Những dấu tích cổ xưa của tôn giáo Ấn Độ trên vùng đất Cần Thơ từ kết quả khảo cổ ở di chỉ Nhơn Thành

NGHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI<br /> <br /> NHÖÕNG DAÁU TÍCH COÅ XÖA CUÛA TOÂN GIAÙO AÁN ÑOÄ TREÂN VUØNG ÑAÁT CAÀN THÔ<br /> TÖØ KEÁT QUAÛ KHAÛO COÅ ÔÛ DI CHÆ NHÔN THAØNH<br /> Döông Thò Ngoïc Minh<br /> <br /> Thaønh phoá Caàn Thô naèm ôû trung taâm vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long (ÑBSCL), giöõa moät<br /> maïng löôùi soâng ngoøi keânh raïch, tieáp giaùp vôùi 5 tænh: phía Baéc giaùp An Giang vaø Ñoâng Baéc giaùp<br /> Ñoàng Thaùp, phía Nam giaùp Haäu Giang, phía Taây giaùp Kieân Giang, phía Ñoâng giaùp Vónh Long. Coù<br /> theå noùi, ñaây laø “vuøng ñaát trôøi cho” coù ñuû ñaát nuoâi ngöôøi vaø ñuû soâng raïch ñeå giao thoâng, giöõ thì kín,<br /> môû thì thoaùng, laïi theâm vò trí ñòa lyù thuaän lôïi neân töø laâu ñaõ trôû thaønh nôi giao ñeåm vaên hoùa, kinh teá<br /> cuûa khu vöïc ÑBSCL trong suoát tieán trình lòch söû. Caùc phaùt hieän khaûo coå, ñaëc bieät laø taïi di chæ khaûo<br /> coå Nhôn Thaønh cho thaáy, con ngöôi ñaõ coù maët ôû ñaây raát sôùm, ngay töø nhöõng theá kyû ñaàu Coâng<br /> nguyeân. Hoï ñaõ cuøng vôùi lôùp cö daân coå ôû caùc tænh ÑBCSL böôùc vaøo thôøi kì laäp quoác, xaây döïng vaên<br /> minh. Vaø cuõng baét ñaàu töø ñoù, vuøng ñaát naøy cuõng trôû thaønh noõi giao löu, tieáp xuùc vôùi caùc neàn vaên<br /> hoùa beân ngoaøi, trong ñoù vaên hoùa vaø toân giaùo AÁn Ñoä ñeå laïi daáu aán saâu ñaäm nhaát.<br /> 1. Caàn Thô - vuøng ñaát laâu ñôøi coù moái quan heä vôùi nhaø nöôùc coå Phuø Nam vaø vaên hoùa OÙc Eo<br /> Lòch söû cuûa vöông quoác Phuø Nam ñaõ chìm saâu vaøo dó vaõng. Tröôùc ñaây, vieäc nhaän thöùc veà söï<br /> toàn taïi cuûa vöông quoác naøy chuû yeáu döïa vaøo nhöõng ghi cheùp töø nhöõng nguoàn söû lieäu, thö tòch coå<br /> cuûa Trung Quoác, maø qua ñoù ñaõ phaàn naøo “ghi nhaän söï toàn taïi cuûa vöông quoác Phuø Nam ôû vuøng ñaát<br /> töông öùng vôùi vuøng ñaát Nam boä”(1). Tuy nhieân, nhôø vaøo nhöõng thaønh töïu quyù baùu cuûa ngaønh khaûo<br /> coå hoïc töø nhöõng naõm cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX, vaán ñeà Phuø Nam ngaøy caøng ñöôïc soi roïi roõ<br /> hôn döôùi aùnh saùng cuûa khoa hoïc. Ñaëc bieät, töø sau naõm 1944 khi nhaø khaûo coå hoïc ngöôøi Phaùp laø<br /> Malleret tieán haønh khai quaät di chæ OÙc Eo, phaùt hieän nhieàu di tích kieán truùc vaø hieän vaät quyù coù nieân<br /> ñaïi raát sôùm. Sau ñoù nhöõng phaùt hieän khaûo coå ñaõ môû roäng ñòa baøn phaân boá cuûa neàn vaên hoùa naøy,<br /> traûi roäng haàu nhö treân khaép ñòa