Nguồn tin khoa học và công nghệ trong các công trình nghiên cứu khoa học tại trường đại học ở Việt Nam

NGU N TIN KHOA H C VÀ CÔNG NGH TRONG CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN<br /> C U KHOA H C T I TRƯ NG<br /> I H C VI T NAM<br /> Ph m Ti n Toàn*<br /> Phát tri n Khoa h c công ngh cùng v i phát tri n Giáo d c ào t o ư c coi là qu c sách<br /> hàng u c a àng và Nhà nư c ta trong quá trình th c hi n công nghi p hóa, hi n i hóa t<br /> nư c.<br /> th c hi n ư c m c tiêu này, công tác tri n khai các ngu n thông tin khoa h c và công<br /> ngh (KH&CN) sao cho hi u qu óng vai trò vô cùng quan tr ng r t nhi u lĩnh v c, ngành<br /> ngh và các t ch c trong xã h i.<br /> T i các trư ng i h c, bên c nh r t nhi u các nhi m v ph i th c hi n, có hai nhi m v c t<br /> y u ó là ào t o i h c, sau i h c và nghiên c u khoa h c. Trong quá trình th c hi n hai<br /> nhi m v c t y u trên, các trư ng i h c ã s n sinh và qu n lý m t lư ng thông tin KH&CN<br /> l n, a d ng, phong phú tùy theo t ng chuyên ngành ào t o. N u ngu n tin KH&CN này ư c<br /> s d ng m t cách hi u qu , nó s óng góp không nh cho s phát tri n c a ngu n tin KH&CN<br /> Qu c gia nói riêng và cho s phát tri n kinh t , xã h i c a t nư c ta nói chung. Tuy nghiên, vi c<br /> qu n lý và tri n khai các ngu n tin này v n ang còn g p ph i nhi u v n t n t i.<br /> Hàng năm, t i các trư ng i h c, tùy thu c vào quy mô ào t o và chuyên ngành ào t o<br /> c a m i trư ng, có hàng trăm nghìn công trình nghiên c u khoa h c l n, nh ư c th c hi n v i<br /> nhi u c p<br /> khác nhau. Vì th , ngu n tin khoa h c công ngh trong ch a ng trong các<br /> tài<br /> này là h t s c phong phú và a d ng v s lư ng cũng như ch t lư ng. Ta có th k<br /> n các<br /> ngu n thông tin KH&CN ư c sinh ra trong các trư ng i h c, các khoa ho c các b môn ào<br /> t o v /liên quan n lĩnh v c khoa h c và công ngh như sau:<br /> -<br /> <br /> *<br /> <br /> tài nghiên c u khoa h c c a sinh viên: Trong quá trình ào t o, bên c nh ho t ng h c<br /> t p làm ch<br /> o, nghiên c u khoa h c trong sinh viên ư c coi là m t trong nh ng n i<br /> dung ho t ng h t s c quan tr ng c a các trư ng i h c. Ho t ng này ư c th c th c<br /> hi n khá thư ng xuyên theo m i năm h c. N i dung thông tin khoa h c và công ngh ư c<br /> ph n ánh<br /> ây khá a d ng và phong phú, tùy thu c vào chuyên ngành ào t o c a m i<br /> trư ng i h c và m i khoa, b môn trong trư ng. Dư i s hư ng d n c a gi ng viên, sinh<br /> viên s th c hi n tài c a mình qua các c p tu n t : khoa, trư ng, b (ho c i h c Qu c<br /> gia i v i m t s trư ng n m trong h th ng<br /> i h c Qu c gia). Ho t ng nghiên c u<br /> khoa h c này giúp cho sinh viên làm quen, hình thành, và rèn luy n k năng, kinh nghi m<br /> l n ki n th c khoa h c c a công tác nghiên c u. Vì tính ch t ó, m c dù s lư ng<br /> tài là<br /> khá nhi u nhưng ch t lư ng c a các<br /> tài chưa cao. Tuy nhiên, th c t t i khá nhi u<br /> trư ng i h c v i s<br /> u tư bài b n cho ho t ng nghiên c u khoa h c c a sinh viên ã<br /> <br /> Gi ng viên Khoa Thông tin – Thư vi n trư ng HKHXH&NV, HQGHN.