Nhiếp ảnh nghiệp dư và nhiếp ảnh chuyên nghiệp

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

138
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thuở bình minh của nhiếp ảnh, thời Phương pháp Đaghe (1839), xuất hiện đầu tiên là những người chơi ảnh nghiệp dư. Số lượng nhiều vô kể. Dần dần, số lượng người chụp ảnh tách ra làm hai: số đông vẫn giữ thú vui chụp ảnh nghiệp dư, từ số đông này có số ít người cần mẫn tìm tòi và dấn sâu để trở thành nhà tài tử; ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhiếp ảnh nghiệp dư và nhiếp ảnh chuyên nghiệp

Nhiếp ảnh nghiệp dư và nhiếp ảnh chuyên nghiệp Thuở bình minh của nhiếp ảnh, thời Phương pháp Đaghe (1839), xuất hiện đầu tiên là những người chơi ảnh nghiệp dư. Số lượng nhiều vô kể. Dần dần, số lượng người chụp ảnh tách ra làm hai: số đông vẫn giữ thú vui chụp ảnh nghiệp dư, từ số đông này có số ít người cần mẫn tìm tòi và dấn sâu để trở thành nhà tài tử; số ít hơn chuyển hẳn làm nghề, nghề kinh doanh và trở thành nhà chuyên nghiệp. Gần 170 năm qua đi, nhiếp ảnh nghiệp dư/tài tử và nhiếp ảnh chuyên nghiệp đã trải qua nhiều chuyển biến, tích tụ nhiều tri thức. Chúng tôi hy vọng cung cấp cho bạn đọc một số hiểu biết mang tính khái quát về vấn đề này. 1. Nhiếp ảnh nghiệp dư. Thời nào cũng chiếm số đông nhất trong những người chụp ảnh. Đường vào thú chơi ảnh đủ kiểu : tự học hoặc qua trường lớp, làm thử nghiệm, … Gồm đủ giai tầng xã hội, đủ lứa tuổi, đủ nghề nghiệp và học vấn. Do đó, ảnh chụp được có vô vàn hoàn cảnh và sắc thái: chụp trong nhà, ngoài trời, trong rừng, trên núi cao, chụp vật nhỏ nhất và vật lớn nhất, chụp ngẫu hứng, chụp ghi thực, chụp dàn dựng, diễn xuất, tô vẽ, làm giả tranh, v.v… Ảnh chụp được
thường để lưu giữ trong gia đình hoặc trao đổi trong bạn bè. Ở nhiều nước phát triển, có tổ chức hội đoàn nhiếp ảnh nghiệp dư, xuất bản báo chí ảnh nghiệp dư và triển lãm nghệ thuật nhiếp ảnh nghiệp dư. Chất lượng hình ảnh ít khác biệt so với ảnh chuyên nghiệp, nhiều khi còn lạ mắt và đẹp hơn ảnh chuyên nghiệp. Trong ngôn ngữ Âu Mỹ, chữ amateur dịch sang ta có hai nghĩa : nghiệp dư và tài tử. Nghiệp dư thuộc số đông người, tài tử thuộc về số ít người. Từ điển toàn thư chuyên ngành nhiếp ảnh (Luân Đôn xuất bản) nói rằng : ở Anh quốc có hằng ngàn CLB nhiếp ảnh nhưng số tài tử chỉ chiếm 1%. Như vậy, tài tử vẫn là người chụp nghiệp dư nhưng có nhiều công phu nghiên cứu, đi đến cùng niềm đam mê nghệ thuật, chuyên sâu vào một lĩnh vực sáng tác nào đó mà đạt tới tài năng sáng tạo xuất sắc, được tôn vinh. Số người được gọi là tài tử nhiếp ảnh rất hiếm. Có người mở đường sáng lập ra cả một đoàn thể mang phong cách tài tử (như Stieglitz và Alsen Adams thành lập Nhóm Ly khai với ảnh hưởng của hội họa và Nhóm f64. Lang Tịnh Sơn, Hồng Kông chủ xướng “ảnh trung hữu họa hữu thi”). Ở nước ta, Võ An Ninh sáng tác thành công đề tài sơn thủy hữu tình, Phạm Văn Mùi với những tác phẩm sắc độ nhẹ/sắc độ nặng, Đỗ Huân-nhà nhiếp ảnh Hà Nội học, Nguyễn Cao Đàm và Trần Cao Lĩnh mở đường riêng truyền bá tri thức
