Nhân 8 trường hợp tạo hình niệu đạo nữ bằng vạt niêm mạc âm đạo tại Bệnh viện Bình Dân

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NHÂN 8 TRƯỜNG HỢP TAO HÌNH NIỆU ĐẠO NỮ BẰNG VẠT NIÊM<br /> MẠC ÂM ĐẠO TẠI BỆNH VIỆN BÌNH DÂN<br /> Vũ Văn Ty*, Trà Anh Duy*, Lê Nguyễn Minh Hoàng*, Nguyễn Đức Duy**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Hẹp niệu đạo ở nữ là 1 trong những nguyên nhân hiếm gặp trong các trường hợp bế tắc dòng<br /> ra ở đường tiểu dưới. Tại bệnh viện Bình Dân, chúng tôi bước đầu áp dụng tạo hình niệu đạo nữ bằng vạt niêm<br /> mạc âm đạo.<br /> Mục tiêu: Đánh giá kết quả tạo hình niệu đạo nữ bằng vạt niêm mạc âm đạo.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Tiến cứu mô tả 8 trường hợp tạo hình niệu đạo nữ bằng vạt<br /> niêm mạc âm đạo.<br /> Kết quả: RUV trước và sau phẫu thuật 1 tháng là 88,13 ±28,02ml và 20,63 ±17,81ml, Niệu dòng đồ trước<br /> và sau phẫu thuật 1 tháng là 9,13 ± 4,00ml/s và 17,68 ±3,68ml/s, IPSS trước phẫu thuật 20,25 ± 5,28, sau phẫu<br /> thuật 1 tháng là 7,25 ±2,31, và 3 tháng là 8,57 ±5,32; QoL trước phẫu thuật 4,88 ±0,64, sau phẫu thuật 1 tháng<br /> 1,88 ±0,64, và sau 3 tháng 2,14 ±1,46. Tỉ lệ thành công chung là 87,5% (7/8 trường hợp).<br /> Kết luận: Tạo hình niệu đạo nữ bằng vạt niêm mạc âm đạo là một phương pháp khả thi. Phương pháp này<br /> giúp cho bệnh nhân nữ cải thiện chất lượng cuộc sống do những rối loạn đường tiểu dưới và phải nong niệu đạo<br /> định kỳ.<br /> Từ khóa: Hẹp niệu đạo, tạo hình niệu đạo nữ, vạt niêm mạc âm đạo.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> VAGINAL MUCOSA FLAP INLAY FEMALE URETHROPLASTY AT BINH DAN HOSPITAL. AN 8<br /> CASES REPORT<br /> Vu Van Ty, Tra Anh Duy, le Nguyen Minh Hoang, Nguyen Duc Duy<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 3- 2012: 244 - 249<br /> Introduction: Urethral stricture is a rare cause of female bladder outlet obstruction. At Binh Dan hospital,<br /> we peform initially vaginal mucosa flap inlay female urethoplasty.<br /> Objective: To evaluate outcomes of vaginal mucosa flap inlay female urethoplasty.<br /> Patients and methods: A case-series report for 8 female patients with urethral stricture.<br /> Results: RUV before and after surgery 1 month were 88.13 ±28.02ml and 20.63 ±17.81ml; uroflowmetry<br /> before and after surgery 1 month were 9.13 ±4.00 ml/s and 17.68 ±3.68ml/s, IPSS before surgery 20.25 ±5.28,<br /> after surgery 1 month 2.31 ±7.25, and 8.57 ±5.32 (after 3 months); QoL before surgery 4.88 ±0.64, after surgery 1<br /> month 1.88 ±0.64, and 1.46 ±2.14 (after 3 months). Overall success rate was 87.5%(7/8 cases).<br /> Conclusion: Vaginal mucosa flap inlay female urethoplasty is a feasible method. This procedure can improve<br /> QoL in female patients due to LUTS and periodic urethral dilation.<br /> Key words: Urethral stricture, female urethroplasty, vaginal mucosa flap inlay.