Phân lập và nhận dạng một số flavonoit từ cây Khổ sâm cho lá (Croton tonkinensis Gagnep.) có ở Việt Nam

T¹p chÝ Hãa häc, T. 42 (2), Tr. 187 - 190, 2004<br /> <br /> <br /> <br /> Ph©n lËp vµ nhËn d¹ng mét sè flavonoit tõ c©y<br /> Khæ s©m cho l¸ (Croton tonkinensis Gagnep.)<br /> cã ë ViÖt nam<br /> §Õn Tßa so¹n 15-7-2003<br /> <br /> Ph¹m ThÞ Hång Minh, Ph¹m Ho ng Ngäc, Chu §×nh KÝnh<br /> ViÖn Hãa häc, ViÖn Khoa häc v& C«ng nghÖ ViÖt Nam<br /> <br /> <br /> Summary<br /> Croton tonkinensis Gagnep. is an indigenous plant using in the folk medicine of<br /> Vietnam. For the first time two flavonoid-C-glucosides have been isolated from the aerial<br /> part of this plant. By the means of IR, FAB-MS, 1H- and 13C-NMR spectra, they were<br /> identified as vitexin and isovitexin.<br /> <br /> <br /> I - §Æt vÊn ®Ò §o phæ FT-IR trªn m¸y IMPACT-401 ë<br /> d¹ng viªn nÐn. Phæ 1H- v8 13C-NMR ghi trªn<br /> Y häc d©n gian ViÖt Nam dïng c©y Khæ m¸y Brucker-500 ADVACE chuÈn néi TMS,<br /> s©m cho l¸ (Croton tonkinensis Gagnep.) ®Ó dung m«i DMSO-d6.<br /> ch÷a mét sè bÖnh [1]. Nh÷ng nghiªn cøu thùc<br /> S¾c ký líp máng: silicagel GF254 (Art.5554).<br /> nghiÖm tr/íc ®©y cho biÕt, ho¹t chÊt chñ yÕu<br /> cña l¸ c©y Khæ s©m thuéc líp flavonoit v8 HÖ dung m«i triÓn khai: cloroform - etanol<br /> ancaloit, h8m l/îng t/¬ng øng cña chóng l8 - H2O (8 : 2 : 1).<br /> 2,78% v8 0,32%, trong ®ã flavonoit cã tÝnh HiÖn m8u: ®Ìn tö ngo¹i 254 nm, H2SO4<br /> kh¸ng khuÈn m¹nh, cßn ancaloit cã t¸c dông râ 5% h¬ nãng 1000C.<br /> rÖt víi ký sinh trïng sèt rÐt kh¸ng thuèc [2].<br /> TÝnh gi¸ trÞ Rf × 100.<br /> Tõ l¸ v8 th©n c©y Khæ s©m chóng t«i ®L<br /> S¾c ký cét nhåi silicagel, hÖ dung m«i röa<br /> ph©n lËp v8 nhËn d¹ng mét sè th8nh phÇn hãa<br /> gi¶i CHCl3 - MeOH cã tû lÖ 0 - 100%.<br /> häc thuéc líp chÊt steroit [3], triterpenoit [4],<br /> ancaloit [5] v8 diterpenoit [6]. 