Những cập nhật mới về gốc tự do và hệ thống chống oxy hóa trong cơ thể

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016 Tổng Quan<br /> <br /> <br /> NHỮNG CẬP NHẬT MỚI VỀ GỐC TỰ DO<br /> VÀ HỆ THỐNG CHỐNG OXY HÓA TRONG CƠ THỂ<br /> Lê Quốc Tuấn*, Nguyễn Thị Hiệp**, Nguyễn Thị Lệ*<br /> <br /> MỞ ĐẦU monooxygenase.<br /> Các yếu tố môi trường: tia cực tím, X-quang,<br /> Gốc tự do được định nghĩa là các gốc hóa<br /> hóa chất độc hại, hydroxyl-amine thơm, hợp<br /> học có chứa một hoặc nhiều electron không bắt<br /> chất nitro thơm, thuốc trừ sâu (như paraquat),<br /> cặp trong nguyên tử hay trong các orbital của<br /> hóa trị liệu.<br /> phân tử. Sơ đồ cấu tạo của phân tử oxygen cho<br /> thấy bản thân nó cũng chính là một gốc oxy hóa, Ti thể là nguồn gốc chính của các gốc oxy<br /> bởi vì oxygen sở hữu 2 electron không bắt cặp . phản ứng: Ti thể tiêu thụ oxygen kết hợp với quá<br /> trình phosphoryl hóa oxy hóa. Ở điều kiện bình<br /> Sự hình thành các gốc có nguồn gốc oxy (hay<br /> thường, gần 95-97% oxygen được khử thành<br /> các gốc oxy phản ứng: reactive oxygen species)<br /> nước, một phần nhỏ oxy tiêu thụ (3-5%) dùng để<br /> do 2 cơ chế: phản ứng chuyển điện tử (electron-<br /> khử anion superoxide. Ubiquinone hay<br /> transfer reaction), và phản ứng chuyển năng<br /> Coenzym Q là một chất vận chuyển electron<br /> lượng (electron-transfer reaction). Cả 2 nhóm<br /> trong chuỗi hô hấp nội bào. Coenzym Q hiện<br /> phản ứng này đều có vai trò quan trọng trong<br /> diện cả ở khoảng gian màng và chất nền ti thể.<br /> môi trường sinh học, và tạo thành các típ khác<br /> Ubiquinone hay Coenzym Q được khử bởi phức<br /> nhau của quá trình tổn thương và ngộ độc tế<br /> hợp I và phức hợp II, sau đó chuyển electron<br /> bào.<br /> sang phức hợp III. Trong các quá trình oxy hóa<br /> - Phản ứng chuyển điện tử: tạo ra các gốc khử, ubiquinone có thể tồn tại ở 3 dạng: quione<br /> anion superoxide, gốc hydrogen peroxide, gốc (dạng oxy hóa hoàn toàn), semiquinone (gốc tự<br /> hydroxyl, gốc peroxyl và alkoxyl lipid.<br /> do), và hydroquinone (khử hoàn toàn): hình bên<br /> - Phản ứng chuyển năng lượng: tạo ra các dưới. Sự rò rỉ electron (electron leakage), chiếm<br /> gốc oxy đơn (singlet oxygen), phức hợp bộ ba khoảng 3-5% lượng oxy tiêu thụ trong ti thể, kết<br /> carbonyl (riplet carbonyl compound). hợp với sự tạo thành gốc oxy phản ứng:<br /> SỰ TẠO THÀNH CÁC GỐC OXY PHẢN Ubisemiquinone truyền một điện tử sang cho<br /> ỨNG TRONG TẾ BÀO phân tử oxygen tạo thành anion superoxide và<br /> ubiquinone. Phản ứng này gọi là sự tự oxy hóa<br /> Trong tế bào, có 2 nguồn chính của anion<br /> của ubisemiquinone. Phản ứng tự oxy hóa của<br /> superoxide và hydrogen peroxide, còn gốc<br /> ubisemiquinone là nguồn chính của anion<br /> hydroxyl được tạo thành từ chính superoxide và<br /> superoxide trong ti thể. Do ubiquinone tồn tại cả<br /> hydrogen peroxide(1,2).