Phê phán kinh tế học hàn lâm - Nguyễn Đôn Phước (dịch)

Tác phẩm dịch DC-11<br /> <br /> Phê phán kinh tế học hàn lâm<br /> Wassily Leontief<br /> Nguyễn Đôn Phước dịch<br /> <br />  <br />  <br /> <br /> © 2010 Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách<br /> Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> Tác phẩm dịch DC-11<br /> <br /> Phê phán kinh tế học hàn lâm<br /> Wassily Leontief(*)<br /> Nguyễn Đôn Phước dịch<br /> <br />  <br />  <br />  <br />  <br />  <br />  <br />  <br />  <br /> <br /> Quan điểm được trình bày trong bài viết này là của (các) tác giả và không nhất thiết<br /> phản ánh quan điểm của dịch giả hoặc VEPR.<br /> <br />  <br />  <br />                                                             <br /> <br /> (*) Trích tạp chị Science, vol. 217, n0 4555, July 9, 1982 Nguồn : phần I (Textes) trong Wassily Leontief, textes et<br /> itinéraires do Bernard Rosier chủ biên, nhà xuất bản La Découverte, Paris, 1986, trang 23-28. .<br /> <br />  <br /> 1 <br />  <br /> <br />  <br />  <br /> <br /> Giới thiệu của người dịch<br /> <br /> Nhà kinh tế lỗi lạc Wassily Leontief (1906-1999) không chỉ<br /> nổi tiếng với phương pháp input-output1 (nhờ đó ông được giải<br /> kinh tế học của Ngân hàng Thụy Điển để tưởng nhớ Alfred Nobel<br /> năm 1973), mà còn có nhiều ảnh hưởng trong một lĩnh vực quan<br /> trọng khác trong sự nghiệp của ông nhờ những đóng góp về khoa<br /> học luận và phương pháp luận kinh tế.<br />  <br /> <br /> Qua cụm bài dịch một số bài viết và trả lời phỏng vấn của ông, chúng tôi bước đầu giới<br /> thiệu với độc giả Việt Nam nói chung, giới nghiên cứu kinh tế nói riêng những quan điểm<br /> chính về lĩnh vực khoa học luận và phương pháp luận kinh tế, hiện chưa được biết tới nhiều ở<br /> Việt Nam. Diễn văn nổi tiếng của ông ở cương vị Chủ tịch Hội kinh tế Mĩ năm 1970 (DC-09)<br /> nay đã trở thành một bài “kinh điển”. Trả lời cuộc phỏng vấn dài (DC-10) là dịp để ông trình<br /> bày hành trình trí thức của một nhà kinh tế từng trải qua những biến động lịch sử của thế kỉ<br /> XX, với một tư duy không giáo điều, rộng mở với các ngành khoa học khác, và từ chối sự<br /> chia cắt giả tạo giữa “kinh tế học lí thuyết” và kinh tế học ứng dụng”. Mười hai năm sau bài<br /> diễn văn nổi tiếng trên, ông kiên định “phê phán kinh tế học hàn lâm” (DC-11) và tiếp tục<br /> cảnh báo “tình trạng cân bằng ổn định, dừng và sự cô lập huy hoàng hiện nay của kinh tế học<br /> kinh viện”.<br /> <br />                                                             <br /> 1<br /> <br /> Phương pháp cân đối liên ngành hoặc đầu ra-đầu vào.<br /> <br /> 2 <br />  <br /> <br />  <br />  <br /> <br /> Phê phán kinh tế học hàn lâm<br /> “ Một biểu trưng bi thảm … Những gì các nhà kinh tế bộc lộ rõ ràng nhất là sự tụt hậu trí<br /> tuệ to lớn của bộ môn họ2”. Chủ yếu, bài xã luận này của tuần san kinh tế được biết đến nhất<br /> (Business Week) – khi bình luận các công trình trình bày ở hội nghị năm 1981 của Hội kinh tế<br /> Mĩ – nói rằng “nhà vua cởi truồng”. Nhưng không ai trong số những người tham gia cuộc<br /> trình diễn long trọng và rất được mong muốn này của khoa học kinh tế của Hoa Kì có vẻ như<br /> không biết điều ấy, và những ai biết thì không dám nói.<br /> Hai trăm năm trước, các nhà sang lập kinh tế học hiện đại – Adam Smith, Ricardo,<br /> Malthus và John Stuart Mill – xây dựng một kiến trúc tri thức đồ sộ đặt cơ sở trên ý niệm về<br /> một nền kinh tế quốc gia được xem như một hệ thống tự điều tiết hợp thành bởi một số lớn<br /> những hoạt động khác nhau và nối kết với nhau và, vì thế, phụ thuộc lẫn nhau. Một quan<br /> niệm vững mạnh và phong phú đến độ đã thúc đẩy công trình sáng tạo của Charles Darwin về<br /> lí thuyết tiến hóa.<br /> Ý tưởng trung tâm của điều được gọi là kinh tế học cổ điển được hai kĩ sư đặc biệt có<br /> năng lực toán học : Léon Walras và Vilfredo Pareto thể hiện một cách vô cùng tinh tế bằng<br /> một ngôn ngữ đại số suc tích và đặt tên là “lí thuyết cân bằng chung”. Ngày nay, dưới tên gọi<br /> kinh tế học “tân cổ điển”, lí thuyết này là cốt lõi của chương trình đại học trong đất nước này.