<br /> <br /> Bệnh viện Bình Dân Tp.HCM<br /> Tác giả liên lạc: BS. Trà Anh Duy<br /> *<br /> <br /> Chuyên Đề Thận Niệu 2012<br /> <br /> Bệnh viện đa khoa thành phố Cần Thơ<br /> ĐT: 0939222494<br /> Email: traanhduy@gmail.com<br /> **<br /> <br /> 243<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Hẹp niệu đạo ở nữ là 1 trong những nguyên<br /> nhân hiếm gặp trong các trường hợp bế tắc<br /> dòng ra ở đường tiểu dưới, chiếm khoảng 413%(1).Tuy nhiên chúng lại gây ảnh hưởng<br /> không nhỏ đến cuộc sống và tâm lý của BN.<br /> Những yếu tố thuận lợi đưa đến tình trạng hẹp<br /> niệu đạo ở nữ thường là do chấn thương hoặc<br /> có nguồn gốc do thầy thuốc (đặt thông niệu đạo<br /> kéo dài, xạ trị vùng chậu, sinh nở, các phẫu<br /> thuật cắt túi thừa niệu đạo, dò niệu đạo, PT điều<br /> trị tiểu không kiểm soát)(18). Gần đây, sự bất cẩn<br /> của thầy thuốc cho nong niệu đạo ở những bệnh<br /> nhân có rối loạn đường tiểu dưới dẫn đến tình<br /> trạng xơ hóa niệu đạo chảy máu(12). Tuy<br /> nhiên,cũng có những trường hợp vô căn(1).<br /> Theo y văn, những phương pháp điều trị<br /> hẹp niệu đạo ở nữ vẫn chủ yếu là nong niệu đạo<br /> và xẻ trong niệu đạo cho những đoạn hẹp ngắn.<br /> Tuy nhiên tỉ lệ tái hẹp cao và có thể tạo ra thêm<br /> các vòng xơ chai quanh niệu đạo(21,22). Mặc dù<br /> các số liệu hiện tại chưa đưa ra được sự thống<br /> nhất trong điều trị ban đầu đối với hẹp NĐ ở<br /> nữ,nhưng phải đánh giá đúng lúc thời điểm<br /> thích hợp can thiệp PT.<br /> PT tạo hình NĐ trên thế giới hiện nay có rất<br /> nhiều phương pháp (sử dụng vạt niêm mạc tại<br /> chỗ hoặc mảnh ghép niêm mạc tự do) được báo<br /> cáo thành công với số lượng trường hợp<br /> ít(2,12,21,22,26). Tuy nhiên, những phương pháp này<br /> đòi hỏi kỹ thuật phức tạp, kiến thưc và kinh<br /> nghiệm trong việc tạo hình.<br /> Tại bệnh viện Bình Dân, chúng tôi bước đầu<br /> áp dụng phương pháp tạo hình niệu nữ bằng<br /> vạt niêm mạc âm đạo 8 trường hợp. Kết quả<br /> bước đầu của phương pháp mang lại hiệu quả<br /> trong việc điều trị hẹp niệu đạo cho bệnh nhân<br /> nữ.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN<br /> CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Từ tháng 8/2011 đến 4/2012 chúng tôi tiến<br /> hành tạo hình niệu đạo bằng vạt niêm mạc âm<br /> <br /> 244<br /> <br /> đạo những bệnh nhân nữ điều trị tại bệnh viên<br /> Bình Dân được chẩn đoán xác định hẹp niệu<br /> đạo thỏa các tiêu chuẩn sau:<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh(12,21,22,26)<br /> Đặt thông niệu đạo >14F thất bại.<br /> Niệu dòng đồ có Qmax 20 cm H2O (>40).<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Tiến cứu mô tả 8 trường hợp (case-series) tạo<br /> hình niệu đạo bằng vạt niêm mạc âm đạo được<br /> thực hiện tại BV Bình Dân từ tháng 8/2011 đến<br /> tháng 4/2012<br /> <br /> Cách thức thực hiện<br /> Tất cả bệnh nhân đều tan phiền với triệu<br /> chứng cảm giác căng tức hạ vị, đi tiểu gắt, tia<br /> nước tiểu yếu, tiểu gấp và tiểu nhiều lần. Bệnh<br /> nhân được khai thác tiền căn và bệnh sử, đánh<br /> giá thang điểm IPSS. Tiến hành thăm khám và<br /> đặt thông niệu đạo thăm dò 16F sẽ không vào<br /> được bàng quang. Bệnh nhân được làm các chỉ<br /> định: Đo niệu dòng đồ, áp lực đồ bàng quang,<br /> chụp bàng quang niệu đạo lúc đi tiểu. Bệnh<br /> nhân thỏa các tiêu chuẩn mới được chẩn đoán<br /> xác định hẹp niệu đạo và được đưa vào mẫu<br /> nghiên cứu tạo hình niệu đạo bằng vạt niêm<br /> mạc âm đạo. Bệnh nhân được giải thích rõ về<br /> phương pháp phẫu thuật và đồng ý tham gia.