Nhận diện một số tác nhân làm chuyển biến lối sống người Hà Nội trong nửa thế kỷ vừa qua

92<br /> <br /> Sù kiÖn - NhËn ®Þnh<br /> <br /> X· héi häc sè 1 (89), 2005<br /> <br /> NhËn diÖn mét sè t¸c nh©n<br /> lµm chuyÓn biÕn lèi sèng ng−êi Hµ Néi<br /> trong nöa thÕ kû võa qua<br /> §ç Huy<br /> Hµ Néi tr−íc nh÷ng n¨m 1954 ®−îc coi lµ trung t©m v¨n hãa cña c¶ n−íc, cã<br /> lèi sèng v¨n minh, thanh lÞch vµ nhÞp sèng kh«ng tÊt bËt, ån µo. Th¸ng 10 n¨m 1954,<br /> n¨m cöa « Hµ Néi réng më ®ãn nh÷ng ®oµn qu©n chiÕn th¾ng trë vÒ. Cïng víi vµ<br /> ®»ng sau c¸c ®oµn qu©n lµ nh÷ng gißng ng−êi dµi bÊt tËn kh«ng chØ theo n¨m cöa «<br /> mµ cßn theo c¶ nh÷ng dßng s«ng, bÕn b·i, nh÷ng ®−êng ngang ngâ t¾t thÈm lËu vµo<br /> mäi n¬i tõ trung t©m ®Õn c¸c vïng ven ®« Hµ Néi.<br /> Ng−îc l¹i, còng cã mét gißng ng−êi, sau chiÕn tranh, tõ Hµ Néi, hä ®· trë vÒ<br /> quª h−¬ng. Mét gißng ng−êi kh¸c ®−îc thùc hiÖn chÝnh s¸ch khai hoang, ®−îc ®iÒu<br /> ®éng ®i mäi n¬i ngoµi Hµ Néi... Sù thay ®æi d©n c−, thay ®æi c¬ cÊu nh©n khÈu 50<br /> n¨m qua lµ t¸c nh©n ®Çu tiªn lµm biÕn ®æi lèi sèng ngµn n¨m ªm ¶ cña ng−êi Hµ<br /> Néi. Kh«ng chØ sau chiÕn tranh, trong thêi bao cÊp víi chÝnh s¸ch −u tiªn cho Hµ<br /> Néi, mµ ngay c¶ sau thêi kú ®æi míi, víi nhÞp sèng s«i ®éng cña Thñ ®« ®· t¹o nªn<br /> c¸c t¸c nh©n thay ®æi nhanh chãng vµ kh«ng kiÓm so¸t ®−îc trong lèi sèng ng−êi Hµ<br /> Néi. Nh÷ng va ch¹m, nh÷ng giao l−u, nh÷ng −u tiªn vÒ chuÈn mùc, nh÷ng ¸p ®Æt vÒ<br /> hµnh chÝnh... t¹o nªn nh÷ng khuynh h−íng, nh÷ng ®éng lùc vµ c¶ ph¶n lùc trong<br /> lßng s©u cña lèi sèng ng−êi Hµ Néi.<br /> T¸c nh©n thø hai, t¸c nh©n rÊt quan träng, ®ã lµ c«ng cuéc c¶i t¹o x· héi s©u<br /> réng ë Hµ Néi b¾t ®Çu tõ cuèi thËp niªn 50 cña thÕ kû nµy. Cuéc c¶i t¹o t− b¶n t−<br /> nh©n, c¶i t¹o c¸c doanh nghiÖp theo môc tiªu c«ng h÷u hãa... ®· biÕn ®æi tõ lßng s©u<br /> cña c¸c quan hÖ sinh tån, quan hÖ giao tiÕp, quan hÖ s¶n xuÊt vèn lµ c¬ së cña mäi<br /> ho¹t ®éng sèng cña Thñ ®«. C¸c gi¸ trÞ sèng theo quan ®iÓm giai cÊp ®−îc x¸c lËp<br /> m¹nh mÏ trong lèi sèng. Nh÷ng con ng−êi “d−íi ®¸y”, “cïng khæ” ë Thñ ®« ®· ®−îc<br /> tr¶ l¹i nh©n phÈm. Thang bËc gi¸ trÞ qua cuéc c¶i t¹o x· héi ®· ®−îc x¸c lËp l¹i. Tuy<br /> nhiªn c¸c nhµ ë chËt hÑp l¹i, khu d©n c− trë nªn ®«ng ®óc vµ c¨ng th¼ng. ViÖc ng¨n<br /> s«ng, cÊm chî, viÖc x©y dùng nh÷ng ng«i nhµ chia ng¨n, chia «... ®· t¹o nªn rÊt<br /> nhiÒu thay ®æi trong lèi sèng Thñ ®« vèn lµ nh÷ng n¬i thuÇn khiÕt vÒ lèi sèng, nÒn<br /> nÕp vÒ sù sinh tån vµ giao tiÕp.