Phạm Quỳnh và những đóng góp cho văn hóa Việt Nam

Ph¹m Quúnh vµ nh÷ng ®ãng gãp<br /> cho v¨n ho¸ ViÖt Nam<br /> <br /> <br /> Lª c«ng Sù(*)<br /> <br /> Cã mét sè nh©n vËt lÞch sö ng−êi ®−¬ng thêi kh«ng thÓ nhËn diÖn<br /> ®óng, mµ cÇn cã mét ®é lïi thêi gian, nghÜa lµ ph¶i chê ®Õn sù ph¸n<br /> xÐt c«ng t©m cña c¸c thÕ hÖ sau. Ph¹m Quúnh lµ mét trong nh÷ng<br /> ng−êi cã sè phËn nh− vËy. Bµi viÕt ph©n tÝch mét sè sù kiÖn quan<br /> träng trong cuéc ®êi, nªu bËt nh÷ng ®ãng gãp cña Ph¹m Quúnh cho<br /> nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam, qua ®ã cung cÊp mét sè t− liÖu ®Ó chóng ta<br /> nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan, ®Çy ®ñ, toµn diÖn h¬n vÒ nh©n vËt<br /> lÞch sö vèn g©y nhiÒu tranh luËn víi nhiÒu c¸ch ®¸nh gi¸ tr¸i chiÒu<br /> nhau trong h¬n nöa thÕ kû qua.<br /> <br /> <br /> I. Ph¹m Quúnh víi nh÷ng b−íc th¨ng trÇm cña v¨n ho¸ Ph¸p, vµ n¨m 1908 Ph¹m<br /> lÞch sö ViÖt Nam nöa ®Çu thÕ kû XX Quúnh tèt nghiÖp víi danh hiÖu thñ<br /> Ph¹m Quúnh sinh ngµy 17/12/1892 khoa. Sau ®ã, ®−îc nhËn vµo lµm thñ<br /> t¹i phè Hµng Trèng, Hµ Néi, quª gèc ë th− vµ th«ng ng«n ë(*)Häc viÖn ViÔn<br /> lµng Hoa §−êng(*), x· L−¬ng Ngäc, phñ §«ng B¸c cæ (Ðcole Franςaise d’Extrªme<br /> B×nh Giang, tØnh H¶i D−¬ng - mét lµng Orient), t¹i ®©y chµng thanh niªn ham<br /> cã truyÒn thèng hiÕu häc, khoa b¶ng. häc cã ®iÒu kiÖn ®äc nhiÒu s¸ch vµ häc<br /> Ph¹m Quúnh cã mét tuæi th¬ bÊt h¹nh thªm ch÷ H¸n.<br /> víi th©n phËn c«i cót, cuéc sèng ®Çy Tõ n¨m 1913, Ph¹m Quúnh b¾t ®Çu<br /> kham khæ, th©n h×nh yÕu ít, sµi ®Ñn sù nghiÖp v¨n ch−¬ng b»ng c¸c bµi dÞch<br /> (xem thªm: 11). Ph¹m Quúnh theo häc thuËt v¨n häc vµ triÕt häc ®¨ng trªn<br /> tr−êng TiÓu häc Ph¸p - ViÖt ë phè Hµng §«ng D−¬ng t¹p chÝ do NguyÔn V¨n<br /> §µo, sau ®−îc nhËn vµo tr−êng Th«ng VÜnh lµm chñ bót. N¨m 1917, «ng ®øng<br /> Ng«n (Ðcole des InterprÌtes)(**). T¹i ®©y ra thµnh lËp vµ kiªm chñ bót tê Nam<br /> cËu bÐ Quúnh cã c¬ héi tiÕp nhËn nÒn Phong t¹p chÝ víi c¸c bót danh Hoa<br /> §−êng, Hång Nh©n. GS. TrÇn Thanh<br /> (*)<br /> Cã tµi liÖu nãi lµ lµng Th−îng Hång. §¹m cho r»ng “chñ ®Ých cña t¹p chÝ nµy<br /> (**)<br /> Tr−êng B−ëi - theo c¸ch gäi th«ng dông cña lµ phôc vô cho chÝnh s¸ch cña thùc d©n<br /> d©n lóc ®ã, v× tr−êng to¹ l¹c bªn Hå T©y thuéc<br /> ®Þa phËn B−ëi, Hµ Néi. Sau c¸ch m¹ng, ®æi tªn<br /> (*)<br /> thµnh tr−êng Phæ th«ng trung häc Chu V¨n An. TS. TriÕt häc, §¹i häc Hµ Néi.<br /> Ph¹m Quúnh vµ nh÷ng ®ãng gãp... 31<br /> <br /> Ph¸p... do toµn quyÒn Albert Saraut chñ D−¬ng B¸ Tr¹c, Ph¹m TuÊn Tµi, Lª<br /> x−íng d−íi chiªu bµi 'Hîp t¸c Ph¸p - M¹nh Trinh, Tõ DiÔn §ång, TrÇn Huy<br /> Nam', nh»m cñng cè chÕ ®é thuéc ®Þa, LiÖu, NguyÔn V¨n N¨ng, v.v...