<br /> <br /> Quy trình phẫu thuật<br /> Bệnh nhân được tê tủy sống và nằm tư thế<br /> sản phụ khoa.<br /> Đặt thông Foley 16F thăm dò vào niệu đạo<br /> để đánh giá chiều dài niệu đạo, vị trí hẹp, mức<br /> độ hẹp.<br /> Rạch niêm mạc thành trước âm đạo hình<br /> chữ U ngược, chiều dài khoảng 3-4cm, chiều<br /> rộng khoảng 1-1,5cm. Tiến hành tách niêm mạc<br /> khỏi lớp dưới niêm.<br /> Tách thành dưới niệu đạo ra khỏi thành<br /> trước âm đạo. Cắt xẻ niệu đạo ở vị trí 6h qua<br /> <br /> Chuyên Đề Thận Niệu 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> khỏi chỗ hẹp đến vị trí cách cổ BQ 1cm (đã đánh<br /> giấu trước).<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Hình 2: Rạch niêm mạc thành trước âm đạo hình chữ<br /> U ngược.<br /> <br /> Xoay vạt niêm mạc âm đạo lên đắp vào<br /> phần NĐ đã được xẻ.<br /> Khâu nối đỉnh vạt niêm mạc âm đạo vào<br /> đỉnh vị trí xẻ niệu bằng vicryl 5.0. Tiếp tục khâu<br /> nối hai cạnh bên vạt niêm mạc và niệu đạo cho<br /> đến miệng niệu đạo.<br /> Tiến hành đặt thông thăm dò sao cho đường<br /> kính niệu đạo sau tạo hình 26-28F.<br /> Lưu thông niệu đạo 16F.<br /> Chèn gạc âm đạo.<br /> <br /> Theo dõi hậu phẫu<br /> Theo dõi các dấu hiệu nhiễm trùng chảy<br /> máu sau phẫu thuật.<br /> <br /> Hình 3: Xẻ niệu đạo mặt bụng vị trí 6 giờ.<br /> <br /> Rút gạc âm đạo sau 24 giờ và và rút gạc khi<br /> tình trạng chảy máu ổn định.<br /> Rút thông niệu đạo sau 2 tuần.<br /> Tái khám đánh giá sau 1,3,6 tháng.<br /> <br /> Hình 4: Sau khi nối vạt niêm mạc âm đạo vào mặt<br /> bụng niệu đạo.<br /> Hình 1: Hình Xquang VCUG của bệnh nhân hẹp<br /> niệu đạo đoạn giữa kèm theo có túi thừa bàng quang<br /> do tắc nghẽn lâu ngày.<br /> <br /> Đánh giá kết quả<br /> Dựa vào thang điểm IPSS và thang điểm<br /> chất lượng cuộc sống (QoL).<br /> Đo niệu dòng đồ và thể tích nước tiểu tồn<br /> lưu sau phẫu thuật 1 tháng.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc điểm chung của BN được chọn lựa<br /> Tuổi: độ tuổi của BN từ 32t – 79t.<br /> Thời gian mắc bệnh thay đổi từ 3 năm đến<br /> 20 năm.<br /> Xét nghiệm tiền phẫu khác: bình thường.<br /> <br /> Áp lực đồ bàng quang<br /> <br /> Chuyên Đề Thận Niệu 2012<br /> <br /> 245<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 1: Áp lực đồ bàng quang trước phẫu thuật.<br /> P detrusor max<br /> V nước tiển tồn dư<br /> Thể tích BQ<br /> Compliance BQ<br /> <br /> Trước ĐT<br /> 108,125 ± 28,65cm H2O (70 – 150)<br /> 88,125 ± 28,02ml (50 - 130)<br /> 250,37 ± 120,766ml<br /> Bt hoặc giảm<br /> <br /> Thời gian PT trung bình khoảng 105ph,<br /> lượng máu mất không đáng kể.