Nguy cơ hạ phosphor máu ở bệnh nhi nặng nhập khoa hồi sức

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 4 * 2018<br /> <br /> <br /> NGUY CƠ HẠ PHOSPHOR MÁU Ở BỆNH NHI NẶNG NHẬP<br /> KHOA HỒI SỨC<br /> Nguyễn Thị Thu Hậu*, Trần Thị Hoài Phương*, Lê Thị Kha Nguyên*, Nguyễn Hoàng Nhựt Hoa *,<br /> Huỳnh Thị Thu Quyên*, Nguyễn Hữu Lộc*, Nguyễn Hoàng Thanh Uyên*<br /> TÓMTẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát tỉ lệ hạ phosphor máu mới và các yếu tố nguy cơ của hạ phosphor máu ở bệnh nhi<br /> nặng trong 1 tuần điều trị đầu tiên tại hồi sức. Đo lường qua hệ số kết OR.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Bệnh chứng trong đoàn hệ.<br /> Kết quả: Nghiên cứu thực hiện ở 297 bệnh nhi nhập ICU bệnh viện Nhi đồng 2, chưa bị giảm<br /> phosphor máu khi nhập khoa No. Tỉ lệ hạ phosphor máu mới ở giữa tuần điều trị đầu tiên trong hồi sức N3:<br /> 43,1% và cuối tuần đầu N7: 51,9%. Các yếu tố nguy cơ gây hạ phosphor máu gồm: giảm Kali máu nặng<br /> N3 (OR 9,25), có Hội chứng Nuôi ăn lại (OR 6,54), phải truyền Kali (OR 3,62), phải truyền magne (OR<br /> 3,35), phải truyền Canxi (OR 7,19), dùng vận mạch (OR 2,93), dùng lợi tiểu (OR 3,05), dùng antacid (OR<br /> 2,12), có sonde dạ dày dẫn lưu (OR 3,14), thở máy (OR 4,1), có nuôi tĩnh mạch ở N3 (OR 3,83) và N7 (OR<br /> 5,39). Các yếu tố làm giảm nguy cơ hạ phosphor máu bao gồm thời gian ăn uống kém trước vào khoa < 0,3<br /> ngày (OR 0,95), nuôi đường tiêu hóa ở N3 (OR 0,31), N7 (OR 0,17), đáp ứng nhu cầu năng lượng N3 cơ<br /> bản và đã hiệu chỉnh hệ số stress chuyển hóa (OR 0,41), đáp ứng nhu cầu năng lượng N7 cơ bản (OR 0,17)<br /> và đã hiệu chỉnh hệ số stress chuyển hóa (OR 0,4).<br /> Kết luận: Tình trạng hạ phosphor máu trong hồi sức nhi rất phổ biến, chủ yếu liên quan đến điều trị<br /> và hỗ trợ dinh dưỡng. Cần cảnh báo cho các bác sĩ điều trị về nguy cơ hạ phosphor máu cũng như chú ý<br /> thử, theo dõi và điều chỉnh phosphor cho bệnh nhân nặng. Cần bổ sung thuốc bù phosphor tĩnh mạch để<br /> điều trị bệnh nhân hạ phosphor máu nặng cũng như các chế phẩm bù phosphor máu khác vả tăng cường<br /> huấn luyện về phục hồi dinh dưỡng cho bệnh nhân nặng cho bác sĩ điều trị.<br /> Từ khóa: Hypophosphatemia, hội chứng nuôi ăn lại, dinh dưỡng phục hồi chức năng, cực kỳ bệnh trẻ<br /> em.<br /> ABSTRACT<br /> RISK FACTORS OF HYPOPHOSPHATEMIA IN CRITIALLY ILL CHILDREN OF ICU<br /> Nguyen Thi Thu Hau, Tran Thi Hoai Phuong, Le Thi Kha Nguyen, Nguyen Hoang Nhut Hoa,<br /> Huynh Thi Thu Quyen, Nguyen Huu Loc, Nguyen Hoang Thanh Uyen<br /> * Ho Chi Minh City Journal of Medicine *Vol. 22 - No 4- 2018: 196 – 203<br /> <br /> Objectives: To identify the new hypophosphatemia ratio and risk factors of hypophosphatemia in<br /> critically ill children of ICU in the first week. Measured by Odd Ratio.<br /> Method: Case cohort.<br /> Results: This study was conducted on 297 critically ill children admitted to ICU department in<br /> Children’s Hospital 2, absent from hypophosphatemia at admitted day D0. The new hypophosphatemia ratio<br /> at D3 was 41.3% and at D7 51.9%. The risk factors of hypophosphatemia were: severe hypokalemia at D3<br /> (OR 9.25), Refeeding Syndrome (OR 6.54), PIV potassium supplement (OR 3.62), PIV magnesium<br /> <br /> * Bệnh viên Nhi Đồng 2.<br /> Tác giả liên lạc: BS.CK2 Nguyễn Thị Thu Hậu ĐT: 0913724799 Email: thuhaunt@gmail.com<br /> <br /> 196<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 4 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> supplement (OR 3.35), PIV calcium supplement (OR 7.19), vasopressure drugs (OR 2.93), antidiuretic<br /> drugs, (OR 3.05), antacid drugs (OR 2.12), nasogastric drainage (OR 3.14), mechanical ventilator (OR<br /> 4.1), parenteral nutrition support at D3 (OR 3.83) and D7 (OR 5.39). The support factors of<br /> hypophosphatemia were duration of low energy intake before admitting < 0.3 day (OR 0.95), enteral<br /> nutrition support at D3 (OR 0.31), D7 (OR 0.17), providing energy of BEE and adjusted BEE by stress<br /> factors at D3 (OR 0.41), providing energy of BEE at D7 (OR 0.17) and adjusted BEE by stress factors (OR<br /> 0.4).