Những đối cực âm thanh trong ca từ Trịnh Công Sơn

nh÷ng ®èi cùc ©m thanh trong ca tõ trÞnh c«ng s¬n<br /> <br /> <br /> NH÷NG §èI CùC ¢M THANH<br /> TRONG CA Tõ TRÞNH C¤NG S¥N<br /> <br /> nguyÔn thÞ bÝch h¹nh *<br /> <br /> Tãm t¾t: Bµi viÕt nghiªn cøu hai ®èi cùc ©m thanh lµ “lêi ru” vµ “tiÕng sóng” trong ca tõ TrÞnh<br /> C«ng S¬n ®­îc xuÊt hiÖn víi tÇn sè lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn, chñ yÕu trong m¶ng c¸c ca khóc ph¶n<br /> chiÕn ®­îc s¸ng t¸c tr­íc n¨m 1975. C¸c biÓu tr­ng ©m thanh trªn tËp trung ph¶n ¸nh bèi c¶nh mét<br /> ®Êt n­íc ViÖt Nam ch×m trong m¸u vµ n­íc m¾t víi nh÷ng ¸m ¶nh kinh khiÕp vÒ mét cuéc chiÕn<br /> tranh dai d¼ng vµ khèc liÖt thêi bÊy giê. Th«ng qua nh÷ng c¶m xóc nh©n ¸i, nh¹c sÜ ®· cho ng­êi<br /> nghe thÊy nçi khæ ®au kh«n cïng cña phËn ng­êi vµ nh÷ng suy t­ nÆng lßng vÒ nh÷ng kiÕp nh©n<br /> sinh. Qua th¸i ®é dÊn th©n b»ng ©m nh¹c, TrÞnh C«ng S¬n ®· bµy tá kh¸t väng hßa b×nh vµ th¸i ®é<br /> ®ãng gãp tÝch cùc cho c«ng cuéc vËn ®éng hßa b×nh cho quª h­¬ng, ®Êt n­íc.<br /> Tõ khãa: ¢m thanh; ca tõ; ru; tiÕng sóng; chiÕn tranh; hßa b×nh; nh©n sinh.<br /> <br /> ¢m thanh lµ mét hiÖn t­îng vËt lý, sè dao ®éng, nã kh«ng theo mét trËt tù<br /> ®ång thêi nã cßn lµ mét c¶m gi¸c. ¢m ®Òu ®Æn. Tai chóng ta vÉn nhËn biÕt ®­îc<br /> thanh lµ c¸c dao ®éng c¬ häc cña c¸c ph©n c¸c ©m thanh nµy nh­ng kh«ng cã tÇn sè<br /> tö, nguyªn tö hay c¸c h¹t lµm nªn vËt nµo æn ®Þnh ®Ó cã thÓ ph©n biÖt ®­îc cao<br /> chÊt vµ lan truyÒn trong vËt chÊt nh­ ®é. Nh÷ng ©m kh«ng cã tÇn sè nhÊt ®Þnh<br /> sãng. ¢m thanh, gièng nh­ nhiÒu sãng, nh­ tiÕng m¸y næ, tiÕng cßi xe, tiÕng sÊm,<br /> ®­îc ®Æc tr­ng bëi tÇn sè, b­íc sãng, chu tiÕng sóng næ, tiÕng giã thæi... ®­îc coi lµ<br /> kú, biªn ®é vµ vËn tèc lan truyÒn (tèc ®é nh÷ng ©m kh«ng cã ®é cao râ rµng hay cßn<br /> ©m thanh). ¢m thanh ph¸t sinh tõ nhiÒu gäi lµ t¹p ©m. Trong khu«n khæ bµi viÕt,<br /> nguån kh¸c nhau nh­ tiÕng nãi ng­êi, chóng t«i ®Ò cËp tíi hai d¹ng ©m thanh<br /> tiÕng h¸t, tiÕng sóc vËt kªu, tiÕng trèng, xuÊt hiÖn trong ca tõ TrÞnh C«ng S¬n: ©m<br /> tiÕng ®µn tõ c¸c nh¹c cô, tiÕng næ cña thanh cã tÝnh nh¹c (lêi ru) vµ ©m thanh<br /> ®éng c¬, cña vò khÝ... Trong kh«ng gian kh«ng cã tÝnh nh¹c (tiÕng sóng) vµ ®Æt<br /> réng më, sãng ©m thanh truyÒn ®i tù do chóng trong mèi t­¬ng quan ®èi lËp. §©y<br /> theo mäi h­íng. lµ nh÷ng ©m väng mµ nh¹c sÜ ®· nghe ra<br /> ¢m thanh cã thÓ chia thµnh hai d¹ng: tõ chÝnh thùc t¹i, ®­îc ph¶n ¸nh theo mét<br /> cã tÝnh nh¹c vµ kh«ng cã tÝnh nh¹c. ¢m c¸ch ®Æc biÖt cña riªng c¸ nh©n TrÞnh<br /> thanh cã tÝnh nh¹c lµ sù rung cña sãng ©m C«ng S¬n.(*)<br /> mét c¸ch ®Òu ®Æn. Khi nghe sãng ©m ®Òu TrÞnh C«ng S¬n ®· sèng trong mét thêi<br /> ®Æn, tai chóng ta ph¸t hiÖn ®­îc tÇn sè vµ kú ®Æc biÖt ch­a hÒ cã trong lÞch sö ®Êt<br /> nhËn biÕt ®­îc cao ®é cña ©m thanh, n­íc, mét giai ®o¹n lÞch sö tù do bung ph¸<br /> ch¼ng h¹n nh­ tiÕng h¸t, tiÕng ®µn, tiÕng mµ TrÇn H÷u Thôc gäi lµ "bïng vì mäi<br /> s¸o... ®©y lµ nh÷ng ©m cã cao ®é râ rµng<br /> hay cßn gäi lµ nh÷ng ©m thanh cã tÝnh<br /> (*)<br /> nh¹c (©m nh¹c). Ng­îc l¹i, ©m thanh ThS, NCS Khoa Ng«n ng÷ häc, Phã Tr­ëng phßng<br /> Phßng BT-TS T¹p chÝ Nh©n lùc KHXH, Häc viÖn Khoa<br /> kh«ng cã tÝnh nh¹c lµ sù hçn ®én cña tÇn häc x· héi.