nghệ thuật ảnh, Ngô Đình Cường-một trong những người phát lộ nét đẹp miền cát vàng Mũi Né, … thuộc lớp trước có thể xếp vào hàng tài tử. Bởi vì bản thân họ vốn là công chức, doanh nhân, thậm chí là quan chức ngành ảnh công quyền, nhưng thành tựu nghệ thuật đạt được là trên lĩnh vực sáng tác ảnh, việc làm ngoài giờ! Chỗ giống nhau của các nhà nhiếp ảnh nghiệp dư, tài tử là đã có một nghề kiếm sống nay lấy sáng tác ảnh làm công việc tay trái; làm thú vui giải trí; chủ động chọn đề tài và có thời gian để theo đuổi, chụp đi chụp lại cho đến lúc hài lòng; dư dả tiền bạc, không vụ lợi. Họ không quan tâm đến nội dung hiện thực xã hội, thích duy mỹ và thường bộc lộ quan điểm nghệ thuật vị nghệ thuật. Trừ một số ít người, số đông gây nên một tâm lý xã hội “tác phong tài tử” chỉ sự tùy tiện, chỉ biết mình. Ngày nay, trên phạm vi thế giới cũng như ở mỗi đất nước, giới nghiên cứu tổng kết giá trị nghệ thuật của nhiếp ảnh nghiệp dư, tài tử rằng : họ đã làm nên lịch sử nghệ thuật nhiếp ảnh thông qua tác phẩm mang dấu ấn trào lưu, trường phái, phong cách, các “màu sắc” (mà nhiều người gọi là chủ nghĩa) biểu cảm, ấn tượng, trừu tượng, siêu thực. … cho đến
thủ pháp/biện pháp nghệ thuật mà đôi khi tôi dùng đến thuật ngữ Thi pháp nghệ thuật nhiếp ảnh. Nhưng, khi nói đến đây thì phải thừa nhận rằng một trong những yếu kém của những người chụp ảnh nghiệp dư, tài tử là thiếu tiếp cận tri thức lịch sử, lý luận, phê bình nghệ thuật để có tiến bộ vững chắc hoặc tự mình viết ra, trình bày công việc và niềm đam mê nghệ thuật. 2. Nhiếp ảnh chuyên nghiệp. Ra đời rất sớm. Ngay trong tốp đầu và tồn tại đến tận ngày nay là : những người dạy nghề nhiếp ảnh, thợ đứng máy chụp salông, thợ chụp trong các doanh nghiệp, người thiết kế kỹ thuật sản xuất vật liệu nhiếp ảnh. Người dạy nghề phải có chuyên môn nhiếp ảnh và chuyên môn sư phạm, cập nhật kinh nghiệm và hiểu biết thiết bị mới nhất, chương trình từ phổ cập đến nâng cao. Thợ đứng máy chụp salông tinh thông dây chuyền làm ảnh, nhưng tài nghệ hàng đầu là tạo nên dòng ảnh chân dung, hoàn tất nghệ thuật ảnh chân dung NGƯỜI lịch sử và xã hội; làm nên thương hiệu xưởng ảnh của mình khiến văn nghệ sĩ, nhà chính trị, nguyên thủ quốc gia phải tìm đến để ngồi trước ống kính của anh ta và lấy làm vinh dự (như
