o nên v nữ ị ầ ầ ở ọ ạ ạ
v t b ng b n nguyên t và quy n năng c a h . Quy n năng c a h v tình yêu vàậ ằ ố ố ề ủ ọ ề ủ ọ ề
xung đt, b t hoà.ộ ấ
Trong tác ph m Timaeus c a Platon, đng sáng t o đã xây d ng v n v t theo m uẩ ủ ấ ạ ự ạ ậ ẫ
m c lý t ng.ự ưở
NG I KH NG L TITANƯỜ Ổ Ồ
Trong th n tho i Hy L p, Titan là m t nhóm các v th n đy s c m nh th ng tr su tầ ạ ạ ộ ị ầ ầ ứ ạ ố ị ố
th i gian huy n tho i. Nh ng v th n kh ng l Titans kh i th y bao g m 12 ng iờ ề ạ ữ ị ầ ổ ồ ở ủ ồ ườ
g n li n v i r t nhi u khái ni m. Nh đi d ng, trí nh , t m nhìn và quy lu t tắ ề ớ ấ ề ệ ư ạ ươ ớ ầ ậ ự
nhiên. Titan đc d n d t b i v th n tr nh t trong các v th n thu c th h đu tiên.ượ ẫ ắ ở ị ầ ẻ ấ ị ầ ộ ế ệ ầ
12 Titan bao g m Oceanus, Tethys, Hyperion, Theia, Coeus, Phoebe, Cronus, Rhea,ồ
Mnemosyne, Themis, Crus và Lapetus.
Cronus là con út c a Uranus (th n b u tr i) và Gaia (m đt), là m t trong 12 Titan.ủ ầ ầ ờ ẹ ấ ộ
Ông đã l t đ cha mình, đày các Cyclops và Hecatonchire xu ng đa ng c. Lo s nh ngậ ổ ố ị ụ ợ ữ
đa con c a mình s quay l i n i lo n tr ng ph t vì nh ng t i l i ông gây ra. Cronusứ ủ ẽ ạ ổ ạ ừ ạ ữ ộ ỗ
đã nu t h t c 5 đa con g m Hestia, Demeter, Hera, Poseidon và Hades c a mình.ố ế ả ứ ồ ủ
B c h a Rhea đa hòn đá gi th n Zeus cho Cronus nu t ch ng.ứ ọ ư ả ầ ố ử
Lúc này, Rhea – v a là v đng th i cũng là ch gái c a ông đã b tr n đn hòn đoừ ợ ồ ờ ị ủ ỏ ố ế ả
Crete đ h sinh th n Zeus. Sau khi bi t đc chuy n v các anh ch c a mình. Zeusể ạ ầ ế ượ ệ ề ị ủ
đã d n đu cu c chi n ch ng l i các th n kh ng l Titan, trong đó có c Cronus.ẫ ầ ộ ế ố ạ ầ ổ ồ ả
Nhi u Titan b c m tù t i v c th m Tartarus d i t n cùng c a đa ng c.ề ị ầ ạ ự ẳ ướ ậ ủ ị ụ
K t đó, các v th n cũ cũng không còn l u l i d u v t c a h trên th gi i này. M tể ừ ị ầ ư ạ ấ ế ủ ọ ế ớ ộ
vài th n Titan nh Gaia, Rhea, Themis,… đã không ch ng l i đnh Olympus. Và h trầ ư ố ạ ỉ ọ ở
thành nh ng ng i đóng vai trò then ch t trong m t h th ng th ng tr m i.ữ ườ ố ộ ệ ố ố ị ớ
M I HAI V TH N TRÊN ĐNH OLYMPUSƯỜ Ị Ầ Ỉ
12 v th n là nh ng v th n chính cai tr trên đnh Olympus. Các v th n đnh Olympusị ầ ữ ị ầ ị ỉ ị ầ ỉ
giành quy n th ng tr sau khi Zeus lãnh đo trong tr n chi n v i các Titan và giànhề ố ị ạ ậ ế ớ
chi n th ng. M i hai v th n trên đnh Olympus bao g m các v th n:ế ắ ườ ị ầ ỉ ồ ị ầ
Zeus (th n b u tr i và s m sét) là vua c a các v th n và là ng i cai qu n đnhầ ầ ờ ấ ủ ị ầ ườ ả ỉ
Olympus.
Hera là n th n hôn nhân và gia đình, bà là n hoàng c a các v th n.ữ ầ ữ ủ ị ầ
Poseidon là anh c a Zeus và là em c a Hades. Ông là chúa t c a bi n c , đngủ ủ ể ủ ể ả ộ
đt và ng a.ấ ự
Demeter là n th n c a nông nghi p, thiên nhiên, mùa màng. Bi u t ng c a sữ ầ ủ ệ ể ượ ủ ự
sung túc.
Athena đc bi t đn là th n chi n tranh chính nghĩa. Ngoài ra, Athena cũng làượ ế ế ầ ế
n th n c a ngh th công m ngh , trí tu .ữ ầ ủ ề ủ ỹ ệ ệ
Hestia thu c dòng dõi Titan và là n th n c a b p l a. Tuy nhiên, sau này,ộ ữ ầ ủ ế ử
Dionysus đã th ch c a Hestia trong h th ng 12 v th n trên đnh Olympus.ế ỗ ủ ệ ố ị ầ ỉ