<br /> <br /> <br /> 48 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 1-2014<br />  nguyÔn thÞ bÝch h¹nh<br /> <br /> mÆt". MiÒn Nam tr­íc nh÷ng n¨m gi¶i ®au cña ng­êi mÑ ®· chuyÓn sang thµnh<br /> phãng kh«ng khi nµo yªn tÜnh, liªn tôc nh÷ng tiÕng thæn thøc ru dç cña t×nh<br /> biÕn ®éng bëi bom ®¹n, ph¸o kÝch, biÓu nh©n, hoÆc tù ru m×nh, hoÆc ru o¸n thï,<br /> t×nh, ®¶o chÝnh, giíi nghiªm, b·i khãa... sù ru th©n phËn... kh¾c kho¶i trong c¸c ca<br /> xuÊt hiÖn cña hµng lo¹t c¸c ®¶ng ph¸i, c¸c khóc, lêi ru trong ca tõ TrÞnh C«ng S¬n<br /> xu h­íng chÝnh trÞ, t«n gi¸o, triÕt häc mang mét ý nghÜa biÓu tr­ng ®Æc biÖt: nã<br /> khiÕn x· héi bÞ t¾m trong c¸c phong trµo, kh«ng chØ lµ nh÷ng lêi h¸t nhÑ vµ ªm ®Ó<br /> kÐo theo ®ã lµ c¸c tÖ n¹n x· héi. Mäi vç vÒ, ru dç cho giÊc ngñ mµ nã trë thµnh<br /> thµnh tr× gi¸ trÞ bÞ lung lay, ®æ vì; ranh Èn dô ®Ó chØ mét søc m¹nh v« cïng ®Æc<br /> giíi gi÷a c¸i tèt vµ c¸i xÊu bÞ xãa nhßa; x· biÖt: gióp con ng­êi ngu«i quªn ®i thùc t¹i<br /> héi ®Çy nh÷ng kÞch tÝnh; tuæi trÎ hoang ®au th­¬ng.<br /> mang kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc h­íng ®i... Lµ Trong bµi viÕt Tin vµo niÒm tuyÖt väng,<br /> ng­êi chøng kiÕn nh÷ng bi th¶m cña TrÞnh C«ng S¬n ®· viÕt: "Nh©n lo¹i, mçi<br /> chiÕn tranh x¶y ®Õn ngay víi nh÷ng ng­êi ngµy ®ang cè bµy biÖn nh÷ng tiÖm t¹p ho¸<br /> th©n vµ b¹n bÌ quanh m×nh, TrÞnh C«ng míi, ®ãng thªm nhiÒu kÖ hµng. Ng­êi ta<br /> S¬n ®· tr¶i nghiÖm nh÷ng bÕ t¾c tuyÖt b¸n ®ñ lo¹i: ®ãi kÐm, chÕt chãc, thï hËn,<br /> väng cña kiÕp nh©n sinh trong bèi c¶nh n« lÖ, vong th©n... T«i ®· mái dÇn víi lßng<br /> ViÖt Nam ®Çy m¸u vµ n­íc m¾t. Sù hiÖn tin chØ cßn l¹i niÒm tin sau cïng, tin vµo<br /> h÷u cña chiÕn tranh víi nh÷ng ¸m ¶nh niÒm tuyÖt väng, tin vµo cuéc sèng vèn<br /> kinh hoµng trong ca tõ TrÞnh C«ng S¬n kh«ng thÓ kh¸c"(2). Vµ trong cuéc chiÕn<br /> thÊm ®Ém trong c¸c tËp: Ca khóc da vµng tranh ViÖt Nam, nh©n lo¹i ®ang bµy ra<br /> (1966), Kinh ViÖt Nam (1968), Ca khóc da tr­íc m¾t ng­êi d©n ViÖt nh÷ng tr¸i bom<br /> vµng II (1969), Ta ph¶i thÊy mÆt trêi vµ c¸i chÕt. Lêi ru cña mÑ lµ lêi ru t×m<br /> (1970), Phô khóc da vµng (1972). §©y quªn: quªn c¸i chÕt, quªn thï hËn, quªn<br /> chÝnh lµ nh÷ng tr¶i nghiÖm ®au th­¬ng mµ hoµn c¶nh khèc liÖt cña cuéc chiÕn, quªn<br /> chiÕn tranh ®· in h»n trªn cuéc ®êi vµ trong nçi tuyÖt väng nh©n sinh:<br /> t©m hån nh¹y c¶m cña nh¹c sÜ. Trong c¸c §ªm mÑ ngåi ngÈn ng¬<br /> tËp ca khóc ®ã, ý niÖm vÒ ©m thanh lu«n Tùa mong ngãng g×<br /> mang ý nghÜa nh©n sinh s©u s¾c. §«i khi lêi ru nhá<br /> ¢m thanh lêi ru trong ca tõ TrÞnh An ñi ngµy qua...<br /> C«ng S¬n xuÊt hiÖn ë 18/228 ca khóc (Lêi ru ®ªm)<br /> ®­îc kh¶o s¸t, chiÕm tØ lÖ 7,9%, ®©y cã thÓ VËy lµ ng­êi mÑ t×m quªn trong lêi ru.<br /> ®­îc xem gièng nh­ mét kho¶ng m¬ ®Ó Quªn ®i hiÖn thùc hay ¸c méng gi÷a ®êi<br /> gióp con ng­êi ngu«i quªn ®i thùc t¹i tµn th­êng ®Ó hy väng, cÇu chóc cho con b×nh<br /> nhÉn cña chiÕn tranh. Ru theo nghÜa tõ an n¬i hßn tªn mòi ®¹n. Nh­ng cuéc chiÕn<br /> ®iÓn lµ ®éng tõ chØ hµnh ®éng "H¸t nhÑ vµ ®· kh«ng cho con mÑ trë vÒ. Nh÷ng tõ ng÷<br /> ªm nh»m t¸c ®éng cho trÎ dÔ ngñ. Ru con.<br /> £m nh­ ru"(1). Lêi ru xuÊt hiÖn trong ca tõ<br /> (1)<br /> Hoµng Phª (chñ biªn), Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb. §µ<br /> TrÞnh C«ng S¬n víi t­ c¸ch lµ mét biÓu N½ng, 2004, tr.836.