<br /> Cïng víi c¸c cuéc c¶i t¹o x· héi lµ chÝnh s¸ch bao cÊp, cöa quyÒn bao trïm ®êi<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học.<br /> <br /> www.ios.org.vn<br /> <br /> §ç Huy<br /> <br /> 93<br /> <br /> sèng d©n c− Hµ Néi gÇn ba thËp kû. ChÝnh s¸ch bao cÊp ®· t¹o nªn ®−îc sù ch¨m lo<br /> cña x· héi ®èi víi c¸ nh©n. Song chñ nghÜa b×nh qu©n ®· xuÊt hiÖn trong lèi sèng<br /> Thñ ®«. Nh÷ng bon chen, nh÷ng tÝnh to¸n, nh÷ng quan hÖ kinh tÕ ngÇm, nh÷ng<br /> ngo¹i giao sau hËu tr−êng, nh÷ng ®éc quyÒn ch©n lý bÊt chÊp quy luËt kh¸ch quan<br /> vÒ quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l−îng s¶n xuÊt...<br /> ®· len lái vµo trong ®êi sèng tõng gia ®×nh ng−êi d©n Hµ Néi. Nh÷ng tem phiÕu,<br /> nh÷ng ph©n phèi, nh÷ng cÊm ®o¸n v« lý ®· lµm chuyÓn ®æi tõ chiÒu s©u cña lèi sèng<br /> v¨n minh, thanh lÞch ngµn x−a cña ng−êi Hµ Néi. Nh÷ng n¬i c«ng céng xuÊt hiÖn lèi<br /> sèng anh chÞ, vøt r¸c bõa b·i, ®Èy x« ng−êi xÕp hµng... §Õn sau thêi kú ®æi míi, c¬<br /> chÕ thÞ tr−êng kh¾c phôc ®−îc lèi sèng bao cÊp, nh−ng sù gian dèi, lõa läc v× ®ång<br /> tiÒn l¹i tµn ph¸ mét lÇn n÷a lèi sèng v¨n minh, thanh lÞch ngµn n¨m cña Hµ Néi.<br /> T¸c nh©n th− t− g©y nªn sù biÕn ®æi s©u s¾c lèi sèng ng−êi Hµ Néi lµ sù thay<br /> ®æi c¬ cÊu vµ tÝnh chÊt cña s¶n xuÊt. Hµ Néi x−a sè d©n Ýt, c«ng nghiÖp rÊt bÐ nhá.<br /> N¨m thËp kû qua, sè nhµ m¸y lín nhá mäc lªn trong lßng vµ ven Hµ Néi rÊt nhiÒu.<br /> §−êng lèi −u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng tõ §¹i héi 3 ®Õn c«ng nghiÖp hãa,<br /> hiÖn ®¹i hãa sau ®æi míi ®· t¹o cho Hµ Néi c¬ héi rÊt lín ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao<br /> ®éng. Hµng triÖu ng−êi ®−îc vµo c¸c nhµ m¸y trë thµnh c«ng nh©n c«ng nghiÖp. Lèi<br /> sèng c«ng nghiÖp nhanh h¬n, hèi h¶ h¬n, cã tæ chøc h¬n ®· lµm thay ®æi lèi sèng yªn<br /> ¶, chËm r·i Hµ Néi x−a. Song do c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, « nhiÔm m«i tr−êng kh¸<br /> nÆng, r¸c th¶i ë Hµ Néi t¨ng lªn rÊt nhanh, lèi