phaän khu vöïc ÑBSCL töø caùc tænh An Giang, Kieân Giang, Ñoàng<br /> Thaùp, Vónh Long, Caàn Thô, Tieàn Giang, Vónh Long, Long An, Taây Ninh, … vôùi caùc di chæ laàn löôït<br /> ñöôïc khai quaät: Goø Thaønh (Tieàn Giang), Ñaù Noåi, Neàn Vua (Kieân Giang), Caïnh Ñeàn (Baïc Lieâu),<br /> Nhôn Thaønh (Caàn Thô), Goø Me (Vónh Long), Goø Thaùp (Ñoàng Thaùp)… Nhöõng daáu veát vaät chaát ñöôïc<br /> phaùt hieän cho thaáy caùc di tích naøy ñeàu thuoäc khoâng gian vaên hoùa OÙc Eo vaø ñoàng thôøi cuõng laø di<br /> tích vaät chaát cuûa Phuø Nam – moät nhaø nöôùc coå ñaõ töøng toàn taïi treân vuøng ñaát Nam boä. Vì nieân ñaïi<br /> cuûa caùc di chæ khaûo coå naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi thôøi kyø toàn taïi cuûa quoác gia Phuø Nam ñöôïc phaûn<br /> aùnh trong caùc söû lieäu chöõ vieát (theá kyû I – theá kyû VII sau Coâng nguyeân). Hieän nay, nhieàu nhaø<br /> nghieân cöùu coøn maïnh daïn goïi vaên hoùa OÙc Eo laø vaên hoùa Phuø Nam nhö moät söï khaúng ñònh maëc<br /> nhieân veà moái quan heä chaéc chaén giöõa nhaø nöôùc coå Phuø Nam vaø vaên hoùa OÙc Eo.<br /> Trong boái caûnh chung ñoù cuûa khu vöïc ÑBSCL, vaøo nhöõng theá kyû ñaàu Coâng nguyeân, vuøng<br /> ñaát Caàn Thô maëc nhieân cuõng mang nhöõng daáu aán sinh hoaït cuûa cö daân coå Phuø Nam - OÙc Eo. Vaø<br /> “maëc duø daáu veát vaên hoùa xuaát loä ôû nhieàu ñòa ñieåm, di tích ñöôïc bieát ñeán nhieàu nhaát laø khu di chæ<br /> Nhôn Thaønh ñöôïc phaùt hieän, thaùm saùt vaøo naêm 1990, 1991 vaø ñöôïc khai quaät vaøo caùc naêm 1999,<br /> 2002, 2003(2).<br /> Di tích tích khaûo coå Nhôn Thaønh (xaõ Nhôn Nghóa, huyeän Phong Ñieàn) “cho ñeán nay vaãn laø<br /> nôi thu thaäp ñöôïc nhieàu hieän vaät khaûo coå vaên hoùa OÙc Eo nhaát ôû Baûo taøng Caàn Thô”(3). Keát quaû ñaõ<br /> chöùng minh Nhôn Thaønh laø di chæ cö truù vaø laø khu daân cö coå thuoäc khoâng gian vaên hoaù OÙc Eo tieåu<br /> vuøng OÂ Moân - Phuïng Hieäp coù khung nieân ðaïi theá kyû IV - VII AD (sau Coâng nguyeân), coù moái quan<br /> heä chaët cheõ vôùi caùc di tích Vaõn hoaù OÙc Eo ôû mieàn Taây Nam boä(4). Vôùi voâ soá nhöõng maûnh vôõ cuûa<br /> voø, bình, noài, ñoà ñöïng ñaõ cho thaáy ñôøi soáng chuû yeáu cuûa lôùp cö daân coå ôû ñaây vaãn laø noâng nghieäp.