Những điểm khác biệt cơ bản về cái nhìn đời sống trong những truyện viết về nông thôn của Nguyễn Ngọc Tư và Nguyễn Huy Thiệp

TAÏP CHÍ ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 21 - Thaùng 6/2014<br /> <br /> <br /> NHỮNG ĐIỂM KHÁC BIỆT CƠ BẢN VỀ CÁI NHÌN ĐỜI SỐNG<br /> TRONG NHỮNG TRUYỆN VIẾT VỀ NÔNG THÔN<br /> CỦA NGUYỄN NGỌC TƯ VÀ NGUYỄN HUY THIỆP<br /> <br /> LÊ VIỆT ĐOÀN(*)<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Bài viết nói về những điểm khác biệt cơ bản trong các truyện ngắn viết về nông thôn<br /> của Nguyễn Ngọc Tư và Nguyễn Huy Thiệp. Người viết nhận thấy rằng, có thể nhìn nhận<br /> sự khác biệt trên ba điểm lớn. Thứ nhất, đó là sự khác biệt trên sự miêu tả có tính chất<br /> khái quát về các chiều kích không gian hiện thực, với các sáng tác phẩm của Nguyễn Ngọc<br /> Tư, không gian chủ yếu là không gian sông rạch Nam Bộ với những con người có tâm hồn<br /> phóng khoáng, rộng mở. Ở tác phẩm của Nguyễn Huy Thiệp, đó là không gian khá đa<br /> dạng với những con người sống trong những lề luật ngặt nghèo của tinh thần gia trưởng,<br /> bảo thủ. Người đọc cũng có thể thấy sự khác biệt trong đời sống tinh thần, trong lối hành<br /> xử của con người, trong chất thơ thẫm đẫm ở tác phẩm của cả hai tác giả. Tất cả những<br /> điểm khác biệt đó được/ bị quy định bởi sự phân biệt mang tính chất địa - văn hóa.<br /> Từ khóa: truyện ngắn, không gian hiện thực, tinh thần gia trưởng, bảo thủ, tâm hồn<br /> phóng khoáng.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The article is about the basic differences among short stories about the countryside<br /> written by Nguyen Ngoc Tu and Nguyen Huy Thiep. The writer shows that we can<br /> acknowledge the differences based on three main viewpoints. Firstly, that is the difference<br /> on the description which has generalized property about real space . In Nguyen Ngoc Tu’s<br /> composition, the main space is the southern rivers with open minded people. In Nguyen<br /> huy Thiep’s composition, that is the various space with paternalistic and conservative<br /> people. Readers can also see the difference in mantal life, people’s behaviour, poeticalness<br /> which have in both writers. All those differences are decided by the geographic and<br /> cultural distinction.<br /> Keywords: short stories, real space, paternalism, conservative, opened minded<br /> <br /> (*)<br /> Nguyễn Ngọc Tư và Nguyễn Huy biệt lí thú. Những điểm khác biệt trong cái<br /> Thiệp có thể coi là hai gương mặt tiêu biểu nhìn về nông dân và nông thôn giữa hai tác<br /> viết về nông thôn và nông dân trong thể giả được tạo nên bởi nhiều yếu tố, nhưng<br /> loại truyện ngắn. Khi nghiên cứu tác phẩm bao trùm tất cả là khoảng cách thế hệ và<br /> của hai nhà văn này, người đọc có thể thấy yếu tố địa dư văn hóa. Một tác giả miền<br /> những điểm gặp gỡ, cũng như những khác Bắc - nơi kết tinh truyền thống văn hóa lâu<br /> đời, có chiều sâu, nơi con người bị đè nén,<br /> (*)<br /> áp bức bởi bao định kiến với tính bảo thủ<br /> ThS, Trường THPT Khánh Hưng - Huyện Trần<br /> Văn Thời - Tỉnh Cà Mau<br /> tất yếu của những vùng văn hóa giàu<br /> <br /> 92<br />  LÊ VIỆT ĐOÀN<br /> <br /> <br /> truyền thống; một ở