sèng x−a kh«ng theo kÞp víi sinh ho¹t<br /> míi. C¸c khu nhµ tËp thÓ, c¸c khu d©n c−, ®« thÞ mäc lªn, nh−ng lèi sèng tËp thÓ<br /> ch−a kÞp h×nh thµnh. Ng−êi ta chen lÊn nhau khi ®Õn giê ®i lµm trong x−ëng m¸y vµ<br /> nh÷ng buæi tan ca. Ng−êi ta vøt r¸c, phãng uÕ bõa b·i ë n¬i c«ng céng, bÕn tµu, bÕn<br /> xe, c«ng viªn vµ khu tËp thÓ. §iÒu Êy ®· ®Æt ra rÊt nhiÒu vÒ viÖc x©y dùng lèi sèng<br /> míi t¹i Thñ ®«.<br /> Cã thÓ nãi ®Õn t¸c nh©n thay ®æi lèi sèng ng−êi Hµ Néi nhanh vµ m¹nh lµ qu¸<br /> tr×nh ®« thÞ hãa cÊp tËp vµ sù thay ®æi c¸c quan hÖ quèc tÕ, vÊn ®Ò ®Çu t−, vÊn ®Ò tin<br /> häc, vÊn ®Ò xuÊt khÈu... nh÷ng quan hÖ quèc tÕ nµy g¾n víi c¸c t¸c nh©n s¸ng chÕ,<br /> ph¸t minh vµ lîi Ých. Lµn sãng ®Çu t− vµo Hµ Néi, ®· lµm thay ®æi nhiÒu nghÒ<br /> nghiÖp, nhiÒu lèi sèng tr−íc ®©y cña Hµ Néi. Ng−êi ta b¸n ®Êt trång hoa ®Ó x©y nhµ<br /> cao tÇng, ng−êi ta g¾n lèi sèng víi th«ng tin ®¹i chóng, víi c¸c m¸y vi tÝnh, c¸c quan<br /> hÖ quèc tÕ më réng cïng víi qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa gia t¨ng, c¸c s¸ng chÕ ph¸t minh<br /> xuÊt hiÖn cµng nhiÒu t¹o ra nh÷ng m©u thuÉn rÊt lín trong lèi sèng Hµ Néi. Lµn<br /> sãng ®Çu t−, lµn sãng tin häc, qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa lµm cho lèi sèng Hµ Néi thªm v¨n<br /> minh biÕt bao nhiªu, nh−ng còng nh÷ng lµn sãng vµ c¸c qu¸ tr×nh nµy ®· ph¸ vì c¸c<br /> c¬ cÊu gi¸ trÞ v¨n hãa tån t¹i hµng ngµn n¨m trong c¸c gia ®×nh, c¸c quan hÖ giao<br /> tiÕp ë Hµ Néi...<br /> Sù thay ®æi c¸c quan hÖ v¨n hãa, lèi sèng trong x· héi Hµ Néi x−a ®· tõng<br /> diÔn ra nh−ng rÊt chËm ch¹p. Nã th−êng t¸i hiÖn l¹i nh÷ng nÒ nÕp, nh÷ng gia<br /> phong, nh÷ng quan hÖ trong khu«n khæ cña mét nÒn kinh tÕ ®« thÞ biÕn ®æi chËm.<br /> Nh÷ng truyÒn thèng gia ®×nh, nh÷ng quan hÖ gi−êng cét d©n vµ n−íc, cha vµ con,<br /> anh vµ em, b¹n bÌ vµ ph−êng phè lu«n lu«n n»m trong c¸c chuÈn mùc ®· ®−îc x¸c<br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học.<br /> <br /> www.ios.org.vn<br /> <br /> 94<br /> <br /> NhËn diÖn mét sè t¸c nh©n lµm chuyÓn biÕn lèi sèng ng−êi Hµ Néi...<br /> <br /> ®Þnh c¶ ngµn n¨m trong c¸c khu d©n c− Ýt cã biÕn ®éng. C¸c tËp tôc, c¸c nghi lÔ t©m<br /> linh ng−êi Hµ Néi x−a Ýt diÔn ra c¸c ch−¬ng tr×nh ®æi míi å ¹t, t¹o nªn c¸c lèi sèng<br /> bÒn v÷ng. C¸i ®ã ®−îc duy tr× thµnh diÖn m¹o thanh lÞch Hµ Thµnh.