<br /> tr­ng víi nhiÒu biÕn thÓ kÕt hîp nh­: Ru (2)<br /> NguyÔn Träng T¹o – NguyÔn Thôy Kha - §oµn Tö<br /> HuyÕn, TrÞnh C«ng S¬n - mét ng­êi th¬ ca, mét câi ®i<br /> con, ru em, ru m×nh, ru t×nh, ru ®êi, ru vÒ, Nxb. ¢m nh¹c, Trung t©m v¨n hãa ng«n ng÷ §«ng<br /> bom ®¹n, ru da thÞt,... lêi ru mang nÆng ®Î T©y, 2001, tr.198.<br /> <br /> <br /> Sè 1-2014 Nh©n lùc khoa häc x· héi 49<br /> nh÷ng ®èi cùc ©m thanh trong ca tõ trÞnh c«ng s¬n<br /> <br /> kh«ng trùc diÖn nh¾c ®Õn c¸i chÕt nh­ng hoµn c¶nh bÕ t¾c thùc t¹i:<br /> l¹i diÔn t¶ xãt xa nçi ®au mÊt con cña bµ ¤i quª h­¬ng ®· lÇm than<br /> mÑ chiÕn tranh nh­: tiÔn con ®i, v« väng, Sao cßn cßn chiÕn tranh<br /> th©n l¹nh, o¸n thï... V­ît lªn trªn ®au MÑ giµ hÕt chê mong, ®· ngñ yªn<br /> ®ín, mÑ l¹i ru con ®Ó tiÔn con vÒ miÒn viªn MÑ giµ m·i ngñ yªn<br /> miÔn, ru con quªn o¸n thï, quªn ¸m ¶nh Bu«ng lêi ru cho mu«n n¨m<br /> chÕt chãc cña ®¹n bom: Bu«ng vßng n«i cho h­ kh«ng<br /> Lêi ru tiÔn con m×nh ®i Cho h­ kh«ng...<br /> Ru hoµi ru ®êi (Du môc)<br /> Ru v« väng trªn m«i Víi TrÞnh C«ng S¬n, ý niÖm lêi ru kh«ng<br /> Ru th©n con l¹nh thÓ dµnh riªng cho nh÷ng g× ªm ¸i, ve vuèt<br /> Ru o¸n thï ch­a ngu«i. mµ cßn chØ nh÷ng d÷ déi, tµn ph¸. ¢m<br /> (Lêi ru ®ªm) thanh cña ®¹i b¸c sao bçng trë nªn quen<br /> T¹ Tþ ®· gäi nh÷ng ca khóc TrÞnh C«ng thuéc, gÇn gòi, nh­ g¾n liÒn víi ®êi sèng vµ<br /> S¬n lµ "tiÕng ru m¸u lÖ". MÑ ru con ®Ó t¹o thµnh nhÞp sèng cña con ng­êi. Ph¶i<br /> kh¾c s©u nçi ®au chiÕn tranh. Lêi ru "hai ch¨ng, chiÕn tranh ®· lµm mßn mái hy<br /> lÇn" (Ngñ ®i con) lµ lêi ru bÊt ®¾c dÜ, lêi ru väng, lµm ®ê ®Én t©m trÝ, lµm mô mÞ, tª liÖt<br /> tuyÖt väng. Mçi lÇn mÑ ru con víi mét môc con ng­êi. Bom ®¹n ®· ru ngñ nh÷ng ng­êi<br /> ®Ých vµ t×nh c¶m kh¸c nhau. Lêi ru ®au d©n n« lÖ khiÕn hä ®¸nh mÊt c¶m gi¸c sî<br /> ®ín, kh¾c kho¶i ®­a mÑ trë vÒ kÝ øc, vÒ h·i, mÊt søc ph¶n kh¸ng, ch×m trong th¸i<br /> vßng n«i vµ nh÷ng ®iÖu h¸t ru khi con cßn ®é cam chÞu, khoanh tay ®øng nh×n:<br /> th¬ d¹i. Vµ còng lêi ru Êy, hiÖn t¹i ®ang §¹i b¸c ®ªm ®ªm ru da thÞt vµng<br /> v¾t c¹n con tim ®Ó ru con m·i m·i ®i vµo §¹i b¸c nghe quen nh­ c©u ca dao buån<br /> giÊc ngñ vÜnh h»ng ë tuæi 20: TrÎ con ch­a lín ®Ó thÊy quª h­¬ng.<br /> Ru con ru ®· hai lÇn (§¹i b¸c ru ®ªm)<br /> ¤i tÊm th©n nµy ngµy x­a bÐ báng Víi Ph¹m Duy - nh¹c sÜ cña Rong ca,<br /> MÑ mang ®Çy bông, mÑ bång trªn tay ThiÒn ca, vµ §¹o ca th× lêi ru còng lµ mét<br /> µ ¬i... hµnh ®éng mang môc ®Ých t­¬ng tù nh­<br /> Con ngñ, ngñ ®i con (...) lêi ru cña TrÞnh C«ng S¬n: ru ®Ó t×m quªn,<br /> Ru con nay ®· phong trÇn ru quªn ®au ®ín mÊt m¸t cña chiÕn tranh,<br /> ¤i vÕt th­¬ng nµo ®ôc s©u da nång ru ®Ó tù ®­a m×nh vµo mét câi m¬ mµ ë ®ã<br /> ThÞt x­¬ng ®Çy m×nh, nhäc nh»n kh«ng may kh«ng cßn tiÕng sóng:<br /> Sao ngñ tuæi 20 ? MÑ n¨m m­¬i tuæi chiÕn tranh<br /> (Ngñ ®i con) Con hai m­¬i tuæi, Hoµ b×nh vÒ ch¬i<br /> Quª h­¬ng tang tãc, mÑ giµ bÊt lùc vµ Tõ l©u sóng næ vang trêi<br /> mái mÖt khi mÊt niÒm tin vµo ngµy toµn H«m nay im lÆng cho ®êi ngÈn ng¬<br /> th¾ng, co m×nh ngñ yªn quªn tñi nhôc vµ MÑ t«i giÊc ngñ khã kh¨n<br /> bu«ng xu«i, ®Ó cho mäi viÖc tù ph¸t triÓn X­a nay ru mÑ b»ng toµn ®¹n bom<br /> theo chiÒu h­íng tiªu cùc: ®Ó mÆc tÊt c¶ cho MÑ ¬i ! GiÊc ngñ muén mµng<br /> câi h­ kh«ng... ë ®©y, nh÷ng c¶m nhËn vÒ Con xin ru mÑ mét ngµn lêi ru (...)<br /> quª h­¬ng vµ th©n phËn ®· trë nªn m·nh Tõ nay giÊc ngñ thanh b×nh<br /> liÖt h¬n, quÆn th¾t h¬n. Lêi ru sÏ trë thµnh Con chia cho mÑ méng lµnh, méng<br /> kho¶ng m¬ gióp con ng­êi ngu«i quªn ®i ngoan (...)