Phát triển từ tượng thanh, tượng hình cho trẻ mẫu giáo lớn

Chia sẻ: Thiên Lăng Sở | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trẻ có thể suy nghĩ sâu hơn và có ấn tượng về các sự vật, hiện tượng, đồng thời trẻ cũng có được vốn từ vựng phân biệt. Chúng tôi nói rằng những nhóm từ này làm cho thế giới trong mắt trẻ em đẹp hơn, thú vị và có hồn hơn. Từ khi nào, trẻ hòa mình với môi trường xung quanh, chẳng hạn như tiếng hót hay tiếng chim, cơn mưa bất chợt, đám mây tản bộ, đàn kiến ngoằn nghèo, tiếng xôn xao và thì thầm của tán lá, đi lên và xuống mái nhà, v.v... nghĩa là các từ tượng hình, tượng thanh giúp trẻ không chỉ nhận thức được sự vật, hiện tượng mà còn khơi gợi tình cảm đối với trẻ bằng cách sử dụng các nhóm từ này để miêu tả sự vật. Nhờ những từ này mà câu trẻ em sẽ tinh chỉnh khi quan sát và mô tả. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phát triển từ tượng thanh, tượng hình cho trẻ mẫu giáo lớn

PHT TRIN TØ T×ÑNG THANH, T×ÑNG HNH CHO TR MU GIO LÎN inh Thanh Tuy¸n Tr÷íng ¤i håc S÷ ph¤m H Nëi 1 Mð ¦u Trong ph¡t triºn ngæn ngú cho tr´ m¨u gi¡o, nhi»m vö ph¡t triºn vèn tø ÷ñc n¶u ra nh÷ mët nhi»m vö quan trång, l cì sð cho c£ ho¤t ëng nhªn thùc l¨n ho¤t ëng ngæn ngú cõa tr´. N¸u nh÷ vi»c gi¡o döc chu©n müc ngú ¥m chõ y¸u ÷ñc thüc hi»n düa tr¶n cì ch¸ bt ch÷îc sinh l½, d¤y tr´ ngú ph¡p, ái häi ð tr´ n«ng lüc t÷ duy kh¡i qu¡t, trøu t÷ñng, th¼ h¼nh th nh v ph¡t triºn vèn tø vøa thäa m¢n ÷ñc nhu c¦u tá má, ham hiºu bi¸t cõa tr´ (gåi t¶n v ành danh sü vªt, ho¤t ëng, °c iºm v t½nh ch§t), vøa cung c§p cho tr´ nhúng kh¡i ni»m sì ¯ng nh§t v· th¸ giîi kh¡ch quan, công nh÷ cung c§p cho tr´ vèn ngæn ngú ð c§p ë s®n câ, hiºn nhi¶n, mang t½nh thüc t¤i v bt buëc tø ch½nh l cì sð cho c¡c ho¤t ëng giao ti¸p b¬ng ngæn ngú v· sau cõa tr´. Vi»c ph¡t triºn tø t÷ñng thanh, t÷ñng h¼nh cho tr´ m¨u gi¡o công khæng n¬m ngo i möc ½ch ph¡t triºn vèn tø cho tr´. ë tuêi tø 5-6 l giai o¤n ho n thi»n cì c§u tø lo¤i trong vèn tø cõa tr´, t¿ l» t½nh tø t«ng l¶n ¡ng kº so vîi ë tuêi tr÷îc â. Do â vi»c chó þ ph¡t triºn tø t÷ñng thanh, t÷ñng h¼nh - mët bë phªn °c sc cõa tø lo¤i t½nh tø, l ho n to n phò hñp vîi lùa tuêi x²t v· m°t cì c§u tø lo¤i. M°t kh¡c tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh công câ nhúng °c iºm tä ra phò hñp vîi t÷ duy mang t½nh h¼nh t÷ñng c£m t½nh cõa tr´ m¨u gi¡o nâi chung v tr´ 5-6 tuêi nâi ri¶ng. Cung c§p vèn tø phong phó v hi»u qu£ s³ gióp tr´ câ mët h nh trang ¦y õ v c¦n thi¸t khi b÷îc v o bªc håc phê thæng. Do vªy, vi»c cung c§p vèn tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh cho tr´ công khæng n¬m ngo i möc ½ch n y. 2 Nëi dung 2.1 Và tr½ cõa tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh trong h» thèng tø vüng ti¸ng Vi»t a. Tø t÷ñng thanh l k¸t qu£ cõa mët cì ch¸ phê bi¸n trong måi ngæn ngú - cì ch¸ mæ phäng ¥m thanh b¬ng ch§t li»u ngú ¥m. Công câ khæng ½t nhúng quan ni»m b¶n c¤nh vi»c n¶u ra cì ch¸ mæ phäng thanh ¥m tü nhi¶n cán · cªp mët c¡ch k¾ l÷ïng hìn ¸n c§u t¤o, ¸n þ ngh¾a ngú ph¡p kh¡i qu¡t cõa nhâm tø n y. Qua nhi·u ành ngh¾a v· tø t÷ñng thanh ta câ thº rót ra nhúng n²t cì b£n sau v· tø t÷ñng thanh. V· cì ch¸ s£n sinh tø th¼ ¥y l nhúng tø câ nguçn gèc tø sü mæ phäng ¥m thanh câ b£n ch§t tø lo¤i: th÷íng l t½nh tø ch¿ ph©m ch§t °c tr÷ng tuy»t èi, sc th¡i hâa, n¶n th÷íng khæng k¸t hñp vîi c¡c phö tø ch¿ mùc ë (hìi, kh½, kh¡, r§t, qu¡, lm..); câ kh£ n«ng l m c¡c th nh ph¦n c¥u ti¸ng Vi»t, °c bi»t khi k¸t hñp vîi ëng tø dò ùng tr÷îc 1