<br /> Sù chuyÓn ®éng trong lèi sèng ng−êi Hµ Néi tõ khi ng−êi Ph¸p ®Õn ViÖt Nam.<br /> Tuy nhiªn sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt kh«ng lín, sù thay ®æi chÕ ®é nh©n khÈu kh«ng<br /> nhanh, nh÷ng s¸ng chÕ ph¸t minh ch−a nhiÒu, do ®ã sù l−u gi÷ c¸c gi¸ trÞ truyÒn<br /> thèng trong lèi sèng ngµn x−a cña Hµ Néi biÕn ®æi kh¸ chËm ch¹p. Cïng víi nã lµ<br /> nh÷ng thiÕt chÕ gia ®×nh, thiÕt chÕ t«n gi¸o ë Hµ Néi tr−íc nh÷ng n¨m 1954 kh«ng<br /> mÊy biÕn chuyÓn. ChØ sau nh÷ng n¨m 1954 trë ®i, sù biÕn ®æi mäi mÆt trong ®êi sèng<br /> x· héi míi nhanh chãng. Sù thay ®æi thÕ giíi quan, sù thay ®æi hÖ t− t−ëng trong ®ã<br /> cã c¸c hÖ ph−¬ng ch©m t− t−ëng lµm cho c¸c chuÈn mùc gi¸ trÞ, hÖ thèng gi¸ trÞ ngµn<br /> x−a cña Hµ Néi b−íc vµo mét thêi kú míi. C¸c quan niÖm míi vÒ lèi sèng vµ lèi sèng<br /> ng−êi Hµ Néi ®−îc thay ®æi, c¸c gi¸ trÞ lao ®éng ®−îc ®Ò cao, tinh thÇn tËp thÓ ®−îc<br /> x¸c lËp, nh©n c¸ch míi ®−îc tuyªn d−¬ng. C¸c chuÈn mùc khung trong lèi sèng ng−êi<br /> Hµ Néi ®−îc h×nh thµnh tõ sau ngµy gi¶i phãng Thñ ®« vµ nã diÔn biÕn rÊt phøc t¹p<br /> trong thêi kú c¶i t¹o x· héi vµ bao cÊp còng nh− thêi kú ®æi míi suèt 50 n¨m qua.<br /> RÊt nhiÒu khuynh h−íng c¶i t¹o lèi sèng ®· xuÊt hiÖn tõ trong lßng s©u c¸c<br /> chÝnh s¸ch ph¸t triÓn Hµ Néi. Trong sè c¸c khuynh h−íng ®ã cã nh÷ng khuynh<br /> h−íng tiÕn bé kÕt hîp c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa ngµn x−a cña Hµ Néi víi nh÷ng yªu cÇu<br /> cña lèi sèng míi theo h−íng nh©n ®¹o hãa, v¨n minh hãa ®êi sèng v¨n hãa. Song<br /> còng cã c¶ khuynh h−íng Êu trÜ trong viÖc ®æi míi lèi sèng ë Thñ ®«. Ng−êi ta ®·<br /> “quÇn ®en hãa” phô n÷ Hµ Thµnh “¸o xanh hãa”, “¸o n©u hãa”, “v« s¶n hãa” c¸ch ¨n<br /> mÆc trong c− d©n Hµ Néi vµ c¶ líp trÎ sinh viªn, häc sinh. NhiÒu gi¸ trÞ v¨n hãa tèt<br /> ®Ñp ngµn x−a trong c¸c nÒ nÕp gia ®×nh, quan hÖ giao tiÕp cã thêi ®· bÞ coi lµ tiÓu t−<br /> s¶n cÇn ph¶i lo¹i bá vµ phª ph¸n. ViÖc cóng giç «ng bµ, cha mÑ, ngµy r»m, mång mét<br /> vµ nh÷ng ngµy kû niÖm cã thêi ®· bÞ lªn ¸n lµ mª tÝn, dÞ ®oan...