<br /> xoa dÞu phong trµo yªu n−íc s«i næi ®Çu Ph¹m Quúnh lµ ng−êi s¸ng lËp vµ lµ<br /> thÕ kû XX... dung hoµ v¨n ho¸ §«ng - tæng th− ký Héi Khai trÝ TiÕn §øc. ¤ng<br /> T©y, kÕt hîp truyÒn b¸ v¨n ho¸, v¨n nhiÒu lÇn tham gia diÔn thuyÕt tr−íc<br /> minh '§¹i Ph¸p' víi phôc håi c¸c 'quèc c¸c viÖn khoa häc, tæ chøc x· héi vµ<br /> tuý', 'quèc hån' cña v¨n ho¸ phong kiÕn c«ng chóng Ph¸p. TiÕng t¨m cña «ng v×<br /> b»ng c«ng cô lµ ch÷ quèc ng÷” (6, tr.52). thÕ ngµy cµng ®−îc lan truyÒn vµ d©n<br /> Nh−ng trªn thùc tÕ, víi tr×nh ®é häc gian xÕp «ng<br /> thuËt vµ lßng yªu n−íc, chñ bót ®· khÐo ®øng ®Çu bèn<br /> lÐo l¸i néi dung t¹p chÝ sang h−íng vÞ T©y häc<br /> truyÒn b¸ kiÕn thøc chung cho ®«ng ®¶o ®−¬ng thêi:<br /> nh©n d©n ViÖt Nam ®ang trong t×nh Quúnh (Ph¹m<br /> tr¹ng “®ãi vÒ ®êi sèng tinh thÇn”. Do Quúnh), VÜnh<br /> vËy, ngoµi mét sè bµi kh¶o luËn, dÞch (NguyÔn V¨n<br /> thuËt nh»m giíi thiÖu v¨n ho¸ vµ nÒn VÜnh), Tè<br /> v¨n minh Ph¸p, t¹p chÝ chñ yÕu ®¨ng (NguyÔn V¨n<br /> t¶i nhiÒu chñ ®Ò kh¸c nhau, nh−: thi ca, Tè), Tèn (Ph¹m<br /> truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt, kÞch, du ký, Duy Tèn).<br /> kh¶o luËn chÝnh trÞ - triÕt häc, b×nh Ph¹m<br /> luËn v¨n häc, giíi thiÖu t«n gi¸o, cung Quúnh tõng lµ héi tr−ëng héi TrÝ tri B¾c<br /> cÊp t− liÖu lÞch sö thÕ giíi vµ ViÖt Nam, kú, phã héi tr−ëng Héi §Þa d− Hµ Néi,<br /> truyÒn b¸ khoa häc th−êng thøc, v.v... tæng th− ký ñy bna cøu trî x· héi B¾c<br /> Nhµ phª b×nh Vò Ngäc Phan trong kú. Ph¹m Quúnh còng lµ ng−êi ®Ò<br /> cuèn Nhµ v¨n hiÖn ®¹i ®· gäi Nam x−íng chñ thuyÕt lËp hiÕn, ®ßi hái ng−êi<br /> Phong t¹p chÝ lµ mét “bé b¸ch khoa” qu¶ Ph¸p ph¶i thµnh lËp hiÕn ph¸p ®Ó quy<br /> thËt kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã c¨n cø. ®Þnh râ rµng nh÷ng quyÒn c¬ b¶n cña<br /> NhiÒu trÝ thøc thêi ®ã còng thõa nhËn nh©n d©n, vua quan ViÖt Nam vµ chÝnh<br /> r»ng, hä ®· cËp nhËt ®−îc kh¸ nhiÒu quyÒn b¶o hé (n¨m 1930). Do vËy, «ng<br /> th«ng tin v¨n ho¸ - chÝnh trÞ - x· héi, ®−îc coi lµ ng−êi theo thuyÕt qu©n chñ<br /> häc ®−îc nhiÒu kiÕn thøc khoa häc bæ lËp hiÕn.<br /> Ých tõ t¹p chÝ nµy. Víi uy tÝn häc thuËt N¨m 1932, khi B¶o §¹i lªn lµm vua<br /> vµ tµi tæ chøc, Ph¹m Quúnh nhanh thay Kh¶i §Þnh, Ph¹m Quúnh n»m<br /> chãng tËp hîp ®−îc mét ®éi ngò céng t¸c trong sè nh÷ng ng−êi trÎ T©y häc ®−îc<br /> viªn gåm nhiÒu c©y bót cã tri thøc vµ lùa chän ®Ó thay thÕ mét sè l·o thÇn<br /> chÝnh kiÕn kh¸c nhau (t©n häc vµ cùu Th−îng th− cùu häc trong triÒu, nhËm<br /> häc, c¸ch m¹ng vµ trung lËp) nh−: chøc §æng lý ngù tiÒn v¨n phßng, råi<br /> Ph¹m Duy Tèn, NguyÔn B¸ Tr¸c, Th−îng th− bé häc, cuèi cïng lµ Th−îng<br /> NguyÔn V¨n B©n, T−¬ng Phè, TrÇn th− bé l¹i, ®øng ®Çu bé m¸y triÒu ®×nh<br /> Quang HuyÒn, Hoµng TÝch Chu, Vò HuÕ (xem: 10). Trªn nh÷ng c−¬ng vÞ<br /> §×nh Long, NguyÔn Tr−êng Tam, chÝnh trÞ míi, Ph¹m Quúnh ®· lµm hÕt<br /> NguyÔn §«n Phôc, NguyÔn Phan L·ng, søc