PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN DIỆN TÍCH BỎNG

Chia sẻ: Kim Tuyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

552
lượt xem 83
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bỏng là tình trạng tổn thương gây ra bởi sức nhiệt, hóa chất, bức xạ, điện năng. Thông thường các tổn thương này chỉ ở mức da, nhưng cũng có gặp tổn thương bỏng sâu đến tận các tổ chức dưới da như gân, cơ, xương, mạch máu, thần kinh,… Việc chẩn đoán diện tích bỏng có ý nghĩa khá quan trọng, giúp tiên lượng và đinh hướng điều trị kịp thời. Có nhiều cách chẩn đoán diện tích bỏng khác nhau, và được sử dụng phối hợp một cách linh hoạt để có thể xác định một cách...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN DIỆN TÍCH BỎNG

Câu 1: PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN DIỆN TÍCH BỎNG Ngô Minh Thắng- LớpDY1B I. Đại cương: Bỏng là tình trạng tổn thương gây ra bởi sức nhiệt, hóa chất, bức xạ, điện năng. Thông thường các tổn thương này chỉ ở mức da, nhưng cũng có gặp tổn thương bỏng sâu đến tận các tổ chức dưới da như gân, cơ, xương, mạch máu, thần kinh,… Việc chẩn đoán diện tích bỏng có ý nghĩa khá quan trọng, giúp tiên lượng và đinh hướng điều trị kịp thời. Có nhiều cách chẩn đoán diện tích bỏng khác nhau, và được sử dụng phối hợp một cách linh hoạt để có thể xác định một cách nhanh và chính xác nhất diện tích vùng bị tổn thương. Bình thường, diện tích da của cơ thể khoảng 14000 – 16000 cm2 đối với người trưởng thành, với trẻ em thì diện tích da được xác định theo lứa tuổi như sau: Trẻ sơ sinh: 2500cm2 Trẻ 1 tuổi: 3000cm2 Trẻ 2 tuổi: 4000cm2 Trẻ 3 tuổi: 5000cm2 Trẻ 4-6 tuổi: 6000cm2 Trẻ 7-8 tuổi: 8000cm2 Trẻ 9-15 tuổi: số tuổi + 000 II. Các cách xác định diện tích bỏng: Diện tích tổn thương được tính và quy ra thành tỉ lệ phần trăm so với tổng diện tích da, được phép sai sót 3 – 5 %. Có 3 phương pháp chính hay dùng để xác định diện tích bỏng: 1. Phương pháp Blokhin: Sử dụng chính bàn tay của bệnh nhân: - Quy ước: 1 gan tay hoặc 1 mu tay của bệnh nhân (khi khép các ngón) tương đương 1% - Tính diện tích các vùng tổn thương trên cơ sở so sánh với diện tích này - Thường áp dụng cho các trường hợp bỏng nhỏ, rải rác. 2. Phương pháp Walace (Phương pháp con số 9): Vùng Tỉ lệ diện tích Vùng Tỉ lệ diện tích - Đầu mặt cổ 9% - 1 chi trên 9% - Thân trước 18% - 1 đùi 9% - Thân sau 18% - 1 cẳng chân + 9% - Vùng sinh dục 1% bàn chân
3. Phương pháp của Lê Thế Trung (Phương pháp 1:3:6:9): - Các vùng có diện tích 1%: - Các vùng có diện tích 6%: + 1 gan hoặc mu tay + Cẳng chân + cổ + Hai mông + gáy - Các vùng có diện tích 9%: + sinh dục hoặc tầng sinh môn + 1 chi trên + 1 đùi - Các vùng có diện tích 3%: + 1 đầu mặt cổ + Da đầu có tóc + Mặt - Các vùng có diện tích 18%: + Cẳng tay + Thân trước + Cánh tay + Thân sau (gồm cả 2 mông) + Bàn chân + 1 chi dưới Riêng đối với Trẻ em, do từng phần cơ thể phát triển không đều nhau, nên hay dùng phương pháp Blokhin hoặc bảng tính sẵn như sau: Vùng 1 tuổi 5 tuổi 10 tuổi 15 tuổi Đầu mặt 17 (-4) 13 (-3) 10 (-2) 8 Hai đùi (-4) 13 (+3) 16 (+2) 18 (+1) 19 Hai cẳng chân (-3) 10 (+1) 11 (+1) 12 (+1) 13 III. Cách ghi chẩn đoán bỏng: Tác nhân bỏng - Diện tích bỏng (Diện tích bỏng sâu) Bỏng Biến chứng, Thời gian Độ bỏng - Vị trí bỏng Ví dụ: Ống xả xe máy – 80 cm2 (50 cm2) Bỏng Bội nhiễm Ngày thứ 3 Độ III, IV - Cẳng chân T
Câu 2: PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN ĐỘ SÂU CỦA BỎNG THEO LÊ THẾ TRUNG Ngô Minh Thắng- LớpDY1B I. Đại cương: Bỏng là tình trạng tổn thương gây ra bởi sức nhiệt, hóa chất, bức xạ, điện năng. Thông thường các tổn thương này chỉ ở mức da, nhưng cũng có gặp tổn thương bỏng sâu đến tận các tổ chức dưới da như gân, cơ, xương, mạch máu, thần kinh,… Tùy thuộc vào các tác nhân gây bỏng khác nhau, thời gian tác động lên vị trí tổn thương khác nhau, mà mức độ sâu của tổn thương cũng là khác nhau. Việc xác định được độ sâu của tổn thương bỏng là rất cần thiết trong định hướng điều trị và tiên lượng. Có nhiều phương pháp chẩn đoán độ sâu của tổn thương bỏng khác nhau, nhưng chung quy lại, bao gồm hai mức độ chính là bỏng nông và bỏng sâu. Từ 2 độ này, có nhiều cách phân chia các mức độ nhỏ hơn. Trong đó: - Bỏng nông: Các tổn thương chỉ ở lớp biểu bì, hoặc tối đa đến lớp trung bì