hay ùng sau luæn l th nh tè phö phö cho ëng tø l m th nh tè ch½nh (ch£y râc r¡ch = râc r¡ch ch£y....). Câ hai kiºu c§u t¤o chõ y¸u l : èi vîi tø t÷ñng thanh a ti¸t, kiºu c§u t¤o chõ y¸u l theo ph÷ìng thùc l¡y: l¡ch c¡ch, oang oang, r²o rt, l½u læ... Tø t÷ñng thanh câ thº chia th nh c¡c tiºu lo¤i kh¡c nhau. N¸u ph¥n lo¤i theo sè l÷ñng ¥m ti¸t th¼ câ tø t÷ñng thanh a ti¸t (chõ y¸u l c¡c tø l¡y) v tø t÷ñng thanh ìn ¥m ti¸t (òng, o ng, cèc, meo, ¦m, x¼, xàt, òng...) . N¸u ph¥n lo¤i theo þ ngh¾a ngú ph¡p kh¡i qu¡t th¼ câ lo¤i tø t÷ñng thanh kh¡i qu¡t v tø t÷ñng thanh cö thº. Tø t÷ñng thanh kh¡i qu¡t l tø t÷ñng thanh câ kh£ n«ng biºu thà mët c¡ch têng hñp nhi·u thù ti¸ng ëng cö thº. V½ dö ¦m ¦m ch¿ ti¸ng ëng câ sùc vang ëng lîn, m¤nh m³ nâi chung cõa nhi·u èi t÷ñng. V¼ vªy câ thº nâi: Sâng dëi ¦m ¦m ; bom nê ¦m ¦m ; m¡y bay ¦m ¦m... Cán tø t÷ñng thanh cö thº l tø t÷ñng thanh luæn luæn t÷ìng ùng vîi mët ti¸ng ëng nh§t ành trong tü nhi¶n. V½ dö: á â o ch¿ gn vîi ti¸ng g trèng g¡y, meo meo ch¿ gn vîi ti¸ng m±o k¶u, ... b. Công thuëc nhâm tø ÷ñc s£n sinh theo cì ch¸ mæ phäng, tø t÷ñng h¼nh ÷ñc ành ngh¾a h¸t sùc gi£n dà trong Tø iºn gi£i th½ch thuªt ngú ngæn ngú håc: Tø t÷ñng h¼nh l tø câ t¡c döng gñi h¼nh £nh, d¡ng i»u cõa sü vªt. V½ dö: lom khom, løng lúng, löp xöp, lung linh... N¸u tø t÷ñng thanh gñi ra nhúng §n t÷ñng v· ¥m thanh, t¤o n¶n c£m gi¡c th½nh gi¡c th¼ tø t÷ñng h¼nh gñi ra nhúng §n t÷ñng v· h¼nh £nh, t¤o n¶n c£m gi¡c thà gi¡c. Tuy c£ hai c£m gi¡c n y ·u t¤o ngh¾a cho nhúng tø lo¤i n y, nh÷ng x²t ð mët gâc ë n o â, th¼ sñi d¥y li¶n h» ¥m - ngh¾a cõa tø t÷ñng h¼nh v¨n läng l´o hìn sñi d¥y ¥m - ngh¾a cõa tø t÷ñng thanh. Ph£i ch«ng do câ vä vªt ch§t (c¡i h¼nh thùc biºu ¤t) l ¥m thanh, n¶n trong vi»c mæ phäng ¥m thanh, ngæn ngú s³ g°p thuªn lñi hìn l khi mæ phäng h¼nh £nh. Công ch½nh v¼ l³ â m câ khæng ½t c¡c tø g¥y b«n kho«n khæng bi¸t câ n¶n x¸p v o tø t÷ñng h¼nh hay thuëc nhâm t½nh tø mi¶u t£ t¥m tr¤ng, th¡i ë ho°c ëng tø ëng t¡c. V½ dö: ung dung, thong th£, thªp thá, l¶ l¸t, gªt gò, nh«n nhâ, ëng ªy, ngå ngo¤y, u ÷a... V ngay trong tø t÷ñng h¼nh công câ sü ph¥n v¥n v· ngh¾a, khæng quy¸t ÷ñc â l gñi h¼nh £nh n y hay mæ phäng h¼nh £nh kia... Rã r ng mèi li¶n h» ¥m - ngh¾a läng i ch½nh l cì hëi º li¶n t÷ðng rëng r¢i v phong phó hìn. Do â n¸u b£n ch§t tø lo¤i cõa tø t÷ñng thanh ch¿ l t½nh tø, th¼ b£n ch§t tø lo¤i cõa tø t÷ñng h¼nh cán câ thº l c£ ëng tø. Theo â, v· sè l÷ñng, tø t÷ñng h¼nh s³ lîn hìn tø t÷ñng thanh nhi·u l¦n. Công nh÷ tø t÷ñng thanh, chóng ta câ thº xem x²t tø t÷ñng h¼nh tr¶n nhúng ph÷ìng di»n t÷ìng tü nh÷ tø t÷ñng thanh. V· cì ch¸ s£n sinh tø th¼ tø t÷ñng h¼nh l nhúng tø mæ phäng h¼nh £nh, d¡ng i»u cõa sü vªt, hi»n t÷ñng. Nhúng tø n y câ b£n ch§t