<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> -<br /> <br /> thu ư c không ít nh ng công trình tài m i v khoa h c và công ngh , có tính ng d ng<br /> và tri n khai cao trong th c t , ây th c s là m t trong s nh ng ngu n tin KH&CN có<br /> giá tr , c n ư c quan tâm và u tư úng m c c a nhà trư ng.<br /> Khóa lu n,<br /> án, lu n văn t t nghi p, lu n án: ây là nh ng công trình nghiên c u c a<br /> sinh viên, h c viên cao h c, nghiên c u sinh và ư c b o v trư c khi h t t nghi p. Các<br /> công trình này thư ng ư c th c hi n m t cách nghiêm túc và bài b n trên cơ s k năng<br /> và ki n th c nghiên c u khoa h c ã ư c rèn luy n và tích lũy trong quá trình h c t p c a<br /> tác gi (tùy thu c vào t ng c p ào t o: c nhân, th c sĩ hay tiên sĩ) cùng v i s hư ng d n<br /> sát sao c a nh ng gi ng viên có kinh nghi m trong và ngoài trư ng i h c. Các công trình<br /> này ư c ánh giá có hàm lư ng ch t xám cao, n i dung a d ng phong phú và có th coi<br /> ây là m t trong nh ng ngu n tin KH&CN có ch t lư ng cao trong các trư ng i h c.<br /> tài nghiên c u khoa h c c a gi ng viên: Trong môi trư ng i h c, n u như hai nhi m<br /> v cơ b n c a sinh viên là h c t p và nghiên c u khoa h c thì hai nhi m v cơ b n c a<br /> gi ng viên là gi ng d y và làm nghiên c u. Thông thư ng, gi ng viên trong các trư ng i<br /> h c c n ph i th c hi n th t các c p công trình nghiên c u khoa h c như sau: c p trư ng,<br /> c p b (c p i h c Qu c gia i v i m t s trư ng n m trong h th ng i h c Qu c gia)<br /> và sau cùng là c p c bi t/tr ng i m. Theo tu n t , các c p trên không ch th hi n s<br /> trư ng thành trong nghiên c u khoa h c c a ch trì<br /> tài và m c<br /> chuyên sâu v n i<br /> dung<br /> tài ph n ánh, mà còn còn m r ng v quy mô kinh phí u tư cũng như c p qu n<br /> lý c a tài. Cơ b n, các tài trên u ư c th c hi n khá bài b n và công phu, n i dung<br /> c a tài i sâu tìm hi u nh ng v n<br /> m i và ư c tác gi<br /> u tư nhiêu th i gian và công<br /> s c trong quá trình th c hi n. Sau khi<br /> tài ư c hoàn thành, ch trì<br /> tài ph i b o v<br /> trư c H i ng ánh giá và nghi m thu<br /> tài, trên cơ s ó,<br /> tài s ư c H i ng ánh<br /> giá v i các m c: t t, khá, t yêu c u và không t yêu c u. V i nh ng<br /> tài ư c ánh<br /> giá t khá tr lên, thì có th coi ó là nh ng ngu n tin KH&CN c n ư c xem xét v ý<br /> nghĩa và kh năng ng d ng th c t c a nó.<br /> ng th i ây cũng là m t trong nh ng ngu n<br /> tin KH&CN quý giá c n ư c qu n lý và khai thác tri t c a các trư ng i h c.<br /> H i th o khoa h c: ư c t ch c như m t trong nh ng ho t ng chuyên môn thư ng<br /> xuyên trong nhà trư ng. Hàng năm, có r t nhi u các h i th o khoa h c l n, nh v i quy<br /> mô, ph m vi và n i dung khác nhau di n ra trong ho t ng c a trư ng i h c. Thông<br /> thư ng, s n ph m c a h i th o là t p h p các bài vi t thành K y u khoa h c c a nh ng<br /> chuyên gia, bên c nh ó, h i th o còn ti p nh n và t ng k t ý ki n c a các chuyên gia, các<br /> thành viên tham d h i th o, nh ng ý ki n này th hi n tri th c, kinh nghi m và trình<br /> chuyên môn c a h và thư ng ch a ng hàm lư ng ch t xám khá cao. Chính vì th , ây<br /> cũng ư c coi là m t trong s nh ng ngu n tin Khoa h c và Công ngh quý, có giá tr c n<br /> ư c qu n lý bài b n và có t ch c trong các trư ng i h c.