miền Nam, miền đất Vì vậy nên dứt khỏi sông rồi thì Giang như<br /> được khai phá muộn màng của Tổ quốc, người mất hồn, sống với chồng mà “lòng<br /> với đời sống phóng khoáng, hồn nhiên, dạ nó ở đâu đó”, hở ra giờ nào đó lại hối hả<br /> rộng mở. chèo đi, chèo khơi khơi vậy rồi tấp vào một<br /> 1. SỰ KHÁC BIỆT TRONG MIÊU TẢ bụi lá nào đó, ngồi ở đó một chút rồi chèo<br /> NHỮNG CHIỀU KÍCH KHÔNG GIAN về. Nhưng cuối cùng phải vì cha mà bỏ<br /> HIỆN THỰC sông, ông Chín vì con cháu mà bỏ sông, vì<br /> Hiện ra trong trong sáng tác của yêu thương nhau mà họ tự nguyện từ bỏ<br /> Nguyễn Ngọc Tư là những vùng nông thôn điều mình yêu thương. Cuộc sống “thương<br /> thật nghèo nàn, nhiều khi u tối, với những hồ” lênh đênh rày đây mai đó, chịu nhiều<br /> người nông dân khổ cực, man mác buồn. thiệt thòi so với những người trên bờ<br /> Viết về đề tài nông thôn nhưng Nguyễn nhưng cũng có thú vị riêng, những tâm tình<br /> Ngọc Tư không chỉ chú tâm miêu tả nông riêng mà chỉ những người trong cuộc mới<br /> dân bên bờ kinh ruộng lúa mà tác giả còn thấu hiểu được. Bằng khả năng quan sát<br /> đặt họ vào môi trường xa lạ và rộng lớn tinh tế và tấm lòng nhân hậu, Nguyễn Ngọc<br /> hơn. Trên sông nước Nam Bộ có nghề Tư đã vẽ nên những chân dung tâm hồn<br /> buôn bán lặt vặt các sản vật như hàng sâu sắc và giàu cảm xúc của các nhân vật<br /> bông, trái cây, đồ ăn, thức uống, tạp hóa... “thương hồ”. Đa phần họ đều nghèo khó,<br /> Họ chính là những con người làm nghề thiệt thòi về những điều kiện sống so với<br /> “thương hồ”, sống trên ghe và coi đó là những con người trên bờ nhưng họ vẫn<br /> nghề của mình. Có người cũng có nhà trên sống và yêu tha thiết dòng sông của mình<br /> bờ, còn lại là những người nghèo phần lớn như ông Chín, Giang.... Bởi vì họ biết<br /> không có miếng đất cắm dùi, gia tài chỉ có thương, biết nhớ, nên những dòng sông<br /> chiếc ghe nhỏ vừa là nơi che mưa che tưởng như vô tình ấy lúc nào cũng trôi<br /> nắng, vừa là phương tiện để mưu sinh. Cực chảy tràn trề, ăm ắp tình thương để vỗ về<br /> khổ, rày đây mai đó, dãi nắng dầm mưa và cưu mang những phận người trót mang<br /> nhưng những khách thương hồ không mấy kiếp lưu lạc hải hồ.<br /> khi cảm thấy mình thiệt thòi, họ vẫn vui Những truyện ngắn mang đậm chất<br /> sống và tự hào về nghề nghiệp của mình: đồng quê của Nguyễn Ngọc Tư thường<br /> “Đạo nào bằng đạo đi buôn bàng bạc một không gian văn hóa Nam Bộ<br /> Xuống biển lên nguồn, gạo chợ nước sông” với đời sống phóng khoáng: những buổi<br /> Chỉ trong hai câu thơ mà gói gọn được đờn ca tài tử, những buổi biểu diễn khắp<br /> hết cái thú vui hải hồ của những con người hang cùng ngõ vắng vào những mùa khô,<br /> thuộc về sông nước này. Họ yêu sống bằng hay những người hát rong lang thang với<br /> mối tình đằm thắm kì lạ, tựa như sông những bản vọng cổ buồn não ruột... Cuộc<br /> không chỉ là thiên nhiên, là môi trường sống của những người chăn vịt chạy đồng<br /> sống của mình mà nó như là một sinh thể lần đầu tiên được Nguyễn Ngọc Tư phơi<br /> có linh hồn. Vì lẽ đó mà nhân vật Giang bày một cách trần trụi và đậm đặc. Ngòi<br /> trong Nhớ sông dù đã có chồng và ở hẳn bút của chị đã vẽ ra những bức tranh tăm<br /> trên bờ nhưng vẫn