<br /> <br /> 50 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 1-2014<br />  nguyÔn thÞ bÝch h¹nh<br /> <br /> Méng kh«ng m¸u ®æ, x­¬ng tµn TrÞnh C«ng S¬n ®· ph¸t hiÖn ra nh÷ng<br /> M¬ trong giÊc ngñ mét ®µn trÎ th¬... chiÒu kÝch siªu viÖt cña ®êi ng­êi: Ngµn<br /> (Ph¹m Duy - Ru mÑ) n¨m mét lêi ru. Ru em m·i ngµn n¨m ®Ó<br /> Ph¹m Duy ®em lêi ru ®Õn cho Con ®­a em vµo mét câi ®êi thÇn tiªn bay bæng<br /> Ng­êi cã c¶m gi¸c ®­îc an ñi, n©ng ®ì, cña kiÕp ng­êi, ru cho em quªn giËn hên,<br /> «ng ru nh÷ng phËn ng­êi ®au khæ trong ®­a em tíi miÒn hoan ca:<br /> chiÕn tranh, c¶ trong hoµ b×nh, ru ng­êi Ru m·i ngµn n¨m, dßng tãc em buån<br /> ®ang t×m ®Õn ng­ìng cöa cña "c¸i chÕt Bµn tay em n¨m ngãn ru trªn ngµn n¨m<br /> tuyÖt vêi" mµ d­êng nh­ nã ®· ë ®©y, chê Trªn mïa l¸ xanh<br /> ®îi con ng­êi tõ hµng ngh×n n¨m tr­íc: Ngãn tay em gÇy nªn m·i ru thªm ngµn n¨m.<br /> Ru ng­êi thiªm thiÕp n»m im g­¬ng (Ru em tõng ngãn xu©n nång)<br /> mÆt s¸ng HoÆc ®«i khi l¹i ru cho chÝnh nh÷ng<br /> Ru hån trong tr¾ng nh­ bÐ lóc s¬ sinh muén phiÒn, ®au ®ín Êy m·i ngñ yªn, ru<br /> Ru lßng ªm Êm, ru tÊm th©n yªn lµnh cho nh÷ng tµn phai ®i vµo giÊc ngñ quªn<br /> Ru ng­êi ®ang chÕt trong hoµ b×nh hay l·ng, ®Ó "tuæi buån" sÏ nh­ chiÕc l¸ mong<br /> chiÕn tranh. manh - giã m·i cuèn ®i vÒ n¬i cuèi trêi:<br /> (Ph¹m Duy - Ru ng­êi hÊp hèi) Em gÇy ngãn dµi<br /> Cßn TrÞnh C«ng S¬n th× ®· chøng kiÕn Lêi ru miÖt mµi<br /> cuéc chiÕn 20 n¨m ®æ bãng tèi trªn phËn Ngµn n¨m ngµn n¨m<br /> ng­êi, nh÷ng mÊt m¸t, nh÷ng ®æ vì ch×m Ru em muén phiÒn<br /> ngËp. Hoµ b×nh vÒ trªn quª h­¬ng, tiÕng Ru em b¹c lßng<br /> sóng th× ®· døt mµ ©m thanh cña cuéc (Tuæi ®¸ buån)<br /> sèng vÉn im l×m, bëi n¬i ®©y ®· kh«ng cßn T×nh yªu võa lµ "mËt ngät" n©ng con<br /> Con Ng­êi ®Ó "V©y phñ quanh ®êi tiÕng ng­êi ta bay bæng trªn ®«i c¸nh thÇn tiªn,<br /> nãi yªu th­¬ng". ¤ng l¹i ®Ó cho Con Ng­êi võa lµ "mËt ®¾ng" d¾t con ng­êi ta vÒ<br /> tù ru dç m×nh, s­ëi Êm ®¬n c«i, quªn ®i vïng bi lôy. Em xa t×nh råi, t×nh tan biÕn<br /> hoµn c¶nh thùc t¹i: vµ vì tung nh­ nh÷ng bät sãng lµm t«i l¹i<br /> §ªm nay hoµ b×nh kh«ng nô c­êi trªn m«i muèn ru t×nh, ru ®ín ®au ngñ yªn, ru b·o<br /> Nh×n quanh em kh«ng ai cßn l¹i tè ngu«i ngoai, ru nçi buån ph«i phai.<br /> Kh«ng ai cßn l¹i TrÞnh C«ng S¬n so s¸nh nçi buån víi "giät<br /> Ru ®ì t×nh ng­êi cho cã ®«i m¸u" cho thÊy ®©y lµ nçi buån tõ trong<br /> (Sao m¾t mÑ ch­a vui) t©m, nçi buån khiÕn con tim ph¶i nhá lÖ:<br /> Lêi ru gióp ta quªn ®i nh÷ng ­u phiÒn Tr¨ng treo ®Çu con sãng<br /> cña cuéc sèng, giôc gäi nh÷ng tÊm lßng Tan theo chót t×nh v¾ng<br /> s­ëi Êm cho nhau, quªn ®êi nguy khèn, Lµm sao ru ®­îc t×nh v¬i (...)<br /> quªn "®ªm sóng ®¹n, s¸ng m­a bom", Buån nh­ giät m¸u<br /> quªn ®i viÔn c¶nh mai ®©y ph¶i xa l×a LÆng lÏ n¬i nµy.<br /> thiªn ®­êng mÆt ®Êt nµy: (LÆng lÏ n¬i nµy)<br /> H·y ru nhau trªn nh÷ng lêi giã míi §«i khi, lêi ru l¹i ®­a em vµo mét câi<br /> H·y yªu nhau cho g¹ch ®¸ cã tin vui ®êi méng ¶o, ®­a em t×m ®Õn víi nh÷ng<br /> H·y kªu tªn nhau trªn ghÒnh d­íi b·i niÒm vui, niÒm hi väng bÐ nhá, mÆc dï ®«i<br /> Dï mai n¬i nµy ng­êi cã xa ng­êi. lóc còng giËt m×nh nhËn ra nh÷ng "chua<br /> (H·y yªu nhau ®i) xãt t×nh trÇn":<br /> <br /> Sè 1-2014 Nh©n lùc khoa häc x· héi 51<br /> nh÷ng ®èi cùc ©m thanh trong ca tõ trÞnh c«ng s¬n<br /> <br /> T«i ru em ngñ mét sím mïa ®«ng ®­a con ng­êi ta vµo kho¶ng