2. Nguyªn liÖu<br /> B8i b¸o n8y tiÕp tôc tr×nh b8y kÕt qu¶ ph©n L¸ c©y Khæ s©m thu th¸ng 9 n¨m 2000 t¹i<br /> lËp v8 nhËn d¹ng c¸c flavonoit cña l¸ c©y C. T©y Thiªn, Tam §¶o. Dïng 650 g l¸ ®L sÊy<br /> tonkinensis. kh«, nghiÒn nhá ng©m kiÖt víi metanol v8 xö lý<br /> t/¬ng tù nh/ [3]. CÆn butanol hßa tan b»ng<br /> II - PhÇn thùc nghiÖm dung dÞch HCl 1%, läc bá cÆn. N/íc läc ®em<br /> chiÕt kiÖt b»ng etylaxetat, l8m kh« dÞch chiÕt<br /> 1. Dông cô thiÕt bÞ, nghiªn cøu b»ng Na2SO4 khan, ®Ó qua ®ªm, läc v8 cÊt lo¹i<br /> §o ®iÓm nãng ch¶y trªn kÝnh hiÓn vi dung m«i ®Ó kh« thu 6,95 g v8 t¸ch trªn cét<br /> Boëtius. silicagel.<br /> <br /> 187<br /> a. Vitexin 455 [M + Na]+.<br /> Röa gi¶i cét víi hÖ dung m«i CHCl3 - MeOH FAB-MS (NBA + KCl): 471[ M + K] +.<br /> (9 : 1) thu 0,362 g chÊt bét v« ®Þnh h×nh m8u Phæ 1H- v8 13C-NMR (xem b¶ng).<br /> v8ng r¬m, Rf = 82, nãng ch¶y ë 259 - 2600C.<br /> HiÖu xuÊt 0,056% theo nguyªn liÖu. b. Isovitexin<br /> TiÕp tôc röa gi¶i cét b»ng CHCl3 - MeOH tû<br /> Phæ FTIR (KBr) max (cm-1): 3383 (réng,<br /> lÖ (9 : 1) thu 0,815 g chÊt r¾n v« ®Þnh h×nh m8u<br /> m¹nh OH), 3247, 2910, 1653, 1570, 1505, 1363, v8ng nh¹t, ch¶y r÷a ngo8i kh«ng khÝ, Rf = 72,<br /> 1296, 1170, 1093. nãng ch¶y ë 158 - 1600C. HiÖu xuÊt 0,028% theo<br /> Phæ FAB-MS (NBA) m/z: 433 [M + H] +, nguyªn liÖu.<br /> <br /> B¶ng 1: §é chuyÓn dÞch hãa häc 1H-, 13C-NMR c¸c flavonoit-C-glucosit<br /> VÞ Vitexin Isovitexin<br /> trÝ<br /> cac- HMBC C (®é HMBC<br /> C (®é béi) H (JHz) H (JHz)<br /> bon béi)<br /> Apigenin Apigenin<br /> '<br /> 2 163,85 s H-3, H-2 163,61s H-3, H-2'<br /> 3 102,349 d 6,778 s H-3' 102,834 d 6.779 s H-3'<br /> 4 181,99 s H-3, 5-OH 182,007 s H-3, H-8<br /> 5 160,290 s 13,16 s (OH) H-6 160,697 s H-1'', 5-OH<br /> 6 98,038 d 6,27 s H-3, 5-OH 108,897 s H-8, H-1'', 5-OH<br /> 7 162,451 s 10,80 s (OH) H-6, H-1'' 163,348 s H-6, H-1''<br /> 8 104,514 s H-6, H-1'' 93,725 d 6.526 s H-3, H-8<br /> 9 155,899 s H-1'' 156,295 s H-6<br /> 10 103,952 s H-3, H-6 103,468 s H-8, H-1'', 5-OH<br /> 1' 121,517 s H-3, H-3' 121,149 s H-3, H-3'<br /> '<br /> 2 128,860 d 8,02 d (8,13) H-6' 128,495 d 7,929 d (8,7) H-6'<br /> '<br /> 3 115,700 d 6,89 d (8,15) H-5' 116,063 d 6,933 d (8,7) H-5'<br /> '<br /> 4 161,030 s 10,30 s (OH) H-2', H-3' 161,242 s 10,30 s (OH) H-2', H-3'<br /> '<br /> 5 115,700 d 6,89 d (8,15) H-3' 116,063 d 6,933 d (8,7) H-3'<br /> '<br /> 6 128,860 d 8,02 d (8,13) H-2' 128,495 d 7,929 d (8,7) H-2'<br /> 