nông, việc hồi phục chủ yếu nhờ vào quá trình biểu mô hóa của các thành phần còn lại của da (TB mầm, TB biểu mô ống tuyến,…), nên có thể tự liền. - Bỏng sâu: Các tổn thương có thể đến hết lớp da và xuống tận các cơ quan dưới da, nên thường khó tự liền được, và quá trình hồi phục giống như sự liền của 1 vết thương phần mềm. II. Cấu tạo của da: Da gồm có 3 lớp chính là Biểu bì (Epidermis), Trung bì (Dermis) và Hạ bì (Hypodermis): - Biểu bì: là biểu mô lát tầng, bao gồm 4 – 5 lớp, với các lớp chính là lớp mầm, lớp hạt, lớp gai, lớp sừng. - Trung bì: gồm các tổ chức liên kết như nguyên bào sợi, TB sợi, các mạch máu và thần kinh của da, các tuyến mồ hôi và tuyến bã, các sợi tạo keo, sợi chun,…, ngăn cách với biểu bì bởi Màng đáy. - Hạ bì: Gồm các mô liên kết khá lỏng lẻo, chứa nhiều tổ chức mỡ, có mạng mạch máu và thần kinh dưới da. III. Chẩn đoán độ sâu của bỏng theo phương pháp của Lê Thế Trung: Có nhiều cách phân loại độ sâu của bỏng, như phân thành 2 độ, 3 độ, 4 độ, 5 độ, 6 độ. Quan điểm của Gs Lê Thế Trung phân chia độ sâu của bỏng thành 5 độ như sau: 1. Độ I: - Tổn thương chỉ ở lớp nông của biểu bì - Biểu hiện: Da khô, đỏ nề, rát, nóng (điển hình là bỏng nắng), ít khi thấy nốt phỏng nước - Tự khỏi sau khoảng 4 – 5 ngày, bong tróc 1 lớp da mỏng, không để lại sẹo. 2. Độ II: - Tổn thương ở lớp thượng bì, các TB mầm và TB đáy còn nguyên
- Có tình trạng xung huyết mao mạch và thoát huyết tương qua thành mạch trung bì, thấm lên biểu bì gây bóc tách biểu bì thành các nốt phỏng. - Biểu hiện: Đau rát, nốt phỏng vòm mỏng, dịch trong, đáy hồng, ướt, thấm dịch xuất tiết, không chảy máu, có thể hình thành ngay sau khi bị bỏng hoặc sau đó hàng giờ. - Giảm sau 3 – 5 ngày, có thể tự khỏi trong vòng 2 tuần (8 – 13 ngày), không để lại sẹo. 3. Độ III: - Bỏng lan đến phần trung bì, nhưng các phần phụ của da hầu như còn nguyên vẹn. - Được chia thành độ IIIA (trung bì nông) và IIIB (trung bì sâu): Tính chất Độ IIIA – Trung bì nông Độ IIIB – Trung bì sâu Tổ chức học Còn nguyên vẹn các ống lông, tuyến Chỉ còn phần sâu của các tuyến mồ hôi,… mồ hôi Nốt phỏng Vòm dầy, dịch đục, nền đỏ, có thể có Vòm dầy, dịch đục, nền trắng bệch chảy máu. hoặc xám, tím sẫm. Cảm giác đau Vẫn còn Giảm nhưng chưa mất Hoại tử Không có tổ chức hoại tử Có tổ chức hoại tử nhưng chưa có biểu hiện lưới mao mạch tắc. Thời gian khỏi Sau khoảng 3 tuần (15 – 30 ngày) Sau khoảng 4 tuần (30 – 45 ngày) - Khả năng tự liền tổn thương phụ thuộc vào khả năng tồn tại và phát triển của các đảo biểu mô xuất phát từ những phần phụ còn lại của da. Nếu các đảo biểu mô bị hoại tử thứ phát thì mất khả năng tự liền. 4. Độ IV: - Tổn thương lan đến tận hạ bì, các tổ chức biểu mô của da đều bị tổn thương, nên thường không có nốt phỏng mà thể hiện ngay là các tổ chức hoại tử và mất cảm giác đau. - Các phần hoại tử tạo thành một khối đông đặc, nhăn nhúm, ranh giới rõ, mất kiến trúc và hình thể, bên dưới là các mạch máu bị lấp quản, chứa đầy máu đông. - Có 2 loại hoại tử là hoại tử khô và ướt: Tính chất Hoại tử khô Hoại tử ướt Mầu sắc Vàng đỏ hoặc đen Trắng bệch Tính chất Hơi lõm hơn bề mặt da lành Hơi nhô cao hơn bề mặt da lành Dai, thường tạo thành 1 màng cứng Bở, thường dễ cắt gọt, mềm. - Sau 3 – 4 tuần, hoại tử rụng, để lại lớp nền là biểu mô hạt. Hoại tử ướt rụng nhanh hơn hoại tử khô. - Quá trình lành vết thương: Mọc mô hạt, biểu mô hoá bò dần từ mép vào giữa. 5. Độ V: - Tổn thương bỏng toàn bộ lớp da và lan xuống tận các cơ quan, tổ chức dưới da như cân, cơ, gân, khớp, xương, thần kinh, các mạch máu dưới da, các tạng trong bụng, ngực,…
- Hay gặp trong bỏng điện, bỏng do tiếp xúc với kim loại nóng, bỏng Phospho, bỏng do tự thiêu,… - Biểu hiện: + Bỏng cơ: Cơ màu xám hoặc vàng như thịt thui, cắt ra không chảy máu, không co cơ, có thể thấy hoại tử lõm sâu, mao mạch lấp quản, tình trạng hoại tử của cơ. Khi rụng hoại tử có thể gây nhiễm độc toàn thân, chảy máu thứ phát. + Bỏng gân: gần tương tự như bỏng cơ, nhưng thời gian rụng hoại tử lâu hơn. + Bỏng khớp: có thể gây tổn thương viêm khớp, rò khớp, tiêu huỷ sụn khớp, dính khớp, đặc biệt khi rụng hoại tử. + Bỏng xương: thường khó chẩn đoán, xương bị bỏng thường màu vàng hoặc xám đục, không chảy máu, hay gặp là các xương nông sát da, hoại tử rụng muộn + Các biểu hiện tổn