<br /> Không có tai biến nào trong và ngay sau PT.<br /> Thời gian theo dõi trung bình khoảng 4,7<br /> tháng.<br /> <br /> Hiệu quả điều trị<br /> Bảng 2: Thang điểm IPSS trước và sau điều trị 1 và<br /> 3 tháng.<br /> Mức độ rối loạn theo Trước ĐT<br /> IPSS<br /> RL nhẹ<br /> 0<br /> RL trung bình<br /> 3<br /> RL nặng<br /> 5<br /> Tổng số BN (n)<br /> 8<br /> Tổng điểm IPSS (X ±<br /> 20,25 ±<br /> SD)<br /> 5,284<br /> <br /> Sau 1<br /> tháng<br /> 5<br /> 3<br /> 0<br /> 8<br /> 7,25 ±<br /> 2,314<br /> <br /> Sau 3<br /> tháng<br /> 5<br /> 1<br /> 1<br /> 7<br /> 8,571 ±<br /> 5,318<br /> <br /> Sau 1<br /> tháng<br /> 8<br /> 1,875 ±<br /> 0,64<br /> <br /> Sau 3<br /> tháng<br /> 7<br /> 2,142 ±<br /> 1,46<br /> <br /> Bảng 3: Mức độ cải thiện QoL.<br /> Trước ĐT<br /> Số BN<br /> Tổng điểm QoL (X ±<br /> SD)<br /> <br /> 8<br /> 4,875 ±<br /> 0,64<br /> <br /> Bảng 4: Thể tích nước tiểu tồn lưu và Niệu dòng đồ.<br /> Trước ĐT<br /> Thể tích nước tiển tồn 88,125 ± 28,02<br /> (50 - 130)<br /> dư (ml)<br /> Niệu dòng đồ<br /> (ml/s)<br /> <br /> 9,13 ± 4,003<br /> (3,4-16,6)<br /> <br /> Sau 1 tháng<br /> 20,625 ± 17,81<br /> (0 - 50)<br /> 17,675 ± 3,684<br /> (12,2-22,4)<br /> <br /> Sau phẫu thuật<br /> Tình trạng rối loạn đường tiểu dưới: cải<br /> thiện rõ, chỉ còn 2 trường hợp còn rối loạn.<br /> Một trường hợp hẹp tái phát. Bệnh nhân bị<br /> tiểu khó tăng dần sau 3 tháng và bí tiểu. bệnh<br /> nhân đã được mở bàng quang ra da và tạo hình<br /> niệu đạo bằng niêm mạc miệng sau 1 tháng.<br /> Tỉ lệ thành công chung là 87,5% (7/8 trường<br /> hợp).<br /> <br /> 246<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Dịch tễ<br /> Hẹp niệu đạo là một bệnh lý hiếm gặp ở phụ<br /> nữ. Theo nghiên cứu hồi cứu, ước tính chỉ có 38% phụ nữ đến phòng khám niệu than phiền có<br /> rối loạn đi tiểu được chẩn đoán là tắc nghẽn(3).<br /> Trong mẫu dân số nhỏ, chỉ cò từ 4-13% trong số<br /> phụ nữ được chẩn đoán bế tắc dòng ra là hẹp<br /> niệu đạo thực sự cần được can thiệp(2,9,15). Với<br /> những con số này, tỷ lệ hẹp niệu đạo thực sự ở<br /> phụ nữ có than phiền về rối loạn đi tiểu sẽ là<br /> 0,1-1%(1).<br /> Hẹp niệu đạo của phụ nữ là thường do thầy<br /> thuốc, kết quả từ việc nong niệu đạo trước đó,<br /> đặt thông niệu đạo kéo dài hoặc chấn thương<br /> dẫn đến xơ hóa, do phẫu thuật niệu đạo (túi<br /> thừa, rò niệu đạo, tiểu không kiểm soát khi gắng<br /> sức), chấn thương (gãy xương vùng chậu), bức<br /> xạ vùng chậu, hoặc viêm niệu đạo- bàng quang<br /> cấp hoặc mạn tính dẫn đến xơ hóa. Bên cạnh đó,<br /> những báo cáo về những trường hợp hiếm của<br /> hẹp niệu đạo như lao niệu đạo(9), loạn dưỡng âm<br /> hộ(22), xơ hóa lichen(20), carcinoma niệu đạo(3),<br /> polyp fibroepithelial niệu đạo(30), leiomyoma<br /> niệu đạo(18), sau cắt bướu bàng quang ngã niệu<br /> đạo(15), sacrococcygeal Teratoma(16), hoặc tạo<br /> hình chuyển giới(4).