không sao quên được tối chưa từng thấy của nông thôn Nam Bộ,<br /> những năm tháng sống cùng cha và em trên khắc họa những con người hình như chỉ<br /> ghe, tuy cực khổ, nhưng ấm áp và vui vẻ. sống bằng bản năng nguyên thủy của mình<br /> <br /> 93<br /> NHỮNG ĐIỂM KHÁC BIỆT CƠ BẢN VỀ CÁI NHÌN ĐỜI SỐNG TRONG NHỮNG…<br /> <br /> <br /> ngay giữa đồng loại trong thời hiện đại. ngộ nhận giới tính và đạo đức giết chết vẻ<br /> Tóm lại, thế giới nhân vật của Nguyễn diễm lệ trên các gương mặt thiếu nữ...”<br /> Ngọc Tư là những con người sống bằng [1;122]. Cuối cùng Chương đã ra đi, cuộc<br /> xương bằng thịt sống xung quanh chị, đi thấm đẫm tinh thần lãng mạn, nhưng<br /> những con người dù sinh sống nơi đồng cũng thật chua xót, não nề với tâm trạng<br /> ruộng hay giữa chốn thị thành, dù làm bất hoang mang, sợ hãi. Đó chính là một bi<br /> cứ nghề nghiệp nào nhưng dưới ngòi bút kịch ở đời, trong cảm quan thống thiết của<br /> sống động của tác giả chúng ta lại cảm Nguyễn Huy Thiệp.<br /> nhận được nhiều điều về đời sống, và tính Rồi đi tìm sự thật về huyền thoại trâu<br /> cách của con người Nam Bộ với đầy đủ đen, chàng thanh niên trong Chảy đi sông<br /> những nét vốn có đặc trưng. ơi bị những người đánh cá đêm đột ngột,<br /> Nguyễn Huy Thiệp khi viết về nông vô lý ném xuống dòng sông cuộn xoáy,<br /> thôn đã cố gắng khái quát hiện thực đói không thể bấu víu vào đâu. Không ai cả.<br /> nghèo, sự tù đọng, quẫn bách của đời sống May mà có một người tốt bằng xương bằng<br /> nơi đây, mặt khác, ông cũng rất có ý thức thịt đến cứu, nhưng người này về sau lại<br /> mang đến cho người đọc cảm nhận về tính chết đuối không một ai đến cứu chị. Với<br /> chất khép kín, bảo thủ của đời sống ấy, trên nhân vật tôi - người bị đồng loại, những kẻ<br /> tinh thần gia trưởng được tác giả nhắc đi đánh cá đêm độc ác, lạnh lùng dìm xuống<br /> nhắc lại nhiều lần trong các sáng tác của nước, sống chết mặc kệ - lúc đó chỉ còn<br /> mình. Trong bữa cơm gia đình Lâm cái thứ một điều này là có thực: “Nước chảy rất<br /> trật tự trước sau đã được những người phụ xiết, nước chảy bao giờ cũng xiết. Có điều<br /> nữ trao đổi trong những câu đối thoại buồn phải cố mà bơi cho đến được bờ…”. Mấy<br /> não ruột: chục năm sau, con sông vẫn chảy, bến Cốc<br /> “Chị Hiên mời: “Các cụ xơi tự nhiên”. vẫn còn, nhưng người tốt - vị ân nhân, nữ<br /> Thằng Tiến đòi: “Cho em làm các cụ với!”. anh hùng đã cứu sống “tôi” - thì không<br /> Mẹ Lâm gạt đi: “Hỗn nào, chim bằng quả còn. Câu hỏi “Con trâu đen, con trâu đen<br /> ớt thế thì làm các cụ ra sao?” Cái Khanh trong thời thơ ấu của tôi nay ở đâu rồi?”<br /> bụm miệng cười, tôi đỏ mặt. Bà Lâm thở xoáy vào tâm can nhân vật chính trong<br /> dài: “Các cụ toàn chim to...”. Mọi người âm điệu của bài hát ngày nào - “Chảy đi<br /> cười lăn. Chỉ có bố Lâm không cười. sông ơi” - nghe thật ngọt ngào mà biết bao<br /> Khuôn mặt ông sạm đen, vất vả, nhưng bi thiết.<br /> không buồn tí nào, bình thản, vô sự.” Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp còn tô<br /> [1;187]. Từ đây người đọc dễ có cảm giác đậm bi kịch bị kết án giữa cuộc đời bằng<br /> chua xót bởi sự chà đạp nhân phẩm của con cách miêu tả con người trong thực tại như<br /> người ở một xã hội đầy rẫy những hủ tục là những chủ thể sống cô độc, bị bỏ rơi.