<br /> Caùc di vaät vaø veát tích ñöôøng laùt gaïch, moä, coïc goã... xuaát loä cho thaáy ñaây khoâng chæ laø moät khu daân<br /> cö maø coøn laø moät “coâng xöôûng cheá taùc ñoà thuû coâng quan troïng, ñaëc bieät laø ñoà trang söùc baèng kim<br /> NGHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI<br /> <br /> loaïi”(5). Ñaëc bieät, töø naõm 2011 - 2014, Baûo taøng Caàn Thô phoái hôïp vôùi caùc chuyeân gia ñaàu ngaønh<br /> cuûa Trung taâm Nghieân cöùu Khaûo coå - Vieän Khoa hoïc Xaõ hoäi vuøng Nam boä thöïc hieän ñeà taøi<br /> töø nguoàn kinh phí söï nghieäp khoa hoïc vaø coâng ngheä cuûa thaønh phoá "Nghieân cöùu, thaêm doø,<br /> khai quaät di tích khaûo coå hoïc Nhôn Thaønh, xaõ Nhôn Nghóa, huyeän Phong Ñieàn, thaønh phoá<br /> Caàn Thô”, caùc keát quaû ñem laïi töø coâng trình naøy ñaõ giuùp khaùi quaùt ñöôïc böùc tranh toång theå veà<br /> moät khoâng gian soáng cuûa coäng ñoàng cö daân baûn ñòa vôùi caùc hoaït ñoäng sinh hoaït mang saéc thaùi cuûa<br /> moät "ñoâ thò soâng nöôùc" thôøi coå(6). Ngoaøi ra, vôùi caùc töôïng thaàn Vishnu, töôïng Yoni baèng goã, töôïng<br /> Phaät goã, nhöõng hình chaïm khaéc treân caùc maûnh vaøng, treân ñaù quyù hay treân caùc khuoân ñuùc ñöôïc tìm<br /> thaáy cuõng coù theå xem Nhôn Thaønh laø moät trong nhöõng trung taâm toân giaùo – tín ngöôõng quan troïng<br /> ôû ÑBSCL thôøi kì Phuø Nam – OÙc Eo, beân caïnh di chæ OÙc Eo (An Giang) vaø Goø Thaùp (Ñoàng Thaùp).<br /> 2. Di chæ Nhôn Thaønh vaø nhöõng daáu tích coå xöa cuûa toân giaùo AÁn Ñoä<br /> Theo lòch söû toân giaùo Nam boä, ngay töø nhöõng theá kyû ñaàu Coâng nguyeân – thôøi kyø coøn naèm<br /> trong laõnh thoå Phuø Nam, vuøng ÑBSCL ñaõ chòu aûnh höôûng raát lôùn cuûa toân giaùo AÁn Ñoä. Baèng con<br /> ñöôøng giao löu, tieáp xuùc maø chuû yeáu laø thoâng qua hoaït ñoäng thöông maïi vaø truyeàn giaùo, caû taïo<br /> Hinñu vaø ñaïo Phaät voán laø hai toân giaùo lôùn coù nguoàn goác töø AÁn Ñoä ñeàu ñöôïc truyeàn baù ñeán ñaây.<br /> Vôùi nhöõng hieän vaät ñöôïc tìm thaáy taïi di chæ Nhôn Thaønh (chuû yeáu laø heä thoáng caùc töôïng thaàn<br /> Vishnu, töôïng Linga, Yoni, töôïng Phaät goã vaø caû nhöõng khuoân ñuùc, nhöõng hình chaïm khaéc mang<br /> bieåu töôïng toân giaùo) cho thaáy soá ñoâng cö daân coå ôû ñaây laø nhöõng tín ñoà nhieät thaønh cuûa Hinñu giaùo<br /> hay Phaät giaùo, ñaõ tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng tín ngöôõng vaø thöïc haønh caùc nghi leã toân giaùo döôùi<br /> nhieàu hình thöùc khaùc nhau.<br /> * Daáu tích Hinñu giaùo<br /> Hinñu giaùo (coøn goïi laø AÁn Ñoä giaùo) laø toân giaùo lôùn ñaõ phaùt sinh vaø phaùt trieån ôû AÁn Ñoä. Ñaïo<br /> Hinñu ñöôïc xem laø toân giaùo lôùn nhaát, coå xöa nhaát vaø cuõng ñaëc bieät nhaát cuûa AÁn Ñoä truyeàn thoáng,<br /> thu huùt soá löôïng tín ñoà ñoâng ñaûo. Baèng nieàm tin toân giaùo vaø trí töôûng töôïng maõnh lieät cuûa mình,<br /> nhöõng tín ñoà Hinñu giaùo ñaõ saùng taïo ra nhöõng huyeàn thoaïi veà caùc thaàn linh, taïo