tø lo¤i th÷íng l t½nh tø ch¿ ph©m ch§t °c tr÷ng tuy»t èi, sc th¡i hâa, n¶n khæng k¸t hñp vîi c¡c phö tø ch¿ mùc ë (hìi, kh½, kh¡, r§t, qu¡, lm..), v½ dö: rân r²n, tho«n thot, löp xöp, lung linh, lªp cªp, thong th£... Ngo i ra cán câ thº l ëng tø ð d¤ng l¡y hâa: u ÷a, lom khom, ngªp ngøng, gªt gò, vt v´o... V dò l t½nh tø hay ëng tø th¼ tø t÷ñng h¼nh ·u ÷ñc c§u t¤o ð d¤ng l¡y v do â l a ti¸t, kh¡c vîi tø t÷ñng thanh câ thº câ ìn ti¸t. Tr¶n thüc t¸ tø t÷ñng h¼nh c ng a ti¸t th¼ c ng câ t½nh t÷ñng h¼nh cao: v½ dö: gªt gò → gªt g gªt gò, vt v´o → vt va vt v´o, lóc lc → lóc la lóc lc... Tø t÷ñng h¼nh công câ kh£ n«ng l m c¡c th nh ph¦n c¥u ti¸ng Vi»t, °c bi»t khi k¸t hñp vîi ëng tø dò ùng tr÷îc hay ùng sau luæn l th nh tè phö cho ëng tø l m th nh tè ch½nh (c÷íi ng°t ngh³o = ng°t ngh³o c÷íi...). N¸u c«n cù v o b£n ch§t tø lo¤i th¼ ta câ hai tiºu lo¤i tø t÷ñng h¼nh: tø t÷ñng h¼nh câ gèc l t½nh tø mæ t£ h¼nh £nh, d¡ng i»u v tø t÷ñng h¼nh câ câ gèc l ëng tø (tr¶n thüc t¸ khi ¢ t÷ñng h¼nh ·u câ b£n ch§t t½nh tø) nhí cì ch¸ l¡y hâa m trð th nh tø t÷ñng h¼nh: khom → lom khom, vt → vt v´o, gªt → gªt gò... So vîi tø t÷ñng h¼nh 2
t½nh tø, tø t÷ñng h¼nh ëng tø câ ph¦n sèng ëng hìn, do â m h¼nh £nh công ëng hìn. Nh÷ vªy, x²t v· °c iºm ngú ¥m (c§u t¤o chõ y¸u theo ph÷ìng thùc l¡y ¥m) công nh÷ ngú ngh¾a (mèi d¥y li¶n h» ¥m ngh¾a t÷ìng èi rã r ng, t½nh cö thº v· ngh¾a ch÷a m§t i, ë kh¡i qu¡t v· ngh¾a cõa tø ch÷a cao) ta ·u th§y bë phªn tø n y phò hñp vîi °c iºm ph¡t ¥m v °c iºm t÷ duy cö thº, h¼nh £nh cõa tr´ m¨u gi¡o. Trong h» thèng tø vüng ti¸ng Vi»t tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh công thº hi»n vai trá h¸t sùc ëc ¡o. Vai trá â cì b£n thº hi»n tr¶n hai ph¤m vi íi sèng kh¡c nhau: íi sèng sinh ho¤t v íi sèng ngh» thuªt. V dò ð ph¤m vi n o, tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh công chùng tä hi»u qu£ giao ti¸p cõa chóng. Ch¿ c¦n l m ph²p so s¡nh sau ¥y câ thº th§y ÷ñc lñi th¸ giao ti¸p cõa vi»c sû döng tø t÷ñng h¼nh t÷ñng thanh trong ho¤t ëng giao ti¸p íi th÷íng: VD 1: Cæ g¡i §y nâi nhä , vøa õ nghe. VD 2: Cæ g¡i §y nâi th¼ th o , vøa õ nghe. Trong v½ dö 2, tø t÷ñng thanh th¼ th o ¢ thay th¸ cho t½nh tø nhä. Theo â, v½ dö 2 s³ câ §n t÷ñng ªm n²t hìn v· mùc ë ¥m thanh ti¸ng nâi cõa cæ g¡i. V d÷íng nh÷, ng÷íi nghe cán c£m th§y nh÷ ang nghe th§y ti¸ng nâi cõa cæ g¡i nå qua tø t÷ñng thanh th¼ th o. VD 3: M§y ngæi nh th§p löp xöp trong ngã h´m. Ta th§y tø löp xöp khæng ch¿ gñi ra ë th§p cõa ngæi nh , m cán cho th§y d¡ng v´ ti¶u i·u, tçi t n cõa chóng núa. Nh÷ vªy, khi sû döng tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh nëi dung thæng tin v· èi t÷ñng ÷ñc mi¶u t£ s³ trð n¶n ªm n²t hìn. §y l lñi th¸ v hi»u qu£ giao ti¸p m nhâm tø n y mang l¤i. i·u â gâp ph¦n l m cho chóng câ mët và tr½ °c bi»t trong h» thèng tø vüng ti¸ng Vi»t. Trong ti¸ng Vi»t th÷íng câ mët sè khuæn v¦n câ gi¡ trà biºu tr÷ng º thº hi»n ngú ngh¾a cõa tø, °c bi»t l t¡c döng gñi thanh, gñi h¼nh. V½ dö: - Khuæn v¦n ²p: biºu tr÷ng cho ëng t¡c thu nhä l¤i, n²n xuèng: ²p, kh²p, n²p, l²p, kµp, xµp, bµp, nµp, dµp,... - Khuæn v¦n um: biºu tr÷ng