thương các cơ quan nội tạng tương ứng khi bị bỏng. - Thường sau khi rụng hoại tử hay để lại các biến chứng khá nặng nề đối với các cơ quan, tổ chức bị bỏng, và tình trạng chảy máu thứ phát, nhiễm khuẩn thứ phát. IV. Một số thông tin liên quan: - Việc chẩn đoán độ sâu của bỏng trên thực tế thường khó chính xác ngay từ đầu, mà phải thường xuyên được bổ sung chẩn đoán trong quá trình điều trị. - Ở các tuyến có chuyên khoa bỏng có thể sử dụng các biện pháp hiện đại như dùng chất màu, dùng chất huỳnh quang, dùng đồng vị phóng xạ, sinh thiết da, siêu âm, chụp CT,… để có thể chẩn đoán mức độ sâu của bỏng một cách nhanh và sớm nhất. - Xác định độ sâu của bỏng có vai trò quyết định đến việc lập kế hoạch điều trị và tiên lượng kịp thời. - Bỏng độ III sâu, IV và V thường khó hoặc không có khả năng tự liền da, nên cần được phẫu thuật ghép da.
Câu 3: CƠ CHẾ BỆNH SINH CỦA SỐC BỎNG Ngô Minh Thắng - Lớp Dy1B I. Đại cương: Shock bỏng là tình trạng suy giảm đột ngột các chức năng quan trọng của cơ thể do tổn thương bỏng gây nên. Đây là trạng thái bệnh lý thường gặp ngay sau khi bị bỏng, hay còn gọi là giai đoạn đầu tiên của bệnh bỏng. Thường shock bỏng hay gặp ở những bệnh nhân có diện tích bỏng rộng và/hoặc có độ sâu bỏng lớn. Bỏng càng rộng và/hoặc độ sâu càng lớn thì tỉ lệ bị shock càng cao, thường diện tích bỏng có thể gây shock tối thiểu là 10%. II. Một số biểu hiện của shock bỏng: Shock bỏng có hai dạng là shock cương và shock nhược. Trong đó: - Shock cương: là biểu hiện trạng thái bù đắp quá mức, thường gặp ở những giờ đầu sau bỏng, hoặc trên những bệnh nhân bỏng nhẹ hoặc vừa. Bệnh nhân có biểu hiện vật vã, kích thích, la hét, M và HA tăng nhẹ, và có hiện tượng trung tâm hoá tuần hoàn. - Shock nhược: thường xuất hiện muộn sau shock cương, tương ứng với tình trạng giảm khối lượng tuần hoàn, nhưng cũng có thể xuất hiện ngay ở những bệnh nhân bỏng nặng và sâu. Bệnh nhân có biểu hiện vật vã kích thích hoặc li bì, HA giảm, Mạch nhanh nhỏ, rối loạn thần kinh thực vật, thiểu niệu hoặc vô niệu; nếu nặng nữa bệnh nhân có thể hôn mê. Shock bỏng thường kéo dài từ vài giờ đến 2 – 3 ngày đầu, với nhiều mức độ khác nhau, thường gây ra các biến chứng như thủng ổ loét đường tiêu hoá, tràn máu phế nang, hội chứng DIC, suy thận cấp,… III. Cơ chế của shock bỏng: Shock bỏng sảy ra do 2 cơ chế sau: 1. Đau đớn quá mức (shock do đau): Do tổn thương rộng làm kích thích các đầu mút nhiều dây thần kinh, từ đó gây hưng phấn rồi ức chế hệ thần kinh trung ương, dẫn đến rối loạn hoạt động toàn bộ các cơ quan và hệ thống, dẫn đến shock 2. Rối loạn tuần hoàn: Có nhiều biểu hiện của RL tuần hoàn như giảm KLTH, rối loạn vi tuần hoàn, tan vỡ hồng cầu,… nhưng tất cả đều dẫn đến một hậu quả chung là thiếu oxy tổ chức, từ đó gây rối loạn hoạt động các cơ quan. 2.1. Cơ chế gây giảm KLTH: - Tổn thương mao mạch, tăng tính thấm thành mạch tại vị trí tổn thương => thoát huyết tương ra khoảng gian bào => phù, nốt phỏng ở vùng tổn thương => làm giảm KLTH chung của cơ thể
- Mất dịch qua vết bỏng: Do da bị tổn thương => không giữ được nước => mất nước do bốc hơi qua vị trí tổn thương => giảm KLTH chung. Ngoài ra, khi bị bỏng còn có thể gây phản ứng toàn thân: sốt, thở nhanh, cũng làm tăng tình trạng mất nước - Lượng nước mất có thể đến 30 – 40%. 2.2. Cơ chế gây rối loạn vi tuần hoàn: Tổn thương bỏng làm kích thích các tận cùng thần kinh, kèm theo là hiện tượng giảm khối lượng tuần hoàn => gây rối loạn vi tuần hoàn tại chỗ và toàn thân, có thể gây ra hội chứng DIC => tắc nghẽn mạch. 2.3. Cơ thế gây tan hồng cầu: Do sức nhiệt trực tiếp, đặc biệt khi bỏng sâu và diện tích lớn Tất cả các cơ chế này đều làm rối loạn hoạt động của các cơ quan, mà quan trọng là hệ tuần hoàn và hệ hô hấp, gây nên tình trạng shock. IV. Phân biệt với shock chấn thương: 1. Giống nhau: đều là shock do giảm KLTH 2. Khác nhau: Tiêu chí Shock Bỏng Shock Chấn thương Thời gian tác động của tác nhân gây shock Dài Ngắn Tình trạng giảm KLTH Từ từ, kéo dài, mất Nhanh, ồ ạt, mất máu huyết tương là chính toàn phần Thiếu máu Không phải do mất Do mất máu máu mà do tan huyết Điều trị nguyên nhân Không phải bằng Bằng phẫu thuật phẫu thuật Tình trạng tiêu huyết Có, rõ ràng, dễ thấy Thường không có Thời gian kéo dài Vài giờ - Vài ngày Thường vài giờ.
