Phân tích chất thép biểu hiện trong bài thơ "Giải đi sớm" của Hồ Chí Minh

Đề bài: Phân tích chất thép biểu hiện trong bài thơ Giải đi sớm của Hồ Chí Minh<br /> <br /> Bài làm<br /> <br /> Trong một bài thơ ở tập Ngục trung nhật ký, phát biểu "cảm hứng đọc thiên gia thi", Hồ <br /> Chí Minh nêu nhận xét: "Thơ xưa nghiêng về việc ca ngợi (Thiên ái) cảnh đẹp của thiên  <br /> nhiên như mây, gió, trăng, hoa, tuyết, núi, sông" và từ đó Người phát biểu quan niệm của  <br /> mình:<br /> <br /> "Nay ở trong thơ nên có thép<br /> <br /> Nhà thơ cũng phải biết xung phong".<br /> <br /> Bàc Hồ quan niệm như thế và đã làm như  thế. Đọc toàn bộ  tập thơ Người viết trong tù,  <br /> bài nào cũng lấp lánh chất thép Giải đi sớm là một trong những bài thơ ấy<br /> <br /> Gà gáy một lần đêm chửa tan<br /> <br /> …<br /> <br /> Người đi thi hứng bỗng thêm nồng.<br /> <br /> Thế nào là chất thép trong thơ Bác? Nhà phê bình Hoài Thanh cho rằng: "Khi Bác nói trong <br /> thơ có thép, ta cũng cần tìm hiểu thế nào là thép ở trong thơ. Có lẽ phải hiểu một cách rất <br /> linh hoạt mới đúng Không phải cứ nói chuyện thép, lên giọng thép mới có tinh thần thép".  <br /> (Đọc Nhật ký trong tù, NXB Tác phẩm mới. HN. 1977). Nghĩa là có khí chất thép được <br /> biểu hiện một cách trực tiếp, dễ  hiểu, dễ  thấy; nhưng có khi lại được biểu hiện một <br /> cách gián tiếp rất nhẹ  nhàng, tế  nhị  và kín đáo.  ở  những bài thơ  này, chất thép chủ  yếu  <br /> thể  hiện trong tư  thế  và phong độ  ung dung của người tù. Trong hoàn cảnh  ấy mà vẫn <br /> giữ  được tư  thế  và phong thái  ấy, thì phải là người có bản lĩnh và nghị  lực phi thường  <br /> lắm, thứ  nghị  lực và bản lĩnh kiểu Quan Vân Trường trong tiểu thuyết của La Quán  <br /> Trung. Chất thép của bài Giải đi sớm là loại chất thép thể hiện một cách gián tiếp này.<br /> <br /> Bài thơ chia làm hai khổ, hai bức tranh vừa ghi lại một hiện thực vừa phác hoạ được một <br /> tư thế ung dung thi sĩ của người viết. Khổ I bao gồm bốn câu:<br /> <br /> Gà gáy một lần đêm chửa tan<br /> <br /> Chòm sao đưa nguyệt vượt lên ngàn<br /> <br /> Người đi cất bước trên đường thẳm<br /> <br /> Bao trùm lên toàn bộ khổ thơ là hình ảnh một "người đi xa" (Chính nhân) trên "con đường <br /> xa" (Chinh đồ  thượng), với một tư  thế hiên ngang "mặt đón gió thu từng trận, từng trận  <br /> lạnh". Nếu không biết hoàn cảnh ra đời của bài thơ  thì không thể  biết được đây là hình <br /> ảnh của người tù. Người đọc chỉ  thấy có một "người đi xa" lên đường rất sớm, khi gà <br /> mới gáy lần đầu, khi trăng sao đang còn vằng vặc tròn đỉnh núi mùa thu, người ấy đã có <br /> mặt trên "con đường xa". Không một lời ca thán, không một mảy may run sợ  hay chán <br /> chường, tuyệt vọng, mà hoàn toàn ở một tư thế chủ động, làm chủ hoàn cảnh và làm chủ <br /> bản thân mình; chủ động lên đường và chủ động đón từng đợt gió thu lạnh lẽo.<br /> <br /> Nếu như  khổ  thơ đầu là bức phác hoạ  tư  thế  của người đi xa trong lúc đất trời còn dày <br /> đặc bóng đêm, thì đến khổ thơ thứ hai tác giả lại tập trung làm nổi bật tình cảm, cảm xúc  <br /> của mình khi bình minh đã tới.