neân moät phaû heä veà<br /> caùc thaàn voâ cuøng phong phuù vaø chaët cheõ. Töø moät soá ñoâng nhöõng vò thaàn töôïng tröng cho caùc hieän<br /> töôïng töï nhieân buoåi ñaàu, daàn daàn ñaõ quy tuï laïi thaønh ba vò thaàn chuû: Brahma – Vishnu – Shiva ñaïi<br /> dieän cho ba löïc löôïng phoå bieán trong vuõ truï (Saùng taïo – Baûo toàn – Phaù hoaïi), töôïng tröng cho ba<br /> maët vöøa ñoái laäp vöøa hoøa ñoàng trong chính theå thoáng nhaát vaø bieän chöùng cuûa nguyeân lyù saùng taïo vuõ<br /> truï. Sau ñoù vai troø cuûa Brahma ngaøy caøng môø nhaït ñi, trong khi vai troø cuûa Vishnu vaø Shiva ngaøy<br /> caøng ñöôïc ñeà cao, taïo thaønh nhöõng giaùo phaùi rieâng bieät: Shiva giaùo vaø Vishnu giaùo . Söï khaùc nhau<br /> cô baûn giöõa hai giaùo phaùi naøy ñoù laø söï toân thôø Shiva hay Vishnu laø vò thaàn chính yeáu.<br /> Trong thôøi kì Phuø Nam – OÙc Eo (I – VII), maëc duø caû hai phaùi thôø Shiva vaø Vishnu cuøng du<br /> nhaäp vaø song song toàn taïi trong ñôøi soáng toân giaùo – tín ngöôõng cuûa cö daân ÑBSCL, nhöng ôû töøng<br /> nôi moãi phaùi seõ chieám öu theá rieâng. Neáu di chæ Goø Thaønh (Tieàn Giang) hay Goø Xoaøi (Long An)<br /> ñöôïc cho laø mang daáu aán cuûa Shiva giaùo roõ neùt vôùi raát nhieàu hieän vaät töôïng Linga – Yoni ñöôïc tìm<br /> thaáy thì di chæ Nhôn Thaønh cuûa Caàn Thô cuøng vôùi Goø Thaùp (Ñoàng Thaùp) vaø Ñaù Noåi (Kieân Giang)<br /> ñöôïc xem laø nhöõng trung taâm Hinñu vôùi tính chaát Vishnu giaùo noåi baät. Töùc laø cö daân coå ôû ñaây ñaõ<br /> toân thôø Vishnu nhö vò thaàn chính, laø vò thaàn trung taâm, toàn taïi tuyeät ñoái. Ñieàu naøy voán coù nguoàn<br /> goác töø AÁn Ñoä: khoâng gioáng vôùi nhöõng vò thaàn khaùc, Vishnu luoân hieän thaân laø moät vò thaàn coù baûn<br /> tính nhaân töø vaø vò tha, ñoä löôïng. Ngöôøi luùc naøo cuõng ñöùng ra baûo veä nhöõng luaät leä toát ñeïp cuûa theá<br /> gian xöùng ñaùng vôùi thieân chöùc cuûa moät vò thaàn Baûo veä. Traõi qua thôøi gian, khi caùi aùc ngaøy caøng<br /> phaùt trieån treân theá gian, thaàn baét ñaàu xuaát hieän vôùi nhieàu hình töôïng khaùc nhau ñeå giuùp ñôõ moïi<br /> ngöôøi, mang laïi söï bình an cho theá giôùi caùc thaàn vaø cho traàn theá. Vì vaäy thaàn luoân ñöôïc suøng baùi<br /> trong söï yeâu thöông, toân kính vaø taän taâm. “Chính tính caùch dòu daøng, oân hoaø cuûa thaàn coäng vôùi söùc<br /> maïnh ñuû chöùng toû raèng Vishnu laø vò thaàn cao caû nhaát. Vôùi tyù caùch laø vò thaàn baûo toàn, Vishnu laø ñoái<br /> NGHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI<br /> <br /> töôïng cuûa söï aùi moä hôn laø sôï haõi”(7). Hình aûnh phoå bieán cuûa Vishnu trong thaàn thoaïi laø moät vò nam<br /> thaàn coù 4 tay, moãi tay caàm moät vaät duïng quen thuoäc: oác tuø vaø, chieác ñóa, gaäy quyeàn, boâng sen<br /> (hoaëc quaû caàu).