Câu 4: Nêu Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng của Shock bỏng? I. Đại cương: Shock bỏng là tình trạng suy giảm đột ngột các chức năng quan trọng của cơ thể do tổn thương bỏng gây nên. Đây là trạng thái bệnh lý thường gặp ngay sau khi bị bỏng, hay còn gọi là giai đoạn đầu tiên của bệnh bỏng. Thường shock bỏng hay gặp ở những bệnh nhân có diện tích bỏng rộng và/hoặc có độ sâu bỏng lớn. Bỏng càng rộng và/hoặc độ sâu càng lớn thì tỉ lệ bị shock càng cao, thường diện tích bỏng có thể gây shock tối thiểu là 10%. II. Triệu chứng lâm sàng: Shock bỏng trải qua hai thời kỳ chính là Shock cương và Shock nhược: 1. Giai đoạn Shock cương: Đây là tình trạng bù đắp quá mức của cơ thể, thường gặp ở bệnh nhân đến sớm, trong những giờ đầu của bỏng. Có 3 biểu hiện chính là rối loạn ý thức, tuần hoàn và hô hấp: - Ý thức: Kích thích, vật vã - Tuần hoàn: HA tăng, PVC tăng, Mạch nhanh (chủ yếu do tăng tiết cathecolamin) - Hô hấp: thở nhanh, sâu. * Diễn biến: - Được điều trị kịp thời, diện tích bỏng không rộng có thể phục hồi - Bỏng nặng, diện tích rộng, sâu chuyển sang shock nhược. * Trong giai đoạn này, triệu chứng quan trọng nhất là rối loạn ý thức và tuần hoàn. 2. Giai đoạn shock nhược: Thường xuất hiện muộn, sau bỏng vài giờ, có biểu hiện rối loạn của một loạt các cơ quan trong cơ thể: - Tâm thần kinh: có thể kích thích hoặc ức chế ngay từ đầu + Vật vã, lo lắng, hốt hoảng, la hét, kêu lạnh, rét run, khát nước + Thờ ơ với ngoại cảnh, li bì, giảm cảm giác đau, nếu nặng có thể hôn mê + Vã mồ hôi, tay chân lạnh,… - Tuần hoàn: + Mạch nhanh, nhỏ, có khi không bắt được có thể rối loạn nhịp tim. + Huyết áp tụt, có khi không đo được da xanh, niêm mạc nhợt. + PVC giảm (do KLTH giảm) - Hô hấp: Nếu shock nặng sẽ rối loạn hô hấp: thở nhanh nông, loạn nhịp thở,… - Tiết niệu: + Thiểu niệu (
+ Màu sắc: vàng trong, đỏ, nâu sẫm (đái ra Hb), mùi khét, mùi sừng cháy - Tiêu hoá: + Nôn, buồn nôn, chướng bụng, rối loạn nhu động đường tiêu hoá + Loét cấp đường tiêu hoá, xuất huyết tiêu hoá. - Thân nhiệt: thường giảm, một số trường hợp sốt cao. * Trong đó quan trọng nhất là các triệu chứng về ý thức, huyết động, rối loạn thần kinh thực vật, và thiểu niệu, vô niệu. III. Cận lâm sàng: thể hiện tình trạng máu cô, rối loạn nước điện giải, rối loạn cân bằng acid base: 1. Máu: - Máu cô: HC tăng, Hematocrit tăng, Hb tăng, BC tăng (do mất huyết tương và tăng huy động HC) - Tan máu: Xuất hiện HC nhỏ, Hb tự do tăng - Rối loạn điện giải: đặc trưng nhất là giảm Na+ kéo theo giảm Cl-, và tăng K+ hệ số K+/Na+ ≥ 1,5 (bình thường 0,5) - Rối loạn cân bằng acid base: chủ yếu là tình trạng nhiễm toan chuyển hoá: Tăng hô hấp (tăng thải CO2); PCO2 máu giảm; pH máu giảm; HCO3- giảm - Rối loạn đông máu: thường có biểu hiện tăng đông, có thể gặp hội chứng DIC - SH: Glucose máu tăng, Protein máu giảm, Ure máu tăng, Creatinin máu tăng, Nitơ máu tăng. 2. Nước tiểu: - Protein niệu (+) - Có HC, BC, trụ niệu, Hb niệu, Urobilin niệu - Tỉ trọng nước tiểu tăng.