8-C-glucopyranosit 6-C-glucopyranosit<br /> 1'' 73,27 d 4,69 d (9.5) 73,124 d 4,6 d (9,82)<br /> 2'' 70,740 d 3,84 dd (8.6) 70,650 d 4,04 dd (9,82, 9,8)<br /> 3'' 78,57 d 3,34 78,988 d 3,25 dd (9,82, 9,82)<br /> 4'' 70,40 d 3,54 70,304 d 4,10<br /> 5'' 81,74 d 3,25 81,576 d 3,21<br /> 6'' 61,97 t 3,53 t (5,2), 3,76 d (7.3) 61,525 t 3,57 t (5,2), 3,68 (7,3)<br /> <br /> <br /> 188<br />  Phæ FT-IR (KBr) max (cm-1): 3388 (m¹nh, Dùa v8o c¸c phæ UV trong metanol, FT-IR,<br /> réng OH), 2923, 1662, 1628, 1494, 1367, 1252, EI-MS v8 mÉu ®èi chøng, th8nh phÇn phô ®/îc<br /> 1085. nhËn d¹ng l8 kaempferol.<br /> Phæ FAB-MS (NBA) m/z: 433 [M + H] +, C¸c phæ hång ngo¹i cña hai th8nh phÇn<br /> 455[M + Na]+, 471[ M+K]+ chÝnh t/¬ng tù nhau, ®Òu cho d¶i hÊp thô m¹nh<br /> ë vïng 3388 - 3248 cm-1, ®ã l8 dÊu hiÖu cña c¸c<br /> Phæ 1H- v8 13C-NMR (xem b¶ng). nhãm hidroxyl cã liªn kÕt cÇu hidro néi ph©n<br /> c. Kaempferol tö, trong khi ®ã c¸c nhãm cacbonyl (1662 -<br /> 1653 cm-1) xuÊt hiÖn ë tÇn sè thÊp víi c/êng ®é<br /> TiÕp tôc röa gi¶i cét víi tû lÖ 5 ÷ 1 thu cÆn<br /> trung b×nh còng nh/ hÊp thô yÕu ë vïng 2800 -<br /> v« ®Þnh h×nh m8u v8ng nh¹t, ghi EI-MS cho M+<br /> 3000 cm-1 (CH, CH2, CH3) cho thÊy c¶ hai chÊt<br /> C¸c chÊt Rf 82 v8 Rf 72 kh«ng bÞ thñy ph©n n8y thuéc nhãm flavon. C¸c phæ hÊp thô tö<br /> trong 1 giê b»ng HCl 2N trªn bÕp c¸ch thñy. ngo¹i trong metanol cña chóng còng ®Òu cho<br /> c¸c cùc ®¹i quanh vïng 270 nm v8 330 nm ®Æc<br /> iII - KÕt qu¶ v th¶o luËn tr/ng cho nhãm chÊt flavon [8].<br /> C¶ hai flavonoit nãi trªn kh«ng bÞ thñy<br /> Tr/¬ng V¨n Nh/ v8 céng sù [2] lÇn ®Çu tiªn<br /> ph©n trong dung dÞch HCl 2N ë 1000C v8 c¸c<br /> x¸c ®Þnh t¸c dông kh¸ng khuÈn cña flavonoit ë<br /> tÝnh chÊt phæ UV, IR, cña chóng kh«ng thay<br /> l¸ c©y C. tonkinensis v8 h8m l/îng flavonoit<br /> ®æi ®L chØ ra ®ã l8 nh÷ng flavon-C-glucosit.