Nồng độ magnesium huyết thanh và loạn nhịp tim ở bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> NỒNG ĐỘ MAGNESIUM HUYẾT THANH VÀ LOẠN NHỊP TIM<br /> Ở BỆNH NHÂN NHỒI MÁU CƠ TIM CẤP<br /> Nguyễn Thị Mộc Trân*, Lê Đình Thanh*, Hồ Thượng Dũng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Xác định mối liên quan giữa nồng độ magnesium huyết thanh với tình trạng loạn<br /> nhịp tim ở bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp.<br /> Đối tượng nghiên cứu: 68 bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp nhập khoa Tim mạch cấp cứu và can thiệp Bệnh<br /> viện Thống Nhất từ tháng 01 đến tháng 05 năm 2014.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả có phân tích.<br /> Kết quả: Tỷ lệ rối loạn nhịp nhanh ở bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp có hạ magnesium huyết thanh (< 0,8<br /> mmol/L) so với bệnh nhân không có hạ magnesium huyết thanh (≥ 0,8 mmol/L): 95,5% so với 63% (OR = 12,3;<br /> KTC 95%: 1,517 - 99,879; p = 0,005). Tỷ lệ rối loạn nhịp chậm - blốc dẫn truyền ở bệnh nhân hạ magnesium<br /> huyết thanh so với bệnh nhân không hạ magnesium huyết thanh: 31,8% so với 32,6%, p = 0,948. Tỷ lệ loạn nhịp<br /> lúc nhập viện: 64,7%, 24 giờ đầu: 36,8%, sau 3 -5 ngày: 22,7%. Không có sự khác biệt nồng độ magnesium huyết<br /> thanh ở bệnh nhân có rối loạn nhịp và bệnh nhân không có rối loạn nhịp: lúc nhập viện (0,82 ± 0,12 so với 0,85 ±<br /> 0,07 mmol/L, p = 0,147), 24 giờ đầu (0,83 ± 0,13 so với 0,83 ± 0,09 mmol/L, p = 0,911), sau 3 - 5 ngày (0,94 ± 0,1<br /> so với 0,88 ± 0,13 mmol/L, p = 0,138).<br /> Kết luận: Bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp có hạ magnesium huyết thanh có nguy cơ rối loạn nhịp nhanh cao<br /> hơn so với bệnh nhân không có hạ magnesium huyết thanh. Không có mối liên quan giữa nồng độ magnesium<br /> huyết thanh với: rối loạn nhịp chậm - blốc dẫn truyền, thời điểm xảy ra loạn nhịp.<br /> Từ khóa: magnesium huyết thanh, nhồi máu cơ tim cấp, rối loạn nhịp tim.<br /> ABSTRACTS<br /> SERUM MAGNESIUM LEVELS AND ARRHYTHMIAS IN ACUTE MYOCARDIAL INFARCTION<br /> PATIENTS<br /> Nguyen Thi Moc Tran, Le Dinh Thanh, Ho Thuong Dung<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 19 - No 5 - 2015: 69 - 73<br /> <br /> Objectives: Identify the relations between the serum magnesium levels and arrhythmias status in acute<br /> myocardial infarction patients.<br /> Subjects: 68 acute myocardial infarction patients admitted to the department of interventional cardiology at<br /> Thong Nhat Hospital from January to May, 2014.<br /> Methods: Cross - sectional descriptive, analysis study.<br /> Results: Tachyarrhythmia’s rate in patients with hypomagnesaemia versus without hypomagnesaemia<br /> (95.5% vs. 63%, OR = 12.3, 95% CI: 1.517 - 99.879, p = 0.005). Bradyarrhythmias rate in patients with<br /> hypomagnesaemia versus without hypomagnesaemia (31.8% vs. 32.6%, p = 0.948). Arrhythmias rate in patients<br /> admitted to the hospital: 64.7%, within the first 24 hours: 36.8%, after 3 - 5 days: 22.7%. There was a non -<br /> significant difference between the serum magnesium levels in patients with arrhythmias and without<br /> <br /> * Khoa Tim mạch Bệnh viện Thống Nhất thành phố Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: Ths. Nguyễn Thị Mộc Trân ĐT: 0945424022 Email: nguyenmoctran@gmail.