Câu 5: Các bước sơ cứu nạn nhân bỏng nhiệt (lửa, nước sôi) ngay sau khi bị bỏng (toàn thân, tại chỗ) và cấp cứu nạn nhân bỏng tại tuyến cơ sở. Bỏng nhiệt rất hay gặp trong sinh hoạt hàng ngày. Nếu được sơ, cấp cứu tốt có thể làm nhẹ mức độ tổn thương, giảm tai biến. Vì thế công tác sơ, cấp cứu nạn nhân bỏng tại tuyến cơ sở là hết sức quan trọng. I. Các bước sơ cứu nạn nhân ngay sau khi bị bỏng: 1. Yêu cầu: + Tiến hành càng nhanh, càng sớm càng tốt. + Không được làm nặng thêm tổn thương. 2. Các bước tiến hành: - Nhanh chóng loại bỏ tác nhân gây bỏng theo nguyên tắc: cách ly nạn nhân với nguồn nhiệt. - Nhanh chóng làm mát vùng bị tổn thương ( thường dùng nước mát). Thao tác này phải tiến hành ngay sau khi bị bỏng, càng sớm càng tốt, sau 30’ mới làm thì không hiệu quả. + Ngâm hoặc rửa liên tục vùng tổn thương bằng nước trong 20 – 30p. + Nhiệt độ yêu cầu của nước: 16 – 20 độ, không sử dụng nước lạnh (nước đá). * Tác dụng của nước mát: • Hạ nhiệt giảm độ sâu tổn thương giảm mức độ nặng chung của bỏng. • Giảm sự tăng tính thấm thành mạch giảm sự thoát huyết tương dự phòng shock bỏng và phù nề do bỏng. • Giảm đau. Chú ý: Chỉ sử dụng nước làm mát tổn thương bỏng. Tuyệt đối không sử dụng các chất khác như: Mắm, mẻ, lá cây… bôi, đắp lên vết thương. - Che phủ tạm thời, chuyển đến cơ sở y tế gần nhất. Ví dụ: Sơ cứu nạn nhân bị bỏng do cháy nhà. Nhanh chóng đưa nạn nhân ra khỏi nơi bị nạn. Cởi bỏ quần áo đang cháy. Ngâm rửa vùng tổn thương bằng nước mát. Nếu tổn thương vùng đầu mặt, có thể dùng khăn thấm nước mát để chườm. Dùng khăn, vải mềm quấn hoặc che phủ tổn thương chuyển ngay tới cơ sở y tế gần nhất. II. Các bước cấp cứu nạn nhân bỏng tại tuyến y tế cơ sở: 1. Yêu cầu và mục đích: + Cần xử trí càng sớm càng tốt + Không được gây sang chấn hoặc tổn thương thêm cho người bệnh + Không được gây nhiễm khuẩn vùng tổn thương. + Mục đích: kiểm soát, chẩn đoán tổn thương và đưa thuốc vào điều trị.
2.Các bước tiến hành: - Giảm đau tốt cho bệnh nhân: đường uống hoặc đường tiêm, có thể dùng nhóm NSAIDs nếu bỏng nhẹ, hoặc dẫn chất morphin nếu bỏng nặng, bệnh nhân đau đớn nhiều. - Xử lý vết thương: + Cởi bỏ quần áo, tư trang ở vùng bị tổn thương + Rửa vết thương bỏng theo nguyên tắc ưu tiên: * Thứ tự GP: Đầu mặt cổ - 2 tay – Thân trước – Thân sau – 2 chân – bàn chân - Tầng sinh môn * Vết thương vùng sạch trước - bẩn sau * Đối với 1 vết thương: Cao trước - thấp sau; trung tâm trước – ngoài rìa sau * Rửa bằng nước muối trước, betadine sau, nếu có dị vật cần lấy bỏ và rửa bằng xà phòng trước tiên. * Thấm khô sau khi đã vệ sinh sạch vết thương. + Cắt vòm nốt phỏng để tháo dịch. - Chẩn đoán và vẽ vùng tổn thương: Cần xác định cả về diện tích và độ sâu của tổn thương. - Cho thuốc điều trị căn cứ theo tình trạng, diện tích, vị trí và độ sâu của vết bỏng. - Băng bó vết bỏng: có thể băng kín hoặc băng bán hở - Lên kế hoạch theo dõi, điều trị hoặc chuyển tuyến.