cho kh¡i ni»m dçn l¤i, chöm l¤i: tóm, töm, xum, xóm, khum, chòm, chóm, chöm, lóm, khóm, nóm, òm,... - Khuæn v¦n i: th÷íng gñi ra nhúng h¼nh £nh nhä b²: li ti, t½ ti,... - Khuæn v¦n oang: th÷íng gñi ra sü lan täa, mð rëng: cho ng, loang, thoang tho£ng, toang,... ¥y ch½nh l c«n cù ngú ¥m trong ti¸ng Vi»t º s£n sinh ra mët m£ng tø °c sc l t÷ñng thanh, v °c bi»t l t÷ñng h¼nh. C«n cù ti¸p theo l düa v o sü ph£n ¡nh thüc t¸ kh¡ch quan trong ngæn ngú v þ ngh¾a biºu vªt cõa tø nâi chung. Ngæn ngú n o công câ tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh, tùc l câ mët bë phªn tø vüng ÷ñc s£n sinh theo cì ch¸ mæ phäng tü nhi¶n. Vªy câ ph£i v¼ th¸ giîi tü nhi¶n h¦u h¸t l gièng nhau n¶n t§t c£ c¡c tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh trong måi ngæn ngú ·u gièng nhau v· h¼nh thùc ngú ¥m? Tr¶n thüc t¸ ngæn ngú l¤i khæng nh÷ v¥. V½ dö, còng mët ¥m thanh m±o k¶u, ng÷íi Vi»t nghe meo meo, ng÷íi Anh l¤i nghe l wrøm wrøm... i·u â chùng tä tø t÷ñng thanh, t÷ñng h¼nh khæng ch¿ ÷ñc s£n sinh theo cì ch¸ mæ phäng nhúng g¼ câ s®n m l mæ phäng tü nhi¶n theo c£m nhªn t÷ duy cõa tøng d¥n tëc. Do â câ thº kh¯ng ành ¥y l lîp tø °c tr÷ng cho b£n sc d¥n tëc hìn c£. Vîi vi»c mang l¤i nhúng hi»u qu£ ëc ¡o trong giao ti¸p, tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh n¸u ÷ñc ành h÷îng ph¡t triºn ð tr´ m¨u gi¡o, câ thº gióp tr´ h¼nh th nh v ph¡t triºn líi nâi ngh» thuªt, t¤o cho tr´ câ cì hëi l¾nh hëi cuëc sèng trong nhúng giai i»u, h¼nh £nh 3
ngæn ngú sèng ëng v °c sc. Líi nâi ngh» thuªt l kh¡i ni»m ÷ñc c¡c nh gi¡o döc m¦m non quan ni»m l nhúng líi nâi câ t½nh ch§t thì mëng, biºu c£m, gi u ¥m thanh, nh¤c i»u, gi u t½nh h¼nh t÷ñng th÷íng câ ð trong c¡c t¡c ph©m ngh» thuªt ngæn tø. 2.2 Kh£ n«ng t½ch lôy tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh cõa tr´ m¨u gi¡o lîn Tuêi m¨u gi¡o lîn bt ¦u manh nha h¼nh th nh kiºu t÷ duy trøu t÷ñng, kh¡i qu¡t. N¸u ch¿ câ kiºu t÷ duy trüc quan h¼nh t÷ñng th¼ s³ khæng ¡p ùng ÷ñc nhu c¦u nhªn thùc ang ph¡t triºn ð tuêi m¨u gi¡o lîn. Cho n¶n b¶n c¤nh vi»c ph¡t triºn t÷ duy trüc quan h¼nh t÷ñng v¨n m¤nh m³ nh÷ tr÷îc ¥y, cán c¦n ph£i ph¡t triºn th¶m mët kiºu t÷ duy trüc quan h¼nh t÷ñng mîi: t÷ duy trüc quan - sì ç. Nhí câ kiºu t÷ duy n y, tr´ câ kh£ n«ng ph£n ¡nh nhúng mèi li¶n h» tçn t¤i kh¡ch quan, khæng bà phö thuëc v o h nh ëng hay þ muèn chõ quan cõa b£n th¥n ùa tr´. Kiºu t÷ duy n y giú l¤i nhúng mèi li¶n h» kh¡ch quan, gióp tr´ ph£n ¡nh kh¡i qu¡t v· sü vªt, cho ph²p tr´ i s¥u v o nhúng mèi quan h» phùc t¤p cõa sü vªt, v mð ra kh£ n«ng nh¼n th§y ÷ñc b£n ch§t cõa sü vªt m t÷ duy trüc quan h¼nh t÷ñng khæng cho ph²p nh¼n th§y. ¥y l d¤ng trung gian qu¡ ë º chuyºn tø kiºu t÷ duy h¼nh t÷ñng l¶n mët kiºu t÷ duy mîi, kh¡c v· ch§t: t÷ duy læg½c (t÷ duy trøu t÷ñng). Kiºu t÷ duy trøu t÷ñng s³ ph¡t triºn m¤nh m³ ð lùa tuêi håc sinh. Nh÷ng ngay tø tuêi m¨u gi¡o lîn ¢ câ thº xu§t hi»n nhúng y¸u tè cõa nâ. Trong thíi gian n y, tr´ bt ¦u hiºu r¬ng câ thº biºu thà mët sü vªt hay mët hi»n t÷ñng n o â b¬ng nhúng k½ hi»u kh¡c, °c bi»t l b¬ng tø ngú. C¡c chuy¶n gia t¥m l½ håc tr´ em ·u kh¯ng ành