m×nh cho sù nghiÖp canh t©n nÒn<br /> 32 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2010<br /> <br /> gi¸o dôc n−íc nhµ theo h−íng dung n¹p vÉn ®ang lµ mét bÝ Èn lÞch sö, víi nhiÒu<br /> khoa häc ph−¬ng T©y vµ §¹o häc gi¶ thiÕt vµ kÞch b¶n kh¸c nhau. Nãi vÒ<br /> ph−¬ng §«ng. LÞch sö kh«ng ghi chÐp c¸i chÕt bÊt ngê ®ã, GS. TrÇn Thanh<br /> nhiÒu vÒ nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ mµ §¹m viÕt: “C¸i chÕt cña Ph¹m Quúnh lµ<br /> Ph¹m Quúnh lµm ë triÒu ®×nh HuÕ, mét tai n¹n. «ng lµ n¹n nh©n ®¸ng tiÕc<br /> song Thèng sø Trung kú Healewyn cña tÝnh tù ph¸t lÞch sö, kÓ c¶ lÞch sö<br /> trong B¸o c¸o ngµy mång 8 th¸ng 1 n¨m c¸ch m¹ng. V× c¸ch m¹ng cã phÇn tù<br /> 1945 göi cho §« ®èc Decoux vµ cho Tæng gi¸c mµ còng cã phÇn tù ph¸t, ngoµi ý<br /> ®¹i diÖn Mordant: ®· viÕt: “Ph¹m muèn cña c¸c nhµ c¸ch m¹ng ch©n<br /> Quúnh ®ßi hái trë l¹i viÖc chÊp thuËn chÝnh” (6, tr.53).<br /> mét chÕ ®é tù trÞ hoµn toµn cho hai xø<br /> b¶o hé (Trung kú vµ B¾c kú), kh−íc tõ II. Nh÷ng ®ãng gãp cña Ph¹m Quúnh cho v¨n ho¸<br /> chÕ ®é thuéc ®Þa ë Nam kú vµ thµnh lËp ViÖt Nam trong bèi c¶nh giao thoa, héi nhËp v¨n<br /> mét quèc gia ViÖt Nam... d−íi vÎ bÒ ho¸ §«ng - T©y<br /> ngoµi nh· nhÆn vµ thËn träng, con<br /> §¸nh gi¸ vÒ sù cèng hiÕn cña Ph¹m<br /> ng−êi ®ã lµ mét chiÕn sÜ kh«ng lay<br /> Quúnh cho nÒn v¨n ho¸ n−íc nhµ dùa<br /> chuyÓn næi cho nÒn ®éc lËp cña ViÖt<br /> trªn viÖc nghiªn cøu nh÷ng tr−íc t¸c<br /> Nam vµ ®õng hßng cã thÓ lµm dÞu<br /> cña «ng lµ nh÷ng ®¸nh gi¸ kh¸ch quan<br /> nh÷ng t×nh c¶m yªu n−íc ch©n thµnh vµ<br /> vµ chuÈn x¸c nhÊt. H¬n ba m−¬i n¨m dÊn<br /> kiªn ®Þnh cña «ng ta b»ng c¸ch bæ<br /> b−íc trªn con ®−êng v¨n nghiÖp vµ ho¹t<br /> nhiÖm «ng ta vµo mét c−¬ng vÞ danh dù<br /> ®éng gi¸o dôc - chÝnh trÞ - x· héi, «ng ®·<br /> hoÆc tr¶ l−¬ng mét c¸ch hËu hü. Cho tíi<br /> ®Ó l¹i mét di s¶n v¨n ho¸ kh¸ phong phó<br /> nay, ®ã lµ mét ®Þch thñ thËn träng<br /> thuéc nhiÒu thÓ lo¹i kh¸c nhau.<br /> nh−ng c−¬ng quyÕt chèng l¹i sù ®« hé<br /> cña n−íc Ph¸p vµ «ng ta cã thÓ sím trë VÒ dÞch thuËt: «ng ®· dÞch mét sè<br /> thµnh mét kÎ thï kh«ng khoan t¸c phÈm nh− Ph−¬ng ph¸p luËn<br /> nh−îng”, (dÉn theo: 14). Qua ®ã, chóng (Descartes); S¸ch c¸ch ng«n (Epictete);<br /> ta phÇn nµo h×nh dung ®−îc diÖn m¹o §êi ®¹o lý (P. Carton), Le Cid, Horace<br /> vµ quan ®iÓm chÝnh trÞ cña Ph¹m (P. Corneille); Th¬ Baudelaire, v.v... Tuy<br /> Quúnh trong h¬n mét thËp kû gi÷ hai kh«ng ®−îc ®µo t¹o t¹i Ph¸p, nh−ng<br /> chøc vô Th−îng th− quan träng trong Ph¹m Quúnh vµ NguyÔn V¨n VÜnh ®−îc<br /> bé m¸y TriÒu ®×nh nhµ NguyÔn. coi lµ hai dÞch gi¶ næi tiÕng ®−¬ng thêi<br /> c¶ vÒ bót ph¸p lÉn v¨n phong. Sù<br /> Khi NhËt ®¶o chÝnh Ph¸p, ChÝnh chuyÓn ng÷ cña c¸c «ng tõ Ph¸p v¨n<br /> phñ bï nh×n TrÇn Träng Kim thµnh lËp sang ViÖt ng÷ nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu<br /> (th¸ng 3/1945), Ph¹m Quúnh quyÕt ®Þnh cña v¨n häc Ph¸p ®· gãp phÇn chÊm<br /> rót khái vò ®µi chÝnh trÞ, vÒ sèng Èn dËt døt sù lÖ thuéc cña ®éc gi¶ ViÖt Nam<br /> víi ý nguyÖn sÏ trë l¹i víi nghiÖp v¨n ®−¬ng thêi vµo V¨n ®µn vµ Ng«n ng÷<br /> ch−¬ng thêi tr−íc. Nh−ng ý nguyÖn cña ph¸i T©n V¨n (Trung Quèc) mµ hai<br /> ch−a cã c¬ héi trë thµnh hiÖn thùc th× vÞ ®øng ®Çu lµ Khang H÷u Vi vµ L−¬ng<br /> ngµy 23/8/1945, «ng bÞ ViÖt Minh b¾t Kh¶i Siªu. B¹n ®äc ViÖt Nam cã dÞp lµm<br /> giam ë lao Thõa Phñ, HuÕ, råi mÊt ®ét quen víi nÒn v¨n ho¸ ph−¬ng T©y qua<br /> ngét sau ®ã mét thêi gian. C¸i chÕt (®Þa ng«n ng÷ dÔ ®äc, dÔ hiÓu, nh÷ng ®Þa<br /> ®iÓm, thêi gian) cña «ng cho ®Õn nay danh, tªn ng−êi gÇn víi nguyªn b¶n<br /> Ph¹m Quúnh vµ nh÷ng ®ãng gãp... 33<br /> <br /> (tr−íc ®©y do ph¶i lÖ thuéc vµo c¸ch ký sù, phãng sù, ghi chÐp. M−êi ngµy ë<br /> dÞch vµ phiªn ©m cña Trung Quèc nªn HuÕ, Mét th¸ng ë Nam kú, TrÈy chïa<br /> tªn ng−êi, tªn ®Þa danh ph−¬ng T©y rÊt H−¬ng, Ph¸p du hµnh tr×nh nhËt ký, Du<br /> khã nhí vµ kh«ng chuÈn x¸c so víi lÞch xø Lµo, v.v... lµ nh÷ng ¸ng v¨n<br /> nguyªn b¶n. VÝ dô: Napoleon ®−îc dÞch kh«ng chØ thÓ hiÖn t©m t×nh con ng−êi,<br /> lµ N· Ph¸ Lu©n, Washington lµ Hoa c¶nh ®Ñp thiªn nhiªn cña nh÷ng vïng<br /> ThÞnh §èn, §« béi linh lµ Dublin, v.v… ®Êt n¬i «ng ®· ®i qua mµ cßn béc lé t×nh<br /> Ph¹m Quúnh ®· lµm mét cuéc c¸ch c¶m cña t¸c gi¶ ®èi víi thiªn nhiªn,<br /> m¹ng vÒ chuyÓn ng÷ trong dÞch thuËt chÝnh kiÕn cña t¸c gi¶ ®èi víi nh÷ng sù<br /> tªn ®Êt, tªn ng−êi). H¬n ai hÕt, Ph¹m kiÖn miªu t¶, nãi c¸ch kh¸c, Ph¹m<br /> Quúnh hiÓu dÞch thuËt lóc ®ã lµ viÖc Quúnh ®· khÐo m−în c¶nh ®Ó lét t¶ t©m<br /> lµm nhÊt cö l−ìng tiÖn, nã kh«ng ®¬n tr¹ng con ng−êi.<br /> thuÇn lµ sù chuyÓn ng÷ mµ chñ yÕu lµ<br /> giíi thiÖu v¨n ho¸, v¨n minh ph−¬ng Kh«ng chØ mª say v¨n ho¸ ph−¬ng<br /> T©y cho d©n chóng ViÖt Nam bÊy l©u t©y, víi vèn am hiÓu ch÷ H¸n cña m×nh,<br /> ch×m trong bãng tèi cña sù l¹c hËu vÒ Ph¹m Quúnh cßn bµn vÒ PhËt gi¸o<br /> mäi ph−¬ng diÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, gi¸o (PhËt gi¸o l−îc kh¶o) vµ Nho gi¸o<br /> dôc, v.v... (Khæng gi¸o luËn). PhËt gi¸o l−îc kh¶o<br /> lµ mét trong nh÷ng bµi kh¶o luËn ph¸<br /> VÒ kh¶o luËn: Ph¹m Quúnh ®· viÕt c¸ch cña Ph¹m Quúnh, v× phong c¸ch<br /> nhiÒu bµi giíi thiÖu ch©n dung danh viÕt cña «ng khi giíi thiÖu häc thuyÕt<br /> nh©n v¨n ho¸ ch©u ©u vµ c¸c bµi phª th−êng ng¾n gän. VÒ ph−¬ng diÖn néi<br /> b×nh v¨n häc Ph¸p. Tiªu biÓu lµ: V¨n dung truyÒn ®¹t, ®©y cã thÓ xem nh−<br /> häc n−íc Ph¸p; Mét nhµ v¨n t¶ thùc: mét gi¸o tr×nh ®¹i c−¬ng vÒ PhËt häc.