<br /> ở khoảng gian màng và chất nền ti thể, vì vậy<br /> Nguồn gốc của anion superoxide anion superoxide được giải phóng vào cả 2<br /> Những phản ứng quan trọng nhất trong tế khoang trên. Anion superoxide giải phóng vào<br /> bào tạo thành superoxide(1): khoang gian màng ti thể có thể xuyên qua màng<br /> Phản ứng enzyme: xanthine oxidase, NADH ngoài ti thể vào tế bào chất thông qua một kênh<br /> oxidase, NADPH-cytochrome P450 reductase. ion phụ thuộc điện thế (VDAC: voltage –<br /> dependent anion channel).<br /> Nguồn gốc tế bào: bạch cầu và đại thực bào,<br /> chuỗi truyền điện tử ti thể, microsomal<br /> **<br /> * Bộ môn Sinh lý học,Đại Học Y Dược TP. HCM Đại Học Quốc Tế - Đại Học Quốc Gia Tp. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Lê Quốc Tuấn ĐT: 01696929792 Email: tuan_lqc@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa 1 1<br /> Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016<br /> <br /> Nguồn gốc của hydrogen peroxide qua phản ứngFenton. Phản ứng Fenton đòi hỏi<br /> Hydrogen peroxide (H2O2) được tạo ra trong phải có sự khử (phụ thuộc kim loại) của<br /> tế bào từ hai quá trình khác nhau: không tạo gốc hydrogen peroxide (H2O2) tạo thành gốc<br /> tự do (nonradical or enzymic generation), và có hydroxyl (HO.). Các kim loại chuyển tiếp như:<br /> tạo gốc tự do (radical generation or superoxide đồng (Cu), sắt (Fe), và coban (Co), khi ở trạng<br /> anion disproportionation)(1). thái khử có thể là chất xúc tác cho phản ứng này.<br /> Sự khử của kim loại chuyển tiếp có thể được<br /> Không tạo gốc tự do (Nonradical or enzymic<br /> thực hiện bởi anion superoxide (O2.-). Phản ứng<br /> generation): Các enzym sau sinh ra hydrogen<br /> tổng quát liên quan cả đến 2 quá trình khử sắt<br /> peroxide (H2O2) khi khử đồng cơ chất của chúng<br /> bởi anion superoxide (O2-.), và quá trình oxy hóa<br /> (phân tử oxy): glycolate oxidase, D-amino acid<br /> sắt bởi hydrogen peroxide (H2O2), như sau: (O2.-<br /> oxidase, urate oxidase, acetyl-CoA oxidase,<br /> + H2O2 → O2 + HO-+ HO.), được gọi là phản ứng<br /> NADH oxidase, monoamine oxidase. Các<br /> Haber-Weiss. Phản ứng xảy ra với tốc độ rất<br /> enzyme monoamine oxidase (MAO) hoạt động<br /> chậm. Phản ứng Fenton do đó chiếm ưu thế<br /> trong hai dạng A và B, xúc tác sự khử amin oxy<br /> trong môi trường sinh học. Điều cần lưu ý ở đây<br /> hóa của các amin sinh học. Chúng hiện diện ở<br /> là không có sự tạo thành trực tiếp gốc hydroxyl<br /> màng ngoài ti thể.<br /> trong tế bào, mà luôn luôn yêu cầu sự có mặt của<br /> Có tạo gốc tự do (Radical generation or from cả 2 gốc superoxide và hydrogen peroxide.<br /> superoxide anion dispropor-tionation): Điều này<br /> xảy ra khi chuyển đổi gốc superoxide theo các Nguồn gốc của oxy đơn (singlet oxygen)<br /> phản ứng đã đề cập: Oxy đơn (singlet oxygen) là gốc oxy phản<br /> Ti thể là nguồn cung cấp nhiều nhất các gốc ứng, không chỉ được tạo thành từ sự chuyển<br /> oxy phản ứng trong tế bào. Anion superoxide năng lượng (như đã đề cập bên trên), mà còn từ<br /> tạo ra từ sự tự oxy hóa của ubisemiquinone, phát phản ứng chuyển điện tử(4).