<br /> <br /> Chẩn đoán<br /> Việc chẩn đoán hẹp niệu đạo thường khó<br /> khăn vì triệu chứng đặc hiệu kém cho tắc nghẽn<br /> niệu đạo ở phụ nữ(6,23). Bệnh nhân thường than<br /> phiền về tiểu nhiều lần và tiểu gấp. Ngoài ra,<br /> bệnh nhân cũng than phiền về các triệu chứng<br /> như tiểu khó, tiểu ngắt quãng, tiểu gắt, tiểu<br /> không kiểm soát, nhiễm trùng tiểu tái phát, hoặc<br /> tiểu đau. Hẹp niệu đạo ở phụ nữ hiếm khi gây<br /> bí tiểu, suy thận, thận ứ nước, hoặc viêm thận-bể<br /> thận(12,23). Khai thác tiền sử như chấn thương<br /> vùng chậu, phẫu thuật vùng chậu, hoặc nong<br /> niệu đạo. Việc thăm khám bằng tay tiết niệu<br /> sinh dục và vùng chậu cần được chút ý thường<br /> đòi hỏi một sự kết hợp với nội soi và X quang<br /> để chẩn đoán được hẹp niệu đạo.<br /> <br /> Chuyên Đề Thận Niệu 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> Sự kết hợp của niệu dòng đồ với hình ảnh<br /> học chụp bàng quang niệu đạo lúc đi tiểu<br /> (VCUG), có thể cung cấp thông tin bổ sung về<br /> mức độ hẹp, vị trí hẹp và chiều dài đoạn hẹp.<br /> Hẹp thường xảy ra ở niệu đạo đoạn xa hoặc lỗ<br /> tiểu. Hình ảnh cho cổ bàng quang bị giãn rộng.<br /> Mặc dù các hình ảnh có thể hữu ích, nhiều phụ<br /> nữ cảm thấy khó khăn để đi tiểu đứng, và hình<br /> ảnh sẽ không rõ nếu chụp ở tư thế ngồi. Khi<br /> VCUG không chẩn đoán ra, nội soi bàng quang<br /> thường được chỉ định. Soi bàng quang kết hợp<br /> với nong niệu đạo thăm dò bằng cách que nong<br /> từ nhỏ đến lớn có thể giúp xác định mức độ hẹp<br /> niệu đạo. Một số hẹp thấy rõ ràng qua nội soi<br /> niệu đạo bàng quang chít hẹp chu vi, tương tự<br /> như hẹp niệu đạo ở nam giới.<br /> <br /> Điều trị<br /> Hẹp niệu đạo ở nữ giới là một bệnh hiếm<br /> gặp. Do đó, cho đến nay vẫn chưa có phác đồ<br /> chuẩn trong việc điều trị bệnh lý này. Thông<br /> thường, nong niệu đạo được xem là lựa chọn<br /> điều trị đầu tiên cho bệnh nhân(1,12,28). Những báo<br /> cáo gần đây đề nghị nên sử dụng phương pháp<br /> ít xâm hại trước như nong niệu đạo và xẻ trong<br /> niệu đạo và áp dụng phương pháp tạo hình<br /> niệu đạo cho những trường hợp hẹp niệu đạo<br /> tái phát(2,21,28). Tuy nhiên, tỉ lệ tái hẹp cao và tình<br /> trạng xơ hóa quanh niệu đạo ngày càng nghiêm<br /> trọng hơn. Điều này khiến cho hẹp niệu đạo<br /> càng phức tạp(22). Chính vì vậy, có nên can thiệp<br /> ngay từ đầu khi chẩn đoán ra bệnh hay không.<br /> Trong mẫu nghiên cứu của chúng tôi, 6 trường<br /> hợp đều hẹp tái phát sau nong niệu đạo nhiều<br /> lần, chỉ có 2 trường mới được chẩn đoán và<br /> được tạo hình sớm.<br /> Kỹ thuật tạo hình niệu đạo bằng vạt niêm<br /> mạc đã chứng minh hiệu quả và an toàn và là<br /> lựa chọn điều trị cho hầu hết chít hẹp niệu đạo<br /> nữ. Để có được kết quả tốt, việc lấy một vạt<br /> niệm mạc đủ rộng rất quan trọng. Một trong<br /> những ưu điểm của thành trước âm đạo là máu<br /> nuôi tốt và độ di động tự do cao nên cho phép<br /> huy động vạt niêm mạc mà không bị hoại tử<br /> mô. Phương pháp này được nhiều tác giả áp<br /> <br /> Chuyên Đề Thận Niệu 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> dụng mạng lại hiệu quả cao. Theo Schwender và<br /> cs đánh giá đường kính trung bình của niệu đạo<br /> trước phẫu thuật 9,25F tăng lên 16,5F sau phẫu<br /> thuật(26). Tất cả các bệnh nhân đều cải thiện các<br /> triệu chứng đi tiểu mà không xảy ra biến chứng.