Quy chuẩn môi trường trong kiểm soát nguồn thải trong ngành công nghiệp khai khoáng

THÔNG TIN KHOA HỌC CÔNG NGHỆ MỎ<br /> <br /> <br /> <br /> QUY CHUẨN MÔI TRƯỜNG TRONG KIỂM SOÁT NGUỒN THẢI TRONG<br /> NGÀNH CÔNG NGHIỆP KHAI KHOÁNG<br /> Nguyễn Thúy Lan, Nguyễn Thị Lài<br /> Viện Khoa học Công nghệ Mỏ - Luyện Kim <br /> Biên tập: ThS. Hoàng Minh Hùng<br /> Tóm tắt:<br /> Tiêu chuẩn môi trường (TCMT) và Quy chuẩn kỹ thuật môi trường (QCMT) được xem như là một<br /> trong các cơ sở cho các chủ thể căn cứ xem xét để có những hành động phù hợp với pháp luật môi<br /> trường khi tiến hành các hoạt động trong việc khai thác, quản lý và bảo vệ các yếu tố môi trường.<br /> Bài viết trình bày Quy chuẩn môi trường trong kiểm soát nguồn thải trong ngành công nghiệp khai<br /> khoáng ở Việt nam.<br /> <br /> 1. Tổng quan + Nhóm QCMT đốiẾ với không khí;<br /> Trong lĩnh vực pháp luật về môi trường thì + Nhóm QCMT đối với âm thanh, ánh sáng,<br /> 2 khái niệm Tiêu chuẩn môi trường (TCMT) và bức xạ;<br /> Quy chuẩn kỹ thuật môi trường (QCMT) được + Nhóm QCMT đối với tiếng ồn, độ rung.<br /> xem như là một trong các cơ sở cho các chủ b. Nhóm QCMT về chất thải<br /> thể căn cứ xem xét để có những hành động Phân thành 3 nhóm như sau:<br /> phù hợp với pháp luật môi trường khi tiến hành + Nhóm QCMT về nước thải công nghiệp,<br /> các hoạt động trong việc khai thác, quản lý và dịch vụ, nước thải từ chăn nuôi, nuôi trồng thủy<br /> bảo vệ các yếu tố môi trường. Bản chất của cả sản nước thải sinh hoạt, phương tiện giao thông<br /> TCMT và QCMT đều là các thông số quy định va hoạt động khác;<br /> mức giới hạn của các thông số về chất lượng + Nhóm QCMT về khí thải của các nguồn di<br /> môi trường xung quanh, hàm lượng của các động và cố định;<br /> chất gây ô nhiễm có trong chất thải, các yêu + Nhóm QCMT về chất thải nguy hại (CTNH).<br /> cầu kỹ thuật và quản lý với mục đích nhằm bảo c. Nhóm QCMT khác<br /> vệ môi trường, với vai trò làm cơ sở cho hoạt Mục tiêu của QCMT nói trên đều được xây<br /> động đánh giá sự phù hợp khi tác động đến môi dựng dựa trên nguyên tắc giá trị giới hạn tối đa<br /> trường. Trước khi Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn cho phép của các thông số đảm bảo sự sống<br /> kỹ thuật được ban hành năm 2006, thì các tiêu và phát triển bình thường của người và sinh<br /> chuẩn Việt Nam (TCVN) bị bắt buộc áp dụng khi vật hoặc nhằm bảo đảm các chất thải thải ra<br /> chính thức được công bố. Nhưng sau khi Luật môi trường không làm thay đổi chất lượng môi<br /> này có hiệu lực, thì chỉ có quy chuẩn Việt Nam trường vượt mức quy định dựa trên các dự báo<br /> (QCVN) mới bị bắt buộc áp dụng, còn TCVN chỉ về chất lượng môi trường tiếp nhận hay sức<br /> là khuyến khích tự nguyện áp dụng [2], [3]. chịu tải của môi trường ở từng khu vực xả thải<br /> Tương tự như nhiều nước hiện nay trên (đối với QCMT về chất thải). Đối với QCMT về<br /> thế giới, hệ thống quy chuẩn Việt Nam về môi chất lượng môi trường xung quanh thì ít thay đổi<br /> trường bao gồm: (a) nhóm QCMT về chất lượng theo thời gian trừ khi có thông số ô nhiễm mới<br /> môi trường xung quanh; (b) nhóm QCMT về phát hiện hoặc có sự thay đổi về ngưỡng ảnh<br /> chất thải; và (c) nhóm QCMT khác [1]. hưởng đên sức khỏe con người và hệ sinh thái.