<br /> lạc hậu, bất công. Và với Con gái thủy thần Nhân vật Chương trong Con gái thủy thần,<br /> bộ mặt của một miền quê mà nhân vật sau khi đã sống, đã ao ước sống, đã dấn<br /> Chương đã đi qua thật khủng khiếp tạo nên thân trong thế giới hiện sinh non nửa đời<br /> những nỗi ám ảnh đáng sợ: “Những định người, than thở: “Tôi vui một mình, buồn<br /> kiến, những tập tục thật nặng nề. Tôi thấy bã một mình, mơ mộng một mình…Tôi chỉ<br /> tinh thần gia trưởng hủy hoại bao nhiêu số con gái thủy thần chờ đợi”. Chương là ai?<br /> phận con người. Tôi cũng đã thấy những Liệu có ai biết đến sự hiện hữu của chàng<br /> <br /> 94<br />  LÊ VIỆT ĐOÀN<br /> <br /> <br /> trai này không? Nhân vật này hơn ai và những sự đổi thay cùng những mặt bất toàn<br /> hơn bao giờ hết ý thức được sự cô đơn hay ở hiện tại. Nhà văn chủ yếu tập trung thể<br /> tình trạng “bị bỏ rơi” của mình. Và thật sự hiện những tâm tư tình cảm đời thường<br /> con người càng ra sức đi kiếm tìm cái khát để thấy được những vẻ đẹp giản dị gần<br /> vọng, đời sống tự do lại càng hoài nghi dù gũi, những nỗi trăn trở nhẹ nhàng nhưng<br /> tâm nguyện bao giờ cũng muốn dâng hiến, sâu sắc.<br /> hưởng thụ, được hòa nhập, được thừa nhận Nương và Điền trong Cánh đồng bất<br /> là người với đầy đủ những cái vốn có. tận phải đối mặt với bi kịch gia đình, đối<br /> 2. SỰ KHÁC BIỆT TRONG ĐỜI SỐNG mặt với sự thiếu thốn triền miên cả về vật<br /> TINH THẦN CỦA CON NGƯỜI chất và tinh thần. Hầu như lúc nào hai đứa<br /> Nguyễn Ngọc Tư đi sâu khám phá trẻ đó cũng luôn khát khao tình thương,<br /> từng ngõ ngách trong tâm hồn của nhân vật khát khao được đối đãi như những con<br /> để thấy được những tấn bi kịch tồn tại người thật sự. Bi kịch đó bắt đầu từ sự lầm<br /> trong mỗi con người giữa cuộc sống đời lạc của người mẹ cạn nghĩ, nhẹ dạ, đã đánh<br /> thường trong những mối quan hệ gần gũi đổi thân xác để lấy vật chất phù phiếm làm<br /> như quan hệ gia đình, làng xóm, tình yêu tan nát một gia đình và một người cha trượt<br /> đôi lứa… Các nhân vật trong các sáng tác dài trong thù hận. Hai đứa trẻ cô đơn đến<br /> của nhà văn thường là những con người ít cùng cực. Sự thiếu thốn tình thương khiến<br /> bộc lộ, sống khép kín, lặng lẽ như dòng chúng khát khao được chính người cha của<br /> chảy của những con sông, ẩn chứa những mình đánh đập vì còn đánh là còn quan tâm<br /> đợt sóng ngầm tạo nên những tấn bi kịch và chúng nghĩ mình vẫn còn có cha.<br /> nội tâm. Những bi kịch của những con người<br /> Đó là những day dứt, trở trăn, những trong những sáng tác của Nguyễn Ngọc Tư<br /> sám hối của một người cha có con gái bỏ xét cho cùng đều xuất phát từ bi kịch của<br /> nhà ra đi (vì lỡ làm mất đôi trâu); là hoàn tình thương. Và nhà văn viết về họ không<br /> cảnh bất hạnh của Diễm Thương, sự bất phải để chỉ thấy họ đau khổ bất hạnh, mà<br /> hạnh đó tạo cho cô cái vẻ ngoài “lạnh trơ, quan trọng hơn từ trong sự bất hạnh đó để<br /> vui buồn không ra” đối lập hẳn với một thấy được vẻ đẹp trong tâm hồn họ.