trường hợp của Karsh ở Cananda). Thợ đứng máy ít chủ động, chiều ý chủ và khách hàng. Thợ chụp ảnh trong các doanh nghiệp các hãng cơ khí, sản xuất tàu biển-ôtô- máy bay, rồi tiếp đến bệnh viện, viện nghiên cứu khoa học (điện tử, hạt nhân), trường đại học, v.v… do chuyên môn chụp hẹp, đòi hỏi kỹ năng chuyên sâu, chẳng những giúp cho việc nghiên cứu khoa học/sản xuất của hãng mà còn giúp quảng bá thương hiệu tới khách hàng. Họ làm việc theo chỉ định của chủ. Người thiết kế kỹ thuật sản xuất vật liệu nhiếp ảnh, góp phần đưa ra những mẫu mã, chất lượng mới về máy ảnh, phim, giấy, hóa chất. Vì khách hàng là thượng đế. Trừ thợ đứng chụp salông, tất thảy những người kia đều hoạt động thầm lặng, nhìn hiệu qủa công việc không thể nói là không có sáng tạo. Bên cạnh những người chuyên môn ấy, số lượng người chụp tài liệu xã hội và sau thành nghề chụp ảnh báo không nhiều vì lúc đầu chụp ảnh
xong, chưa có kỹ thuật in ảnh thẳng lên mặt báo, nhưng tiếng tăm những người này nổi lên như cồn. Dần dần đông lên, nhân những năm 1880, ngành sản xuất vật liệu bán ra phim nhựa cuộn. Phải đến giai đoạn 1915-1920, nhiếp ảnh chuyên nghiệp mới phát triển hiện đại cho đến ngày nay. Là nhờ sản xuất được máy ảnh xách tay chụp bằng phim chụp nhựa cuộn thuận lợi cho việc chụp phóng sự, trong chiến tranh thế giới lần thứ nhất và cùng với một nền mỹ học mới, một nền nhiếp ảnh xã hội hóa cao mở đầu từ các nhà nhiếp ảnh nước Nga xôviết. Đội ngũ phóng viên ảnh hình thành khắp các châu lục, mang đến cho nhiếp ảnh chuyên nghiệp phát triển cả về số lượng và chất lượng. Có phóng viên trong các hãng thông tấn, tòa soạn báo công quyền hoặc tư nhân, phóng viên tự tập hợp trong các nhóm, phóng viên hoạt động tự do. Đặc thù của thứ chuyên nghiệp này từ đấy đến nay là sự gắn bó mật thiết với đời sống xã hội con người, trước hết là những sự kiện thời sự, làm cho con người trên hành tinh chúng ta như sống chung trong một “ngôi làng toàn cầu”. Từ những năm 1930, trên ảnh đàn thế giới đã vang lên “tinh thần trách
nhiệm” của giới nhiếp ảnh. Điều mà nhiếp ảnh Việt Nam phải lấy làm tự hào là từ trong kháng chiến chống Pháp, các nhà nhiếp ảnh cách mạng tiên phong của chúng ta đang sống ở bưng biền Nam Bộ hay chiến khu Việt Bắc, 1948, đã tự giác nói đến trách nhiệm phải chụp cho được sự tích anh hùng chống giặc ngoại xâm của quân dân ta. Trên thế giới, đến năm 1954, trung tâm Magnum Photos mới cho ra đời “Tổ chức Những nhà nhiếp ảnh có trách nhiệm”. Trong lịch sử nhiếp ảnh các nước, người ảnh tài tử và chuyên nghiệp đã đành là ai làm việc nấy, nhưng cũng là bình thường nếu đang ở lĩnh vực này chuyển sang lĩnh vực kia hoặc đi bằng cả hai phương thức, nhất là khi có biến cố chính trị và thay đổi thể chế. Cơ quan ảnh công quyền hoặc tổ chức hội đoàn biết khéo léo tập hợp, cổ vũ tất cả các dòng ảnh phục vụ mục đích chính trị-nghệ thuật của mình. Tạm gọi, thế hệ ảnh chuyên nghiệp I gồm những Văn Khiêm, Văn Phú, Vũ Năng An, Đinh Đăng Định, Nguyễn Tiến Lợi, Triệu Đại, Nguyễn Đình Ưu, … Thế hệ ảnh chuyên nghiệp II với Vũ Ba, Đinh Ngọc Thông, Mai Nam, Văn Bảo, Phạm Tuệ, Trịnh Hải, Bùi Á, Võ An Khánh, Lê Minh Trường, Đào Văn Trình,… Thế hệ chuyên nghiệp III với Đinh Quang Thành, Minh Đạo, Đoàn Công Tính, Hứa Kiểm, Dương Thanh Phong, Nguyễn Đặng, Lâm Tấn Tài, … Tiếp đến thế hệ