<br /> Maëc duø, taïi di chæ Nhôn Thaønh, khaûo coå hoïc chöa phaùt loä ñöôïc nhieàu di vaät Vishnu vôùi<br /> nhieàu loaïi hình phong phuù nhö ôû Goø Thaùp hay Ñaù Noåi. Nhôn Thaønh chöa tìm thaáy vaên bia hay<br /> nhöõng maûnh vaøng mang bieåu töôïng Vishnu phong phuù, ña daïng nhö Goø Thaùp, Ñaù Noåi nhöng buø laïi<br /> di chæ naøy ñaõ mang laïi moät boä söu taäp töôïng Vishnu ñoà soä bao goàm 5 pho töôïng Vishnu ñöôïc tìm<br /> thaáy – ñieàu hieám khi xaûy ra vôùi baát kì moät di chæ khaûo coå naøo ôû ÑBSCL, thaäm chí laø caû Ñoâng Nam<br /> AÙ. Nhöõng töôïng naøy ñeàu do baø con noâng daân thu löôïm ñöôïc trong khi laøm ruoäng, laøm vöôøn. Nhìn<br /> chung, “caû 5 töôïng ñeàu thuoäc daïng töôïng nhoû, khoâng coøn nguyeân veïn hình daïng, coù töôïng maát<br /> ñaàu, coù töôïng maát chaân, coù töôïng bò söùt meû. Caùc töôïng chöa ñöôïc cheá taùc hoaøn chænh. Maët ngoaøi<br /> cuûa töôïng chöa ñöôïc trau chuoát nhaün boùng”(8).<br /> + Töôïng Vishnu thöù nhaát (Hình 1): Töôïng bò gaõy phaàn döôùi. Phaàn coøn laïi cao 17cm. Maët coøn<br /> nguyeân. Töôïng coù 4 tay. Hai tay tröôc xuoâi xuoáng döôùi coøn<br /> nguyeân. Baøn tay phaûi ngöûa leân treân vaø caàm quaû caàu nhoû trong<br /> loøng baøn tay. Baøn tay traùi, loøng baøn tay uùp xuoáng phía döôùi vaø<br /> döôøng nhö naém caây gaäy. Hai tay sau ñeàu bò gaõy ôû phaàn caùnh tay<br /> neân khoâng roõ ñang caàm vaät gì. Boä ngöïc nôû nang... Nhìn chung,<br /> ñaây laø pho töôïng coøn töông ñoái nguyeân veïn nhaát trong soá 05 pho<br /> töôïng ñöôïc tìm thaáy ôû Nhôn Thaønh vaø cuõng theå hieän khaù roõ hình<br /> aûnh thaàn thoaïi cuûa Vishnu.<br /> + Töôïng Vishnu thöù hai<br /> (Hình 2): Töôïng maát töø<br /> phaàn ngöïc trôû xuoáng, chæ<br /> coøn nöõa thaân treân. Phaàn<br /> coøn laïi cao 27cm. Boán tay<br /> Hình 1 gaõy saùt vai. Hai tai heïp,<br /> daøi. Phaàn maët chæ coøn laïi<br /> maét traùi. Maét phaûi, muõi, mieäng bò söùt meû. Tuy nhieân, nhöõng<br /> daáu veát coøn laïi vaãn cho thaáy ñöôïc moät “khuoân maët thon<br /> daøi, maù hôi baàu, soáng muõi thaúng, loâng maøy noåi phoàng, maét<br /> nhoû daøi, khoâng coù ñuoâi... Nhìn chung, töôïng coù loái taû thöïc, Hình 2<br /> hình khoái noåi phoàng, beà maët mòn boùng”(9).<br /> + Töôïng Vishnu thöù ba (Hình 3): Veà hình daùng, töôïng gioáng vôùi töôïng Vishnu thöù nhaát.