<br /> con người bên trong đầy nhạy cảm và luôn Nguyễn Ngọc Tư không nhấn mạnh về cái<br /> khao khát tình cảm; đó là anh Hết, cô Hảo, đẹp của sự chiến thắng giữa cái ác và cái<br /> chị Hoài, ba con người đó có chung một thiện trong tâm hồn con người, cũng không<br /> hoàn cảnh là duyên nợ dở dang; bi kịch của phải là những sự đấu tranh giằng xé giữa<br /> Út Nhỏ, Tứ Hải, Tứ Phương trong Nhà phần con và phần người trong mỗi nhân<br /> cổ… Tất cả những nhân vật ấy luôn luôn vật. Nhà văn chủ yếu thông qua ngôn ngữ,<br /> ôm trong mình những nỗi niềm, đôi khi sự miêu tả hành động và nội tâm nhân vật<br /> như là mối hận không thể giải tỏa. để phát hiện những tình cảm bình dị mà<br /> Viết về nỗi đau của những con người đẹp lạ lùng của những con người nơi miền<br /> trải qua chiến tranh, Nguyễn Ngọc Tư sông nước.<br /> không nhấn mạnh những đau thương mất Những con người trong truyện ngắn<br /> mát trong quá khứ, lại càng không thể hiện của Nguyễn Ngọc Tư đều là những con<br /> sự tự vấn lương tâm của những con người người bình dị, phóng khoáng, trọng nhân<br /> sau chiến tranh soi rọi giữa quá khứ và nghĩa, giàu lòng vị tha. Những con người<br /> <br /> 95<br /> NHỮNG ĐIỂM KHÁC BIỆT CƠ BẢN VỀ CÁI NHÌN ĐỜI SỐNG TRONG NHỮNG…<br /> <br /> <br /> đó yêu hết thảy từng mảnh vườn, bờ ruộng, tình người cùng những vẻ đẹp lung linh<br /> dòng sông, yêu từng gương mặt thân quen ngời sáng tuy bàng bạc một nỗi buồn .<br /> cùng tiếng nói hàng ngày. Họ gắn bó với Truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp luôn<br /> đất đai, sông nước, với con người. Đó là đi sâu vào phần tự nhiên, phần bản thể, bản<br /> tấm lòng của ông Tư Mốt với mảnh đất năngtrong mỗi con người. Họ là những con<br /> Mút Cà Tha, cái tình mà ông giành cho đất người cô đơn, cô độc trong cuộc sống trần<br /> cũng bởi đất và người cần ông (Thương thế. Nguyễn Huy Thiệp đã khai thác nhiều<br /> quá rau răm). Hay hình ảnh của những con về kiểu người này để phản ánh một sự thật<br /> người trong Dòng nhớ, Nhớ sông, họ gắn khi kinh tế thị trường, văn minh công<br /> bó với con thuyền, dòng sông cùng câu hát nghiệp hóa, hiện đại hóa mở ra. Lối sống<br /> nặng nợ cuộc đời. Đó còn là anh Hết hiếu thực dụng như một cơn lốc tràn vào từng<br /> thảo, yêu chung thủy chân thành, gắn bó ngõ ngách của cuộc sống. Rất nhiều người<br /> cùng bà con làng xóm. “Anh Hết lớn lên, trở nên bơ vơ lạc loài, không thể thích<br /> yêu hết thảy từng con người, từng tấc đất ở ứng được trong xã hội đó. Điều này trong<br /> cái xóm Giồng Mới. Cái xóm nhỏ ngoại ô văn học các giai đoạn trước dường như<br /> biết bao thương nhớ, những bờ rào râm bụt vắng bóng.<br /> xanh, những hàng cây đủng đỉnh xanh. Thầy giáo Triệu trong Những bài học<br /> Những người đàn ông chuyền tay nhau dỗ nông thôn, là người thành phố nhưng “bao<br /> giành đứa trẻ thiếu hơi ấm mẹ. Những giờ cũng nói rằng mẹ tôi là nông dân, còn<br /> người đàn bà cho con bú thép, khóc ngoe tôi sinh ở nông thôn! Anh Triệu sống trong<br /> trên giường”. [2;31]. Hay là những dòng cô đơn vì phải xa gia đình, anh sống độc<br /> tâm sự của Xuyến khi không nỡ xa mũi đất thân ở làng đã chín năm và bố mẹ đã từ<br /> So Le: “ Đáng lẽ phải nói như vầy, em anh. Cuối cùng thầy giáo Triệu chết khi lao<br /> thấy yêu mến, gắn bó mảnh đất này quá đi, vào ngăn con trâu điên để cứu một em nhỏ.<br /> anh à...”