zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Khoa Học Tự Nhiên

» Môi trường

Những vấn đề môi trường của hệ thống liên hồ chứa trên lưu vực sông Ba trên quan điểm thủy văn sinh thái

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:3

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu phân tích các vấn đề môi trường phát sinh từ việc vận hành hệ thống liên hồ chứa trên lưu vực sông Ba dưới góc nhìn thủy văn sinh thái. Tác giả đánh giá ảnh hưởng của chế độ dòng chảy bị thay đổi đến hệ sinh thái hạ lưu và đề xuất giải pháp duy trì dòng chảy môi trường nhằm bảo vệ đa dạng sinh học và cân bằng sinh thái. Kết quả nghiên cứu hỗ trợ việc vận hành hồ chứa hài hòa giữa mục tiêu phát triển và bảo vệ môi trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những vấn đề môi trường của hệ thống liên hồ chứa trên lưu vực sông Ba trên quan điểm thủy văn sinh thái

Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2015. ISBN: 978-604-82-1710-5 NHỮNG VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG CỦA HỆ THỐNG LIÊN HỒ CHỨA TRÊN LƯU VỰC SÔNG BA TRÊN QUAN ĐIỂM THỦY VĂN SINH THÁI Nguyễn Văn Sỹ1, Lê Đình Thành1 1 Đại học Thủy lợi, email:ngvansy@tlu.edu.vn 1. GIỚI THIỆU CHUNG trường lưu vực sông, hiện nay thủy văn sinh thái được xem như một công cụ trong quản lý 1.1. Hệ thống hồ chứa thủy điện, thủy lợi tổng hợp tài nguyên nước và bảo vệ môi Tiềm năng tài nguyên nước lưu vực sông trường lưu vực với ba nguyên tắc cơ bản [1]: ba phân bố không đều trên lưu vực. Theo thời Nguyên tắc 1: Chu trình thủy văn có tính gian trong năm, mùa lũ kéo dài 4-5 tháng tùy quyết định các chu trình sinh địa hóa trong theo từng vùng với lượng dòng chảy chiếm phạm vi lưu vực sông. Trong một lưu vực 65-75% cả năm, có nghĩa tổng lượng dòng sông, các quá trình vật lý, sinh học liên tục chảy trung bình mùa kiệt toàn lưu vực chỉ xảy ra, trong đó có các chu trình sinh địa hóa khoảng 3400 triệu m3. Trên lưu vực sông Ba như chu trình Ni tơ, chu trình Cacbon, chu hiện đã xây dựng hàng trăm công trình hồ trình Phốt pho,… các chu trình này đều chịu chứa, đập dâng lớn nhỏ với mục đích phát tác động của chu trình thủy văn trên phạm vi điện và cấp nước tưới nông nghiệp. Trong đó lưu vực. đáng kể nhất là các hồ chứa thủy điện, thủy Nguyên tắc 2: Cần có các khu vực tiềm lợi như An Khê – Kanak, Krông H năng, năng cho việc khuyến khích khả năng chịu Ayun hạ; sông Ba Hạ, Sông Hinh; đập dâng đựng của hệ sinh thái. Lưu vực sông có nhiều Đồng Cam ở hạ lưu. hệ sinh thái khác nhau, trong đó có hai loại Hệ thống các hồ chứa được nghiên cứu chủ yếu là sinh thái cạn và sinh thái nước. trên lưu vực sông Ba hiện có những đặc điểm Các khu vực tiềm năng về sinh thái có ảnh nổi bật đó là: (i)- hệ thống hỗn hợp gồm cả hưởng lớn đến các điều kiện lưu vực, ví dụ hồ thủy điện, hồ thủy lợi kết hợp thủy điện, hệ sinh thái rừng và các hệ sinh thái vùng có tiêu hao và không tiêu hao lượng nước ngập nước là những hệ sinh thái có ngưỡng nhưng cùng làm thay đổi chế độ dòng chảy chịu đựng cao hơn các hệ sinh thái khác. trong sông; (ii)- các hồ chứa thủy điện hầu Nguyên tắc 3: Các khu vực sinh thái có như không có vai trò chống lũ cho hạ lưu mà khả năng điều khiển các quá trình thủy văn chỉ chống lũ cho bản thân công trình; (iii)- có và ngược lại. Trên lưu vực sông các hệ sinh hồ chứa chuyển nước sang lưu vực khác, đây thái như rừng hay đất ngập nước có vai trò là đặc điểm cần hết sức quan tâm trong khai rất lớn trong “giữ đất, giữ nước”, chúng có thác và bảo vệ môi trường. ảnh hưởng trực tiếp đến chế độ thủy văn, môi 1.2. Tiếp cận thủy văn sinh thái cho trường như lũ lụt, xói mòn đất,… Do vậy phát triển bền vững tài nguyên nước lưu trong quan điểm thủy văn sinh thái, tương tác vực sông qua lại giữa các quá trình thủy văn và các khu Thủy văn sinh thái là một quan điểm mới sinh thái là điều rất tự nhiên, rất chặt chẽ và trong quản lý tài nguyên nước và bảo vệ môi rất quan trọng đổi với phát triển bền vững. 320