<br /> Töôïng bò gaãy töø coå trôû leân, phaàn coøn laïi cao 13cm. Töôïng ñöôïc ñaùnh<br /> giaù laø ñang trong quaù trình cheá taùc, chæ môùi phaùc thaûo hình daùng, maët<br /> ñaù haõy coøn lôûm chôûm, saàn suøi.<br /> + Töôïng Vishnu thöù tyù (Hình 4): Töôïng bò gaõy töø phaàn buïng<br /> trôû leân. Phaàn coøn laïi cao 13cm. Beà ngoaøi töôïng khoâng ñöôïc nhaün<br /> laém nhöng ñaõ phaùc thaûo ñöôïc hình aûnh Vishnu vôùi “khuoân maët baàu<br /> bónh treû thô vôùi caùi caèm troøn tròa. Caùc neùt treân khuoân maët hieän thöïc,<br /> mieät nhoû, moâi khoâng coù vieàn, maét vaø loâng maøy noåi phoàng nhöng<br /> khoâng saéc neùt, tai nhoû. Cô theå hôi thoâ cöùng.”(10).<br /> <br /> <br /> <br /> Hình 3<br /> NGHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI<br /> <br /> + Töôïng Vishnu thöù naêm: Töôïng do anh noâng daân Nguyeãn<br /> Vaên Dí phaùt hieän ñöôïc trong luùc laøm ruoäng. Töôïng bò gaõy töø phaàn<br /> buïng trôû xuoáng. Phaàn coøn laïi cao 11cm. Boán tay gaõy saùt vai. Phaàn<br /> maët: maét, muõi, mieäng ñeàu bò söùt meû.<br /> Ngoaøi 5 pho töôïng Vishnu keå treân, taïi di chæ Nhôn Thaønh<br /> coøn phaùt loä theâm 2 maûnh vôõ ñieâu khaéc ñöôïc cho laø gaäy quyeàn - moät<br /> vaät caàm quen thuoäc cuûa Vishnu, coù kí hieäu NN99.Ñ2-31 vaø<br /> NN101.Ñ2-32.<br /> Traùi vôùi söï phoå bieán cuûa<br /> nhöõng hieän vaät Vishnu ñöôïc tìm<br /> thaáy ôû Nhôn Thaønh thì nhöõng hieän<br /> vaät mang bieåu töôïng Shiva laïi raát<br /> hieám xuaát hieän taïi di chæ naøy. Ngoaøi<br /> moät Yoni baèng goã môùi ñöôïc phaùt Hình 4<br /> (11)<br /> hieän trong thôøi gian gaàn ñaây , gaàn<br /> nhö chæ coù duy nhaát moät Linga ñöôïc tìm thaáy (Hình 5). Tieâu baûn<br /> Linga naøy laïi ñöôïc cheá taùc “baèng ñaù cuoäi töï nhieân, cho thaáy moät<br /> hình thöùc raát sô khai” (12), traùi ngöôïc vôùi thöïc teá taïi caùc di chæ khaûo<br /> coå khaùc ôû khaép ÑBSCL – nôi maø caùc Linga, Yoni töôïng tröng cho<br /> Hình 5 Shiva trong Hinñu giaùo ñöôïc tìm thaáy khaù phoå bieán vaø ñöôïc taïo taùc<br /> vôùi nhieàu loaïi hình phong phuù, ña daïng, mang tính kyõ thuaät vaø ngheä<br /> thuaät cao. Ñieàu naøy caøng cuûng coá chaéc chaén hôn tính chaát Vishnu giaùo cuûa di chæ Nhoõn Thaønh vaø<br /> coù theå maïnh daïn khaúng ñònh “trong ñôøi soáng tinh thaàn, cö daân xöa ôû ñaây raát toân suøng thaàn<br /> Vishnu”, ñieàu maø hai nhaø nghieân cöùu Nguyeãn Duy Tyø vaø Nguyeãn Phuïng Anh cuõng ñaõ töøng ghi<br /> nhaän(13).