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất năm 2015 69<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> arrhythmias: admission to the hospital (0.82 ± 0.12 vs. 0.85 ± 0.07 mmol/L, p = 0.147), within the first 24 hours<br /> (0.83 ± 0.13 vs. 0.83 ± 0.09 mmol/L, p = 0.911), after 3 - 5 days (0.94 ± 0.1 vs. 0.88 ± 0.13 mmol/L, p = 0.138).<br /> Conclusions: Tachyarrhythmia’s risk in patients with hypomagnesaemia was higher than patients without<br /> hypomagnesaemia. No relation between the serum magnesium levels and Brady arrhythmias - conduction blocks,<br /> occurring time of arrhythmias.<br /> Keywords: serum magnesium levels, acute myocardial infarction, arrhythmias.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ Phương pháp nghiên cứu<br /> Tử vong trong giai đoạn cấp của nhồi máu Thiết kế nghiên cứu<br /> cơ tim liên quan chặt chẽ với các biến chứng như Nghiên cứu cắt ngang mô tả có phân tích.<br /> choáng tim, loạn nhịp tim(14). Tỷ lệ xuất hiện rối Cỡ mẫu<br /> loạn nhịp sau nhồi máu cơ tim cấp có thể đến<br /> Áp dụng công thức ước lượng trung bình<br /> 90%(6). Tỷ lệ rối loạn nhịp tăng 50% khi có rối<br /> một dân số.<br /> loạn điện giải xảy ra(4). Magnesium đóng vai trò<br /> quan trọng trong việc điều hòa các điện giải kali,<br /> natri, canxi. Đồng thời magnesium duy trì tính n=<br /> ổn định của màng tế bào cơ tim, giảm ảnh hưởng<br /> trực tiếp lên hệ thống dẫn truyền của tim nên Trong đó: α = 0,05  Z1-α/2 = 1,96, σ: độ lệch chuẩn.<br /> giảm được nguy cơ rối loạn nhịp nhanh, không Theo kết quả nghiên cứu của Đặng Thị Thùy<br /> đều(3). Hạ magnesium huyết thanh trong giai Quyên(2), nồng độ magnesium huyết thanh<br /> đoạn đầu sau nhồi máu cơ tim cấp có thể gây ra ((Mg2+)ht) ở bệnh nhân nhồi máu cơ tim (NMCT)<br /> nhanh thất, đột tử và nhồi máu tái phát(1).<br /> cấp là: 0,93 0,15 mmol/L  5. : độ<br /> Nồng độ magnesium huyết thanh là một<br /> xét nghiệm nhanh, đơn giản và có thể đánh chính xác mong muốn (d = 0,04). Thay vào công<br /> giá bước đầu tình trạng thiếu hụt magnesium thức trên, ta được n = 55. Thực tế cỡ mẫu thu<br /> cơ thể. Phát hiện các bất thường nồng độ thập được là 68 bệnh nhân.<br /> magnesium huyết thanh có thể góp phần (Mg2+) ht: được đo bằng phương pháp quang<br /> trong điều trị rối loạn nhịp sau nhồi máu cơ phổ hấp thụ nguyên tố. Mẫu xét nghiệm được<br /> tim. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu lấy 2 lần: lần 1 (trong 24 giờ đầu nhập viện), lần 2<br /> này với mục tiêu “Khảo sát nồng độ (sau 3 - 5 ngày).<br /> magnesium huyết thanh và tình trạng loạn Phương pháp theo dõi rối loạn nhịp (RLN)<br /> nhịp tim ở bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp”. RLN trong 24 - 48 giờ đầu được theo dõi<br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU bằng monitor trung tâm. RLN sau 48 giờ được<br /> theo dõi bằng monitor trung tâm kết hợp điện<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> tâm đồ bề mặt 12 chuyển đạo.