<br /> to8n phÇn l8 2,78%. Dïng s¾c ký giÊy ph¸t hiÖn<br /> thÊy 6 th8nh phÇn kh¸c nhau v8 ®L ph©n lËp Trong phæ FAB-MS cña hai chÊt n8y ®Òu<br /> ®/îc 2 flavonoit chÝnh cã Rf kh¸c nhau, chóng quan s¸t thÊy c¸c ion ph©n tö "gi¶" cã m/z 433<br /> ®Òu cã hÊp thô tö ngo¹i ë vïng 273 nm v8 330 nm (M + H)+, 456 (M + Na)+, 471 (M + K)+, vËy khèi<br /> ®Æc tr/ng cho c¸c flavon, ngo8i ra kh«ng cã l/îng ph©n tö cña chóng ®Òu l8 432 amu. C¸c<br /> th«ng tin n8o kh¸c vÒ c¸c tÝnh chÊt hãa lý cña phæ 13C-NMR v8 kü thuËt DEPT cña chóng cho<br /> hai chÊt n8y. Trong b8i th«ng b¸o ng¾n gÇn ®©y, biÕt, ph©n tö cña mçi chÊt ®Òu cã 21 nguyªn tö<br /> Phan Minh Giang v8 céng sù [7] nghiªn cøu cacbon, gåm: mét nhãm CH2, 11 nhãm CH, 9<br /> dÞch chiÕt metanol cña l¸ c©y C. tonkinensis b»ng nhãm cacbon bËc 4 v8 ho8n to8n t/¬ng tù nhau.<br /> C¸c d÷ liÖu phæ MS v8 13C-NMR ®L chøng tá<br /> ph/¬ng ph¸p s¾c ký láng hiÖu n¨ng cao (HPLC),<br /> c¸c flavon-C-glucosit n8y cã c«ng thøc nguyªn<br /> víi ®Çu dß DAD ®L ph¸t hiÖn thÊy 3 flavonoit<br /> ph¶i l8 C21H21O10 v8 phï hîp víi apigenin-C-<br /> chñ yÕu. Mét trong 3 chÊt n8y ®L ®/îc ph©n<br /> glucosid [8]. Phæ 1H-NMR cña mçi chÊt ®Òu chØ<br /> lËp v8 nhËn d¹ng l8 tilirosit, ®ã l8 kaempferol-<br /> ra sù cã mÆt cña 6 proton th¬m, 3 nhãm hidroxy<br /> 3-O- -D-(6"-O-coumaroyl)-glucopyranosit. phenolic, 1 proton "anome" ë vïng tr/êng cao<br /> Khi theo dâi sù biÕn ®éng ho¹t tÝnh cña c¸c (4,59 - 4,69 ppm). C¸c tÝn hiÖu cßn l¹i n»m trong<br /> dÞch chiÕt tõ nh÷ng bé phËn kh¸c nhau ë c©y C. vïng 3,21 - 4,10 ppm xen phñ lÉn nhau kh¸ phøc<br /> tonkinensis theo mïa trong n¨m, chóng t«i quan t¹p, hîp bëi 10 proton cña gèc ®/êng<br /> s¸t thÊy c¸c dÞch chiÕt etylaxetat hÇu nh/ kh«ng hexopyranosa. Trong [8] ®L chØ ra tÝn hiÖu<br /> cã ho¹t tÝnh ®èi víi vi sinh vËt kiÓm ®Þnh v8 ®éc proton "anome" l8 mét doublet ë vïng tr/êng<br /> tè tÕ b8o. Nh÷ng dÞch chiÕt n8y ®Òu cho ph¶n cao (4,7 - 4,5 ppm) víi h»ng sè t/¬ng t¸c 9 - 10 Hz<br /> øng d/¬ng tÝnh víi thuèc thö ®Æc tr/ng cña l8 dÊu hiÖu ®Æc tr/ng t/¬ng øng víi -8-C- -D-<br /> nhãm flavonoit (m8u v8ng r¬m víi h¬i amoniac, glucopyranosit v8 -6-C- -D-glucopyranosit.<br /> m8u hång víi bét manhª trong m«i tr/êng axit Nh/ vËy, mét trong 2 flavonoit-C-glucosit sÏ<br /> HCl) ®Æc biÖt rÊt râ ë l¸ v8 c8nh lÊy v8o mïa ph¶i l8 apigenin-8-C- -D-glucopyranosit hay<br /> thu, cßn lÊy v8o mïa xu©n chØ quan s¸t thÊy nh/ Vitexin, chÊt cßn l¹i sÏ l8 apigenin-6-C- -D-<br /> l8 d¹ng vÕt. B»ng ph/¬ng ph¸p kÕt tña ph©n ®o¹n, glucopyranosit hay isovitexin. ViÖc ph©n tÝch<br /> kÕt hîp ph©n t¸ch trªn s¾c ký cét silicagel chóng c¸c d÷ liÖu phæ 1H- v8 13C-NMR, HMQC,<br /> t«i ®L ph©n lËp ®/îc hai th8nh phÇn chÝnh v8 HMBC, ghi trong b¶ng cho phÐp chØ ra cÊu tróc<br /> mét th8nh phÇn phô ®Òu cã m8u v8ng r¬m. cña vitexin v8 isovitexin.