<br /> tán vào khoảng gian màng và chất nền ti thể. Phản ứng chuyển điện tử: Enzym<br /> Trong chất nền ti thể, superoxide được chuyển myeloperoxidase trong bạch cầu đa nhân<br /> thành hydrogen peroxide. Hydrogen peroxide trung tính có thể xúc tác tạo thành<br /> khuếch tán tự do qua màng tế bào. Do đó, ti thể hypochlorite từ Cl– và H2O2. Phản ứng sau đó<br /> có hai nguồn chính của H2O2: thứ nhất, từsự giữa H2O2 với HOCl tạo thành oxy đơn (1O2:<br /> chuyển đổi của anion superoxide trong màng ti singlet oxygen).<br /> thể, và, thứ hai, từ sự khử amin oxy hóa của các Phản ứng chuyển năng lượng: Đây là con<br /> amin sinh học (do hoạt động của các MAO đường khác tạo thành oxy đơn, bao gồm sự nhạy<br /> monoamine oxidase gắn trên màng ngoài ti thể). cảm hóa photon của nhiều tác nhân hóa trị liệu<br /> H2O2 tạo ra từ ti thể có liên quan đến sự điều khác nhau. Tác nhân hóa trị liệu<br /> hòa oxy hóa khử trên các con đường tín hiệu nội (chemotherapeuticagent, hay chất cảm ứng<br /> bào. Nồng độ ổn định của H2O2 quyết định trạng sensitizer = S) hấp thu năng lượng tia xạ, và<br /> thái oxy hóa khử của tế bào, cũng như quá trình chuyển năng lượng này đến phân tử oxygen để<br /> chuyển đổi từ tang trưởng sang chết theo tạo thành oxy đơn.<br /> chương trình hoặc hoại tử. Như đã đề cập, oxy đơn là một gốc phản<br /> Nguồn gốc của hydroxyl ứng với nhiều phân tử như: vitamin E,<br /> vitamin C, DNA, cholesterol, carotenoids, các<br /> Hầu hết các gốc hydroxyl (HO.) được tạo ra<br /> acid béo không no trên màng, và một số các<br /> trong invivo, ngoại trừ khi tiếp xúc quá nhiều<br /> acid amin.<br /> với bức xạ ion hóa(3). Gốc hydroxyl có nguồn gốc<br /> từ sự phân hủy hydrogen peroxide (H2O2) thông<br /> <br /> <br /> 2 Chuyên Đề Nội Khoa 1<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016 Tổng Quan<br /> <br /> STRESS OXY HÓA – CÁC CHẤT OXY thành các sản phẩm phản ứng, oxy hóa không<br /> HÓA GÂY TỔN THƯƠNG TẾ BÀO ổn định, hay các sản phẩm độc hại có đời sống<br /> kéo dài; hoặc hoạt hóa các chất trung gian gây<br /> Do phổ hoạt động rộng cũa các chất oxy hóa,<br /> viêm. Các gốc tự do tấn công các acid béo không<br /> được tạo thành cả trong tế bào, cũng như trong<br /> no trên màng hay trong lipoprotein sẽ đi kèm<br /> hệ vi tuần hoàn (ví dụ: gây nên bởi neutrophil),<br /> với những thay đổi đưa đến rối loạn chức năng<br /> rõ rang rằng không có hợp chất nào trong cơ thể<br /> tế bào hoặc gây chết tế bào.<br /> là không chịu tác động của gốc tự do. Có thể xem<br /> như anion superoxide và hydrogen peroxide có Sự oxy hóa DNA<br /> tính phản ứng yếu hơn so với gốc hydroxyl và Gốc hydroxyl là một gốc tự do độc biệt: kết<br /> oxy đơn (singlet oxygen). Tuy nhiên, trong hợp các tính chất ưa điện, sinh nhiệt cao, phản<br /> những trường hợp cụ thể, 2 gốc này có thể tham ứng xảy ra ở vùng lân cận của DNA (cơ chế vị trí<br /> gia các phản ứng hóa học đưa đến tổn thương đặc hiệu). Hydroxyl có thể chuyển hydrogen<br /> nhiều phân tử sinh học khác nhau(5). nguyên tử từ đường trong vòng xoắn DNA vào<br /> Sự peroxy hóa lipid base của DNA dẫn đến bẻ gãy sợi đơn và oxy<br /> hóa nucleobase (8-hydroxydesoxy-guanosine).