<br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> Xử lý số liệu<br /> Bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp tại khoa Tim<br /> Các số liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS<br /> mạch cấp cứu và can thiệp.<br /> 18.0.<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> KẾT QUẢ<br /> Bệnh nhân sử dụng các chế phẩm có chứa<br /> magnesium (MgS04, MgB6...) trong vòng năm Nồng độ magnesium huyết thanh và tình<br /> ngày trước nhập viện hoặc bệnh nhân không trạng loạn nhịp tim<br /> đồng ý tham gia nghiên cứu. (Mg2+) ht ở bệnh nhân có RLN thấp hơn so<br /> <br /> <br /> <br /> 70 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất năm 2015<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> với bệnh nhân không có RLN. Sự khác biệt Bảng 1: Liên quan giữa nồng độ magnesium huyết<br /> không có ý nghĩa thống kê (p = 0,171). thanh và tình trạng loạn nhịp chung<br /> 2+<br /> RLN chung n Tỷ lệ (%) (Mg ) ht (TB ± SD) P<br /> Có 56 82,4 0,82 ± 0,11<br /> 0,171<br /> Không 12 17,6 0,86 ± 0,06<br /> <br /> <br /> Bảng 2: Liên quan giữa nồng độ magnesium huyết thanh với thời điểm xảy ra loạn nhịp<br /> 2+<br /> Rối loạn nhịp n (%) (Mg )ht (TB ± SD) P<br /> Có, n = 44 (64,7) 0,82 ± 0,12<br /> Lúc nhập viện 0,147<br /> Không, n = 24 (35,3) 0,85 ± 0,07<br /> Có, n = 25 (36,8) 0,83 ± 0,13<br /> 24 giờ đầu 0,911<br /> Không, n = 43 (63,2) 0,83 ± 0,09<br /> Có, n = 15 (22,7) 0,94 ± 0,10<br /> Sau 3 - 5 ngày 0,138<br /> Không, n = 51 (77,3) 0,88 ± 0,13<br /> Rối loạn nhịp sau 3 -5 ngày chiếm tỷ lệ thấp 24 giờ đầu. Không có sự khác biệt (Mg2+) ht với<br /> hơn so với lúc nhập viện và 24 giờ đầu. (Mg2+) ht thời điểm xảy ra loạn nhịp.<br /> sau 3 -5 ngày có giá trị cao hơn lúc nhập viện và<br /> Nồng độ magnesium huyết thanh và rối loạn nhịp trên thất, thất, rối loạn dẫn truyền<br /> Bảng 3: Liên quan giữa nồng độ magnesium huyết thanh lúc nhập viện với RLN trên thất, RLN thất và rối loạn<br /> dẫn truyền<br /> 2+ 2+<br /> Rối loạn nhịp n (%) (Mg )ht ≥ 0,8 (mmol/L), n (%) (Mg )ht < 0,8 (mmol/L), n (%) P<br /> RLN trên thất 40 (58,8) 24 (52,2) 16 (72,7) 0,107<br /> RLN thất 31 (45,6) 18 (39,1) 13 (59,1) 0,122<br /> Rối loạn dẫn truyền 15 (22,1) 10 (21,7) 5 (22,7) > 0,05<br /> RLN trên thất chiếm tỷ lệ nhiều nhất, kế đến nhập viện với RLN trên thất, thất và rối loạn dẫn<br /> là RLN thất, chiếm tỷ lệ thấp nhất là rối loạn dẫn truyền.<br /> truyền. Không có sự khác biệt giữa (Mg2+)ht lúc<br /> Nồng độ magnesium huyết thanh và rối loạn nhịp nhanh, rối loạn nhịp chậm - blốc dẫn truyền<br /> Bảng 4: Liên quan giữa nồng độ magnesium huyết thanh lúc nhập viện với rối loạn nhịp nhanh và rối loạn nhịp<br /> chậm - blốc dẫn truyền<br /> 2+ 2+<br /> RLN (Mg )ht ≥ 0,8 (mmol/L), n (%) (Mg )ht 0,7 mmol/L (p < 0,005)(13). Theo kết<br /> dẫn truyền. quả nghiên cứu của Kiranmai P., tỷ lệ RLN thất<br /> ở bệnh nhân NMCT cấp là 33,34%. Trong đó<br /> BÀN LUẬN<br /> bệnh nhân có (Mg2+)ht < 0,8 mmol/L thì tỷ lệ RLN<br /> Nồng độ magnesium huyết thanh và thời thất nhiều hơn(9). Tác giả Olgin Jeffrey cũng cho<br /> điểm xảy ra loạn nhịp rằng (Mg2+)ht thấp có liên quan nhiều đến tăng tỷ<br /> RLN trong nghiên cứu chủ yếu xảy ra lúc lệ RLN thất(7).