<br /> Conclusions: Hypophosphatemia in PICU were common, mostly related to treatment and nutrition<br /> support. Physicals must be warned about the risks of hypophosphatemia and should have routine checking,<br /> following of phosphor level and appropriate supplying in critical patients. It is necessary to get PIV and<br /> other phosphate supplement product for severe hypophosphatemia cases and training more in nutritional<br /> rehabilitation and hypophosphatemia prevention in critically ill patients.<br /> Keywords: hypophosphatemia, reseeding syndrome, nutrition rehabilitation, critically illness children.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ yếu tố nguy cơ của hạ phosphor máu ở bệnh nhi<br /> nặng trong 1 tuần điều trị đầu tiên tại hồi sức.<br /> Giảm phospho máu nặng gây ảnh hưởng Đo lường qua hệ số kết OR.<br /> nặng nề đến tất cả các cơ quan trong cơ thể, có<br /> thể gây rối loạn tuần hoàn, hô hấp và gây đột ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> tử, tuy nhiên thường ít được chú ý phát hiện, Đối tượng<br /> trong khi giảm phospho máu nhẹ và trung Bệnh nhi nặng phải nằm hồi sức có hỗ trợ<br /> bình thường không triệu chứng và thường bị dinh dưỡng.<br /> bỏ sót trong điều trị. Giảm phospho máu là<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> nguyên nhân chủ yếu gây ra các rối loạn nguy<br /> hiểm trong HC Nuôi ăn lại, ngoài ra do giảm Bệnh chứng trong đoàn hệ.<br /> Mg, K, và thiamin. Ngay cả trên thế giới, tình Dân số nghiên cứu<br /> trạng này cũng hay bị bỏ sót. Tỉ lệ bệnh nhân Bệnh nhi nhập khoa hồi sức có phosphor<br /> có giảm phospho máu tại Mỹ là 2-3% bệnh máu bình thường khi vào khoa.<br /> nhân nội trú và 30% bệnh nhân nằm ICU, Cỡ mẫu<br /> trong đó giảm phospho máu nặng là 0,5%<br /> Dùng công thức Kiểm định một tỉ số số<br /> bệnh nhân nội trú(1,3). Từ 1990-2004, có tổng<br /> chênh, α =0,05 ,β = 0,2.<br /> cộng 27 nghiên cứu được báo cáo, chỉ có 8 báo<br /> cáo trên bệnh nhi, trong đó có 1 thử nghiệm Theo NC trước đây, SDD là yếu tố nguy cơ<br /> lâm sàng và một nghiên cứu hồi cứu, còn lại gây bệnh với OR=3,96 và p2= 0,06; Bệnh lý hô<br /> đều là báo cáo case bệnh(1,6). Tần suất giảm hấp là nguy cơ gây bệnh với OR= 3,22 và<br /> phosphor máu là trên 50%. Xác định được tỉ lệ p2=0,159(6). Tính ra 2 cỡ mẫu tương ứng là 114<br /> giảm phospho máu và các yếu tố nguy cơ của và 72 cho mỗi nhóm bệnh và chứng  chọn<br /> hạ phosphor máu sẽ giúp bệnh viện có thêm mẫu tối thiểu là 114 bệnh nhân cho nhóm<br /> cơ sở xây dựng phác đồ trong xử trí bệnh, dự bệnh và 114 bệnh nhân cho nhóm chứng.<br /> trù thuốc và phương tiện hỗ trợ nhằm ngăn Tiên chí chọn bệnh<br /> ngừa và điều trị hiệu quả hạ phosphor máu ở Bệnh nhi nặng điều trị tại khoa Hồi sức<br /> bệnh nhi nặng và phòng ngừa HC Nuôi ăn lại. bệnh viện Nhi Đồng 2, nhập khoa theo tiêu<br /> Mục tiêu nghiên cứu chuẩn nhập Hồi sức của bệnh viện Nhi Đồng<br /> 2, nhân chưa có giảm phosphor máu khi vào<br /> Khảo sát tỉ lệ hạ phosphor máu mới và các<br /> <br /> <br /> 197<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 22 * Số 4 * 2018<br /> <br /> hồi sức, điều trị ít nhất 72 giờ tại khoa và được Xử lý dữ liệu<br /> hỗ trợ dinh dưỡng. Nhập số liệu bằng phần mềm EpiData,<br /> Tiêu chí loại trừ phân tích và xử lý số liệu bằng STATA 13<br /> Có bệnh lý khác gây giảm nồng độ<br /> phosphor trong máu.<br /> Bảng 1: Định nghĩa biến số<br /> Tên biến Loại biến Định nghĩa<br /> 1. có 2. không<br /> Định nghĩa giảm Phosphor máu:<br /> Hạ phosphor máu (phân loại sơ sinh: Phosphor máu < 4mg/dl<br /> theo Worley 1998, Shah 2016 Nhị giá<br /> và Nelson 2016) 1 th - < 2 tuổi: Phosphor máu