<br /> a. Nhóm QCMT về chất lượng môi trường 2. Tình hình áp dụng QCMT trong các<br /> xung quanh ngành công nghiệp<br /> Phân thành 6 nhóm như sau: Hiện nay, đa số các ngành công nghiệp đều<br /> + Nhóm QCMT đối với đất; trầm tích; đang áp dụng QCVN chung được xây dựng cho<br /> + Nhóm QCMT đối với các loại nước mặt và tất cả các ngành công nghiệp. Điều này dẫn đên<br /> nước dưới đất; chi phí sản xuất lớn để thực hiện công tác kiểm<br /> + Nhóm QCMT đối với nước biển; soát, đầu tư công nghệ-thiết bị và hạ tầng cơ sở<br /> <br /> KHCNM SỐ 3/2019 * MÔI TRƯỜNG MỎ 45<br />  THÔNG TIN KHOA HỌC CÔNG NGHỆ MỎ<br /> <br /> <br /> <br /> cũng như chi phí giám sát môi trường. Theo xu không thể xử lý triệt để.<br /> thê chung của nhiều nước, một số ngành công Một số ngành đã xây dựng được quy chuẩn<br /> nghiệp trong nước hiện nay cũng đã xây dựng riêng theo đặc thù sản xuất như ngành: thép,<br /> quy chuan riêng cho ngành mình như nhiệt điện, giấy, dẹt nhuộm, xi măng, chế biến thủy sản,<br /> luyện thép, X* măng, hóa dầu, dệt nhuộm,... Tuy nước thải chan nuôi.kho xăng dầu, dầu khí,...<br /> vậy, việc xây dựng này đến nay vẫn chưa toàn Trong đó, số chỉ tiêu môi trường quy định dao<br /> diện và đồng bộ dẫn tới sự thiếu công bằng đối động tùy theo đặc thu nước thải của từng<br /> với các ngành, các h vực khác nhau tại cùng ngànhẽChẳng hạn đối với QCKT nước thải công<br /> thời điểm. nghiệp sản xuất thép QCVN 52:2013/BTNMT<br /> Một mặt khác, một số ngành công nghiệp quy định 12 chỉ tiêu, nước thải công nghiệp dệt<br /> khi áp dụng QCVN ngành cũng đã gặp phải rất nhuộm QCVN 13- MT:2015/BTNMT quy định 10<br /> nhiều vướng mắc khó khăn khi áp dụng một chỉ tiêu, nước thải chế biến thủy sản QCVN 11-<br /> số thông số môi trường không thể đảm bảo do MT:2015/BTNMT quy định 10 thông số cần xử lý.<br /> công nghệ an xuất không đáp ứng ngay được 2.2. Nhóm QCMT về khí thải<br /> do không có lộ trinh áp dụng. Như đối với nước Sản xuất công nghiệp hiện nay đang áp dụng<br /> thải ngành chế biến thủy hải sản, áp dụng QCVN các quy chuẩn thải liên quan đến các nguồn thải<br /> 11:2008/BTNMT (không có chỉ tiêu phốt pho) tĩnh (chủ yếu từ khói thải ống khói), bao gồm các<br /> nhưng đến năm 2015, bàn hanh sửa đổi QCVN quy định về khí thải công nghiệp đối với bụi và<br /> 11-MT:2015/BTNMT (co thêm chỉ tiêu phốt pho). các chất vô cơ - QCVN 19Ì2009/BTNMT: trong<br /> Chỉ riêng một chỉ tiêu phốt pho cũng đã khiến đó quy định cho 19 thông số cần kiểm soát. Đối<br /> phần lớn các doanh nghiệp chế blen thủy sản với Quy chuẩn khí thải công nghiệp đối với một<br /> với các thiết bị đưa vào hoạt động chưa lâu lại số chất hữu cơ - QCVN 20:2009/BTNMT thì quy<br /> phải đầu tư thay mới làm tăng chi phí, tạo ra giá định tới 100 thông số cần phải kiểm soát.<br /> thành cao cho sản phẩm, gây bất lợi lớn cho Quy chuẩn kỹ thuật cho khí thải của một số<br /> doanh nghiệp [4]. ngành cũng đã được xây dựng và ban hành. Đối<br /> Việc xây dựng và ban hành các quy chuẩn với công nghiệp lọc hóa dầu, QCVN 34:2010/<br /> kỹ thuật ngành hiện nay rất phổ biến trên thế BTNMT đưa quy định 5 thông số bụi và các<br /> giới. Khác với ở Việt Nam, các nước không quy chất vô cơ cần kiểm soát. Đối với khí thải công<br /> hoạch các thông số ô nhiễm chi tiết mà việc xác nghiệp nhiệt điện, QCVN 22:2009/BNTMT quy<br /> định giá trị tối đa tùy thuộc vào từng khu vực địa định 3 thông số cần kiểm soát. QCVN 23:2009/<br /> lý cụ thể dựa trên sức chịu tải và khả năng tự BTNMT được xây dựng nhằm kiểm soát khí<br /> làm sạch của môi trường. Còn ở nước ta, QCVN thải ngành sản xuất xi măng, trong đó quy định<br /> được xây dựng dựa trên lưu lượng thải và mục 4 thông số cần kiểm soát. Đối với ngành công<br /> đích sử dụng của nơi tiếp nhận. Việc xây dựng nghiệp sản xuất phân bón, đã ban hành QCVN<br /> QCMT ở nước ta như hiện nay chưa sát thực tế, 21:2009/BTNMT trong đó quy định 6 thông số<br /> chưa đồng bộ và cụ thể nên chưa thực sự phù cần giám sátỂ Đối với ngành sản xuất thép,<br /> hợp khi áp dụng. QCVN 51:2013/BTNMT cũng đưa ra quy định<br /> 2.1. Nhóm QCMT về nước thải công nghiệp 11 thông số cần kiểm soát và cũng cùng văn<br /> Phần lớn các ngành công nghiệp trong nước bản đó, 11 thông số khác trong sản xuất cốc<br /> đang được kiểm soát xả thải theo QCMT quốc cũng được quy định.