<br /> nhập viện (64,7%) và trong 24 giờ đầu (36,8%), Theo nghiên cứu của tác giả Phan Xuân Tước<br /> RLN sau 3 - 5 ngày điều trị chiếm tỷ lệ thấp nhất thì tỷ lệ hạ magnesium huyết thanh ở bệnh nhân<br /> (22,7%). Trung bình (Mg2+)ht ở bệnh nhân có RLN có ngoại tâm thu thất là 40%(10), thấp hơn nghiên<br /> lúc nhập viện thấp hơn 24 giờ đầu và sau 3 - 5 cứu của chúng tôi là 59,1%. Tác giả Đặng Thị<br /> ngày điều trị (0,82 < 0,83 < 0,94 mmol/L). Như Thùy Quyên cũng cho rằng những bệnh nhân<br /> vậy, (Mg2+)ht ở bệnh nhân có RLN lúc nhập viện NMCT cấp có (Mg2+)ht lúc nhập viện < 0,9<br /> thấp nhất và tại thời điểm này có tỷ lệ RLN cao mmol/L thì tỷ lệ ngoại tâm thu thất là 55,6%. Tỷ<br /> nhất. Trong khi đó (Mg2+)ht ở bệnh nhân có RLN lệ bệnh nhân giảm magnesium huyết thanh có<br /> sau 3 - 5 ngày điều trị có giá trị cao nhất và tỷ lệ rung thất trong nghiên cứu của Đặng Thị Thùy<br /> RLN thấp nhất. Quyên là 22,2%(2), cao hơn so với nghiên cứu của<br /> Không có sự khác biệt (Mg2+)ht với RLN trên chúng tôi là 4,5%. Tuy nhiên tác giả cũng chưa<br /> thất, thất và rối loạn dẫn truyền. Bệnh nhân có ghi nhận sự khác biệt có ý nghĩa về tỷ lệ rung<br /> (Mg2+)ht < 0,8 mmol/L nguy cơ RLN nhanh gấp thất ở bệnh nhân có giảm và không giảm<br /> 12,3 lần so với bệnh nhân có (Mg2+)ht ≥ 0,8 magnesium huyết thanh.<br /> mmol/L (KTC 95%: 1,517 - 99,879, p = 0,005). Bên cạnh RLN thất thì rung nhĩ/cuồng nhĩ<br /> Theo Sanjeeva Reddy K., (Mg ) ở bệnh<br /> 2+ ht cũng là loại RLN nhanh chiếm tỷ lệ cao. Bệnh<br /> nhân NMCT cấp có RLN thấp hơn so với những nhân có (Mg2+)ht < 0,8 mmol/L có tỷ lệ rung<br /> bệnh nhân không có RLN (p < 0,001)(12), tương tự nhĩ/cuồng nhĩ cao hơn so với bệnh nhân có<br /> kết quả nghiên cứu của Kiranmai P.(9). Kết quả (Mg2+)ht ≥ 0,8 mmol/L (22,7% so với 8,7%). Kết<br /> nghiên cứu của Makoui Reza Hassanzadeh ghi quả nghiên cứu của Khan A. M. cho thấy bệnh<br /> nhận có 23,6% bệnh nhân hội chứng vành cấp nhân có (Mg2+)ht ≤ 0,73 mmol/L thì tỷ lệ rung nhĩ<br /> nhập viện có hạ magnesium huyết thanh < 2 cao hơn so với những bệnh nhân có (Mg2+)ht ><br /> mmol/L và 53,5% bệnh nhân hạ magnesium 0,73 mmol/L(8). Mặc dù điểm cắt (Mg2+)ht dùng để<br /> huyết thanh có xảy ra RLN. Tuy nhiên sự khác so sánh trong nghiên cứu của Khan A. M. thấp<br /> biệt không có ý nghĩa thống kê (5). Kết quả tương hơn chúng tôi nhưng hai nghiên cứu đều cho<br /> tự của chúng tôi cũng không thấy sự khác biệt thấy (Mg2+)ht thấp có liên quan đến tăng tỷ lệ<br /> (Mg2+)ht lúc nhập viện với thời điểm xảy ra loạn rung nhĩ.<br /> nhịp. Dyckner Thomas nhận thấy bệnh nhân<br /> Nồng độ magnesium huyết thanh và tình NMCT cấp có (Mg2+)ht > 1 mmol/L thì blốc nhĩ<br /> thất và nhịp chậm trên thất chiếm tỷ lệ cao(13).<br /> trạng loạn nhịp<br /> RLN trong nghiên cứu của chúng tôi chủ yếu<br /> Tác giả Dyckner Thomas nhận thấy những<br /> xảy ra lúc nhập viện và trong 24 giờ đầu, bệnh<br /> bệnh nhân NMCT cấp có (Mg2+)ht ≤ 0,7 - 0,8<br /> nhân có (Mg2+)ht > 1 mmol/L vào thời điểm mới<br /> <br /> <br /> 72 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất năm 2015<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> nhập viện chỉ có một trường hợp. Vì tỷ lệ bệnh and its relationship with occurrence of arrhythmias", Middle<br /> East journal of scientific research, 12(8), pp.1107-1110.