<br /> * Daáu tích Phaät giaùo<br /> Cuøng vôùi Hinñu, ñaïo Phaät ñaõ ñöôïc truyeàn ñeán vuøng ÑBSCL töø raát sôùm. Phaät giaùo AÁn Ñoä<br /> ñöôïc truyeàn ñeán xöù naøy laø Phaät giaùo Ñaïi thöøa – Baéc toâng thoâng qua caùc ñoaøn thuyeàn buoân cuûa AÁn<br /> Ñoä. Noù toàn taïi vaø phaùt trieån ôû vuøng ñaát naøy cho ñeán taän theá kyû XIII tröôùc khi Phaät giaùo Tieåu thöøa<br /> – Nam toâng töø Xirilanca truyeàn sang. Thöïc traïng naøy ñöôïc chöùng minh baèng moät heä thoáng töôïng<br /> Phaät khaù ñoà soä ñöôïc phaùt hieän, khai quaät khaép caùc tænh ÑBSCL, trong ñoù nhöõng pho töôïng Phaät<br /> ñöôïc taïo taùc treân chaát lieäu goã sao ñöôïc xem laø nhöõng tö lieäu khaûo coå<br /> quyù hieám coøn löu giöõ ñeán ngaøy nay. Coù khoaûng 28 pho töôïng Phaät<br /> goã taïc hình ñöùc Phaät trong tö theá ñöùng (Buddhapad) ñöôïc tìm thaáy ôû<br /> ÑBSCL. Nhöõng töïôïng goã naøy nhìn chung coù ñaëc ñieåm laø “thaân goã coù<br /> khi khoâng lôùn laém, theå hieän veû thanh maûnh thì khoâng khoù, nhöng<br /> nhaø ñieâu khaéc vaãn coá theå hieän neùt tinh teá cuûa thaân aùo, cuûa tay phaûi<br /> laäp theá Varamudra, tay traùi keùo moät chuùt vaït aùo nhoâ ra, song song<br /> vôùi thaân ngöôøi”(14).<br /> Caàn Thô xöa cuõng laø moät trong nhöõng vuøng ñaát thuoäc khoâng<br /> gian vaên hoùa OÙc Eo vaø laø khu daân cö ñoâng ñuùc thôøi kyø Phuø Nam neân<br /> tieáp nhaän söï aûnh höôûng cuûa toân giaùo naøy raát sôùm. Tuy nhieân, khaùc<br /> vôùi Goø Thaùp (Ñoàng Thaùp) – nôi xuaát loä gaàn 22 pho töôïng vaø caùc<br /> maûnh vôõ cuûa Buddhapad, cho ñeán nay, gaàn nhö chæ coù moät pho töôïng<br /> Buddhapad ñöôïc phaùt hieän taïi di chæ Nhôn Thaønh (Hình 6). Tieâu baûn<br /> naøy ñöôïc taùc giaû Leâ Thò Lieân xeáp vaøo nhoùm caùc töôïïng trong tö theá Hình 6<br /> NGHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI<br /> <br /> leäch hoâng nheï (Abhanga) cuøng vôùi caùc töôïng Buddhapad khaùc ôû Goø Thaùp (Ñoàng Thaùp), Gioàng<br /> Xoaøi (Kieân Giang), Bình Hoøa (Long An). Töôïng Phaät Nhôn Thaønh bò hö hoûng naëng, phaàn coøn laïi<br /> chæ cao 0,76 m, caùc tay ñeàu gaõy maát, caùc chi tieát treân maët khoâng coøn. Tuy nhieân, coù theå thaáy pho<br /> töôïng trong tö theá ñöùng leäch hoâng veà phía phaûi vaø “coù theå ñaây laø moät taùc phaåm chöa hoaøn<br /> thaønh”(15).<br /> Beân caïnh pho töôïng treân, moät maûnh baøn tay coøn laïi töø phaàn coå tay baèng goã cuõng ñöôïc phaùt<br /> hieän trong cuøng di chæ, coù theå ñoù laø baøn tay cuûa<br /> pho töôïng naøy(16). Caùc ngoùn baøn tay raát thon<br /> maûnh, roõ moùng. Ngoùn troû vaø ngoùn traùi chuïm laïi,<br /> caùc ngoùn khaùc cong khum, taïo hình gioáng vôùi theá<br /> ñang thuyeát phaùp (Vitarka-mudra) (Hình 7 )<br /> Nhö vaäy, thoâng qua nhöõng ghi cheùp trong söû<br /> lieäu Trung Quoác cuøng vôùi nhöõng thaønh töïu khaûo coå<br /> suoát