m¬, gióp hä<br /> Em h«n mét nô hång, hái th¨m vÒ giät n¾ng ngu«i quªn ®i thùc t¹i, mµ lêi mÑ ru con<br /> T«i ru em ngñ h¹ còng võa sang ªm dÞu nh­ suèi t­íi cßn gãp phÇn lµm dÞu<br /> Em h«n lªn tay m×nh, ®Ó chua xãt t×nh trÇn. ®i ý nghÜa gay g¾t cña sù ra ®êi, bëi ë thêi<br /> (T«i ru em ngñ) ®iÓm míi sinh ra, con ng­êi d­êng nh­<br /> Trong mét thÕ giíi cã qu¸ nhiÒu nh÷ng cßn ch­a ý thøc ®­îc vÒ sù ra ®êi cña<br /> buån phiÒn nµy, nÕu ®­îc lùa chän mçi m×nh, ch­a biÕt ®­îc sù xuÊt hiÖn cña<br /> ngµy mét niÒm vui th× TrÞnh C«ng S¬n m×nh trªn ®êi lµ sù khëi ®Çu cho mét<br /> kh«ng thÓ kh«ng lùa chän cho m×nh mét chuçi khæ ®au liªn tiÕp:<br /> lêi ru con ªm dÞu. Lêi ru dÉn con ®i vµo Thuë mÑ ru, mÑ ru con ngñ<br /> mét câi ®êi th­êng nh­ câi ®êi méng, dç Con ngñ trªn m©y<br /> dµnh giÊc ngñ th¬ ng©y: Con ngñ trªn m©y<br /> Mçi ngµy t«i lùa chän mét lÇn th«i TiÕng khãc ban ®Çu<br /> Chän tiÕng con nhÑ b­íc vµo ®êi... Ban ®Çu cßn ®au, cßn ®au, cßn ®au.(3)<br /> (Mçi ngµy t«i chän mét niÒm vui) (Lêi mÑ ru)<br /> Khi tr¶ lêi pháng vÊn nãi vÒ nh÷ng Nh­ng nçi ®au nµo råi còng ®­îc xoa<br /> khóc ru cña m×nh, TrÞnh C«ng S¬n ®· cho dÞu bëi lêi ru cña mÑ, t­íi ®Ém bëi t©m hån<br /> r»ng: "Ru nh­ thÕ kh«ng ph¶i lµ ru em, mÑ nh­ c©u ca dao dÞu ngät ®i vµo ®êi con:<br /> mµ thùc chÊt lµ t«i tù ru t«i, tù ru ®Ó TiÕng ru mÑ h¸t nh÷ng n¨m x­a<br /> thanh läc t©m hån kh«ng v­¬ng mét chót M·i lµ lêi ca dao bèn mïa.<br /> o¸n hên nµo cho dï bÞ phô rÉy"(3). Ho¸ ra, ru (T×nh yªu t×m thÊy)<br /> em l¹i lµ ru dç chÝnh m×nh. Nãi nh­ t¸c gi¶ Nh­ vËy, lêi ru trong ca khóc TrÞnh C«ng<br /> TrÇn H÷u Thôc, Em ë ®©y lµ ng«i vÞ chØ S¬n ®· v­ît ra khái vai trß vèn cã cña nã: ru<br /> ng­êi t×nh, cã thÓ cô thÓ, cã thÓ t­ëng ngñ - ®Ó ®¶m nhiÖm mét vai trß lín h¬n: ru<br /> t­îng, còng cã thÓ chØ lµ mét kh¸i niÖm, dç, ®éng viªn, an ñi, chia sÎ, gióp con ng­êi<br /> mét bãng d¸ng, mét h×nh ¶nh thuÇn tuý t¹m thêi quªn ®i nh÷ng ¸m ¶nh buån ®au<br /> t­ëng t­îng. Em cã thÓ lµm cho cuéc t×nh cña phËn ng­êi, g¾ng g­îng v­¬n lªn trong<br /> bay ®i, nh­ng t«i ®· m­în em lµm c¸i cí ®Ó cuéc sèng, t¹o ra nh÷ng niÒm vui sèng cho<br /> ru dç, thanh läc t©m hån m×nh khái nh÷ng m×nh. Nh÷ng khóc ru nµy gÇn nh­ ®· trë<br /> gi»ng xÐ ®au ®ín: thµnh T©m ca, ®Ó thÓ hiÖn nh÷ng t©m<br /> Ru em phô rÉy trong ta nguyÖn nhá bÐ nh­ng ®Çy tinh thÇn nh©n<br /> Ru em mÖt l¶ c¬n ®au v¨n s©u s¾c cña TrÞnh C«ng S¬n ®èi víi con<br /> Ru em vÒ gi÷a chiªm bao... ng­êi, ®èi víi cuéc ®êi.<br /> (Ru em) Mét d¹ng ©m thanh thø hai cã tÇn sè<br /> Lêi ru em mµ cã thÓ thùc chÊt lµ ru m×nh xuÊt hiÖn kh¸ nhiÒu trong c¸c ca khóc<br /> kia ®· ®Èy c¸c ®èi thÓ cña lêi ru vµo mét TrÞnh C«ng S¬n lµ tiÕng sóng. TiÕng sóng,<br /> c¶m gi¸c ªm ®Òm, ®­îc n©ng niu, chia sÎ: tiÕng ®¹i b¸c, ®¹n ph¸o, tiÕng háa ch©u...<br /> Ru em t×nh khi nhí ®· trë thµnh mét thø ©m thanh ¸m ¶nh<br /> Ru em t×nh lóc xa nhÊt trong c¸c ca khóc ph¶n chiÕn cña<br /> Ru em bay l¸ nhá TrÞnh C«ng S¬n, ph¶n ¸nh møc ®é khèc<br /> Rông ®Çy mét mïa thu<br /> (Ru t×nh) (3)<br /> NguyÔn Quang S¸ng, Paris - tiÕng h¸t TrÞnh C«ng<br /> Vµ lêi ru cña TrÞnh C«ng S¬n kh«ng chØ S¬n, Nxb. T¸c phÈm míi, 1990, tr.88.