(Duyên phận so le). Một điều dễ Chỉ có dân làng tiễn anh. Cùng với nỗi cô<br /> nhận thấy là những con người đó không đơn của anh giáo Triệu, trong các sáng tác<br /> phải là những nhân vật chóng yêu mau về nông thôn của Nguyễn Huy Thiệp,<br /> quên, mà yêu âm thầm lặng lẽ không đòi người đọc có thể thấy mỗi nhân vật thường<br /> hỏi, không so sánh thiệt hơn lại càng không hiện lên như một khối u buồn, khép kín<br /> có những sự trả thù hằn học mà chỉ âm trong những suy nghĩ, những tâm tư của<br /> thầm đau đớn và âm thầm tha thứ. mình mà không tìm được bất kì sẻ chia<br /> Văn của Nguyễn Ngọc Tư vốn rất nào. Đó là Nhâm (Thương nhớ đồng quê),<br /> dung dị, ta thấy nhiều những con người Năng (Chăn trâu cắt cỏ), Lâm (Những bài<br /> giàu tình yêu, giàu lòng chung thủy, tuy học nông thôn), Chương (Con gái thủy<br /> thầm lặng sống khép kín nhưng có nghị lực thần), là chị Thắm (Chảy đi sông ơi), và<br /> và giàu niềm tin. Dẫu có bi kịch nhưng xét Trùm Thịnh, ông Nhiêu, lão Ba Đình,<br /> cho cùng những ngang trái đó cũng do bởi Bường, Ngọc… Trong truyện của Nguyễn<br /> quá yêu thương. Niềm yêu thương cùng sự Huy Thiệp, một mặt ta thấy đời sống hiện<br /> tin tưởng đó của nhân vật luôn tồn tại trong lên với bao lề luật khắc nghiệt với tinh thần<br /> nỗi day dứt, nỗi day dứt không ồn ào mà gia trưởng, với sự áp bức, đè nén của<br /> hoá thành những giọt nước mắt trong trẻo. phong tục, tập tục, trách nhiệm đè nặng lên<br /> Những gì ta lưu giữ lại được là giá trị của đôi vai nhân vật. Nhưng cuộc sống còn là<br /> <br /> 96<br />  LÊ VIỆT ĐOÀN<br /> <br /> <br /> một cõi hoang sơ, trì đọng, một thế giới 3. NHỮNG KIỂU CHẤT THƠ KHÁC NHAU<br /> hỗn tạp xô bồ. Ở đó có những con người Truyện ngắn Nguyễn Ngọc Tư thấm<br /> tàn ác, xấu xa, đê tiện. Ở đó có những con đẫm bi kịch của mọi kiếp người, thế nhưng<br /> người vụ lợi, dối trá, lừa lọc. Với dung độc giả không thấy bế tắc, trái lại đằng sau<br /> lượng lớn các tác phẩm viết về kiểu người mỗi số phận hiện lên niềm hy vọng, cuộc<br /> này, độc giả đã cảm nhận được cái tột cùng sống sẽ đổi khác. Đây chính là chất ngọc<br /> của phần “con” ghê sợ tồn tại trong tâm mà chị tạo ra từ những trang viết của mình.<br /> hồn con người. Đây là kiểu nhân vật bị tha Chị chạm vào những mảng tối của xã hội<br /> hóa về nhân cách, bị vấy bẩn về tâm hồn, để hướng tới chân trời mơ ước, nơi mọi<br /> sống độc ác và tàn nhẫn. Họ lấy đồng tiền, khổ đau dừng lại và hạnh phúc cứ thế trải<br /> lấy quan hệ vật chất làm thước đo cho mọi rộng thênh thang. Con người sẽ giàu có<br /> giá trị. Họ tham lam, ích kỷ, thực dụng một hơn về tình yêu để con người xứng đáng<br /> cách tỉnh táo và vụ lợi một cách bỉ ổi. với danh hiệu con- người. Dẫu số phận con<br /> Với những trang viết chân thực chưa người có tủi cực đến đâu thì cái khát vọng<br /> từng thấy trong văn học Việt Nam những hướng thiện vẫn không bị tuyệt diệt, nó chỉ<br /> năm trước đó. Nguyễn Huy Thiệp đã nhìn khuất lặn đâu đấy nơi đáy sâu tâm hồn đã<br /> con người không chỉ qua lăng kính của bị cái xấu và cái ác đày đoạ đến hoang<br /> người nghệ sĩ mà ông soi chiếu chúng từ lạnh, điều đó thể hiện tài năng và tấm lòng<br /> góc nhìn rất đời tư và đời thường. Nguyễn của nhà văn. Bên cạnh