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2015. ISBN: 978-604-82-1710-5 2. CÁC VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG DO SỬ trong đó dung tích hữu ích là 1089,5 triệu m3. DỤNG TÀI NGUYÊN NƯỚC CỦA HỆ Việc chuyển nước sang lưu vực sông Kone từ THỐNG HỒ CHỨA hồ An Khê- Ka Nak và sang sông Bàn Thạch từ hồ sông Hinh cũng tác động lớn đến chu 2.1. Các vấn đề môi trường do hệ thống trình thủy văn. liên hồ chứa trên lưu vực sông Ba Hệ thống liên hồ chứa trên lưu vực đã can 3. NHỮNG PHÂN TÍCH VÀ THẢO LUẬN thiệp vào chu trình thủy văn và các hệ sinh thái của lưu vực sông Ba với những vấn đề 3.1. Hậu quả do tác động thay đổi dòng môi trường lớn như sau: chảy trong sông và chu trình thủy văn (1) Các mâu thuẫn trong khai thác sử lưu vực dụng nước:giữa tiềm năng nguồn nước và Hệ thống liên hồ chứa trên lưu vực sông nhu cầu sử dụng; giữa tưới và phát điện; giữa Ba cũng gây ra một số tác động bất lợi đối phát điện và chống lũ hạ lưu; giữa phát triển với tài nguyên và môi trường lưu vực. Với thủy điện và bảo vệ môi trường, trong đó các tổng dung tích hữu ích của các hồ 1089,5 mâu thuẫn giữa phát điện và phòng chống lũ triệu m3so với tổng lượng trung bình cả năm và cấp nước hạ lưu là gay gắt nhất. của toàn lưu vực (11270 triệu m3) chỉ khoảng (2) Chuyển nước ra khỏi lưu vực sông Ba, 9,7%, nhưng so với tổng dòng chảy mùa kiệt hiện trên lưu vực có hai hồ chứa chuyển nước (3400 triệu m3) thì chiếm tới khoảng 43% từ lưu vực sông Ba, đó là công trình thuỷ điện nên đã làm thay đổi đáng kể thành phần dòng Kanăk – An Khê trên dòng chính sông Ba chảy và cân bằng nước lưu vực. chuyển nước từ trước đập dâng An Khê qua tuy Với tổng diện tích mặt hồ tới 162,73 km2 nen sang sông Kone với lưu lượng trung bình đã làm tăng thêm lượng mất nước do bốc hơi khoảng 12 m3/s. Hồ chứa thủy điện sông Hinh 63,86 triệu m3 mỗi năm [2]. Ngoài ra với chuyển nước qua lưu vực sông Bàn Thạch bằng tổng dung tích hồ 1455 triệu m3, hàng năm việc xây dựng đập dâng trên sông Con với lưu cũng làm tổn thất do thấm xuống lòng hồ lượng trung bình khoảng 26,8 m3/s. khoảng 14,55 triệu m3 (1%), tổng cộng các (3) Thay đổi điều kiện sinh thái, môi lượng nước tổn thất này khoảng 78,41 triệu trường lưu vực: Hệ thống liên hồ chứa trên m3 mỗi năm. Tổn thất lượng nước ảnh hưởng lưu vực sông Ba đã làm thay đổi đáng kể các trực tiếp đến chu trình thủy văn và cân bằng điều kiện sinh thái và môi trường lưu vực, nước trên lưu vực sông Ba. đặc biệt là khu vực các lòng hồ, khu vực hạ Việc chuyển nước từ lưu vực sông Ba sang lưu và cửa sông. Các hệ sinh thái đất ngập sông Kone và sông Bàn Thạch gây nên các nước tại lòng hồ được hình thành, các khu vấn đề môi trường bất lợi cho vùng hạ lưu vực canh tác nông nghiệp được phát triển với sông Ba như thiếu nước mùa kiệt, khó đảm cơ cấu cây trồng mới, điều kiện môi trường bảo dòng chảy môi trường và các tác động hạ lưu thay đổi. đến hệ sinh thái, ổn định lòng sông hạ lưu và cửa sông, đặc biệt là ổn định lòng sông hạ 2.2. Những tác động chính đến chu trình lưu và làm mất ổn định cửa Đà Rằng. thủy văn trên lưu vực Hệ thống liên hồ chứa trên lưu vực sông 3.2. Hậu quả do tác động thay đổi các hệ Ba đã làm thay đổi theo thời gian và không sinh thái gian các thành phần trong chu trình thủy văn, Do mất rừng thượng lưu các hồ chứa dẫn chủ yếu là khối lượng nước giữa các khu vực đến gia tăng xói mòn và bồi lắng lòng hồ, thượng và hạ lưu hồ chứa, giữa mùa lũ và đặc biệt là thượng lưu có những vùng đất mùa kiệt, giữa các tháng trong năm. Các thay bazan dễ canh tác nhưng cũng dễ bị xói đổi này có thể thấy qua tổng dung tích các hồ mòn. Rừng đầu nguồn phía thượng lưu các chứa của hệ thống (6 hồ) là 1455 triệu m3, hồ chứa đóng vai trò đặc biệt quan trọng 321