<br /> <br /> <br /> 52 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 1-2014<br />  nguyÔn thÞ bÝch h¹nh<br /> <br /> liÖt cña cuéc chiÕn tranh mang tÝnh tÊt tr­ng tiªu biÓu cho møc ®é tµn khèc cña<br /> yÕu lÞch sö cña mét d©n téc bÞ ¸p bøc. cuéc chiÕn, xuÊt hiÖn ë 13/228 ca khóc,<br /> Trong bèi c¶nh cuéc chiÕn tang th­¬ng Êy, chiÕm tØ lÖ 5,7%, víi nh÷ng biÕn thÓ lµ ©m<br /> TrÞnh C«ng S¬n xuÊt hiÖn b»ng sø mÖnh thanh vµ h×nh ¶nh cña c¸c lo¹i vò khÝ<br /> cña mét ng­êi nghÖ sÜ, víi l­¬ng t©m cña h¹ng nÆng: bom, ®¹i b¸c, sóng, ®¹n,<br /> mét con ng­êi mang tr¸i tim nh©n ¸i, ®· m×n,... ®­îc m« t¶ kÕt hîp víi c¸c ®éng tõ<br /> thÓ hiÖn sù dÊn th©n b»ng ©m nh¹c, víi chØ sù tµn ph¸ d÷ déi, ®ét ngét vµ tµn khèc<br /> mong muèn kªu gäi hßa b×nh ngay tõ nh­: vang Çm, trót xuèng, ch¸y ®á, nung<br /> chÝnh nçi tuyÖt väng cña chiÕn tranh. kh«, ph¸, gÇm thÐt, n¸t tan,... tiÕng sóng<br /> Tõ x­a tíi nay, trong v¨n häc trong trong ca tõ TrÞnh C«ng S¬n mang ý nghÜa<br /> n­íc còng nh­ trªn thÕ giíi, ©m thanh cña biÓu tr­ng tiªu biÓu: tè c¸o chiÕn tranh vµ<br /> tiÕng sóng - khi ®· trë thµnh h×nh t­îng ®¸nh thøc nh÷ng t©m hån méng mÞ trong<br /> nghÖ thuËt, ®Òu ph¶n ¸nh tÝnh chÊt man cuéc chiÕn tö sinh.<br /> rî cña c¸c cuéc chiÕn ®Ém m¸u, tè c¸o téi TrÞnh C«ng S¬n lín lªn b»ng tuæi cña<br /> ¸c cña mét phÝa g©y chiÕn nµo ®ã, qua ®ã chiÕn tranh nªn «ng thÊu hiÓu c¶m gi¸c<br /> lªn tiÕng ®ßi hßa b×nh, ®ßi quyÒn sèng cho cña nh÷ng con ng­êi trÎ tuæi, mang trong<br /> con ng­êi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi d©n m×nh ®Çy kh¸t väng vµ m¬ ­íc l¹i chØ biÕt<br /> kh«ng thuéc phe ph¸i chÝnh trÞ tham song hµnh cïng sóng vµ ®¹n trong tay.<br /> chiÕn. Trong ca tõ TrÞnh C«ng S¬n, sù Trong nh¹c phÈm cña «ng, ta nhËn thÊy<br /> xuÊt hiÖn cña ©m thanh tiÕng sóng xuÊt h×nh ¶nh cña mét ®Êt n­íc r¸ch t¶ t¬i,<br /> hiÖn trë ®i trë l¹i nh­ mét biÓu t­îng cña kh«ng hy väng vÒ ngµy t¸i thiÕt, nh÷ng<br /> sù thøc tØnh tr¸i tim vµ l­¬ng tri con t×nh tù d©n téc th× tan vì. Nh÷ng ¸m ¶nh<br /> ng­êi, gióp hä nhËn diÖn râ bé mÆt tµn ghª khiÕp vÒ "nçi nhí th©n thÓ" cña nh÷ng<br /> khèc cña chiÕn tranh vµ hµnh ®éng. ng­êi tµn phÕ cho thÊy râ bi kÞch cña phËn<br /> Nhµ nghiªn cøu Bïi VÜnh Phóc trong ng­êi trong chiÕn tranh. H×nh ¶nh "chiÕc<br /> chuyªn luËn TrÞnh C«ng S¬n - Ng«n ng÷ xe l¨n" lµ biÓu t­îng bi kÞch cña nh÷ng sè<br /> vµ nh÷ng ¸m ¶nh nghÖ thuËt ®· chØ ra phËn bÊt h¹nh, nã t­¬ng øng víi ý nghÜa<br /> r»ng trong cuéc hµnh tr×nh lµm ng­êi cña cña "nô tµn", cña nh÷ng "r¹ng ®«ng ch­a<br /> TrÞnh C«ng S¬n, cã rÊt nhiÒu nh÷ng ¸m kÞp lín", vµ lµ cña chÝnh tuæi trÎ ViÖt Nam:<br /> ¶nh ®êi th­êng ®eo b¸m nh­ ¸m ¶nh Tuæi trÎ ViÖt Nam ngåi vµo chiÕc xe l¨n<br /> chiÕn tranh, ¸m ¶nh vÒ sù c« ®¬n; ¸nh ¶m Trªn chiÕc n¹ng mét r¹ng ®«ng ch­a<br /> vÒ sù phô rÉy, ¸m ¶nh vÒ cuéc chia tay lín kÞp lín<br /> víi cuéc ®êi,... nh÷ng ¸m ¶nh nµy soi Trong hy väng ®· cã nô tµn.<br /> chiÕu vµo câi v« thøc cña TrÞnh C«ng S¬n (Tuæi trÎ ViÖt Nam)<br /> vµ trë thµnh nh÷ng ¸m ¶nh nghÖ thuËt, Trªn mét ®Êt n­íc kh«ng cßn tù do th×<br /> vµ ¸m ¶nh lín nhÊt trong «ng lµ ¸m ¶nh bÇu trêi vµ mÆt ®Êt lóc nµo còng d­ tiÕng<br /> vÒ cuéc chiÕn tang th­¬ng vì n¸t trªn quª bom ®¹n. Nh÷ng c¸i chÕt bÊt chît, "ch¼ng<br /> h­¬ng ViÖt Nam. hÑn hß" kh«ng hiÕm gÆp:<br /> ChiÕn tranh ViÖt Nam hiÖn lªn trong Ng­êi con g¸i mét ®ªm qua lµng<br /> c¸c ca khóc TrÞnh C«ng S¬n qua ©m thanh §i trong ®ªm, ®ªm vang Çm tiÕng sóng<br /> cña tiÕng sóng, bom ®¹n vµ nh÷ng hËu Ng­êi con g¸i chît «m tim m×nh<br /> qu¶ ghª gím cña nã ®èi víi thiªn nhiªn vµ Trªn da th¬m vÕt m¸u loang dÇn.