đó, Ngọc Tư rung<br /> Huy Thiệp đã kéo con người về gần sát với chuông báo động vấn đề gia đình, vấn đề<br /> cuộc sống đời thường chân thực và sống trẻ em trong toàn xã hội. Ngày càng nhiều<br /> động. Cuộc sống không đơn giản như nó gia đình vỡ tan, trẻ em không được nuôi<br /> vốn có mà rất phức tạp, xô bồ. dạy trong môi trường tốt nhất, tạo nên mối<br /> Quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa đe dọa và gánh nặng cho toàn xã hội. Gia<br /> tạo nên những làn sóng di dân từ nông thôn đình là tế bào của xã hội, muốn xây dựng<br /> đến thành thị. Thậm chí lịch sử cũng đã tạo một môi trường đạo đức xã hội lành mạnh,<br /> ra những cuộc di dân xuyên biên giới như trước hết điều kiện cần và đủ phải xây<br /> ở Việt Nam và các nước khác. Trong dựng môi trường đạo đức ngay trong chính<br /> truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp, người mỗi gia đình. Chị chuyền thông điệp đi,<br /> Việt Nam dù đi đâu, ở đâu cũng nặng trĩu một thông điệp rất dung dị, tự nhiên nhưng<br /> tâm thức “thương nhớ đồng quê”, được không kém phần nhiệt thành, day dứt và<br /> hiểu như là một tâm thức cộng đồng. trăn trở. Chị mất ăn mất ngủ vì những điều,<br /> Đối tượng mà Nguyễn Huy Thiệp gửi làm sao thực thi được “dân giàu nước<br /> tới bạn đọc là những con người rất gần với mạnh”, cái đói, cái nghèo và sự dốt nát<br /> đời sống thường nhật. Ông cũng có những được xoá sổ một cách triệt để trong tương<br /> trang viết rất đẹp về những tâm hồn thiên lai gần. Vì tất cả những vấn đề đó khởi<br /> lương, thánh thiện thể hiện niềm tin đối với nguồn của cái xấu và cái ác, nó có thể làm<br /> con người. Nhưng Nguyễn Huy Thiệp cũng cho con người biến chất, tha hóa.<br /> đã tập trung ngòi bút của mình vào việc Nguyễn Ngọc Tư đặt cược hết niềm tin<br /> bóc trần hiện thực thuộc về những mảng vào con người và biết tìm trong họ những<br /> tối, góc khuất trong đời sống con người.. đốm lửa tinh thần để thắp sáng lên tình<br /> yêu. Nhà văn, nhà báo, người tận diệt mọi<br /> <br /> 97<br /> NHỮNG ĐIỂM KHÁC BIỆT CƠ BẢN VỀ CÁI NHÌN ĐỜI SỐNG TRONG NHỮNG…<br /> <br /> <br /> thói hư tật xấu có trong xã hội, nhằm mở ra giao chỉ tõe ra của ông Nhiêu; chất thơ tồn<br /> chân trời mơ ước, nơi cõi nhân sinh mọi tại trong khát vọng bứt phá của nhân vật,<br /> đau khổ của con người đứng lại và yêu trong hành trình tìm kiếm con gái Thủy<br /> thương cứ thế nhân lên. Sau những căn thần của Chương, trong cánh diều vút lên<br /> bệnh trầm kha của thời đại, những tấn bi giữa lửng lơ tiếng sáo trong buổi chiều<br /> kịch của kiếp nạn con người. Cuộc sống mộng mị trên cánh đồng với dáng lão Ba<br /> vẫn phát triển theo quy luật của riêng nó. Đình kẻ một nét gân guốc lên nền trời thăm<br /> Ngay cả khi nhân vật không ngủ được vì thẳm. Chất thơ âm ỉ trong kiếp sống quẩn<br /> bao điều đau khổ, phiền muộn. Dẫu thế, quanh mà thanh bình trên từng bờ ruộng<br /> nhưng chị tin tưởng bình minh sẽ hé rạng yên hòa, trong những nỗi niềm của Năng,<br /> trên cõi nhân sinh. Cuộc sống hạnh phúc Nhâm; chất thơ trên cái bí ẩn của dòng<br /> đến với mỗi người và mỗi nhà. Đấy là khát công đoạn qua bến Cốc với người phụ nữ<br /> vọng dựng xây, khát vọng thay đổi mà bịt khăn đen kín mặt mà ẩn dấu trong đó<br /> chính nhà văn trở trăn, mơ ước. một tấm lòng khắc khoải hướng thiện.