<br /> Khi mà chúng ta đã trải qua hết những sự kiện hằng ngày thì các nhà kinh tế lại có khả<br /> năng quy giản chúng thành yếu tố thông tin khó tiếp cận và có tính chuyên môn hơn dành cho<br /> các số liệu thống kê chính thức. Tuy nhiên các thống kê này – do các cơ quan hay doanh<br /> nghiệp thiết lập không vì mục đích khoa học – vẫn còn xa mới đạt đến mức cần thiết cho một<br /> sự hiểu biết cụ thể, chi tiết hơn về cấu trúc và hoạt động của một hệ thống kinh tế hiện đại.<br /> Do, ngay từ đầu, khác với những đồng nghiệp thuộc các khoa học tự nhiên và lịch sử vốn<br /> buộc phải khép mình vào và chấp nhận kỉ luật chặt chẽ của việc tìm kiếm có hệ thống các sự<br /> kiện, các nhà kinh tế phát triển một sự ưa thích không gì cưỡng nổi đối với lập luận mang<br /> tính suy luận. Trong thực tế, rất nhiều nhà kinh tế bước vào bộ môn sau khi đã là chuyên gia<br /> về toán thuần túy hay ứng dụng.<br /> Các tạp chí kinh tế chuyên nghiệp, trang này sang trang khác, đầy dẫy những công thức<br /> toán học dẫn người đọc từ một tập những giả thiết ít nhiều có thể chấp nhận nhưng hoàn toàn<br /> tùy tiện đến những kết luận được xác lập một cách chính xác nhưng thiếu tính xác đáng.<br />                                                             <br /> 2<br /> <br /> Business Week, 18 January 1982, p. 124.<br /> <br /> 3 <br />  <br /> <br />  <br />  <br /> <br /> Không gì bộc lộ rõ hơn sự kinh tởm của đa số các nhà kinh tế trong đại học ngày nay đối<br /> với những cuộc điều tra thực nghiệm có hệ thống bằng những mưu mẹo phương pháp luận<br /> được họ vận dụng để né tránh hay chặn đứng việc sử dụng thông tin về những sự kiện cụ thể.<br /> Thay vì xây dựng những mô hình lí thuyết có khả năng bảo tồn bản sắc của hàng trăm, thậm<br /> chí hàng nghìn biến cần thiết cho việc mô tả cụ thể và phân tích một nền kinh tế hiện đại, họ<br /> ưu tiên vận dụng sự “tổng gộp” (aggregation). Thông tin ban đầu, mặc dù chi tiết, bị gộp<br /> thành một số tương đối ít những gói được đặt tên là “tư bản”, “lao động”, “nguyên liệu”, “sản<br /> phẩm trung gian”, “mức giá chung”, v.v. Các gói này sau đó được đưa vào một mô hình,<br /> nghĩa là một hệ phương trình nhỏ mô tả toàn bộ nền kinh tế bằng một số ít biến “tổng gộp”<br /> tương ứng. Thông thường, việc đưa vào này được thực hiện bằng phương pháp “bình phương<br /> bé nhất” hay bằng mọi thủ tục tương tự cho phép điều chỉnh các dữ liệu trên một đường biểu diễn.<br /> Một ví dụ điển hình về một “hàm sản xuất” lí thuyết nhằm mô tả quan hệ giữa, ví dụ, giá<br /> trị sản xuất sắt y1 và những lượng của bốn đầu vào khác nhau y 2 , y 3 , y 4 , y 5 cần thiết để<br /> sản xuất sắt được mô tả, chẳng hạn, như sau3 :<br /> y1 P1 = a1 G 2<br /> <br /> P1<br /> <br /> ÷ ( 1 − a1 ) G 3<br /> <br /> P1<br /> <br /> với :<br /> − G 2 = [ a2 y2<br /> <br /> P2<br /> <br /> − G 3 = [ a3 y 4<br /> <br /> P3<br /> <br /> ÷ (1 − a2 ) y 4<br /> <br /> ÷ ( 1 − a3 ) y 5<br /> <br /> P2<br /> <br /> ] 1/ P2<br /> <br /> ]<br /> <br /> P3 1/ P3<br /> <br /> hay cách khác :<br /> ln G 2 = 1 / 2 ln y 2 ÷ 1 / 2 ln y 3<br /> <br /> ln G 3 = 1 / 2 ln y 4 ÷ 1 / 2 ln y 5<br /> hay cuối cùng là :<br /> ln y1 = a1 ln G 2 ÷ ( 1 − a1 ) ln G 3<br /> <br /> Yêu cầu một giám đốc nhà máy sản xuất sắt hay một chuyên gia luyện kim những thông<br /> tin về trị số của sáu tham số trong sáu phương trình trên là một điều vô nghĩa. Do đó, trong<br /> khi nhãn hiệu gán cho các biến và tham số tượng trưng của các phương trình lí thuyết có xu<br />                                                             <br /> 3<br /> <br /> J. R. Christensen, D. W. Jorgenson, L. J. Lau, « Transcendential Logarithmic Production Functions », Review<br /> oi Economic Studies, vol. 35, n0 28, 1972.<br /> <br /> 4 <br />  <br /> <br />