Câu 6: Cơ chế tổn thương. đặc điểm tổn thương bỏng do dòng điện. Nêu cách cấp cứu bệnh nhân bỏng điện ngay sau khi bị tai nạn. Bỏng điện có mức độ tổn thương khá nặng nề và phức tạp, tuỳ thuộc vào cường độ, loại dòng điện, vị trí tiếp xúc, và thời gian dòng điện truyền qua cơ thể. Bỏng điện thường có các biến chứng tại chỗ và khi khỏi thường để lại các di chứng gây tàn phế I. Cơ chế tổn thương: Dòng điện khi đi qua cơ thể sẽ gây tổn thương tại chỗ và toàn thân theo 2 cơ chế chính: - Bỏng do tia lửa điện: Là bỏng hồ quang điện với nhiệt độ rất cao (3200 – 4800oC), thời gian tồn tại ngắn (0,2 – 1,5s), không có dòng điện chạy qua, nên thường gây bỏng nông ở các vị trí hở tiếp xúc với tia lửa điện. Có thể gây bỏng sâu nếu cháy quần áo, hoặc cường độ dòng điện lên đến trên 1000A. - Tổn thương do dòng điện chạy qua cơ thể: + Tổn thương do chuyển hoá nhiệt theo định luật Jun Lenxơ gây bỏng từ trong ra gây bỏng sâu, tổn thương phức tạp. + Tổn thương do hiệu ứng đục lỗ ở màng tế bào rối loạn hoạt động của màng gây tổn thương tế bào hoại tử mô. II. Đặc điểm lâm sàng: 1. Toàn thân: Cường độ dòng điện càng lớn kích thích càng mạnh hệ thần kinh trung ương, các trung khu tuần hoàn và hô hấp, hệ thần kinh thực vật rối loạn cấp các chức phận sống của cơ thể với các mức độ khác nhau: - Nhẹ: co cứng cơ, tri giác còn nguyên vẹn - Vừa: co cứng mạnh các cơ, nếu ở trên cao, người bị nạn có thể bị giật bắn người ra, rơi xuống và mất tri giác. - Nặng: mất tri giác, rối loạn hoạt động tim (rung thất), rối loạn hô hấp (ngừng hô hấp). - Rất nặng: chết lâm sàng. Dòng điện hạ thế thường gây tử vong do rung thất ngừng tim. Dòng điện cao thế gây tử vong do ngừng hô hấp. * Nếu được cứu chữa kịp thời, tổn thương toàn thân không quá nặng, bệnh nhân sẽ thoát khỏi tình trạng trên, và bước vào các thời kỳ của bệnh bỏng với các đặc điểm sau đây: - Sốc bỏng: thường có suy thận cấp, nước tiểu có hemoglobin và myoglobin. - Nhiễm độc nhiễm khuẩn nặng. Thiếu máu do chảy máu thứ phát. Loét cấp đường tiêu hoá. Suy mòn bỏng phát triển nhanh. - Rối loạn cảm giác, vận động, bệnh lý tâm thần sau khi khỏi bỏng. 2. Tại chỗ: - Bỏng thường sâu, tổn thương thể hiện điểm vào và ra của dòng điện.
- Vị trí thường gặp là bàn tay, bàn chân. ở trẻ em có thể bỏng miệng, môi, lưỡi do ngậm vào cực điện. - Mức độ sâu, rộng của tổn thương phụ thuộc vào điện trở vị trí tổn thương, cường độ dòng điện và thời gian tác dụng. - Đặc điểm tổn thương: các đám da hoại tử hình tròn hoặc bầu dục, màu vàng đục hoặc xám đen, than hoá, giới hạn không rõ, khó chẩn đoán chính xác độ sâu trong những ngày đầu. - Thường xuất hiện hoại tử thứ phát do tắc nghẽn các mạch máu, do các cục huyết khối hình thành trong lòng các mạch, do tổn thương thành mạch. III. Cách cấp cứu nạn nhân bỏng điện ngay sau khi bị tai nạn: Cần làm theo các bước sau: - Tìm mọi cách ngắt dòng điện khỏi người nạn nhân: ngắt cầu dao, cầu chì, gỡ bỏ dây điện. Người cấp cứu cần lưu ý tránh bị giật. - Nếu nạn nhân ngừng tim, ngừng hô hấp: hà hơi thổi ngạt và ép tim ngoài lồng ngực, càng sớm càng tốt. Nếu làm muộn quá 5p có thể gây nguy hiểm cho tính mạng bệnh nhân. - Khi bệnh nhân đã tự thở, tim đã đập bình thường trở lại mới xử trí vết thương bỏng. - Băng bó vết thương, băng cầm máu nếu chảy máu, giảm đau, bất động vùng tổn thương, nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất. - Trong quá trình vận chuyển cần lưu ý toàn trạng của bệnh nhân và số lượng, màu sắc nước tiểu của bệnh nhân.
Câu 7: CƠ CHẾ TỔN THƯƠNG, ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG BỎNG ACID CÁCH CẤP CỨU BỆNH NHÂN BỎNG ACID NGAY SAU KHI BỎNG: I. Đại cương: Bỏng do acid là loại bỏng hoá chất khá thường gặp, mức độ gây tổn thương thường khá nặng nề, tuỳ thuộc vào loại, nồng độ, thời gian và diện tích tiếp xúc với acid. II. Cơ chế tổn thương: Khi acid tiếp xúc với bề mặt da, sẽ làm ngưng kết các Protein của mô, kết hợp tạo Protein- acid, và hút nước của TB, từ đó làm tổn thương, phá huỷ các thành phần của da. Nồng độ acid càng đậm đặc, thời gian tiếp xúc càng kéo dài, diện tích tiếp xúc càng lớn, thì hiện tượng ngưng kết