<br /> V¨n hãa míi Hµ Néi døt kho¸t kh«ng thÓ x©y dùng trªn mét nÒn t¶ng phñ<br /> ®Þnh s¹ch tr¬n nh÷ng gi¸ trÞ ngµn x−a cña Th¨ng Long, Hµ Thµnh. Kh«ng thÓ x©y<br /> dùng v¨n hãa míi, lèi sèng míi cña ng−êi Hµ Néi cao h¬n c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng<br /> cña nã, khi nh÷ng g× ch¾t läc ®−îc tõ ngµy x−a bÞ coi lµ môc ruçng vµ kh«ng cã gi¸<br /> trÞ. ChÝnh Lªnin ®· kiªn quyÕt chèng l¹i viÖc sïng b¸i v¨n hãa v« s¶n sau khi n−íc<br /> Nga võa tho¸t khái ¸ch Sa hoµng. Lªnin chèng l¹i chñ nghÜa h− v« ®èi víi v¨n hiÕn<br /> tr−íc ®©y. V¨n hãa truyÒn thèng ë Hµ Néi cã mét thêi kú ®· bÞ tæn h¹i nghiªm träng.<br /> NhiÒu c«ng tr×nh v¨n hãa bÞ tµn ph¸ mµ hiÖn nay chóng ta ®ang ph¶i ®æ kh«ng biÕt<br /> bao nhiªu tiÒn b¹c ®Ó t«n t¹o l¹i.<br /> V¨n hãa nµo còng g¾n víi hÖ t− t−ëng. Nh−ng hÖ t− t−ëng hãa mét c¸ch<br /> kh«ng c©n nh¾c trong c¸c quan hÖ v¨n hãa lµ kh«ng tÝnh to¸n ®Õn quan niÖm kÕ<br /> thõa v« cïng ®óng ®¾n cña C.M¸c. C¸c cuéc c¸ch m¹ng v¨n hãa dï ë bÊt cø thêi ®¹i<br /> nµo, thêi kú nµo còng ph¶i qu¸n triÖt t− t−ëng kÕ thõa cña chñ nghÜa M¸c. ViÖc x©y<br /> dùng lèi sèng míi ë Hµ Néi kh«ng chØ g×n gi÷ c¸c gi¸ trÞ v¨n minh thanh lÞch ngµn<br /> n¨m cña ng−êi Hµ Néi mµ cßn ph¶i ph¸t triÓn, ph¸t huy c¸c gi¸ trÞ Êy. CÇn ph¶i<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học.<br /> <br /> www.ios.org.vn<br /> <br /> §ç Huy<br /> <br /> 95<br /> <br /> thèng nhÊt quan ®iÓm vÒ x©y dùng lèi sèng míi ë Thñ ®« Hµ Néi r»ng: Kh«ng ph¶i<br /> mäi sù ®æi míi v¨n hãa Thñ ®« ®Òu hîp lý. ViÖc t¹o ra c¸i míi cho v¨n hãa Thñ ®«<br /> ®ång thêi ph¶i mang néi dung cã gi¸ trÞ phæ biÕn ®−îc x· héi ®ång t×nh, tin t−ëng vµ<br /> mong muèn còng nh− tù gi¸c lµm theo. Trong sù s¸ng t¹o ra lèi sèng míi cña v¨n<br /> hãa Thñ ®« võa mang tÝnh phæ biÕn võa bao chøa c¶ tÝnh riªng biÖt, tÝnh ®éc ®¸o.<br /> V¨n hãa Thñ ®« cã truyÒn thèng g¾n c¸i chung víi cai riªng. Kh«ng thÓ x· héi hãa lèi<br /> sèng cña ng−êi Hµ Néi mµ kh«ng tÝnh ®Õn c¸i riªng, c¸i ®éc ®¸o, c¸i t− chÊt, c¸i<br /> ph−¬ng thøc Hµ Néi hãa lèi sèng phæ biÕn. Sù ph¸t triÓn v¨n hãa Thñ ®« lµ mét qu¸<br /> tr×nh ®Çy m©u thuÉn, trong ®ã ph¶n ¸nh mét quang phæ ®a s¾c vÒ c¸c lîi Ých. ViÖc<br /> héi tô hãa theo mét thÊu kÝnh gi÷ l¹i c¸i hµi hßa gi÷a c¸ nh©n vµ céng ®ång lµ mét<br /> nguyªn lý quan träng trong viÖc x· héi hãa lèi sèng ng−êi Hµ Néi.