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2015. ISBN: 978-604-82-1710-5 trong chống xói mòn lưu vực, hạn chế bồi 4. KẾT LUẬN lấp lòng hồ và hỗ trợ điều tiết dòng chảy Trên quan điểm tiếp cận thủy văn sinh thái, phía thượng lưu. Hệ thống liên hồ chứa trên phát triển và hoạt động của hệ thống liên hồ lưu vực sông Ba với tổng diện tích đất bị chứa trên lưu vực sông Ba đã làm thay đổi căn chiếm dụng là 178,69 km2, trong đó mặt bản chu trình thủy văn và cân bằng nước lưu nước 162,73 km2 và 780 ha đất rừng. Rừng vưc. Lợi ích của hệ thống liên hồ chứa đối với và thảm phủ còn bị chặt phá trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội là không thể phủ làm hệ thống giao thông, khai thác vật liệu, nhận, tuy nhiên hậu quả là các vùng hạ lưu chuẩn bị mặt bằng… Mặc dù dự án đã có kế thiếu nước vào thời kỳ khô kiệt, dẫn đến mâu hoạch trồng bổ sung và phục hồi nhưng đến thuẫn giữa các ngành dùng nước, thậm chí nay là không đáng kể. giữa các địa phương trên lưu vực, ô nhiễm Trong hệ thống có 4 hồ chứa gây ra đoạn môi trường, suy giảm các hệ sinh thái, mất ổn sông bị cạn kiệt sau đập, điển hình là sau đập định lòng sông, bãi sông và cửa sông... cụ thể An Khê đoạn sông bị cạn kiệt kéo dài tới là hàng trăm km2 đất tự nhiên bị chiếm dụng 32 km, và 8 km sau đập sông Ba Hạ do nhà với hàng trăm ha rừng dẫn đến hậu quả xói máy thủy điện sông Ba Hạ đặt cách xa đập mòn đất, thay đổi hệ sinh thái, ô nhiễm môi nên tạo thành đoạn sông không có nước khi trường, hàng chục km đoạn sông hạ lưu bị cạn hồ tích nước và phát điện, ở những đoạn này kiệt trong mùa khô dẫn tới hậu quả các hệ sinh chỉ có lượng dòng chảy tối thiểu của công thái ven các đoạn sông này bị phá hủy, ảnh trình xả trả lại hạ lưu. Các đoạn sông này hầu hưởng đến cuộc sống của dân cư dọc sông... như bị thiếu nước trầm trọng trong các tháng Theo nguyên tắc của thủy văn sinh thái, để kiệt [2]. Các khu bảo tồn thiên nhiên và vườn nâng cao hiệu quả của hệ thống liên hồ chứa, quốc gia cũng bị ảnh hưởng do các hồ chứa đã đảm bảo phát triển bền vững và bảo vệ môi tạo điều kiện như phát triển giao thông thuận trường, nhất thiết phải tiếp tục nghiên cứu, lợi cho dân chúng tiếp cận vì khoảng cách đánh giá chính xác, cụ thể những hậu quả bất không quá xa. Do tất cả các hồ chứa đều lợi do tích lũy các tác động môi trường của không có dung tích chống lũ cho hạ lưu nên hệ thống liên hồ chứa trên lưu vực sông Ba./. khi vận hành chống lũ cho bản thân công trình lại gây ra sự gia tăng lũ ở hạ lưu làm ngập lụt 5. TÀI LIỆU THAM KHẢO ảnh hưởng đến môi trường và sinh thái. Không cấp đủ dòng chảy tối thiểu cho hạ lưu [1] Lê Đình Thành (2014), Thủy văn sinh do vận hành chủ yếu theo nhu cầu phát điện, thái và ứng dụng, Bài giảng cao học Môi hậu quả dẫn đến thiếu nước trong mùa cạn trường, Đại học Thủy lợi. cho các nhu cầu môi trường và phát triển kinh [2] Nguyễn Văn Sỹ, Lê Đình Thành (2015), tế, xã hội, nhiều năm các tháng mùa kiệt Xác định và đề xuất chỉ thị đánh giá tác không có đủ nước chảy tràn qua đập Đồng động tích lũy của hệ thống liên hồ chứa Cam ở hạ lưu. trên lưu vực sông Ba. Tạp chí khoa học kỹ thuật và môi trường số 48. 322

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright ©2025 TaiLieu.VN. All rights reserved.