<br /> Gormley và cs báo cáo thành công 12 trường<br /> hợp với tỉ lệ tái hẹp rất thấp(3). trong nghiên cứu<br /> của chúng tôi, tỉ lệ thành công là 87,5%. Tương<br /> đương với những tác giả trên. Chỉ có một bệnh<br /> nhân tái hẹp và đã được phẫu thuật tạo hình<br /> niệu đạo bằng niêm mạc miệng.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Tạo hình niệu đạo nữ bằng vạt niêm mạc âm<br /> đạo là một phương pháp khả thi và có thể ứng<br /> dụng trong điều trị hẹp niệu đạo ở phụ nữ.<br /> Phương pháp này giúp cho bệnh nhân nữ cải<br /> thiện chất lượng cuộc sống do những rối loạn đi<br /> tiểu và phải nong niệu đạo định kỳ.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> 8.<br /> <br /> 9.<br /> 10.<br /> <br /> 11.<br /> 12.<br /> 13.<br /> <br /> 14.<br /> <br /> Ackerman AL, Blaivas J, Anger JT (2010). Female Urethral<br /> Reconstruction. Curr Bladder Dysfunct Rep; 5:225–232.<br /> Berglund RK, Vasavada S, Angermeier K, Rackley R (2006). Buccal<br /> mucosa graft urethroplasty for recurrent stricture of female<br /> urethra. Urology.; 67(5):1069-71.<br /> Carr LK, Webster GD (1996). Bladder outlet obstruction in women.<br /> Urol Clin North Am; 23:385–391.<br /> Cavadas PC, Landin L (2005). Treatment of urethral stricture in a<br /> femaleto- male transsexual with a tubulized flap from the labia<br /> minora. J Reconstr Microsurg, 21:153–156.<br /> Desai S, Libertino JA, Zinman L (1973). Primary carcinoma of the<br /> female urethra. J Urol; 110:693–695.<br /> Farrar DJ, Osborne JL, Stephenson TP, et al. (1975). A urodynamic<br /> view of bladder outflow obstruction in the female: factors<br /> influencing the results of treatment. Br J Urol 1975, 47:815–822.<br /> Gormley EA (2010). Vaginal flap urethroplasty for female urethral<br /> stricture disease. Neurourol Urodyn.;29 Suppl 1:S42-5.<br /> Groutz A, Blaivas JG, Chaikin DC: Bladder outlet obstruction in<br /> women: definition and characteristics. Neurourol Urodyn;19:213–<br /> 220.<br /> Indudhara R, Vaidyanathan S, Radotra BD (1992). Urethral<br /> tuberculosis.Urol Int; 48:436–438.<br /> Kuo HC (2005). Videourodynamic characteristics and lower<br /> urinary tract symptoms of female bladder outlet obstruction.<br /> Urology, 66:1005–1009.<br /> Keegan KA, Nanigian DK, Stone AR (2008). Female urethral<br /> stricture disease. Curr Urol Rep.;9(5):419-23.<br /> Merimsky E (1985): Retention secondary to urethral stricture in the<br /> female. Urology 1985, 26:598.<br /> Migliari R, Leone P, Berdondini E, De Angelis M, Barbagli G,<br /> Palminteri E (2006). Dorsal buccal mucosa graft urethroplasty for<br /> female urethral strictures. J Urol.; 176(4 Pt 1):1473-6.<br /> Montorsi F, Salonia A, Centemero A, Guazzoni G, Nava L, Da<br /> Pozzo LF, Cestari A, Colombo R, Barbagli G, Rigatti P (2002).<br /> <br /> 247<br /> <br />