<br /> 50 n¨m qua, d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, lèi sèng ng−êi Hµ Néi ®· thay ®æi v«<br /> cïng nhanh chãng vµ nh− ®· tr×nh bµy, nã ®· tr¶i qua nhiÒu thêi kú vµ nhiÒu<br /> khuynh h−íng kh¸c nhau. Tuy nhiªn, n¨m 1954 ®· më ®Çu cho mét qu¸ tr×nh x©y<br /> dùng lèi sèng míi t¹i Thñ ®«. Nh÷ng phong trµo lao ®éng x· héi chñ nghÜa x©y dùng<br /> c«ng viªn, bÕn xe, v−ên hoa, khu tËp thÓ, n¬i c«ng céng ®· ®Æt nÒn t¶ng cho nh÷ng<br /> thay ®æi vÒ lèi sèng cßn h¹n hÑp x−a kia cña ng−êi d©n Thñ ®«. T×nh ®oµn kÕt, ý thøc<br /> tËp thÓ, lßng yªu n−íc kiÓu míi mang c¸c gi¸ trÞ l·ng m¹n míi. TÝnh tÝch cùc chÝnh<br /> trÞ x· héi ®· ®−îc th©m nhËp vµo lèi sèng ng−êi Hµ Thµnh. Chñ nghÜa quèc tÕ kiÓu<br /> míi ®· xuÊt hiÖn cïng víi c¸c qu¸ tr×nh lao ®éng vµ c¶i t¹o x· héi theo môc tiªu x·<br /> héi chñ nghÜa ë Thñ ®«. Nh÷ng quan hÖ ®¹o ®øc míi dÇn dÇn thÊm vµo, lµm chuyªn<br /> biÕn tËn lßng s©u mét x· héi tr−íc kia ®· tõng coi lao ®éng lµm thuª, lao ®éng ch©n<br /> tay lµ thÊp hÌn. C¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc míi xuÊt hiÖn ë Thñ ®« lµm cho lèi sèng<br /> ng−êi Hµ Néi biÕn ®æi rÊt s©u réng trong c¸c quan niÖm vÒ l−¬ng t©m, vÒ nghÜa vô.<br /> Chñ nghÜa tËp thÓ, c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc míi, chñ nghÜa quèc tÕ lµm næi lªn<br /> phÈm gi¸ con ng−êi Hµ Néi míi. ViÖc lµm chñ Thñ ®«, tinh thÇn tù hµo míi vÒ Thñ<br /> ®« ®−îc t¨ng c−êng trong viÖc b¶o vÖ an ninh ®−êng phè, n¬i c«ng céng. Tinh thÇn<br /> lµm chñ vµ tù hµo Êy ®−îc ph¸t lé vµ n©ng cao trong c¸c cuéc chiÕn ®Êu b¶o vÖ Thñ<br /> ®« suèt 50 n¨m ®èi ®Çu víi cuéc chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña ®Õ quèc Mü vµ nh÷ng thñ<br /> ®o¹n diÔn biÕn hßa b×nh cña nh÷ng thÕ lùc ph¶n ®éng.<br /> 50 n¨m qua, lèi sèng cña ng−êi Hµ Néi tuy cã nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn<br /> kh¸c nhau nh−ng sù biÕn ®æi v¨n hãa Hµ Néi vÉn më réng thµnh qu¶ cña cuéc C¸ch<br /> m¹ng Th¸ng T¸m vÜ ®¹i vµ cuéc chiÕn 60 ngµy ®ªm ®Çy khãi löa b¶o vÖ Thñ ®« trong<br /> nh÷ng th¸ng ®Çu tiªn cña cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh chèng qu©n x©m l−îc. ý thøc<br /> chÝnh trÞ cña ng−êi d©n Thñ ®« ®· tr−ëng thµnh, tÝnh tÝch cùc x· héi cña nh©n d©n<br /> Thñ ®« ®−îc n©ng cao.