<br /> con ng­êi. TiÕng sóng ®· trë thµnh biÓu (Ng­êi con g¸i ViÖt Nam da vµng)<br /> <br /> Sè 1-2014 Nh©n lùc khoa häc x· héi 53<br /> nh÷ng ®èi cùc ©m thanh trong ca tõ trÞnh c«ng s¬n<br /> <br /> ¢m thanh cña tiÕng sóng ®· trë nªn vïng trêi kh«ng cßn ®¹n bay, kh«ng cã<br /> quen thuéc vµ trë thµnh mét phÇn kh«ng nh÷ng c¬n ¸c méng hµnh h¹ lÝ trÝ:<br /> thÓ thiÕu trong nhÞp ®iÖu cuéc sèng, nã Xin cho t«i yªn ngñ mét ngµy<br /> nh­ ®iÖu ru trÇm thèng ®Çy n­íc m¾t. Nãi Xin cho ®ªm kh«ng cã ®¹n bay<br /> nh­ t¸c gi¶ NhËt LÖ th× TrÞnh C«ng S¬n Xin cho chim gãp nh¹c vÒ trêi<br /> "kh«ng nh»m miªu t¶ t­êng thuËt chiÕn Xin cho t«i lµ kiÕp cña m©y<br /> tranh mµ vÏ ra nh÷ng phãng x¹ cña chiÕn Xin cho t«i ra khái cuéc ®êi.(4)<br /> tranh"(4). Víi h×nh ¶nh "Em bÐ lo· lå khãc (Xin cho t«i)<br /> tuæi th¬ ®i", TrÞnh C«ng S¬n ®· chuyÓn t¶i T¸c ®éng tiªu cùc cña chiÕn tranh kh«ng<br /> vµo ®ã tiÕng nãi phÉn né cña hµng triÖu chØ n»m ë nh÷ng thø cã thÓ quan s¸t ®­îc<br /> con tim ®èi víi tÝnh chÊt phi nh©n tÝnh (cöa nhµ ch¸y, x¸c ng­êi, thÞt x­¬ng), mµ<br /> cña cuéc chiÕn: nã cßn tµn ph¸ c¶ nh÷ng g× Èn s©u trong<br /> GhÕ ®¸ c«ng viªn dêi ra ®­êng phè t©m hån con ng­êi: Tr¸i tim bÞ nung kh«,<br /> Ng­êi giµ co ro chiÒu thiu thiu ngñ tinh thÇn bÞ v¾t kiÖt. Nh÷ng c¸i mÊt trong<br /> Ng­êi giµ co ro buån nghe tiÕng næ chiÕn tranh nµy lµ kh«ng thÓ bï ®¾p: quª<br /> Em bÐ lo· lå khãc tuæi th¬ ®i... h­¬ng, t×nh ng­êi, ng­êi t×nh, nô c­êi:<br /> (Ng­êi giµ em bÐ) T«i mÊt trong chiÕn tranh nµy<br /> Sù kh¸c biÖt cña chiÕn tranh ®· lªn ®Õn Bao nhiªu bao nhiªu nô c­êi<br /> ®Ønh ®iÓm khi ®¹i b¸c n· vÒ thµnh phè Em tõ Hµ Néi cã bao giê ®­îc yªn vui<br /> ®Òu ®Æn hµng ®ªm. Bøc tranh ViÖt Nam lµ Bao n¨m löa khãi nung kh« tr¸i tim<br /> nh÷ng b·i ®æ n¸t. TÊt c¶ ®Òu vì vôn, yªu ng­êi<br /> hoang tµn, thÞt x­¬ng nhÇy nhôa: Mét bia quanh ®©y ch«n theo nh÷ng<br /> Hµng v¹n tÊn bom trót xuèng ®Çu lµng cuéc t×nh t«i.<br /> Hµng v¹n tÊn bom trót xuèng ruéng ®ång (T«i ®· mÊt)<br /> Cöa nhµ ViÖt Nam ch¸y ®á cuèi th«n (...) Nh÷ng bµi ca cña TrÞnh C«ng S¬n cßn<br /> Tõng vïng thÞt x­¬ng cã mÑ cã em. gãp phÇn thøc tØnh con ng­êi khái sù<br /> (§¹i b¸c ru ®ªm) vong th©n vµ thøc tØnh l­¬ng tri thêi ®¹i,<br /> Kh«ng chØ më ra vÕt th­¬ng ng­êi, vÕt ®¸nh thøc nh÷ng con tim cßn thê ¬, bµng<br /> th­¬ng nh©n lo¹i trong chiÕn tranh, c¸c ca quan tr­íc thêi cuéc:<br /> khóc cña TrÞnh C«ng S¬n cßn v­¬n tíi mét H·y sèng giïm t«i<br /> tÇm cao h¬n, ®ã lµ tiÕng kinh cÇu cho H·y nãi giïm t«i<br /> nh÷ng linh hån ®au khæ siªu tho¸t: H·y thë giïm t«i<br /> §¹i b¸c nh­ kinh kh«ng mang lêi nguyÖn Cßn thÊy g× ngoµi bom löa ®¹n<br /> TrÎ th¬ quªn sèng, tõng ®ªm nghe ngãng... Anh chÞ nµy!<br /> (§¹i b¸c ru ®ªm) Sao vui mõng lµm ng­êi cói xin?<br /> Sèng m·i trong ®au ®ín, tr¶i nghiÖm m·i (H·y nãi giïm t«i)<br /> cïng nh÷ng mÊt m¸t, hy väng m·i råi vì Tõ sù thøc tØnh, TrÞnh C«ng S¬n cßn<br /> méng,... cuèi cïng, TrÞnh C«ng S¬n ®· t×m th«i thóc ý chÝ, kªu gäi tranh ®Êu:<br /> ®Õn con ®­êng tù gi¶i tho¸t cña ThiÒn. Sö Xin anh chÞ h·y vïng lªn<br /> dông liªn tôc nh÷ng ®éng tõ cÇu khiÕn §êi sèng nµy ®Çy bãng tèi (...)<br /> "xin cho", «ng ®· ch¾p tay cÇu nguyÖn cho<br /> (4)<br /> NguyÔn Träng T¹o - NguyÔn Thôy Kha - §oµn Tö<br /> m×nh ®­îc siªu tho¸t nh­ kiÕp m©y, ra<br /> HuyÕn, Mét câi TrÞnh C«ng S¬n, Nxb. ThuËn Hãa,<br /> khái câi ®êi triÒn ph­îc, bay tíi nh÷ng 2004, tr.150.