<br /> 189<br />  IV - KÕt luËn ViÖt Nam, Ph©n héi Hãa H÷u c¬, H8 Néi,<br /> Tr. 297 - 300 (2001).<br /> 1. LÇn ®Çu tiªn ph©n lËp ®/îc kaempferol<br /> 4. Ph¹m ThÞ Hång Minh, Ph¹m Ho8ng Ngäc.<br /> v8 2 chÊt flavonoit-C-glucosit tõ l¸ c©y Croton<br /> T¹p chÝ D/îc häc, T. 42, sè 12, Tr. 8 - 9<br /> tonkinensis.<br /> (2002).<br /> 2. Dùa v8o c¸c ®Æc tr/ng hãa häc v8 c¸c<br /> phæ FT-IR, FAB-MS, 1H- v8 13C-NMR ®L nhËn 5. Ph¹m ThÞ Hång Minh, Ph¹m Ho8ng Ngäc,<br /> TrÇn Quang H/ng, Chu §×nh KÝnh. T¹p chÝ<br /> ra chóng l8 4',5,7-trihidroxy-flavon-8-C- -D-<br /> Ph©n tÝch lý, hãa, sinh (nhËn ®¨ng 2004).<br /> glucopyranosit (vitexin) v8 4',5,7-trihidroxy-<br /> flavon-6-C- -D-glucopyranosit (isovitexin). 6. Ph¹m ThÞ Hång Minh, Ph¹m Ho8ng Ngäc,<br /> T¹p chÝ Hãa häc, T. 41, sè 2, Tr. 104 - 109.<br /> C«ng tr×nh ®Dîc ho&n th&nh víi sù trî gióp (2003).<br /> kinh phÝ cña Héi ®ång Khoa häc tù nhiªn. 7. Phan Minh Giang, Jung Joony Lee, Phan<br /> Tong Son. T¹p chÝ Hãa häc, T. 41, sè 1, Tr. 1<br /> T i liÖu tham kh¶o (2003).<br /> 1. §ç TÊt Lîi. Nh÷ng c©y thuèc v8 vÞ thuèc 8. J. B. Harborn. The Flavonoids - Advance in<br /> ViÖt Nam (in lÇn thø 8), Nh8 xuÊt b¶n Y research in 1986, C & H, London - New<br /> häc, H8 Néi, Tr. 907 - 908 (1999). York, P. 466 - 470 (1994).<br /> 2. BÕ ThÞ ThuÊn, Tr/¬ng V¨n Nh/. T¹p chÝ 9. Charman & Hall/ CRC From DNP on CD-<br /> D/îc häc, T. 31, sè 5, Tr. 11 - 12 (1991). ROM, Version 11.11982-1983.<br /> 3. Ph¹m ThÞ Hång Minh, Ph¹m Ho8ng Ngäc, 10. Ph¹m Ho8ng Ngäc, Ph¹m ThÞ Hång Minh,<br /> Chu §×nh KÝnh. TuyÓn tËp c«ng tr×nh khoa TrÇn V©n HiÒn, Ph¹m M¹nh Hïng. TuyÓn<br /> häc Héi nghÞ khoa häc vÒ C«ng nghÖ hãa tËp b¸o c¸o Héi nghÞ Hãa häc to8n quèc lÇn<br /> h÷u c¬ to8n quèc lÇn thø hai, Héi Hãa häc thø 3, H8 Néi, tËp 1, Tr. 103 - 105 (1998).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 190<br />