r¬ng c£ t÷ duy trüc quan h nh ëng l¨n t÷ duy trüc quan h¼nh t÷ñng ·u li¶n h» mªt thi¸t vîi ngæn ngú. Muèn ngæn ngú trð th nh ph÷ìng ti»n chõ y¸u cõa t÷ duy m khæng c¦n ph£i sû döng trüc ti¸p ¸n h nh ëng v biºu t÷ñng tr´ c¦n ph£i l¾nh hëi c¡c kh¡i ni»m m lo i ng÷íi t¤o ra. Do cì ch¸ mæ phäng h¼nh £nh, ¥m thanh cõa sü vªt, hi»n t÷ñng n¶n tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh r§t phò hñp vîi giai o¤n trung gian giúa kiºu t÷ duy h¼nh t÷ñng v t÷ duy læg½c. Bði l³ tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh công thº hi»n t½nh trung gian giúa c¡i cö thº, h¼nh t÷ñng vîi c¡i kh¡i qu¡t trøu t÷ñng (do ngæn ngú mang b£n ch§t kh¡i qu¡t v trøu t÷ñng) r§t rã n²t. Sü g°p gï n y giúa tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh vîi kiºu t÷ duy trüc quan h¼nh t÷ñng mîi cõa tr´ m¨u gi¡o lîn 5-6 tuêi hùa hµn kh£ n«ng ti¸p thu, l¾nh hëi lîp tø n y. Tr´ m¨u gi¡o lîn b÷îc ¦u ¢ bi¸t kh£o s¡t v mæ t£ èi t÷ñng câ tr¼nh tü, kh¡ k¾ l÷ïng, ¦y õ v ¤t chu©n cõa lo i ng÷íi v· èi t÷ñng. Nhí nhúng h nh ëng nhªn c£m, tr´ câ thº so s¡nh, èi chi¸u nhúng °c iºm, thuëc t½nh cõa èi t÷ñng muæn h¼nh muæn v´, tø â l m t i li»u, l m nëi dung cho nhúng di¹n ¤t b¬ng líi nâi cõa m¼nh. Tr½ t÷ðng t÷ñng th÷íng xuy¶n, bay bêng, rëng khp l mët i·u ki»n thuªn lñi º tr´ m¨u gi¡o lîn ti¸p thu tø t÷ñng thanh v t÷ñng h¼nh, °c bi»t l tø t÷ñng h¼nh. Vîi cì ch¸ nh¥n hâa trong c¡ch t÷ðng t÷ñng cõa tr´, nhúng tø t÷ñng thanh, t÷ñng h¼nh v· con ng÷íi cán câ thº ÷ñc tr´ g¡n cho sü vªt, hi»n t÷ñng phi nh¥n. Ch¯ng h¤n nh÷, tr´ mi¶u t£ giång chim the th², ho°c chó g con b³n l³n... ¥y l mët i·u h¸t sùc thó và v r§t g¦n vîi t÷ duy cõa c¡c nh thì. T¼nh c£m th©m m¾ cõa tr´ lóc n y công ph¡t triºn. Qua c¡c ti¸t håc ngh» thuªt t¤o h¼nh, ¥m nh¤c, t¼m hiºu mæi tr÷íng xung quanh... tr´ d¦n nhªn thùc v· c¡i µp tü nhi¶n, h i háa v· bè cöc, sp x¸p trong gia ¼nh v lîp håc. Tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh s³ vøa l cæng cö º tr´ nhªn thùc th¸ giîi kh¡ch quan vøa l k¸t qu£ cõa sü nhªn thùc â. Tø t÷ñng thanh v tø t÷ñng h¼nh ·u câ iºm t÷ìng çng. Ð chóng ch÷a ho n to n m§t i t½nh l½ do giúa ¥m thanh v þ ngh¾a. i·u â công çng ngh¾a vîi mùc ë kh¡i qu¡t, trøu t÷ñng cõa chóng ch÷a cao, khæng ái häi ng÷íi ti¸p nhªn ph£i huy ëng nhi·u 4
¸n kh£ n«ng t÷ duy trøu t÷ñng, kh¡i qu¡t hâa. M°t kh¡c, t½nh gñi thanh, gñi h¼nh v· hi»n thüc kh¡ch quan l¤i l mët lñi th¸ cõa chóng. ¥y ch½nh l ti·n · v cì hëi º con ng÷íi ph¡t huy t÷ duy h¼nh t÷ñng, kh£ n«ng li¶n t÷ðng, so s¡nh, tr½ t÷ðng t÷ñng bay bêng, s¡ng t¤o. i·u n y gi£i th½ch v¼ sao chóng xu§t hi»n nhi·u trong ngæn ngú ngh» thuªt, mët phong c¡ch ngæn ngú gi u t½nh h¼nh t÷ñng v t½nh biºu c£m. Nh÷ vªy, n¸u chóng ÷ñc vªn döng hñp l½ trong giao ti¸p íi sèng s³ l m cho líi nâi ÷ñc trau chuèt th¶m v· m°t h¼nh thùc v §n t÷ñng, s¥u sc, sinh ëng hìn v· m°t nëi dung. Do vªy vîi °c iºm t¥m sinh l½ cõa m¼nh, tr´ m¨u gi¡o lîn ho n to n th½ch hñp ti¸p nhªn vèn tø n y. Tr¶n ¥y l nhúng gñi þ cán sì l÷ñc v· kh£ n«ng ph¡t triºn tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh cho tr´ m¨u gi¡o lîn. Hy vång, vîi láng y¶u tr´ công nh÷ t¼nh y¶u ti¸ng Vi»t, c¡c cæ gi¡o m¦m non s³ t¼m ÷ñc nhúng c¡ch thùc gióp tr´ l¾nh hëi v t½ch lôy vèn tø ëc ¡o n y. 2.3 V§n · ph¡t triºn tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh cho tr´ m¨u gi¡o Ph¡t triºn tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh cho tr´ m¨u gi¡o l qu¡ tr¼nh t¡c ëng gi¡o döc câ þ thùc cõa c¡c nh s÷ ph¤m nh¬m khìi dªy v ph¡t huy ð tr´ nhúng ti·m n«ng v· sü l¾nh hëi v sû döng c¡c tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh trong giao ti¸p. Quan iºm ph¡t triºn ph£i luæn bao gçm c£ sü ph¡t triºn v· l÷ñng v ch§t, trong â · cao sü ph¡t triºn v· ch§t, xem â mîi l i·u c«n b£n cõa c£ mët qu¡ tr¼nh vªn ëng v ph¡t triºn. Tuy nhi¶n â l v· m°t l½ thuy¸t, cán tr¶n thüc t¸ sü ph¡t triºn v· ch§t c¦n c£ mët qu¡ tr¼nh l¥u d i, khæng d¹ d ng ph¡t hi»n, nh§t l sü ho n thi»n v ph¡t triºn cõa t÷ duy con ng÷íi. Câ thº ti¸n h nh nhúng t¡c ëng s÷ ph¤m ð giai o¤n tuêi n y, nh÷ng ph£i ñi ¸n giai o¤n lùa tuêi sau mîi th§y hi»u nghi»m. Do â khæng thº ái häi træng th§y ngay ÷ñc sü ph¡t triºn v· ch§t trong vi»c tr´ l¾nh hëi, sû döng tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh nâi ri¶ng v ti¸p thu ngæn ngú nâi chung. Nh÷ vªy, ta c¦n ph£i hiºu sü ph¡t triºn v· ch§t mët c¡ch linh ho¤t hìn. Vîi ë tuêi m¨u gi¡o, ch÷a thº ái häi tr´ ph£i thªt sü hiºu h¸t ngh¾a cõa nhúng tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh mët c¡ch ch½nh x¡c nh÷ tø iºn v s¥u sc theo ngh¾a chuyºn gn vîi v«n c£nh, çng thíi công khæng y¶u c¦u tr´ ph£i dòng chóng thªt linh ho¤t, biºu c£m. Muèn ÷ñc vªy, sau khi t¡c ëng, ta c¦n ki¶n nh¨n chí ñi ð nhúng giai o¤n tuêi sau. Cán vîi ë tuêi n y, ch¿ c¦n tr´ hùng thó, y¶u th½ch vi»c nghe, nâi tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh, câ þ th½ch sû döng c ng nhi·u lîp tø n y v o trong giao ti¸p c ng tèt. Nâi c¡ch kh¡c chóng tæi muèn th§y ð tr´ câ mët sü nh¤y c£m, hùng thó, say s÷a hìn h¯n khi nghe v nâi c¡c tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh. ¥y công câ thº coi l mët sü ph¡t triºn v· ch§t! Trong khi sû döng lîp tø n y, tr´ câ thº mc nhúng sai sât, ch¯ng h¤n g¡n sai tø vîi èi t÷ñng nh÷ suèi bi bæ, em b² râc r¡ch... th¼ câ thº i·u ch¿nh d¦n d÷îi sü h÷îng d¨n cõa ng÷íi lîn. Câ nhi·u h÷îng º ph¡t triºn tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh. Thüc ch§t vi»c ph¡t triºn d¤ng tø n y v¨n l mð rëng v cung c§p vèn tø cho tr´. Do vªy câ thº düa v o nhúng bi»n ph¡p truy·n thèng º ph¡t triºn vèn tø cho tr´ nh÷ h÷îng d¨n tr´ quan s¡t, cho tr´ xem tranh, sû döng ç chìi, sû döng trá chìi håc tªp, v c¡c bi»n ph¡p dòng líi. Tuy nhi¶n, ð ¥y chóng tæi khæng tªp trung v o nhúng bi»n ph¡p cö thº m ch¿ · xu§t nhúng h÷îng câ thº triºn khai ÷ñc vi»c ph¡t triºn vèn tø °c sc n y ð tr´ m¨u gi¡o lîn nâi ri¶ng v tr´ m¨u gi¡o nâi chung. Vîi ph÷ìng ph¡p t½ch hñp hi»n nay trong gi¡o döc tr´ tr÷îc tuêi tîi tr÷íng chóng tæi nhªn th§y ho¤t ëng n o công câ nhi·u ti·m n«ng v ÷u th¸ nh§t ành º thüc hi»n c¡i ½ch m chóng tæi ang °t ra. èi vîi nhúng ho¤t ëng l m quen vîi mæi tr÷íng xung quanh hay ho¤t ëng l m quen vîi sè ho°c ¥m nh¤c, t¤o h¼nh, ph¡t triºn ngæn ngú nâi chung v ph¡t triºn tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh nâi ri¶ng l ho n to n 5