<br /> Màng sinh học và các bào quan trong tế bào<br /> DNA là phân tử nhạy cảm với những thay đổi,<br /> rất nhạy cảm với sự tấn công của các gốc oxy<br /> có thể đưa đến các đột biến. Ví dụ, bae DNA bị<br /> hóa, do sự hiện diện của các acid béo không no<br /> thay đổi do tác động của gốc tự do và các hóa<br /> (PUFA: polyunsaturated fatty acids) trên màng<br /> chất trong môi trường. Gốc hydroxyl làm trung<br /> phospholipid của chúng. Quá trình peroxy hóa<br /> gian trong quá trình gây tổn thương phân tử<br /> lipid bao gồm 3 giai đoạn: khởi đầu, kéo dài, và<br /> đường (deoxyribose) là một phần trong cơ chế<br /> kết thúc(5,6).<br /> C’4, đưa đến phá vỡ sợi DNA(3).<br /> - Giai đoạn khởi đầu (initation): Quá trình<br /> Như vậy, các gốc oxy phản ứng có thể gây<br /> peroxy hóa màng sinh học có thể được khởi đầu<br /> tổn thương DNA ở nhiều mức độ khác nhau: gốc<br /> bằng sự tương tác giữa một gốc oxy hóa có tính<br /> hydroxyl thông qua phản ứng phụ gây thay đổi<br /> phản ứng mạnh (như gốc hydroxyl), với một<br /> base trên chuỗi đơn (ví dụ: tạo thành 8-<br /> acid béo (RH) tạo thành gốc tự do alkyl béo.<br /> Hydroxydeoxyguanosine), hay thông qua phản<br /> - Giai đoạn kéo dài (propagation): Gốc tự do ưng chuyển hydrogen nguyên tử làm mất liên<br /> alkyl béo (R.) phản ứng rất nhanh với các phân tục chuỗi đơn (ssDNA nick: single strand DNA<br /> tử oxygen tạo thành gốc peroxyl béo (ROO.: fatty nick), hoặc phá vỡ sợi đôi DNA (dsDNA break:<br /> peroxyl radical). Gốc này có khả năng oxy hóa double strand DNA break). Sau khi sao chép, sự<br /> mạnh, tấn công vào các acid béo không bão hòa mất liên tục chuỗi đơn có thể gây phá vỡ cấu trúc<br /> lân cận trên màng (RH) tạo thành gốc sợi đôi DNA.<br /> hydroperoxide và một gốc tự do alkyl béo mới<br /> (R.). Theo cách này, các chu kỳ tự xúc tác từ<br /> HỆ THỐNG CHỐNG OXY HÓA TRONG<br /> chuỗi phản ứng khởi đầu sẽ kéo dài cho đến khi CƠ THỂ<br /> chuỗi gốc tự do được chấm dứt. Các tế bào của động vật không có khả năng<br /> - Giai đoạn kết thúc (termination): Chuỗi tự chống lại tác động của các gốc oxy hóa, nhưng<br /> phản ứng tự xúc tác trên sẽ kết thúc bởi sự va chúng có một hệ thống các cơ chế bảo vệ để<br /> chạm giữa 2 gốc tự do, tạo thành các sản phẩm ngăn chặn, hạn chế, và sửa chữa các tổn thương<br /> không phải là gốc tự do. Phản ứng kết thúc xảy oxy hóa(4). Các tế bào còn được hổ trợ từ các<br /> ra tùy thuộc vào nồng độ oxy nội bào. Sự giảm enzym đặc hiệu chống lại sự tấn công của các<br /> oxy ở màng sinh học và lipoprotein có thể dẫn gốc oxy hóa, có thể xem như là hệ thống chống<br /> đến khởi đầu một chuỗi phản ứng phức tạp, tạo oxy hóa phòng ngừa (preventive antioxidants).<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa 1 3<br /> Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016<br /> <br /> Ngoài ra, trong tế bào còn hiện hữu các phân tử cao ở hầu hết các tế bào ở động vật có vú. Trong<br /> chống oxy hóa nhỏ, phản ứng với hàng loạt các phản ứng này, hydrogen peroxidase bị khử<br /> gốc tự do, được biết như là chất chống oxy hóa thành nước, và glutathione (GSH) bị oxy hóa<br /> phá vỡ chuỗi (chain-breaking antioxidants). thành glutathione disulfide (GSSG).