<br /> <br /> Chưa có s li u th ng kê chính th c v ch t lư ng c a các công trình trên, tuy nhiên, h u h t<br /> các công trình u có s hư ng d n, giám sát ho c th c hi n b i các gi ng viên – v n có ki n<br /> th c chuyên môn sâu và có kinh nghi m trong lĩnh v c nghiên c u khoa h c. Vì th , xét m t cách<br /> t ng quan, các tài u có ch t lư ng nh t nh. Song, m t th c t khá áng bu n ang di n ra<br /> trên hai phương di n. Th nh t, i v i m t s cá nhân hay nhóm ngư i ch trì<br /> tài, ng cơ<br /> th c hi n tài nghiên c u không xu t phát t tâm huy t khoa h c mà ơn gi n ch vì i phó v i<br /> nhi m v<br /> ra, i u này d n t i các<br /> tài ư c th c hi n m t cách thi u trách nhi m và thư ng<br /> không g n li n v i th c t . H qu c a s ra i nh ng<br /> tài như th là s nh hư ng nghiêm<br /> tr ng n uy tín ch t lư ng công trình nghiên c u, m t khác, nó tiêu t n m t kho n kinh phí<br /> không nh cho su t quá trình th c hi n. i u này d n n các công trình dư th a v m t s lư ng,<br /> nhưng không m b o v ch t lư ng. Th hai, do công tác qu n lý<br /> tài không ư c t t, nên<br /> nhi u tài b c t vào kho lưu tr ngay sau khi hoàn thành và ư c nghi m thu, m c dù ó có th<br /> là nh ng tài có ch t lư ng và mang tính th c ti n cao.<br /> V n<br /> l n ti p theo là vi c tri n khai các<br /> tài, công trình nghiên c u khoa h c chưa ư c<br /> quan tâm m t cách úng m c. Có r t nhi u<br /> tài, công trình mang hàm lư ng ch t xám cao, có<br /> kh năng ng d ng t t trong th c t . Tuy nhiên, các tài này l i không ư c lưu tr m t cách có<br /> t ch c, có h th ng sao cho có th ph c v cho vi c tìm ki m và khai thác m t cách t t nh t.<br /> Th c tr ng này khi n cho nh ng cá nhân, t ch c có nhu c u s d ng<br /> tài g p khó khăn ho c<br /> không th tìm ư c công trình,<br /> tài khoa h c mà mình c n. M t khác, công tác tuyên truy n<br /> qu ng bá thông tin v các công trình,<br /> tài nghiên c u khoa h c còn chưa ư c chú tr ng, th m<br /> chí, i v i nhi u trư ng, công tác này chưa bao gi ư c tri n khai! i u này d n n m t th c<br /> t , ó là các<br /> tài, công trình nghiên c u khoa h c có ch t lư ng và nh ng cá nhân, t ch c có<br /> nhu c u s d ng không tìm n ư c v i nhau.<br /> M t trong nh ng v n<br /> t n t i khác không kém ph n quan tr ng, ó là kinh phí ư c c p<br /> cho m i<br /> tài, công trình nghiên c u khoa h c. Hàng năm, tuy các trư ng i h c có dành m t<br /> lư ng kinh phí khá l n cho ho t ng nghiên c u khoa h c c a trư ng nhưng dư ng như s kinh<br /> phí ó v n chưa th áp ng ư c m t cách y<br /> các yêu c u c n thi t i v i vi c th c hi n<br /> tài nghiên c u khoa h c m t cách nghiêm túc. B i v y, v i khá nhi u tài, kinh phí còn b coi là<br /> rào c n áng k trong quá trình th c hi n.