kh£ thi. Cán èi vîi ho¤t ëng cho tr´ l m quen vîi v«n håc th¼ ph¡t triºn vèn tø n y n¶n ÷ñc þ thùc mët c¡ch th÷íng xuy¶n hìn. Khi ÷ñc nghe thì v håc thuëc thì, tr´ s³ ti¸p nhªn vèn tø nâi chung v tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh nâi ri¶ng theo h÷îng thö ëng, ngh¾a l tr´ câ thº thuëc l u l u do nhúng y¸u tè v¦n luªt cõa thì qui ành trong khi ch÷a thªt hiºu h¸t ngh¾a cõa tø v c¥u thì â. Cán khi nghe truy»n kº cho ¸n khi kº l¤i ÷ñc c¥u chuy»n â b¬ng tr½ nhî cõa m¼nh, tr´ ¢ ph¦n n o hiºu ÷ñc tø ngú trong c¥u chuy»n v nm ÷ñc mët v i c¡ch di¹n ¤t º kº l¤i c¥u chuy»n â. Chóng tæi cho r¬ng vi»c ti¸p nhªn vèn tø nâi chung v tø t÷ñng h¼nh t÷ñng thanh nâi ri¶ng trong c¡c ho¤t ëng l m quen vîi truy»n s³ l c¡ch mð rëng vèn tø theo h÷îng t½ch cüc v tr´ s³ câ ph¦n chõ ëng hìn khi t½ch lôy vèn tø. Cho dò ph¡t triºn theo h÷îng n o hay sû döng ph÷ìng ph¡p g¼ i ch«ng núa th¼ v¨n c¦n nh§n m¤nh vai trá cõa cæ gi¡o m¦m non trong c¡ch ho¤t ëng ch«m sâc v gi¡o döc tr´ m¨u gi¡o. Vai trá cõa c¡c cæ trong vi»c ph¡t triºn tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh cho tr´ công khæng ph£i l mët ngo¤i l». N¸u c¡c cæ þ thùc ÷ñc vi»c ph¡t triºn vèn tø n y cho tr´ l quan trång, l c¦n thi¸t, th¼ thüc ti¹n ch«m sâc tr´ sinh ëng h ng ng y s³ m¡ch b£o c¡c cæ n¶n an xen vi»c ph¡t triºn vèn tø n y ð ¥u v ð lóc n o th¼ hi»u qu£. V½ dö công l cho tr´ l m quen vîi mæi tr÷íng xung quanh, trong khi cæ cho tr´ quan s¡t hoa qu£, c¥y l¡, cæ câ thº dòng líi mi¶u t£ gióp tr´ tri gi¡c s¥u hìn v· èi t÷ñng. V trong líi mi¶u t£ â, cæ khæng bä qua cì hëi sû döng tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh nh÷ : vä cõa qu£ dùa r§t s¦n sòi , c¡nh hoa khi g°p giâ th¼ th÷íng rung rinh v¨y ch o. . . Kº chuy»n v d¤y tr´ kº chuy»n công vªy. V½ nh÷ trong c¥u chuy»n B¡c g§u en v hai chó thä câ nhúng o¤n mi¶u t£ v· c£nh m÷a giâ, cæ câ thº th¶m tø t÷ñng h¼nh t÷ñng thanh nh÷ m÷a s¦m sªp , giâ o o... ; trong truy»n Qu£ t¡o, khi mi¶u t£ v· c¡c chi ti¸t nh¥n vªt cæ gi¡o câ thº th¶m nhúng tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh sao cho phò hñp vîi °c iºm cõa nh¥n vªt â nh÷: ti¸ng qu¤ th¼ kh n kh n, nh½m th¼ træng xò x¼, ti¸ng b¡c G§u th¼ çm çm. . . Khi th÷íng xuy¶n ÷ñc ti¸p xóc vîi tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh trong måi ho¤t ëng vui chìi công nh÷ håc tªp chc chn tr´ m¨u gi¡o s³ t½ch lôy v sû döng ÷ñc nhi·u vèn tø n y hìn. 3 K¸t luªn N¸u ti¸p thu ÷ñc vèn tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh th¼ h÷îng ph¡t triºn t÷ duy v giao ti¸p ð tr´ công câ nhúng n²t °c bi»t, nâ khæng mð rëng theo chi·u rëng nh÷ danh tø, m nâ h÷îng v· chi·u s¥u. Tr´ câ i·u ki»n suy ngh¾ v §n t÷ñng s¥u hìn v· sü vªt, hi»n t÷ñng; çng thíi tr´ công câ mët vèn tø °c sc, ëc ¡o º mi¶u t£ chóng. Câ thº nâi nhí lîp tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh, tr´ nhªn di»n ÷ñc v´ µp v t¥m hçn cõa t¤o vªt, º tø â ho m¼nh hìn vîi thi¶n nhi¶n,... vîi chim l½u lo, giâ o o, m¥y lúng thúng, n ki¸n bá ngo¬n