<br /> Hệ thống các enzym chống oxy hóa Như vậy, tế bào chỉ có các enzyme đặc hiệu<br /> (preventive antioxidants) để chống lại gốc anion superoxide, và hydrogen<br /> peroxide, thiếu hoàn toàn hệ thống loại bỏ các<br /> Các tế bào động vật có vú sở hữu một hệ<br /> gốc hydroxyl (HO). Nhưng do sự hình thành gốc<br /> thống các enzym đặc hiệu, giúp loại bỏ được cả<br /> hydroxyl đòi hỏi phải có cả 2 gốc superoxide, và<br /> anion superoxide và hydrogen peroxide (là 2<br /> hydrogen peroxide. Do đó, các enzyme SOD,<br /> tiền chất của gốc oxy hóa mạnh hydroxyl).<br /> catalase/glutathione peroxide đã gián tiếp ngăn<br /> - Sự loại bỏ anion superoxide: Superoxide<br /> chặn việc hình thành các gốc hydroxyl.<br /> dismuatases<br /> Các phân tử chống oxy hóa không đặc hiệu<br /> Các gốc anion superoxide trong tế bào được<br /> tạo thành từ nhiều phản ứng enzym và không Ngăn chặn và sửa chữa các tổn thương gây<br /> enzym khác nhau. Enzym superoxide nên bởi các gốc oxy phản ứng mạnh, như<br /> dismutases (SOD: superoxide dismutases), xúc hydroxyl (HO.) là nhiệm vụ rất quan trọng đối<br /> tác sự chuyển đổi nhanh gốc superoxide thành với tế bào. Vì vậy, tế bào còn bao gồm hệ thống<br /> hydrogen peroxide và oxy phân tử. Tốc độ của thứ hai, gọi là các phân tử chống oxy hóa nhỏ<br /> phản ứng có enzym xúc tác gấp 1000 lần hơn (small antioxidant molecule) như: vitamin E,<br /> phản ứng tự phát không có enzyme(6). vitamin C, ubiquinone (hay Coenzym Q),<br /> carotenoid. Một số trong nhóm này còn được<br /> Tất cả các enzym SOD (superoxide<br /> xem như là chất chống oxy hóa phá vỡ chuỗi<br /> dismutase) đều là các metalloprotein chứa Cu,<br /> (chain-breaking antioxidants) do chúng có hiệu<br /> Zn, hoặc Mn. Có 4 típ SOD ở người:<br /> quả làm gián đoạn các phản ứng giai đoạn kéo<br /> Cu, Zn-superoxide dismutase tế bào chất dài trong quá trình gây tổn thương tế bào (xem<br /> Mn-superoxide dismutase chất nền ti thể lại sự peroxide hóa lipid ở trên).<br /> Cu, Zn-superoxide dismutase khoảng gian - Vitamin E hay tocopherol: Vitamin E tự<br /> màng ti thể nhiên là một hỗn hợp các tocopherols (α, β, và γ)<br /> Cu, Zn-superoxide dismutase khoảng ngoại và tocotrienols (α, β, và γ). Đây là một vitamin<br /> bào tan trong mỡ, tập trung chủ yếu ở vùng bên<br /> - Sự loại bỏ hydrogen peroxide: Catalase và trong màng tế bào và protein huyết thanh.<br /> Glutathione Peroxidase Vitamin D là chất chống oxy hóa tan trong mỡ<br /> chủ yếu của huyết tương người. Vitamin E phản<br /> Sản phẩm của các phản ứng được xúc tác bởi<br /> ứng đáng kể với một loạt các gốc tự do, nhất là<br /> enzym SOD ở trên chính là các gốc hydrogen<br /> gốc peroxyl lipid hình thành trong quá trình<br /> peroxide (H2O2). Tuy tính phản ứng kém hơn<br /> peroxy hóa lipid. Trong phản ứng này (tương tự<br /> superoxide, nhưng gốc hydrogen peroxide vẫn<br /> như bất kỳ cơ chế chống oxy hóa nào khác),<br /> là một gốc oxy hóa, và là tiền thân của gốc<br /> dạng gốc tự do của vitamin E được hình thành.