<br /> §Ó tiÕp thu c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa truyÒn thèng ngµn n¨m cña Hµ Néi, ®Ó v−ît<br /> qua c¸c ph¶n øng t©m lý thêi bao cÊp, c¸c quan hÖ x· héi thiÕu søc sèng, §¶ng bé vµ<br /> nh©n d©n Thñ ®« ®· nhanh chãng n¾m b¾t ®−îc t×nh h×nh vµ quy luËt cña sù ph¸t<br /> triÓn, kÞp thêi ®æi míi ®iÒu chØnh c¸c t¸c nh©n lµm cho lèi sèng míi ë Thñ ®« ph¸t<br /> triÓn phï hîp víi tiÕn tr×nh ®æi míi cña ®Êt n−íc.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học.<br /> <br /> www.ios.org.vn<br /> <br /> 96<br /> <br /> NhËn diÖn mét sè t¸c nh©n lµm chuyÓn biÕn lèi sèng ng−êi Hµ Néi...<br /> <br /> Thùc tiÔn x©y dùng lèi sèng míi ë Thñ ®« ®· tr¶i qua c¸c cuéc khñng ho¶ng<br /> kinh tÕ - x· héi, lµm ph¸ vì nhiÒu chuÈn mùc v¨n hãa tõ ngÊm ngÇm ®Õn c«ng khai.<br /> Cã thêi kú nhiÒu ng−êi kh«ng quan t©m ®Õn lao ®éng cña m×nh, kh«ng thÊy ®Þa vÞ<br /> cña m×nh trong s¶n xuÊt, l−u th«ng, ph©n phèi. C¸c sai lÖch vÒ chuÈn mùc v¨n hãa<br /> “ch©n ngoµi dµi h¬n ch©n trong”, “chñ nghÜa trung b×nh”, “ngËm miÖng ¨n tiÒn”... ®ßi<br /> hái lµm xuÊt hiÖn mét chuÈn mùc míi vÒ lèi sèng ë Thñ ®« lµnh m¹nh, ®a d¹ng vµ<br /> ®óng ®¾n h¬n. ViÖc n¾m b¾t ®−îc sù trë thµnh cña §¶ng bé vµ nh©n d©n Thñ ®«,<br /> thÊu hiÓu sù sai lÖch c¸c chuÈn mùc sèng, ®ång thêi víi viÖc thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®æi<br /> míi, ph¸t triÓn x· héi theo nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa... ®·<br /> kÞp thêi ®iÒu chØnh c¸c hiÖn t−îng tiªu cùc trong lèi sèng. NhiÒu tËp qu¸n, c¸c phong<br /> tôc, nh÷ng ph¸t sinh vÒ nh©n c¸ch ®· ®−îc quan t©m ®iÒu chØnh.<br /> Lèi sèng cña nh©n d©n Thñ ®« nãi riªng vµ cña con ng−êi nãi chung chÝnh lµ<br /> ho¹t ®éng sinh sèng cña con ng−êi trªn ®Þa bµn cña hä th«ng qua lao ®éng, giao tiÕp,<br /> gia ®×nh, khu d©n c− vµ nh©n c¸ch. Nh− vËy, lèi sèng cã mÆt vËt chÊt vµ mÆt tinh<br /> thÇn bao gåm c¶ c¸c thiÕt chÕ x· héi. ChØ sè lao ®éng, thêi gian lao ®éng, c−êng ®é lao<br /> ®éng vµ nhÊt lµ n¨ng xuÊt lao ®éng lµ b¶n chÊt s©u xa nhÊt trong mÆt vËt chÊt cña<br /> lèi sèng. Nã quyÕt ®Þnh møc sèng, phóc lîi vËt chÊt x· héi vµ nhiÒu quan hÖ réng lín<br /> kh¸c. Lao ®éng th−êng chiÕm 1/3 thêi gian sinh sèng cña mçi ng−êi. N¨ng xuÊt lao<br /> ®éng cao cã ¶nh h−ëng ®Õn thêi gian tù do, häc