<br /> nhân có tăng (Mg2+)ht thấp nên chúng tôi không 6. Hebbar AK, Hueston WJ (2002), "Management of common<br /> ghi nhận sự khác biệt (Mg2+)ht ở bệnh nhân có và arrhythmias: Part II. Ventricular arrhythmias and arrhythmias<br /> in special populations", Am Fam Physician, 65(12), pp.2491-<br /> không có RLN chậm - blốc dẫn truyền.<br /> 2496.<br /> KẾT LUẬN 7. Jeffrey O, et al. (2012), "Specific arrhythmias: diagnosis and<br /> treatment". In: Braunwald E (Editors), Braunwald's Heart<br /> Qua nghiên cứu này, chúng tôi rút ra kết Disease-A Textbook of Cardiovascular Medicine, 9th edition,<br /> pp.771-824, Elsevier Saunders, Philadelphia.<br /> luận sau: bệnh nhân NMCT cấp có hạ<br /> 8. Khan AM, Lubitz SA, Sullivan LM, Sun JX, Levy D, Vasan RS,<br /> magnesium huyết thanh lúc nhập viện có nguy et al. (2013), "Low serum magnesium and the development of<br /> cơ RLN nhanh cao hơn so với bệnh nhân không atrial fibrillation in the community: the Framingham Heart<br /> Study", Circulation, 127(1), pp.33-38.<br /> có hạ magnesium huyết thanh. Không có mối 9. Kiranmai P (2013), "Serial estimation of serum magnesium,<br /> liên quan giữa (Mg2+)ht với RLN chậm - blốc dẫn calcium, sodium and potassium levels in myocardial<br /> truyền hay thời điểm xảy ra loạn nhịp. infraction", Int J Pharm Bio Sci, 4(2), pp.(B) 1190-1195.<br /> 10. Phan Xuân Tước (1997), "Khảo sát những biến chứng của nhồi<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO máu cơ tim giai đoạn cấp tính", Luận án Thạc sĩ khoa học Y<br /> Dược, Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh.<br /> 1. Aftab A, Ahmad JB, ul Hassan RSF, et al. (2000), "Prevalence<br /> 11. Shechter M (2010), "Magnesium and cardiovascular system",<br /> of hypomagnesaemia in patients with acute myocardial<br /> Magnes Res, 23(2), pp.60-72.<br /> infarction compared with normal subjects", Journal of Sheikh<br /> 12. Sanjeeva RK (2008), "Serum magnesium levels in acute<br /> Zayed Medical College/Hospital, 1(4), pp.122-124.<br /> myocardial infarction". Synlett. p:1297 - 1304<br /> 2. Đặng Thị Thùy Quyên (2009), "Khảo sát rối loạn nhịp tim<br /> 13. Thomas D (1980), "Serum magnesium in acute myocardial<br /> bằng Holter ECG trên bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp ở bệnh<br /> infarction", Acta Medica Scandinavica, 207(1-6), pp.59-66.<br /> viện Thống Nhất", Luận văn Thạc sĩ Y học, Đại học Y Dược<br /> 14. Trương Quang Bình (2012), "Bệnh động mạch vành". Trong:<br /> thành phố Hồ Chí Minh.<br /> Châu Ngọc Hoa (chủ biên), Bệnh học nội khoa, Nhà xuất bản<br /> 3. Dhaval K, Krishnaswami V, Sahil K, et al. (2014), "Role of<br /> Y học, Thành phố Hồ Chí Minh, tr.68-80.<br /> Magnesium in cardiovascular diseases", Cardiology in Review,<br /> 22(4), pp.182-192.<br /> 4. González W, Altieri PI, Alvarado S, Banchs HL, Escobales N, Ngày nhận bài báo: 01/07/2015<br /> Crespo M, et al. (2013), "Magnesium: the forgotten electrolyte",<br /> Bol Asoc Med P R, 105(3), pp.17-20. Ngày phản biện: 15/07/2015<br /> 5. Hassanzadeh MR (2012), "Evaluation of serum value of . Ngày bài báo được đăng: 05/10/2015<br /> magnesium in patients with acute coronary syndrome (ACS)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất năm 2015 73<br />