<br /> <br /> M t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu c a vi c qu n lý và tri n khai ngu n tin<br /> KH&CN t i các trư ng i h c:<br /> 1. Khuy n khích các<br /> <br /> tài có n i dung m i, có tính th c t cao<br /> <br /> Ho t ng nghiên c u khoa h c trong các trư ng i h c ã nh n ư c quan tâm c a lãnh<br /> o nhà trư ng, và ang tri n khai khá u n . Tuy nhiên<br /> ch t lư ng c a các<br /> tài khoa h c<br /> ư c nâng cao và th c s áp ng ư c nhu c u c a xã h i, các trư ng i h c c n có s hư ng<br /> d n, nh hư ng, và giám sát trong trong su t quá trình th c hi n<br /> tài<br /> mb o<br /> tài nghiên<br /> c u khoa h c nghiên c u v các v n<br /> m i m và mang tính th c ti n cao. N i dung c a các<br /> tài c n ph i d a trên th c t nhu c u xã h i, c a ngành hay c a lĩnh v c mà<br /> tài hư ng t i. Sao<br /> cho m i<br /> tài sau khi nghi m thu, s ư c ng d ng và tri n khai tương x ng v i các n i dung<br /> mà nó<br /> c p n. Bên c nh ó, c n có chính sách và các ch<br /> thích h p i v i ch trì c a các<br /> tài này, ây s là ng l c cho<br /> tài ư c phát tri n và hoàn thi n hơn, m t khác, ây cũng là<br /> s c vũ ng viên cho ho t ng nghiên c u khoa h c trong nhà trư ng.<br /> 2. Công tác phân lo i và l a ch n<br /> hi n ra các<br /> tài có ch t lư ng<br /> <br /> tài c n ph i ư c th c hi n nghiêm túc nh m phát<br /> ưa vào ng d ng tri n khai.<br /> <br /> iv im i<br /> tài, dù c p<br /> nào (trư ng, b , c bi t), ư c th c hi n b i ai (sinh viên,<br /> h c viên ho c giáo viên) u c n ph i ư c H i ng ánh giá và nghi m thu xem xét m t cách<br /> nghiêm túc trư c khi nghi m thu. Trong quá trình này, n i dung và ch t lư ng c a tài c n ư c<br /> ánh giá d a trên hai tiêu chí cơ b n, ó là n i dung hay lĩnh v c<br /> tài ph n ánh và ch t lư ng<br /> ng d ng tri n khai trong th c t . N u như xét th y tài nghiên c u khoa h c áp ng ư c hai<br /> tiêu chí trên, nhà trư ng c n có s<br /> u tư x ng áng<br /> tài ư c tri n khai trong th i gian s m<br /> nh t.<br /> 3. Ph i h p g n k t ch t ch trong vi c qu n lý và tri n khai các công trình,<br /> trư ng i h c và các cơ quan, t ch c có nhu c u.<br /> <br /> tài gi a<br /> <br /> C n ph i có s ph i h p ch t ch gi a trư ng i h c và các cơ quan, ơn v bên ngoài<br /> trư ng trong vi c h p tác qu n lý và tri n khai các công trình<br /> tài nghiên c u khoa h c. ây<br /> v a là s ph i h p mang tính t t y u trong ti n trình phát tri n c a xã h i, ng th i cũng v a là<br /> tính t t y u cho s g p nhau c a cung và c u trong vi c nghiên c u, ng d ng, tri n khai các công<br /> trình nghiên c u khoa h c. S ph i h p gi a nhà trư ng và các i tác ư c th c hi n d a trên<br /> các trách nhi m cơ b n sau:<br /> V phía các trư ng i h c, trên cơ s các tài, công trình nghiên c u ã ư c nghi m thu,<br /> x lý, phân lo i và t ch c có h th ng, s có trách nhi m tìm ki m và gi i thi u n các cá nhân,<br /> cơ quan hay t ch c có nhu c u s d ng và tri n khai<br /> tài. Công vi c này c n ph i ư c th c<br /> hi n m t cách khá bài b n qua các công vi c qu ng bá, tuyên truy n, marketing, … Hi u m t cách<br /> ơn gi n hơn, trong trư ng h p này, trư ng i h c óng vai trò như m t doanh nghi p v i s n<br /> ph m hàng hóa c a mình là các công trình,<br /> tài nghiên c u khoa h c ã ư c nghi m thu.