<br /> Guy de Maupassant; Descartes, Tæ triÕt Víi lèi tr×nh bµy vÊn ®Ò theo phong c¸ch<br /> häc n−íc Ph¸p; T− t−ëng Keyserling; khoa häc cña ph−¬ng T©y, «ng giíi thiÖu<br /> LÞch sö vµ häc thuyÕt Voltaire; LÞch sö b¾t ®Çu tõ PhËt tæ sù tÝch ®Õn PhËt lý<br /> vµ häc thuyÕt Rousseau; LÞch sö vµ häc uyªn nguyªn, vµ kÕt luËn b»ng phÇn<br /> thuyÕt Montesqiueu; LÞch sö vµ häc PhËt gi¸o lÞch sö. Cuèi bµi kh¶o luËn,<br /> thuyÕt Berson; V¨n minh luËn; §«ng ¸, thay v× nªu nhËn ®Þnh cña m×nh, Ph¹m<br /> T©y ¢u, hai v¨n minh cã thÓ dung hoµ Quúnh ®· kh«n khÐo dÞch mét sè c©u<br /> ®−îc kh«ng?; Bµn phiÕm vÒ v¨n ho¸ cña Gastor Riou trong cuèn L’Ennui de<br /> §«ng T©y, v.v...). Nh÷ng bµi kh¶o luËn Bouddha (Nçi buån §øc PhËt), víi ngô<br /> cña «ng kh«ng ngoµi môc ®Ých cung cÊp ý ca ngîi sù −íc chÕ dôc väng, t¨ng lßng<br /> t− liÖu cho ®éc gi¶ ViÖt Nam nh÷ng kiÕn vÞ tha, tõ bi, b¸c ¸i cña mét t«n gi¸o<br /> thøc v¨n ho¸ ch©u ©u nãi chung, v¨n lu«n h−íng con ng−êi ®Õn mét thÕ giíi<br /> ho¸ Ph¸p nãi riªng, qua ®ã cã mét c¸i chung sèng hoµ b×nh, lªn ¸n cuéc sèng<br /> nh×n tham chiÕu ®Ó häc hái ph−¬ng tranh giµnh trong x· héi hiÖn ®¹i (1, tr.<br /> ph¸p, t− t−ëng, bót ph¸p, v¨n phong 468 - 571).<br /> v−¬n lªn cïng thêi ®¹i.<br /> Toµn bé nh÷ng g× «ng viÕt chØ nh»m<br /> VÒ v¨n du ký: Cã thÓ nãi, Ph¹m mét môc ®Ých lµ truyÒn b¸, lµm giµu vµ<br /> Quúnh lµ ng−êi khai më con ®−êng cho phong phó ho¸ ch÷ quèc ng÷. §ã còng<br /> mét thÓ lo¹i v¨n häc míi - v¨n du ký, lµ nguyªn nh©n ®Ó «ng viÕt: V¨n quèc<br /> mµ ph¸i sinh hiÖn ®¹i cña nã lµ tuú bót, ng÷; Ch÷ Nho víi v¨n quèc ng÷; Bµn vÒ<br /> 34 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2010<br /> <br /> quèc häc; Quèc häc víi quèc v¨n; Tôc Ph¹m Quúnh, chÝnh lµ ch÷ quèc ng÷, v×<br /> ng÷ ca dao; TruyÖn KiÒu, v.v... Ph¹m nã diÔn t¶ ®−îc linh hån d©n téc, béc lé<br /> Quúnh tõng viÕt “TiÕng ViÖt ta hay l¾m, ®óng tr¹ng th¸i t©m lý ng−êi ViÖt Nam<br /> ... lµ mét thø tiÕng ªm nh− ru, vui nh− ®−¬ng ®¹i, h¬n n÷a ch÷ quèc ng÷ dÔ<br /> h¸t, mçi ®¸nh vÇn ra n¨m dÊu ®äc häc, dÔ viÕt, dÔ ®äc h¬n ch÷ Th¸nh hiÒn<br /> thµnh s¸u giäng kh¸c nhau, nh− trong (tiÕng H¸n).<br /> cung ®µn vËy, t−ëng kh«ng cã mÊy thø<br /> tiÕng hoµ b×nh ªm ¸i b»ng tiÕng ta... Dï Chñ tr−¬ng häc theo ph−¬ng ph¸p<br /> häc ch÷ T©y hay häc ch÷ Tµu, ta còng luËn vµ néi dung khoa häc ph−¬ng T©y,<br /> chí quªn bá tiÕng tæ quèc, lµ c¸i tõ khi song Ph¹m Quúnh còng kh«ng xem nhÑ<br /> lät lßng ra ®· häc nãi, vµ ®Õn khi hÊp vÊn ®Ò gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n<br /> hèi chÕt còng cßn nãi” (1, tr.170). ho¸ d©n téc. Theo «ng, ch÷ Nho tuy ®·<br /> gióp v¨n ho¸ n−íc nhµ cã mét nÒn häc<br /> Qua viÖc nghiªn cøu nh÷ng tr−íc vÊn h¬n hai thiªn niªn kû qua, nh−ng<br /> t¸c cña Ph¹m Quúnh, cã thÓ nhËn thÊy hiÖn nay ®· trë thµnh mét thø “tö ng÷”,<br /> xu h−íng chñ ®¹o trong v¨n ch−¬ng cña nªn kh«ng nªn theo nã n÷a, cßn ch÷ T©y<br /> «ng lµ h−ëng øng phong trµo héi nhËp ph−¬ng gióp ta hiÓu ®−îc nÒn v¨n