tËp v¨n hãa, tháa m·n nhu cÇu vÒ thÓ<br /> dôc, thÓ thao. ë nhiÒu møc ®é kh¸c nhau lao ®éng, n¨ng xuÊt lao ®éng cã quan hÖ<br /> ®Õn h«n nh©n vµ b¹n bÌ. §¶ng bé vµ nh©n d©n Hµ Néi 50 n¨m qua ®· chó ý ®Õn t¸c<br /> nh©n quan träng nµy cña lèi sèng ng−êi Hµ Néi. Tuy nhiªn vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc<br /> lµm, n¨ng xuÊt lao ®éng, c¬ cÊu lao ®éng, c¸c quan hÖ lao ®éng, nghÒ nghiÖp ë Thñ<br /> ®« Hµ Néi cßn ph¶i phÊn ®Êu rÊt nhiÒu ®Ó ®Þnh h−íng ®óng ®¾n cho lèi sèng theo<br /> môc tiªu x· héi chñ nghÜa. TuyÖt ®¹i bé phËn lao ®éng ë Thñ ®« cßn trong d©y<br /> chuyÒn s¶n xuÊt nhá, lao ®éng dÞch vô chiÕm mét tû träng lín vµ ®ang gia t¨ng. V×<br /> vËy qu¸ tr×nh t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn h−íng tíi lèi sèng lµnh m¹nh cßn ®ang thö<br /> th¸ch rÊt lín c¸c nhµ qu¶n lý x· héi ë Thñ ®«.<br /> Qu¸ tr×nh x· héi hãa c¸c quan hÖ së h÷u ë Thñ ®« ®ang diÔn ra th«ng qua con<br /> ®−êng ph¸t triÓn c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, xÝ nghiÖp t− b¶n Nhµ n−íc, xÝ nghiÖp cæ<br /> phÇn, c¸c c«ng ty, c¸c hîp t¸c x·, c¸c hé gia ®×nh. N¨ng xuÊt lao ®éng cã ph¸t triÓn,<br /> tû lÖ t¨ng tr−ëng kinh tÕ hµng n¨m cao, nh−ng thu nhËp thùc tÕ b×nh qu©n tÝnh theo<br /> ®Çu ng−êi ch−a ph¶i ®· cao, ph©n tÇng x· héi kh¸ s©u. NhiÒu nh©n tè míi ®· xuÊt<br /> hiÖn tõ c¬ së vËt chÊt, ®ång nghÜa víi mÆt vËt chÊt cña lèi sèng cã nhiÒu thay ®æi. §éi<br /> ngò, thµnh phÇn vµ chÊt l−îng nh÷ng ng−êi lao ®éng ®ang chuyÓn biÕn theo h−íng<br /> n©ng cao râ rÖt. Tr−íc ®©y, ®éi ngò lao ®éng ë Thñ ®« v¨n hãa ch−a cao, tuæi trung<br /> b×nh l¹i cao. HiÖn nay, ®éi ngò lao ®éng Êy ®−îc bæ sung tõ häc sinh, sinh viªn, bé<br /> ®éi chuyÓn ngµnh, con em ®i lao ®éng tõ n−íc ngoµi, nh÷ng c«ng nh©n kü thuËt, kü<br /> s−, b¸c sÜ, c¸c nhµ khoa häc trÎ tuæi. Khuynh h−íng trÝ tuÖ ®ang gia t¨ng trong c¸c<br /> quan hÖ lao ®éng. ViÖc gia t¨ng hµm l−îng trÝ tuÖ trong nÒn s¶n xuÊt ë Thñ ®«<br /> kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ sù t¨ng tr−ëng nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ Thñ ®«, mµ cßn t¹o<br /> sù chuyÓn ®éng míi cña mét qu¸ tr×nh v¨n minh hãa lèi sèng Hµ Néi.<br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học.<br /> <br /> www.ios.org.vn<br /> <br />