<br /> Chất thơ trong truyện của Nguyễn Trong truyện của Nguyễn Huy Thiệp,<br /> Ngọc Tư về nông thôn, trải dài trên miên chất thơ còn thể hiện nơi bắt đầu những<br /> man sông nước, với những cù, tràm có quan niệm văn hóa, nghĩa là nơi bắt đầu<br /> phần hoang dã mà thơ mộng. Chất thơ da những cứu cánh cho đời sông tinh thần<br /> diết trong những câu hò xuôi ngược trên hàng nghìn năm với những thuyền thuyết<br /> từng chuyến ghe khắc khoải kiếp thương dân gian sẽ ám ảnh nhân vật suốt cuộc đời<br /> hồ (bản thân hai chữ thương hồ, với hình mình, nơi dòng sông có con trâu đen như<br /> ảnh những con người trải đời mình với một bí mật không bao giờ được giải mã,<br /> mênh mông gió, nắng đã gợi nên bao tứ nơi có câu chuyện có thể nhiều phần thêu<br /> thơ). Chất thơ rào rạt trong tiếng đập cánh dệt về mẹ Cả, về con gái Thủy Thần, chất<br /> của từng đàn vịt, trong những mảnh đời tối thơ rộn rã trong những lễ hội mang đậm<br /> sáng khác nhau nhưng đều một tấm lòng bản sắc văn hóa của mảnh đất đã có lịch sử<br /> phóng khoáng. Chất thơ trong truyện của lâu đời…<br /> Nguyễn Ngọc Tư, vì vậy, thấm đẫm trong Chất thơ trong truyện của Nguyễn Huy<br /> hồn người Nam bộ, trong không gian Nam Thiệp không trải dài trên miên man kênh<br /> bộ, và đặc biệt, trong những đoạn văn tả rạch với những điệu hò mang trong mình<br /> cảnh sông nước, trong những dòng trữ tình nó nỗi niềm và khát vọng thương hồ. Chất<br /> ngoại đề. Những tứ thơ phóng khoáng, sôi thơ ở đây hiện lên trên những cánh đồng<br /> nổi và hồn hậu. quê thương nhớ, trên những buổi chiều vần<br /> Khác với sáng tác về nông thôn của vụ như một bức tranh thủy mặc với những<br /> Nguyễn Ngọc Tư, chất thơ trong truyện ráng chiều rợn ngợp, với những ánh chớp<br /> viết về nông thôn của Nguyễn Huy Thiệp chói lòa từ cao rộng, trong những dòng<br /> lại bắt đầu nơi những con người luôn trĩu sông thao thiết chảy mang trên mình nó<br /> nặng suy tư về những triết lí nhân sinh nặng những phù sa và trầm tích văn hóa,<br /> trước một tồn tại ngổn ngang, nham nhở cùng những bài đồng dao được hát lên từ<br /> nhưng cũng đầy tính thơ. Chất thơ thể hiện những bờ môi xinh xắn của con trẻ.<br /> trong một niềm hoài vọng quá khứ, cũng Và chúng ta cũng có thể thấy chất thơ<br /> có thể là niềm thất vọng nơi ngón chân bang bạc trong phần lớn các tác phẩm này<br /> <br /> 98<br />  LÊ VIỆT ĐOÀN<br /> <br /> <br /> của ông bằng những đoạn miêu tả thiên tôi đi trên con đường lung linh bảy sắc cầu<br /> nhiên, bằng những trữ tình ngoại đề, bằng vồng. Hai bên bạt ngàn là hoa ban trắng.<br /> độc thoại nội tâm nhân vật: “Bởi cái tình Này, hoa ban, một nghìn năm nữa mày có<br /> chi? Mà tôi mượn màu son phấn ra đi” trắng thế không?” (Những người thợ xẻ)<br /> (Con gái Thủy thần); “Tôi mơ thấy chúng [1;185].<br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> <br /> 1. Nguyễn Huy Thiệp (2001), Tuyển tập truyện ngắn, Nxb Phụ nữ Hà Nội.<br /> 2. Nguyễn Ngọc Tư (2005), Cánh đồng bất tận, Nxb Trẻ.<br /> <br /> * Nhận bài ngày: 8/5/2014. Biên tập xong : 5/6/2014. Duyệt bài: 12/6/2014.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 99<br />