minh<br /> v¨n ho¸ §«ng - T©y, häc hái ph−¬ng hiÖn ®¹i, nh−ng vÉn lµ thø tiÕng vay<br /> ph¸p luËn khoa häc vµ nh÷ng ®iÒu hay m−în cña ng−êi. “Häc ng«n ng÷ v¨n tù<br /> lÏ ph¶i trong nÒn v¨n minh ph−¬ng T©y. n−íc ngoµi ch¼ng qua nh− con yÓng häc<br /> Trong bµi Bµn vÒ quèc häc, «ng cho r»ng nãi, l¾p ®i l¾p l¹i nhiÒu lÇn råi nã quen<br /> “nÕu ta muèn tiÕn ho¸ cho b»ng ng−êi, miÖng, quen tai, quen trÝ n·o ®i, thµnh<br /> th× ta còng ph¶i lµm mét cuéc c¸ch nh÷ng c©u s¸o s½n”, mµ “nãi n¨ng ®· ®ó<br /> m¹ng vÒ tinh thÇn nh− ng−êi ©u T©y ®í thêi t− t−ëng sao cho r¹ch rßi ®−îc,<br /> thÕ kû XVI... VËy thêi viÖc cÇn cÊp b©y thÇn trÝ tÊt ®Õn mê ¸m ®i” (1, tr.98). Tõ<br /> giê lµ ph¶i ®em c¸i quan niÖm khoa häc c¸ch ®Æt vÊn ®Ò nh− vËy, cïng víi<br /> cña ¢u T©y mµ ph©n tÝch cho tinh nh÷ng häc gi¶ kh¸c nh− NguyÔn H÷u<br /> t−êng... råi ta cø theo ®ã mµ häc, kh«ng TiÕn, D−¬ng B¸ Tr¹c, NguyÔn B¸ Tr¸c,<br /> cÇn ph¶i bµn lµm chi... Ph¶i m−în TrÇn Träng Kim, NguyÔn B¸ Häc,<br /> ph−¬ng ph¸p cña ng−êi ®Ó tù båi bæ cho NguyÔn Träng ThuËt, «ng g¾ng c«ng<br /> m×nh... §em h×nh thøc cña khoa häc tuyªn truyÒn vµ phæ biÕn ch÷ quèc ng÷,<br /> T©y ph−¬ng mµ øng dông vµo néi dung bëi theo «ng “lµm ng−êi ViÖt Nam ph¶i<br /> cña häc thuËt §«ng ph−¬ng” (1, tr.90- nªn yªu, nªn quý tiÕng n−íc m×nh. Ph¶i<br /> 92). Víi mét c¸i nh×n biÖn chøng vÒ mèi ®Æt quèc v¨n cña m×nh lªn trªn c¶ ch÷<br /> quan hÖ gi÷a ng«n ng÷ víi cuéc sèng, T©y, ch÷ Tµu. Nh−ng yªu quý tiÕng<br /> trong bµi Quèc häc víi quèc v¨n Ph¹m n−íc m×nh kh«ng cã nghÜa lµ ruång bá<br /> Quúnh cho r»ng, “quèc häc lµ b¶n thÓ, tiÕng n−íc ngoµi. Yªu quý tiÕng n−íc<br /> quèc v¨n lµ h×nh chÊt, quèc häc lµ cøu m×nh lµ ph¶i khÐo lÐo lîi dông tiÕng<br /> c¸nh, quèc v¨n lµ ph−¬ng tiÖn. Kh«ng cã n−íc ngoµi ®Ó lµm cho tiÕng quèc ©m<br /> h×nh chÊt th× kh«ng thÓ biÓu lé ®−îc m×nh giµu cã thªm lªn” (1, tr.75). Do<br /> b¶n thÓ; kh«ng cã ph−¬ng tiÖn th× kh«ng mét lßng yªu quý TiÕng ViÖt nh− vËy<br /> ®¹t tíi n¬i cøu c¸nh” (1, tr.96). Ph−¬ng nªn khi nhËm chøc Th−îng th− bé häc,<br /> tiÖn quan träng nhÊt ®Ó ®¹t ®−îc mét viÖc ®Çu tiªn «ng lµm lµ cho d¹y ch÷<br /> nÒn quèc häc xøng tÇm thêi ®¹i, theo quèc ng÷ ë bËc tiÓu häc thay cho viÖc<br /> Ph¹m Quúnh vµ nh÷ng ®ãng gãp... 35<br /> <br /> d¹y tiÕng Ph¸p tr−íc ®ã. Ph¹m Quúnh dung trän vÑn cña nhµ v¨n ho¸ Ph¹m<br /> tõng ph¸t biÓu tr−íc NghÞ viÖn Ph¸p: Quúnh. H¬n nöa thÕ kû qua, ®· cã<br /> “D©n téc ViÖt Nam chóng t«i kh«ng thÓ nhiÒu häc gi¶ cè g¾ng nghiªn cøu, ®¸nh<br /> vÝ nh− mét tê giÊy tr¾ng ®−îc ®©u. gi¸ vÒ «ng, vµ sù ®¸nh gi¸ ®ã thËt kh¸c<br /> Chóng t«i lµ mét cuèn s¸ch dÇy ®Çy nhau. “H¬n 60 n¨m nay - TrÇn Thanh<br /> nh÷ng ch÷ viÕt b»ng thø mùc kh«ng §¹m viÕt - «ng lµ mét c©u hái lín, mét<br /> phai ®· h»ng mÊy m−¬i thÕ kû nay. mèi hå nghi trong d− luËn vµ nhËn thøc<br /> QuyÓn s¸ch