ngh±o, c nh l¡ xæn xao, r¼ r o, nhúng m¡i nh nh§p nhæ, nhúng con ÷íng ghªp gh·nh, m§p mæ... Nhí th¸, tr´ khæng nh¼n sü vªt vîi nhúng thanh ¥m v d¡ng v´ væ hçn núa m t§t c£ trð n¶n sèng ëng v câ linh hçn hìn bao gií h¸t. Do â tø t÷ñng h¼nh, t÷ñng thanh khæng ch¿ gióp tr´ nhªn thùc v· sü vªt, hi»n t÷ñng m cán gióp tr´ ph¡t triºn t¼nh c£m vîi nhúng sü vªt ÷ñc mi¶u t£ b¬ng lîp tø n y. Câ vèn tø §y tr´ s³ trð n¶n tinh t¸ hìn trong quan s¡t v mi¶u t£ sü vªt. TI LIU THAM KHO [1] L¶ A (Chõ bi¶n), 2005. Ph÷ìng ph¡p d¤y håc ti¸ng Vi»t. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. [2] o Thanh m, 1997. Gi¡o döc håc m¦m non, Tªp I, II, III. Nxb ¤i håc Quèc 6
gia H Nëi. [3] Nguy¹n Huy C©n, 2001. Tø ho¤t ëng ¸n ngæn ngú tr´ em. Nxb ¤i håc Quèc gia H Nëi. [4] é Húu Ch¥u, 1981. Tø vüng- ngú ngh¾a ti¸ng Vi»t. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. [5] Ngæ Cæng Ho n, 1993. T¥m l½ håc tr´ em. Bë Gi¡o döc v o t¤o, H Nëi. [6] Hç Lam Hçng, 2002. Nhúng °c iºm t¥m l½ cõa ho¤t ëng ngæn ngú trong ho¤t ëng kº chuy»n cõa tr´ m¨u gi¡o. Luªn ¡n ti¸n s¾ T¥m l½ håc, H Nëi. [7] Nguy¹n Xu¥n Khoa, 1981. Ph¡t triºn n«ng lüc ho¤t ëng líi nâi trong vi»c d¤y ti¸ng Vi»t ð nh tr÷íng. T¤p ch½ Ngæn ngú sè 3-4. [8] Ho ng Ph¶ (chõ bi¶n), 2001. Tø iºn Ti¸ng Vi»t. Nxb N®ng, Trung t¥m tø iºn håc, H Nëi - N®ng. [9] Nguy¹n Ngåc San, 2003. Ti¸ng Vi»t làch sû. Nxb ¤i håc S÷ ph¤m H Nëi. [10] F. De. Saussure, 1973. Gi¡o tr¼nh ngæn ngú håc ¤i c÷ìng. Nxb Khoa håc X¢ hëi, H Nëi. [11] inh Hçng Th¡i, 2005. Gi¡o tr¼nh ph÷ìng ph¡p ph¡t triºn líi nâi tr´ em. Nxb ¤i håc S÷ ph¤m H Nëi. [12] Nguy¹n Nh÷ Þ (Chõ bi¶n), 1998. Tø iºn gi£i th½ch thuªt ngú ngæn ngú håc. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. ABSTRACT To develop pictographic and onomatopoeic words for 5-6 year old children It's important for children to develop pictographic and onomatopoeic words. 5-6 year old children can absolutely compprehend and use these word-groups. But in reality in early childhood Education, the children's ability hasn't yet been paid attentions to. Ex- panding children's vocabulary is a advantagous condition for communication and thought. Moreover, because of characteristics of pictographic and onomatopoeia words, tendencies of thought and communication are distinguished, namely not more expanding as nouns but more deepening as adjectives. Children can think more deeply and have impressions about things and phenomena, and concurrently they also gain distinguished vocabulary. We say that these word groups make the world in children's eyes more beautiful, interest- ing and soulful. Since when, children mix with the environment around them, such as with a carol or a bird, the rain impetuously, a strolling cloud, zigzag ant - herd , the tumult and whisper of foliage, going up and down roofs, etc. Also it means that pictographic and onomatopoeia words help children not only to be aware of things and phenomena but also elicit affection towards them by using these word groups to describe things. Thanks to these words children's sentences refine on observation and describings. 7