và phá huỷ này càng nhanh và mạnh, tổn thương càng lan sâu xuống, đặc biệt là các loại acid có tính ôxy hoá mạnh. Ngoài việc gây tổn thương tại chỗ, một số loại acid còn có thể ngấm qua da vào máu và gây độc cho cơ thể như acid formic (formon), acid benzoic,… III. Đặc điểm lâm sàng: - Đau kiểu nóng rát ngay trên bề mặt da. Thường trạng thái đau xuất hiện muộn hơn so với tổn thương, và tuỳ thuộc nồng độ acid (nếu là acid loãng thì thời gian đau kéo dài vài ngày). - Tổn thương bỏng do acid xuất hiện với các vết màu khác nhau tuỳ từng loại acid: + H2SO4: Màu xám rồi chuyển thành màu nâu + HNO3: Màu vàng rồi chuyển thành vàng xám + HCl: Màu đỏ nâu + Acid Tricloacetic: Màu trắng + HF: Màu đỏ + Acid Phenic: Màu xanh xẫm hoặc vàng đỏ. - Tổn thương bỏng acid thường có hình giọt nước chảy hoặc vết mực rơi, thường biểu hiện là một đám hoại tử khô. Ngày đầu tiên thường không có viền đỏ bao quanh, còn từ ngày thứ 2 trở đi bắt đầu xuất hiện viêm tấy xung quanh vị trí tổn thương, tạo nên một quầng đỏ. - Bỏng nông do acid: đến ngày thứ 4 – 10, lớp hoại tử của thượng bì bong ra, để lộ một nền biểu mô non hoặc các đảo biểu mô. Quá trình liền da kéo dài khoảng xxx ngày nếu vị trí tổn thương được chăm sóc tốt. Da non hoặc sẹo bỏng thì màu hồng thẫm hơn bình thường. Bỏng đến lớp trung bì thường để lại sẹo lồi. - Bỏng sâu do acid: Có từng đám hoại tử khô lõm xuống so với vùng da lành xung quanh, mất cảm giác hoàn toàn, phù nề phát triển mạnh và kéo dài ở vùng tổ chức lành xung quanh. Hoại tử bỏng rụng khoảng ngày thứ 18 – 30, mô hạt được hình thành, sự liền da lan dần từ mép vết thương vào. - Một số acid gây độc cho cơ thể: HF, H2SO4, acid phenic, acid formic IV. Cấp cứu bỏng acid ngay sau khi bị:
Cần sớm loại bỏ acid ra khỏi cơ thể, có thể áp dụng một số cách sau: - Dùng nhiều nước lạnh dội lên vùng tổn thương bỏng, hoặc ngâm vùng bị bỏng vào trong nước để hoà loãng acid, tối thiểu 15 – 30phút. Nếu bị bỏng do acid Hydroflohydric thì cần ngâm nước lạnh với thời gian dài hơn, sau đó dùng thuốc trung hoà. - Nếu acid dính trên giày dép, quần áo, đồ dùng cá nhân thì cần nhanh chóng cởi bỏ quần áo, giày dép và đồ dùng cá nhân. - Trung hoà acid bằng dung dịch NaHCO3 10 – 20%, nước xà phòng, nước vôi nhì 5%, có thể dùng bột phấn viết, kem đánh răng, bột Mg(OH)2 rắc hoặc xoa lên tổn thương bỏng. - Với một số loại acid cụ thể, sau khi trung hoà bằng dung dịch kiềm cần đắp thêm một số thuốc khác như sau: + HF: dùng bột Mg(OH)2 rắc vào vết bỏng, và tiêm Canxi Gluconat vào dưới vết bỏng. + H2CO3: dùng dầu thảo mộc, Glycerin, rượu cồn bôi vào vết bỏng + Acid Phenic, Phenol: dùng gạc tẩm dầu thảo mộc đắp vào vết bỏng và băng lại. * Trong trường hợp uống acid, cần súc miệng NaHCO3 5% và sau đó uống lòng trắng trứng gà, số lượng tuỳ theo lượng acid uống vào, không uống NaHCO3 vì gây chướng khí, làm giãn dạ dày cấp, và có thể gây thủng dạ dày. - Không đặt thông dạ dày rửa vì có thể làm thủng dạ dày hoặc làm trào ngược acid vào đường thở gây bỏng đường thở.
Câu 8: CƠ CHẾ TỔN THƯƠNG, ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CÁCH CẤP CỨU BỆNH NHÂN BỎNG VÔI TÔI NÓNG NGAY SAU KHI BỎNG: I. Đại cương: Bỏng do vôi tôi nóng là loại bỏng vừa do hoá chất, vừa do sức nhiệt, khá thường gặp hiện nay. Việc cấp cứu bỏng do vôi tôi nóng cũng cần hết sức khẩn trương. II. Cơ chế tổn thương: Vôi tôi nóng vừa tham gia sinh nhiệt lượng (khoảng 150 độ C), vừa tham gia tạo thành Base, nên bỏng do vôi tôi nóng do 2 cơ chế gây ra: - Bỏng base: + Làm tan rã Protein các mô và kết hợp với các Protein đã bị loãng ra thành các protein kiềm. + Tạo ra quá trình xà phòng hoá với các chất béo của các tế bào trong cơ thể, từ đó gây hoại tử mô và tế bào. - Bỏng do nhiệt + Sức nóng lên đến 150 độ C làm tổn thương tế bào, gây đông vón các chất trong tế bào nên cũng gây phá huỷ mô và tổ chức. - Việc kết hợp 2 cơ chế gây bỏng này làm tổn thương có thể lan đến tận lớp hạ bì hoặc sâu hơn nữa, từ đó làm hoại tử da, mạch máu ở trung bì và lớp hạ bì hoại tử đông III. Đặc điểm lâm sàng: - Có nốt phồng trên nền da xung huyết, phù nề - Hoại tử ướt màu xám hoặc trắng bợt - Các vùng bỏng nông và bỏng sâu xen kẽ nhau - Đau nhức kéo dài, và thường có biến chứng nhiễm khuẩn, đặc biệt là viêm mủ do trực khuẩn mủ xanh. - Nhiễm độc thường xuất hiện sớm và kéo dài => rối loạn tâm thần, mê sảng, kích thích, vật vã, hoang tưởng,… IV. Cấp cứu bỏng vôi ngay sau khi bị: - Nhanh chóng đưa nạn nhân ra khỏi nơi bị bỏng, rửa hoặc ngâm vùng tổn thương vào nước sạch, mát để làm loãng nồng độ badơ và hạ nhiệt. - Loại bỏ các đồ dùng cá nhân có dính vôi tôi. - Sau khi dùng nước để loại bỏ bớt base và nhiệt, cần sử dụng dung dịch acid boric 3% hoặc dung dụch amoniclorua 10% rửa vị trí tổn thương để trung hoà và làm sạch các vết vôi còn sót lại, sau đó băng gạc tẩm acid boric 3%. - Điều trị toàn thân: Dự phòng shock do nhiễm độc và nhiễm khuẩn bằng lợi niệu, KS liều cao, truyền máu và dịch thể,…
Câu 9: Thành phần, chỉ định, chống chỉ định, cách sử dụng của thuốc tạo màng B76 và thuốc mỡ Maduxin. Thuốc tạo màng B76 và thuốc mỡ Maduxin đều được chiết xuất từ thiên nhiên, có tác dụng tốt, ít tác dụng phụ được ứng dụng nhiều trong điều trị bỏng. Thuốc tạo màng B76 Thuốc mỡ Maduxin Thành phần - Chế từ vỏ cây xoan trà, với thành - Đây là cao làm từ lá sến, dầu hạt phần chính bao gồm: Tanin 32,1%; sến và vaselin gôm nhựa:14%; Flavon: 5,4%; dầu béo: 1,37%; quinon: 0,5%. - Dạng thuốc: thuốc bột khô, màu nâu mịn, tan nhanh trong nước nóng - Dạng thuốc: Dạng mỡ Tác dụng - Tạo thành màng kín, che phủ và bảo - Diệt các loại vi khuẩn vệ vết bỏng - Kích thích biểu mô hóa ở bỏng nông và tổ chức hạt ở bỏng sâu. - Có tác dụng tốt với bỏng vôi Chỉ định Vết bỏng mới, nông, sạch, chưa Bỏng nông, bỏng sâu, bỏng vôi, nhiễm khuẩn vết bỏng ở vùng tì đè. Chống chỉ - Bỏng sâu. - Sau mổ ghép da định - Vết bỏng đã nhiễm khuẩn - Vết bỏng ở vùng đầu mặt cổ, tầng sinh môn, khớp vận động, bàn ngón tay, bàn ngón chân. - Bỏng do vôi tôi nóng - Bôi kín chu vi chi thể Cách sử - Rắc lên vết bỏng sau khi đã vệ sinh Tẩm vào gạc, đắp lên vết bỏng đã dụng vết thương, cắt bỏ vòm nốt phỏng. được vệ sinh sạch. - Để đến khi tự bong màng. - Thay băng hàng ngày 1 – 2 lần
Câu 10: Chỉ đinh, kỹ thuật của phẫu thuật ghép da tự thân mảnh tự do: ghép da tem thư, ghép da mảnh lớn, ghép da mắt lưới. Ghép da tự thân là phương pháp sử dụng chính da của bệnh nhân để che phủ vùng tổn thương không có khả năng liền kín vết thương. Mảnh da ghép sẽ sống vĩnh viễn trên nền ghép. Mảnh da ghép tự do là mảnh da tách hoàn toàn khỏi nơi lấy da, được nuôi tại vị trí ghép chủ yếu do thẩm thấu từ nền lên. Có nhiều loại mảnh da ghép tự do khác nhau, như mảnh cực nhỏ, mảnh tem thư, mảnh mắt lưới, mảnh lớn,… với các độ dày khác nhau, từ 0,1 – 10 mm I. Kỹ thuật lấy da: dù ghép da theo phương pháp nào thì kỹ thuật lấy da cũng cần làm như sau: 1. Dụng cụ: cần có các loại dao sau: Dao cạo, dao mổ thường, Dao Lagro, Dao chạy điện. 2. Kỹ thuật lấy da: - Cạo lông, sát khuẩn, gây tê vùng định lấy da - Lấy da bằng dao chạy điện hoặc dao Lagro - Đặt gạc vaselin lên vùng vừa lấy da, đắp gạc khô bên ngoài, bỏ gạc khô sau 24 – 48h, gạc Vaselin sẽ tự bong. II. Kỹ thuật ghép da: - Nền ghép: phải là tổ chức hạt đỏ đẹp, không được bôi thuốc mỡ từ trước ghép 3 ngày, đảm bảo vô khuẩn tốt. - Các kỹ thuật ghép: Phương pháp Chỉ định Kỹ thuật Ghép da tem - Che phủ những vùng không - Tỷ lệ giãn trung bình 1/3 (1% da thư vận động, không cần thẫm mĩ lành ghép cho 3% TCH). - Che phủ mô hạt bị viêm nhiễm - Tạm thời che phủ để phẫu thuật - Cắt da tự thân mảnh nhỏ 1-1,5cm tạo hình lại về sau. nhiều hình thù, đặt cách nhau1cm Ghép da mảnh - Che phủ những vùng bỏng sâu, - Tỉ lệ ghép 1/1 lớn diện tích nhỏ - Che phủ những vùng da vận - Mảnh ghép dày trung bình đến dày, động hoặc yêu cầu thẫm mĩ. bằng kích thước của vùng cần ghép - Lạng sạch mỡ, khâu ghép da 2 lớp Ghép da mắt - Phủ những vùng không vận - Tỉ lệ ghép: khoảng 1/3 lưới động, không cần thẫm mĩ - Phủ mô hạt bị viêm nhiễm - Đục lỗ trên mảnh da ghép bằng dao - Tạm thời che phủ để phẫu thuật thường hoặc máy đục lỗ, để tạo tạo hình lại về sau thành một mảnh da hình lưới - Vết thương rộng, phẳng. - Đặt phủ mảnh da lưới lên vị trí tổn thương