<br /> <br /> Phương Đông màu trắng chuyển sang hồng<br /> <br /> Bóng tối đêm tàn quét sạch không<br /> <br /> Hơi ấm bao la trùm vũ trụ<br /> <br /> Người đi thi hứng bỗng thêm nồng.<br /> <br /> Trước hết đây là bức tranh tả thực về một bình minh đang ló rạng của một buổi sáng mùa  <br /> thu đẹp đẽ. Thời gian như  đang dịch chuyển, từ  khổ  thơ  đầu sang khổ  thơ  thứ  hai, đất <br /> trời từ bóng đêm u ám bỗng đột ngột chuyển sang màu trắng và bừng lên một màu hồng <br /> sáng lạng của vầng dương; bầu trời thu như trong sạch không để lại một chút vương sót  <br /> của bóng đêm; cái lạnh lẽo của trận trận gió thu ở khổ thơ trên biến mất, nhường lại cho <br /> hơi ấm bao la trùm lên khắp đất trời, sông núi, cỏ cây... Nếu như ở khổ thơ trên, chất thép <br /> thể hiện trong tư thế ung dung và tinh thần chủ động của người đi xa, thì ở  khổ  thơ  thứ <br /> hai này, chất thép ấy lại toát ra từ cảm hứng nồng  ấm, từ cách nhìn, cách cảm nhận hết <br /> sức khoẻ  khoắn, lành mạnh của nhà thơ. Muôn đời câu nhận xét của Nguyễn Du vẫn  <br /> đúng: 'Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ" (Kiều). Bức tranh tả thực trên không thể có  <br /> được  ở  một tâm hồn đang giá lạnh,  ủ  rũ, chán chường và tuyệt vọng. "Cái noãn khí bao <br /> la" kia là của mặt trời thực mang lại hay là của vầng dương đang ngời chói trong lòng <br /> người đi xa? Điều gì đã mang lại cho người tù bị "Giải đi sớm" ấy một cái nhìn, một cảm  <br /> hứng khỏe khoắn và nóng đượm, lạc quan và lãng mạn; hơn nữa còn là "thi hứng" cho  <br /> một thi nhân? Điều gì đã xóa sạch những mặc cảm và "dấu vết" của một tù nhân, nhường <br /> chỗ  cho cảm hứng của một thi nhân. Sẽ  không trả  lời được những câu hỏi đó nếu như <br /> không hiểu bản lĩnh kiên cường, ý chí gang thép, thái độ  ung dung tự  tại, luôn bình tĩnh,  <br /> nắm được quy luật của xã hội, của đất trời và tin tưởng ở tương lai của người chiến sĩ ­  <br /> nhà thơ  cộng sản Hồ  Chí Minh. Điều này cũng giúp chúng ta hiểu tại sao trong thơ  Bác <br /> luôn có sự vận động từ bóng tối ra ánh sáng, từ  đêm tới ngày, từ  mưa đến nắng. từ  khổ <br /> đến vui, từ hiện tại đến tương lai .<br /> <br /> Trong ngục giờ đây còn tối mịt<br /> <br /> Ánh hồng trước mặt đã bừng soi<br /> <br /> (Nhật ký trong tù)<br /> <br /> Hết mưa là nắng hửng lên thôi<br /> <br /> Hết khổ là vui vốn lẽ đời<br /> <br /> (Nhật kí trong tù)<br /> <br /> Ví không có cảnh đông tàn<br /> <br /> Thì đâu có cảnh huy hoàng ngày xuân<br /> <br /> (Nhật ký trong tù)<br />  Thuyền về trời đã rạng đông<br /> <br /> Bao la nhuốm một màu hồng đẹp tươi<br /> <br /> (Đi thuyền trên sông Đáy)<br /> <br /> Thơ  tù là một bộ  phận nổi bật của thơ ca cách mạng thời kỳ  này. Với các nhà thơ  cách <br /> mạng khác, chất thép, tinh thần thép thường biểu hiện trực tiếp  ở  tinh thần chiến đấu,  <br /> trong hình ảnh người chiến sĩ:<br /> <br /> Vẫn đứng thẳng trên đường đầy lửa máu<br /> <br /> Chân kiêu căng không thoái bộ bao giờ<br /> <br /> (Tố Hữu – Tâm tư trong tù)<br /> <br /> Nhưng ở Hồ Chí Minh thỉ khác, trong các thi phẩm tiêu biểu và hay nhất của Người trong  <br /> Nhật ký trong tùy chất thép thường thể  hiện  ở  chất thơ, bản chất người chiến sĩ lồng  <br /> trong hình tượng người thi sĩ: Giải đi sớm là một trong những bài thơ như thế.<br />