<br /> hydroxyl (HO) qua phản ứng Fenton. Tế bào có<br /> Gốc tự do mới, (gốc α-tocopheroxyl), có tính<br /> thể khử gốc hydrogen peroxide thành nước nhờ<br /> phản ứng thấp hơn so với các gốc tự do ban đầu.<br /> enzym catalase và glutathione peroxide(4).<br /> Như vậy, kết quả phản ứng hướng tới việc tạo<br /> Glutathione peroxide là enzym hoạt động trong<br /> thành một gốc có đặc tính oxy hóa kém hơn,<br /> tế bào chất và chất nền ti thể, đòi hỏi cần sự có<br /> giảm gây nguy hại cho tế bào.<br /> mặt của glutathione – một tripeptide có nồng độ<br /> <br /> <br /> 4 Chuyên Đề Nội Khoa 1<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016 Tổng Quan<br /> <br /> - Vitamin C: Vitamin C hay acid ascorbic tế bào chất gan chính là cơ chế duy trì<br /> (AH) là một vitamin tan trong nước, phản ứng ubiquinone ở dạng ubiquinol (trạng thái khử)<br /> với các gốc tự do (như hydroxyl) tạo thành trên màng ngoài ti thể. Do đó, sau phản ứng<br /> acid semidehydroascorbic hay gốc ascorbyl giữa ubiquinol và gốc peroxyl lipid hoặc gốc<br /> (A.–). Nhiều loài động vật chứa 2 enzym có tạo thành từ vitamin E, gốc tạo ra từ ubiquinol<br /> khả năng khử gốc ascorbyl hay acid (ubiquinone) sẽ phục hồi lại thành dạng<br /> semidehydroascorbic thành lại acid ascorbic: ubiquinol nhờ hoạt động của enzyme liên kết<br /> dehydroascorbate reductase, và NADH- flavin (FPH2), NADPH-ubiquinone reductase.<br /> semidehydroascorbate reductase. Các enzyme - Hoạt động hiệp đồng giữa vitamin E và<br /> dehydroascorbate reductase khử gốc ascorbyl vitamin C: Vitamine E là vitamin tan trong<br /> thành acid ascorbic, trong khi oxy hóa GSH lipid, và là chất chống oxy hóa (nhóm chất<br /> thành GSSG. Enzym thứ hai, NADH- chống oxy hóa phá vỡ chuỗi, phản ứng chính<br /> semidehydroascorbate reductase, khử gốc với các gốc peroxyl tạo thành trong quá trình<br /> ascorbyl thành acid ascorbic, trong khi oxy peroxy hóa lipid). Vitamine E có mặt trên<br /> hóa NADH thành NAD+. màng tế bào. Phản ứng của vitamin E với các<br /> Như vậy, phản ứng chuyển đổi gốc oxy hóa gốc tự do peroxyl lipid tại màng tế bào tạo<br /> của vitamin C hay acid ascorbic tạo thành một thành các gốc có nguồn gốc vitamin E tương<br /> sản phẩm không phải gốc tự do (nước), và một ứng (antioxidant-derived radical), hoặc gốc<br /> gốc có nguồn gốc từ chất chống oxy hóa (gốc tocopheroxyl. Vitamin C là vitamin tan trong<br /> ascorbyl). Gốc ascorbyl có thể chuyển ngược lại nước, và là chất chống oxy hóa phản ứng với<br /> thành vitamin C nhờ sự hoạt động của enzyme nhiều gốc tự do. Gốc có nguồn gốc từ vitamin<br /> GSH-dependent dehydroascorbate reductase. C, hay gốc ascorbyl, tạo thành sẽ được phục<br /> - Ubiquinone hay Coenzyme Q: Coenzym hồi thành dạng vitamin C trở lại nhờ enzyme<br /> Q hay Ubiquinone-10 là thành phần oxy hóa dehydroascorbate reductase. Vitamin C có mặt<br /> khử có mặt trên màng tế bào của tất cả các loài trong tế bào chất. Các đặc tính khác nhau giữa<br /> động vật có vú. Tại màng trong ti thể, vitamin C và E cung cấp một cơ chế chống oxy<br /> ubiquinone đóng vai trò là thành phần dẫn hóa hiệp đồng, theo đó các gốc tự do sẽ được<br /> truyền điện tử từ phức hợp I và II sang phức chuyển từ pha lipid (màng tế bào) sang pha tế<br /> hợp III của chuỗi hô hấp nội bào. Tại màng bào chất(4,5).