chuyên nghiệp IV ngày hôm nay. Đặc tính chung của giới nhiếp ảnh chuyên nghiệp này là kết hợp được tính chiến đấu với tính trữ tình của nghệ thuật nhiếp ảnh hiện đại. Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tiếp bước mô hình Nhiếp ảnh Đoàn (Việt Bắc, năm 1948) ra đời trong thời Miền Bắc tiến hành Cách mạng (qúa độ) tiến lên chủ nghĩa xã hội và đương đầu với chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ, thật đúng lúc để phát triển một nghệ thuật nhiếp ảnh vừa cách mạng sắc bén vừa trữ tình đậm đà bản sắc dân tộc. Chúng ta hình thành được một thế hệ tài tử, nghệ sĩ nhờ gắn bó với đời sống xã hội mà trở thành nhà nhiếp ảnh chuyên nghiệp chuyên sâu. Võ An Ninh vốn là tài tử chụp “phong hoa tuyết nguyệt” nhưng có thay đổi tư duy nghệ thuật mà chụp được sự kiện Nạn đói năm Ất Dậu; và sau năm 1954, gia nhập đội quân phóng viên ảnh chuyên nghiệp của Xưởng phim Đèn chiếu mới có được Sapa trong mây (1968) cho dù trước đó có hằng chục lần đi sáng tác Sapa. Tài tử/nghệ sĩ-nhà chuyên nghiệp Quang Phùng sau những tác phẩm trữ tình Tóc mây, Múa chuyển hẳn sang phong cách phóng sự có một không hai ở nước ta : chụp mặt trái của xã hội nước Mỹ, theo đuổi mấy năm trời chụp nạn nhân chất chết trắng trên bờ hồ Thiền Quang. Hoài Linh vốn là phóng viên chuyên nghiệp, thử bước vào lĩnh vực tài tử với cuộc triển lãm Cảm xúc Hà
Nội rồi trở về tham gia nhóm sáng lập trang web ảnh tài liệu-báo chí. Đan Quế, Đào Hoa Nữ từ chụp ảnh tài tử trở thành nhà chuyên nghiệp. Dương Minh Long và Hồng Nga đi cân bằng trong cả hai lĩnh vực chuyên nghiệp và tài tử. Hoàng Thế Nhiệm từ tài tử khẳng định vai trò chuyên nghiệp trong danh xưng bạn bè đặt “Nhiệm Sapa”, “Nhiệm panorama”. NS-bác sĩ Đoàn Hồng từ chụp nghiệp dư đến chụp chuyên sâu về Sếu đầu đỏ, trình độ nghệ thuật nghiêng ngửa với các phóng viên chuyên nghiệp Bùi Bé Tư và Minh Lộc.Và còn nhiều tác giả khác. Có điều kiện, chúng ta lý giải vào tư duy sáng tác của từng tác giả này, sẽ được những nhận xét rất thú vị. Họ gặp nhau ở trình độ cao về ngôn ngữ nghệ thuật với trách nhiệm gắn bó vào hiện thực xã hội của người công dân-nghệ sĩ thời đại. Công lao của nhiếp ảnh chuyên nghiệp rất rõ : là một bộ phận làm nên lịch sử nghệ thuật nhiếp ảnh, nhưng lớn hơn nữa là làm nên bộ sử thi - nhìn thấy được- của nhân loại và mỗi dân tộc. Bên cạnh tác phẩm, xem xét vào công tác sư phạm nhiếp ảnh, công tác lý luận nhiếp ảnh và công tác quản lý ngành nghề, cũng xuất hiện vấn đề nghiệp dư và chuyên nghiệp. Chuyên nghiệp là phong cách khoa học, bảo trọng thế giới quan chính thống, chống lại tác phong tùy tiện.
Vấn đề nghiệp dư và chuyên nghiệp thuộc lĩnh vực học thuật, nhưng có ích cho từng nhà nhiếp ảnh. Để có dịp nhìn vào con đường sáng tác của mình, tìm ra sở trường sở đoản cho định hướng tài năng sáng tạo phía trước.