cæ Êy cã thÓ ®ãng theo kiÓu cña bao nhiªu ng−êi ë bªn nµy vµ bªn<br /> míi cho phï hîp thêi trang nh−ng kia chiÕn tuyÕn. Gi»ng xÐ ®ã lµm cho<br /> kh«ng thÓ ®em mét thø ch÷ ngoµi in lªn vÊn ®Ò Ph¹m Quúnh cµng trë nªn r¾c<br /> nh÷ng dßng ch÷ cò ®−îc. VÊn ®Ò lµ ph¶i rèi, phøc t¹p thªm. C¸ch m¹ng khã gi¶i<br /> gi¸o dôc ng−êi ViÖt Nam thÕ nµo cho thÝch, thanh minh, ph¶n c¸ch m¹ng<br /> võa truyÒn ®−îc häc thuËt cao th−îng muèn khai th¸c, lîi dông. Nçi ®au cña<br /> ®êi nay võa kh«ng ®Õn nçi khiÕn chóng gia ®×nh ngµy cµng lín v× sù oan khuÊt<br /> t«i mÊt gièng ®i, mÊt c¸i quèc tÝnh cña cña «ng” (6).<br /> chóng t«i ®i, lµm thµnh ra mét d©n téc<br /> v« hån, kh«ng cßn cã tinh thÇn ®Æc s¾c VÒ mét nh©n vËt lÞch sö mµ cã<br /> g× n÷a nh− mÊy thuéc ®Þa cæ cña ng−êi nhiÒu c¸ch ®¸nh gi¸ kh¸c nhau còng lµ<br /> Ph¸p kia” (dÉn theo: 10). lÏ ®−¬ng nhiªn, nh−ng ®¸nh gi¸ tr¸i<br /> chiÒu nhau lµ tr−êng hîp h·n h÷u.<br /> B¶n th©n Ph¹m Quúnh vµ lèi sèng<br /> Trong bµi b¸o C«ng minh lÞch sö vµ<br /> cña «ng lµ mét tÊm g−¬ng mÉu mùc<br /> c«ng b»ng x· héi, GS. V¨n T¹o - nguyªn<br /> trong viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c<br /> ViÖn tr−ëng ViÖn Sö häc - ®· ®Ò xuÊt<br /> v¨n ho¸ d©n téc. Lµ ng−êi nãi tiÕng<br /> quan ®iÓm cÇn minh b¹ch ho¸ mét sè<br /> Ph¸p th«ng th¹o, am hiÓu réng v¨n ho¸<br /> nh©n vËt, sù kiÖn lÞch sö ViÖt Nam mµ<br /> ph−¬ng T©y, nh−ng «ng lu«n mÆc y<br /> tõ tr−íc ®Õn nay do nhiÒu lý do kh¸c<br /> phôc d©n téc (kh¨n ®en, ¸o dµi). Khi<br /> nhau chóng ta hiÓu ch−a râ, ch−a ®óng,<br /> sang Ph¸p diÔn thuyÕt, «ng vÉn mÆc bé<br /> trong ®ã cã tr−êng hîp “chñ b¸o Nam<br /> y phôc truyÒn thèng ®ã lµm cho giíi trÝ<br /> thøc Ph¸p trÇm trå khen ngîi. Phong: Ph¹m Quúnh” (xem: 9). Theo Vò<br /> Ngäc Phan, Ph¹m Quúnh lµ ng−êi x©y<br /> Tuy ®øng ®Çu “tø trô T©y häc” n−íc ®¾p cho nÒn mãng quèc v¨n, cßn t¹p chÝ<br /> nhµ thêi ®ã, nh−ng Ph¹m Quúnh vÉn tá Nam Phong xøng ®¸ng lµ bé b¸ch khoa<br /> ra lµ mét Nho sÜ uyªn th©m, ®iÒu nµy ViÖt Nam thêi ®ã. Nhµ v¨n NguyÔn<br /> thÓ hiÖn qua viÖc «ng lµm hoµnh phi C«ng Hoan, trong §êi viÕt v¨n cña t«i,<br /> c©u ®èi “Thæ n¹p ©u- ¸” (hiÖn ®ang treo ®· so s¸nh h×nh t−îng Ph¹m Quúnh<br /> ë chïa V¹n Ph−íc), c¸c hoµnh phi c©u ®èi trªn s©n khÊu chÝnh trÞ víi KÐp T− BÒn<br /> mµ «ng phóng viÕng quª h−¬ng khi lµm trªn s©n khÊu kÞch, c¶ hai ®Òu miÔn<br /> quan triÒu NguyÔn cã dÞp vÒ th¨m quª. c−ìng ®ãng vai trong t×nh tr¹ng bi hµi<br /> *** “bÒ ngoµi c−êi nô, bªn trong khãc thÇm”<br /> mµ th«i (xem: 4). Nh−ng theo chóng t«i,<br /> *<br /> kh«ng mét sù ®¸nh gi¸ nµo cã thÓ kh¸ch<br /> Nh÷ng ph©n tÝch trªn cña chóng t«i quan, chÝnh x¸c, ng¾n gän h¬n chÝnh lêi<br /> chØ lµ nh÷ng nÐt chÊm ph¸ ban ®Çu Ph¹m Quúnh tù b¹ch: “T«i lµ con ng−êi<br /> trong qu¸ tr×nh ph¸c ho¹ mét ch©n cña buæi giao thêi, Ph¸p th× cho t«i lµ<br /> 36 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2010<br /> <br /> ng−êi chèng ®Õ quèc ®Õn cïng vµ ViÖt 4. NguyÔn C«ng Hoan. §êi viÕt v¨n cña<br /> Minh th× l¹i coi t«i lµ tay sai cña Ph¸p...” t«i. H.: V¨n häc, 1971.