<br /> <br /> <br /> 54 Nh©n lùc khoa häc x· héi Sè 1-2014<br />  nguyÔn thÞ bÝch h¹nh<br /> <br /> D©n ta thÒ quyÕt lßng gi÷ n­íc nã cã kh¶ n¨ng cøu rçi khi con ng­êi ta ë<br /> Dï trªn vai ®êi sèng nhäc nh»n bªn bê vùc cña tuyÖt väng; nã gióp con<br /> Dï ®¹n bom ®ªm ®ªm gÇm thÐt. ng­êi nhËn râ bé mÆt tµn ¸c cña chiÕn<br /> (§õng mong ai, ®õng nghi ng¹i) tranh; nã thøc tØnh l­¬ng tri vµ tr¸ch<br /> §Êu tranh ®Ó kh«ng bao giê cßn ph¶i nhiÖm c«ng d©n; nã ®¸nh thøc nh÷ng tr¸i<br /> chøng kiÕn nh÷ng c¸i chÕt th­¬ng t©m tim ®ang lÇm ®­êng l¹c lèi trë vÒ. Cã ai ®ã<br /> cña ®ång lo¹i, nh÷ng c¸i "chÕt hai lÇn" ®· cho r»ng: "TrÞnh C«ng S¬n lµ mét loµi<br /> thËt sù phi lÝ vµ bÊt c«ng: chim l¹ mµ vµi thÕ kØ míi xuÊt hiÖn mét<br /> Mét ngµy mïa ®«ng lÇn" - qu¶ ®óng nh­ vËy.(5)<br /> Trªn con ®­êng mßn<br /> Mét chiÕc xe tang TµI LIÖU THAM KH¶O<br /> Tr¸i m×n næ chËm 1. Jean Chevalier Alaingheerbrant (2002),<br /> Ng­êi chÕt hai lÇn Tõ ®iÓn biÓu t­îng v¨n ho¸ thÕ giíi, Nxb<br /> ThÞt da n¸t tan. §µ N½ng.<br /> (Ngô ng«n mïa ®«ng) 2. Hoµng Phª (chñ biªn) (2004), Tõ ®iÓn<br /> Gi¸o s­ Vâ Xu©n H©n trong bµi viÕt tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n §µ N½ng, tr.836.<br /> TrÞnh C«ng S¬n - §o¸ hoa v« th­êng ®· so 3. Bïi VÜnh Phóc (2008), TrÞnh C«ng<br /> s¸nh TrÞnh C«ng S¬n víi thiªn tµi ©m S¬n - Ng«n ng÷ vµ nh÷ng ¸m ¶nh nghÖ<br /> nh¹c ng­êi §øc Beethoven. Hai nghÖ sÜ thuËt, Nxb V¨n ho¸ Sµi Gßn.<br /> sèng ë hai thÕ hÖ kh¸c nhau, hai quèc gia 4. NguyÔn Träng T¹o – NguyÔn Thôy<br /> kh¸c nhau, chÞu ¶nh h­ëng cña hai nÒn Kha - §oµn Tö HuyÕn (2001), TrÞnh C«ng<br /> v¨n ho¸ kh¸c nhau, nh­ng cã cïng chung S¬n - mét ng­êi th¬ ca, mét câi ®i vÒ, Nhµ<br /> mét nçi ®au chiÕn tranh vµ tõng chøng xuÊt b¶n ¢m nh¹c, Trung t©m v¨n hãa<br /> kiÕn nh÷ng nçi ®au cña ®ång lo¹i ngay ng«n ng÷ §«ng T©y, tr.198.<br /> trªn quª h­¬ng m×nh. V× vËy nh÷ng tæn 5. NguyÔn Träng T¹o – NguyÔn Thôy<br /> th­¬ng vÒ mÆt t©m lÝ, tinh thÇn ®· kÕt tô Kha - §oµn Tö HuyÕn (2004), Mét câi<br /> vµ th¨ng hoa thµnh ©m nh¹c bÊt tö. ¤ng TrÞnh C«ng S¬n, Nhµ xuÊt b¶n ThuËn<br /> viÕt: "§èi víi phµm nh©n, ®au khæ lµm cho Hãa, tr.150.<br /> t©m hån b¨ng ho¹i. Nh­ng ®èi víi TrÞnh 6. Hoµng Phñ Ngäc T­êng (2005),<br /> C«ng S¬n vµ Beethoven, ®au khæ lµ thuèc TrÞnh C«ng S¬n vµ c©y ®µn Lya cña<br /> bæ cho s¸ng t¹o. Thay v× tµn lôi nh­ cá sa Hoµng tö bÐ, Nhµ xuÊt b¶n TrÎ, tr.66.<br /> m¹c, víi hä, ®au khæ ®· ®¬m hoa, khai qu¶ 7. NguyÔn Quang S¸ng (1990), Paris -<br /> cho nghÖ thuËt, nh÷ng hoa qu¶ t­¬i m¸t, tiÕng h¸t TrÞnh C«ng S¬n, Nhµ xuÊt b¶n<br /> dÞu ngät lµm cho ®êi nhÑ nçi trÇn ai. Hä lµ T¸c phÈm míi, tr.88.<br /> b×nh minh cña cuéc ®êi, cña vò trô"(5). Mét 8. Böu ý (2003), Mét nh¹c sÜ thiªn tµi,<br /> tê b¸o n­íc ngoµi ®· vÏ TrÞnh C«ng S¬n Nhµ xuÊt b¶n TrÎ, tr.150.<br /> nh­ mét con chim bÞ nhèt trong mét c¸i 9. http:// www.tcs-home.org<br /> lång. TrÞnh C«ng S¬n ph¶i sèng trèn chui 10.http://www.tcs-home.org/ban-be/<br /> trèn lñi ®Ó kªu ®ßi hßa b×nh(6). TrÞnh C«ng pham-van-dinh/thu-muc-ca-khuc-trinh-<br /> S¬n còng tù vÝ m×nh nh­ mét con chim cong-son.<br /> nhá: "T«i chØ lµ con chim nhá, ngøa cæ hãt<br /> (5)<br /> http:// www.tcs-home.org<br /> ch¬i trªn ®Çu nh÷ng ngän lau". Vµ con (6)<br /> Hoµng Phñ Ngäc T­êng, TrÞnh C«ng S¬n vµ c©y ®µn<br /> chim Êy ®· cÊt lªn nh÷ng tiÕng hãt k× l¹, Lya cña Hoµng tö bÐ, Nxb. TrÎ, 2005, tr.66.<br /> <br /> <br /> Sè 1-2014 Nh©n lùc khoa häc x· héi 55<br />