<br /> ngoài ti thể, ubiquinone có chức năng như một KẾT LUẬN<br /> chất chống oxy hóa, ở dạng khử (ubiquinol)<br /> Sự oxy hóa là một phản ứng hóa học trong<br /> bảo vệ acid béo không no không bị tổn thương<br /> đó electron được chuyển từ chất này sang chất<br /> bởi sự peroxy hóa. Giống như các quinone<br /> khác, sinh ra các gốc tự do làm phá hủy tế bào.<br /> khác, ubiquinone có những đặc tính hóa học<br /> Chất chống oxy hóa là giúp ngăn chặn hoặc<br /> đặc trưng nhưkhả năng vận chuyển một điện<br /> làm chậm quá trình oxy hóa các chất diễn ra<br /> tử có thể đảo nghịch với trung gian của gốc<br /> trong tế bào, khử đi các gốc tự do bằng cách tự<br /> semiquinone. Sự hiện diện của các nhóm thay<br /> oxy hóa chính chúng. Cơ thể có một hệ thống<br /> thế isoprenoids (R) trong ubiquinone cản trở<br /> chống oxy hóa rất phong phú, điển hình<br /> sự tấn công ái nhân lên các cầu nối đôi(5).<br /> như glutathione, vitamin C, vitamin<br /> Khi ubiquinone phản ứng với các gốc tự E, enzyme catalase, superoxide dismutase …<br /> do, nó tạo thành một gốc mới. Trên màng giúp bảo vệ tế bào trước sự sản sinh liên tục<br /> ngoài ti thể, phần lớn ubiquinone ở trạng thái các gốc tự do.<br /> khử. Vậy cơ chế nào để duy trì điều này?<br /> Enzym NADPH-ubiquinone reductase trong<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa 1 5<br /> Tổng Quan Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016<br /> <br /> anion (O2(-)) on physiological aging in C57BL/6J mice. Journal<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Of Radiation Research. 50(1) 73-83.<br /> 1. Afanas'ev I (2010). Signaling and Damaging Functions of Free 5. Sasaki T, Unno K, Tahara S, Shimada A, Chiba Y, Hoshino M,<br /> Radicals in Aging-Free Radical Theory, Hormesis, and TOR. et al (2008). Age-related increase of superoxide generation in<br /> Aging And Disease. 1(2) 75-88. the brains of mammals and birds. Aging Cell. 7(4) 459-69.<br /> 2. Brink TC, Demetrius L, Lehrach H, Adjaye J (2009). Age- 6. Sohal R (2002). "Role of oxidative stress and protein oxidation<br /> related transcriptional changes in gene expression in different in the aging process". Free Radic Biol Med 33 (1): 37–44<br /> organs of mice support the metabolic stability theory of aging.<br /> Biogerontology. 10(5) 549-64.<br /> 3. Conte D, Narindrasorasak S, Sarkar B (1996). In vivo and in Ngày nhận bài báo: 24/11/2015<br /> vitro iron-replaced zinc finger generates free radicals and Ngày phản biện nhận xét bài báo: 30/11/2015<br /> causes DNA damage. The Journal Of Biological Chemistry.<br /> 1996;271(9) 5125-30. Ngày bài báo được đăng: 15/02/2016<br /> 4. Miyazawa M, Ishii T, Yasuda K, Noda S, Onouchi H,<br /> Hartman PS, et al (2009). The role of mitochondrial superoxide<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6 Chuyên Đề Nội Khoa 1<br />