<br /> (dÉn theo: 8, tr.15). 5. §ç Lai Thuý. §äc l¹i t¹p chÝ Nam<br /> Tr−íc ®©y, vÊn ®Ò Ph¹m Quúnh phong vµ Ph¹m Quúnh. T¹p chÝ V¨n<br /> ®−îc nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ thËn ho¸ nghÖ thuËt, sè 6 n¨m 2006.<br /> träng. C«ng cuéc ®æi míi do §¹i Héi VI 6. TrÇn Thanh §¹m. Nhµ chÝnh trÞ vµ<br /> §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam khëi x−íng ®· nhµ v¨n ho¸ Ph¹m Quúnh. T¹p chÝ<br /> ®em l¹i mét c¸ch nh×n kh¸ch quan, cëi Hån viÖt, sè 15, th¸ng 9 /2008.<br /> më h¬n vÒ lÞch sö, nhÊt lµ giai ®o¹n 7. NguyÔn §×nh Chó, TrÞnh VÜnh Long.<br /> TriÒu NguyÔn. Vµ nh÷ng g× mµ giíi häc B¸o chÝ vµ v¨n ch−¬ng qua mét<br /> gi¶ ®ang lµm h«m nay ®Ó ho¸ gi¶i cho tr−êng hîp: Nam Phong t¹p chÝ. T¹p<br /> chñ bót Nam Phong t¹p chÝ nh»m thùc chÝ Nghiªn cøu v¨n häc, sè 2 n¨m<br /> hiÖn “c«ng minh lÞch sö vµ c«ng b»ng x· 2005.<br /> héi”, kh«ng lµ g× kh¸c h¬n viÖc thùc 8. Ph¹m Tuyªn. Gi¶i th−ëng lín nhÊt<br /> hiÖn lêi tiªn tri thiªn tµi cña Hå ChÝ lµ cã chç ®øng trong quÇn chóng<br /> Minh khi nghe tin kh«ng hay vÒ vÞ (pháng vÊn nh¹c sÜ Ph¹m Tuyªn cña<br /> Th−îng Th− triÒu NguyÔn: “Cô Ph¹m lµ TrÇn Mü HiÒn). B¸o An ninh ThÕ giíi,<br /> con ng−êi cña lÞch sö, sÏ ®−îc lÞch sö sè 859, ngµy 15 /5 /2010.<br /> ®¸nh gi¸ l¹i sau nµy”. §óng vËy, lÞch sö<br /> 9. V¨n T¹o. C«ng minh lÞch sö vµ c«ng<br /> lµ quan toµ c«ng minh chÝnh trùc, lÞch<br /> b»ng x· héi. B¸o Nh©n d©n, sè 19<br /> sö thËt v« t−, kh«ng bao che, kh«ng « dï<br /> (379), 5/5 /1996.<br /> thiªn vÞ, lÞch sö ®·, ®ang vµ sÏ xÐt ®óng<br /> c«ng, luËn ®óng téi cña nh÷ng ai Ýt 10. NguyÔn Phóc VÜnh Ba. Nhµ v¨n ho¸<br /> Ph¹m Quúnh. http:// Vietsciences,<br /> nhiÒu gãp phÇn lµm nªn nã.<br /> môc tiÓu sö danh nh©n, 20/7/2008.<br /> 11. TrÇn V¨n Ch¸nh. Thö nhËn d¹ng l¹i<br /> Tµi liÖu tham kh¶o ch©n dung nh©n vËt Ph¹m Quúnh.<br /> 1. Ph¹m Quúnh. LuËn gi¶i v¨n häc vµ T¹p chÝ Nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, sè<br /> triÕt häc. H.: V¨n ho¸ th«ng tin, 2 (55) quý 2/2006.<br /> Trung t©m v¨n ho¸ ng«n ng÷ §«ng 12. NguyÔn Xu©n KÝnh. Nªn ®iÒu chØnh<br /> T©y, 2004. mét sè nhËn xÐt trong c¸c gi¸o tr×nh<br /> 2. Xu©n Ba. Nh÷ng uÈn khóc trong ®¹i häc vÒ lÞch sö s−u tÇm, nghiªn<br /> cuéc ®êi «ng chñ b¸o Nam phong. cøu v¨n häc d©n gian,<br /> TiÒn phong chñ nhËt, sè 46 ngµy http://www.ncvanhoa.org.vn.<br /> 13/11 /2005. 13. Vò Ngäc Phan. Nhµ v¨n hiÖn ®¹i. H.:<br /> 3. Vò Ngäc Kh¸nh (chñ biªn). Tõ ®iÓn VÜnh ThÞnh, 1951.<br /> v¨n ho¸ ViÖt Nam. H.: V¨n ho¸ - 14. B¸ch khoa toµn th− më - Wikipedia,<br /> Th«ng tin, 1993. http:// phamquynh.<br />