<br /> gia về nước thải công nghiệp - QCVN 40:2011/ 2.3. Nhóm QCMT về chất thải nguy hại<br /> BTNMT. Theo đó, yêu cầu nước thải đảm bảo (CTNH)<br /> 33 chỉ tiêu kỹ thuật trước khi thải ra môi trường. Trong hoạt động công nghiệp, các QCMT sau<br /> Tuy nhiên để đảm bảo xử lý đạt đủ cả 33 chì tiêu đây được áp dụng trong kiểm soát ngưỡng<br /> theo QCVN 40 thì đòi hỏi chi phí sản xuất rất CTNH:<br /> lớn. Do đặc thù của nhiều ngành công nghiệp, - QCVN 07:2009/BTNMT quy đmh về ngưỡng<br /> nhiều chỉ tiêu không phát sinh trong san xuất chất thải nguy hại đối VỚI các chất thải và hỗn<br /> không thể đạt được do trong quá trình xử lý, các hợp các chất thải (trừ chất thải phóng xạ, chất<br /> chất có thể tương tác, kiềm chế lẫn nhau nên thải ở thể khí và hơi). Trong đó quy định ngưỡng<br /> <br /> <br /> 46 KHCNM SỐ 3/2019 * MÔI TRƯỜNG MỎ<br />  THÔNG TIN KHOA HỌC CÔNG NGHỆ MỎ<br /> <br /> <br /> CTNH với 20 thông số vô cơ và 168 thành phần thuật quốc gia về ngưỡng chất thải nguy hại.<br /> nguy hại hữu cơ; + QCVN 50:2013/BTNMT: Quy chuẩn kỹ<br /> - QCVN 50:2013/BTNMT về ngưỡng nguy thuật quốc gia về ngưỡng nguy hại đối với bùn<br /> hại đối với bùn thải từ quá trình xử lý nước: quy thải của quá trình xử lý nước.<br /> định 26 thông số bao gồm các thông số cho các Khai thác và chế biến khoáng sản là một<br /> loại bùn thải từ các quá trình xử lý nước trong ngành công nghiệp đặc thù, khác hơn rất nhiều<br /> sản xuất thông thường; sản xuất đặc thù (như so với các ngành công nghiệp khác do ngành<br /> bùn thải từ quá trình xử lý nước thải quá trình này thải ra một khối lượng rất lớn các chất thải<br /> lọc dầu; từ tái chế, tận thu dầu; từ điều chế sản (nước thải, đất đá thải, bùn thải quặng đuôi,...).<br /> xuất, sư dụng nhựa, cao su tổng hợp; từ xử lý Hoạt động của ngành này diễn ra trên một khu<br /> nước thai ngẩnh dệt; sản xuất hóa chắt,.ấ.); từ vực địa lý rộng lớn, phần lớn ở các vùng địa lý<br /> quá trình xử lý nước thải sản xuất, điều chế, có mật độ dân cư thưa thớt do địa điểm phụ<br /> cung ứng sản phẩm thuốc bảo vệ thực vật, chất thuộc vào khu vực có khoáng sản.<br /> bảo quản gỗ và các bioxit hữu cơ khác,... Các chất thải đặc thù trong khai thác và chế<br /> 3. Vấn đề áp dụng QCMT trong ngành biến khoáng sản gồm có.ễ<br /> công nghiệp khai khoáng + Nước thải từ quá trình khai thác mỏ (lộ<br /> Hiện nay, ngành công nghiệp khai khoáng thiên và hầm lò),Ế<br /> chưa có quy chuẩn riêng cho ngành, vân đang + Nước thải từ quá trình tuyển khoáng;<br /> tuân thủ theo các các QCMT chung cho các + Bùn thải quá trình xử lý nước thải mỏ;<br /> ngành như sau: + Bùn thải từ quá trình tuyển khoáng;<br /> a. Nhóm QCMT về chất lượng môi trường + Đất đá thải.<br /> xung quanh Các loại hình khoáng sản trong nước hiện<br /> + QCVN 05:2013/BTNMT: Quy chuẩn kỹ đang khai thác rất phong phú, bao gồm các<br /> thuật quốc gia về chất lượng không khí xung nhóm khoáng sản như: than, kim loại màu, kim<br /> quanh. loại đen, khoáng chất công nghiệp,..ế. Do vậy,<br /> + QCVN 06:2009/BTNMT: Quy chuẩn kỹ thành phần các chất thải từ quá trình khai thác<br /> thuật quốc gia về một số chất độc hại trong và chế biến các nhóm khoáng sản này cũng<br /> không khí xung quanh. rất đa dạng. Chẳng hạn xét đối với loại hình<br /> + QCVN 26:2010/BTNMT: Quy chuẩn kỹ nu»