hôn nöõa theá kyû qua, ñaëc bieät laø nhöõng phaùt<br /> hieän khaûo coå taïi di chæ Nhôn Thaønh cho thaáy, Caàn<br /> Thô laø moät vuøng ñaát coù lòch söû laâu ñôøi. Thaäm chí,<br /> Hình 7<br /> ngay töø nhöõng theá kyû ñaàu Coâng nguyeân, vuøng ñaát<br /> naøy ñaõ laø moät phaàn laõnh thoå cuûa nhaø nöôùc coå Phuø<br /> Nam vaø goùp phaàn saùng taïo neân neàn vaên hoùa OÙc Eo röïc rôõ. Trong thôøi kì Phuø Nam – OÙc Eo, hoøa<br /> theo xu theá chung cuûa khu vöïc, nôi ñaây cuõng ñoùn nhaän söï aûnh höôûng saâu saéc töø caùc toân giaùo AÁn<br /> Ñoä, ñaëc bieät laø hai toân giaùo lôùn: Hinñu vaø Phaät. Maëc duø hieän vaät khaûo coå veà Phaät giaùo AÁn Ñoä ñöôïc<br /> tìm thaáy ôû di chæ Nhôn Nghóa khaù khieâm toán so vôùi vôùi nhöõng di chæ khaûo coå khaùc ôû ÑBSCL, ngöôïc<br /> laïi, hieän vaät Hinñu laïi khaù phong phuù vaø voâ cuøng ñaëc saéc khi noù theå hieän raát roõ tính chaát Vishnu<br /> giaùo –ñieàu raát hieám gaëp ôû nhöõng di chæ khaûo coå khaùc cuûa ÑBSCL, ngoaïi tröø Goø Thaùp vaø Ñaù Noåi.<br /> Thieát nghó ñaây laø moät vaán ñeà thuù vò caàn ñöôïc tieáp tuïc quan taâm, nghieân cöùu ñeå böùc tranh veà moät<br /> neàn vaõn hoùa coå ñaõ töøng toàn taïi ôû maûnh ñaát Caàn Thô ñöôïc soi roïi roõ hôn döôùi aùnh saùng khoa hoïc.<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> <br /> 1. Hoäi Khoa hoïc Lòch söû Vieät Nam, Löôïc söû vuøng ñaát Nam boä, Nxb Theá giôùi, HN, 2006, Tr.14.<br /> 2. Leâ Xuaân Dieäm, Ñaøo Linh Coân, Voõ Só Khaûi (1995), Vaên hoùa OÙc Eo, Nhöõng khaùm phaù môùi, Nxb<br /> KHXH, Haø Noäi, Tr.59-64.<br /> 3. Nguyeãn Duy Tyø, Nguyeãn Phuïng Anh (1995), Nhöõng hieän vaät vaên hoùa OÙc Eo ôû Baûo taøng tænh Caàn<br /> Thô, Baûo taøng Caàn Thô xuaát baûn, Tr.35.<br /> 4. http://www.baocantho.com.vn/?mod=detnews&catid=77&id=14663<br /> 5. Leâ Thò Lieân (2006), Ngheä thuaät Phaät giaùo vaø Hinñu giaùo ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long tröôùc theá kyû<br /> X, Nxb Theá giôùi, Haø Noäi, Tr.31.<br /> 6. http://www.baocantho.com.vn/?mod=detnews&catid=77&id=14663<br /> 7. Phaïm Ñöùc Döông (2002), Theá giôùi bieåu töôïng (tieáp caän döôùi goùc ñoä vaên hoaù hoïc), Taïp chí KHXH,<br /> soá 2 (54),Tr.77.<br /> 8. Nguyeãn Duy Tyø (1995), Sñd, Tr.7.<br /> 9,10. Leâ Thò Lieân, Sñd, tr. 65-67<br /> 11.http://www.baocantho.com.vn/?mod=detnews&catid=77&id=14663<br /> 12. Leâ Thò Lieân, Sñd, Tr.85.<br /> 13. Nguyeãn Duy Tyø, Sñd, Tr.35.<br /> 14. Löông Ninh, Vaên hoùa coå Phuø Nam – Vaên hoùa ñoàng baèng soâng Cöûu Long, Nghieân cöùu Lòch söû, soá<br /> 4/1999, Tr.28.<br /> 15, 16. Leâ Thò Lieân, Sñd, Tr.46.<br />