<br /> cho các s n ph m hàng hóa c a h có th sinh ra l i nhu n và kh ng nh giá tr ích th c c a nó<br /> trong th c t , h c n ph i làm các công o n c n thi t<br /> ưa thông tin v hàng hóa, s n ph m c a<br /> mình n v i nh ng i tư ng khách hàng có nhu c u.<br /> <br /> V phía các cơ quan, t ch c, doanh nghi p có nhu c u s d ng k t qu c a các<br /> tài, các<br /> công trình nghiên c u khoa h c th c s có giá tr , h c n ph i ch<br /> ng liên h , tìm ki m và có<br /> th “ t hàng” trư c i v i các trư ng i h c. ây là m t trong nh ng kênh c n thi t giúp cho<br /> h có th nhanh chóng n m b t và s h u thông tin khoa h c và công ngh , i u này s giúp cho<br /> h nhanh chóng chi m lĩnh th trư ng hay lĩnh v a mà h mong mu n trên cơ s s d ng, tri n<br /> khai các công trình khoa h c công ngh t các tài, công trình khoa h c mà h ã “ t hàng”.<br /> 4. Xây d ng d ch v cung c p thông tin khoa h c và công ngh .<br /> V i ngu n tin khoa h c công ngh ph n ánh chuyên môn c thù c a m i trư ng, ư c s n<br /> sinh ra qua các ho t ng nghiên c u khoa h c, các trư ng i h c có th xây d ng m t h th ng<br /> d ch v cung c p thông tin KH&CN cho các i tư ng cá nhân, t ch c có nhu c u. Công vi c<br /> này s thích h p hơn c n u nó ư c th c hi n v i s k t h p gi a Phòng nghiên c u khoa h c và<br /> Trung tâm Thông tin – Thư vi n c a trư ng. Các d ch v này c n ư c tri n khai m t cách a<br /> d ng v i nhi u hình th c cung c p thông tin khoa h c và công ngh khác nhau, cung c p cho<br /> nh ng i tư ng có nhu c u nhi u s l a ch n d a trên vi c kh o sát và tìm hi u nhu c u c a các<br /> i tư ng này.<br /> Ngoài kho n l i nhu n thu không nh ư c hàng năm thông qua vi c cung c p, bán các<br /> thông tin khoa h c công ngh mà nhà trư ng có ư c, ây còn ư c coi là cơ h i c n thi t i v i<br /> các tài, công trình nghiên c u<br /> ư c tri n khai trong th c t<br /> i s ng xã h i.<br /> Các gi i pháp ư c<br /> xu t<br /> ây c n ph i có ư c s nhìn nh n nghiêm túc, k p th i và<br /> úng n c a ban giám hi u các trư ng i h c, sau ó, ban giám hi u c n ưa ra phương hư ng,<br /> chi n lư c và k ho ch c th cho vi c tri n khai. Nh ng n i dung này s ư c ch<br /> o sâu sát t i<br /> t ng phòng ban liên quan n vi c th c hi n công vi c này, tiêu bi u như Trung tâm Thông tin –<br /> Thư vi n, Phòng qu n lý nghiên c u khoa h c, Các phòng tư li u c a các Khoa và các ơn v<br /> khác tr c thu c trư ng./.<br /> TÀI LI U THAM KH O<br /> 1. Cao Minh Ki m. Ngu n tin c a Trung tâm Thông tin KH&CN Qu c gia ph c v nghiên c u và<br /> ào t o/Báo cáo trình bày t i H i ngh M ng nghiên c u và ào t o Vi t Nam (VinaREN) l n<br /> th IV, t ch c t i Hà N i, tháng 3/2009.<br /> 2. T Bá Hưng, Cao Minh Ki m và Nguy n Ti n<br /> c. Ho t ng thông tin khoa h c và công<br /> ngh Vi t Nam: hi n tr ng và nh hư ng phát tri n. H.:Thông tin tư li u, 2005, S 4.<br /> 3. Tr n Th Quý. Thông tin h c nâng cao/T p bài gi ng. H.: HKHXH & NV, 2007.- 106 tr.<br /> 4. Website:<br /> i. http://www.vinaren.vn/<br /> ii. http://www.khoahoc.com.vn/<br /> iii. http://www.most.gov.vn/<br /> iv. http://www.vocw.edu.vn/<br /> v. http://www.vpct.gov.vn/<br /> <br />