Quyết định số 1450/2004/QĐ-BYT

Chia sẻ: Son Pham | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

107
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Quyết định số 1450/2004/QĐ-BYT về việc ban hành Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh sán lá gan nhỏ, sán lá phổi, sán dây và bệnh ấu trùng sán lợn do Bộ Y tế ban hành

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quyết định số 1450/2004/QĐ-BYT

B YT C NG HOÀ XÃ H I CH NGHĨA VI T NAM c l p - T do - H nh phúc S : 1450/2004/Q -BYT Hà N i , ngày 26 tháng 04 năm 2004 QUY T NNH V VI C BAN HÀNH HƯ NG D N CH N OÁN VÀ I U TRN B NH SÁN LÁ GAN NH , SÁN LÁ PH I, SÁN DÂY VÀ B NH U TRÙNG SÁN L N B TRƯ NG B YT Căn c Ngh nh s 49/2003/N -CP ngày 15-5-2003 c a Chính ph quy nh ch c năng, nhi m v , quy n h n và t ch c b máy c a B Y t ; Xét ngh c a Vi n trư ng Vi n S t rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương t i Công văn s 278/VSR ngày 19 tháng 4 năm 2004; Theo ngh c a V trư ng V i u tr , B Y t , QUY T NNH: i u 1. Ban hành kèm theo Quy t nh này "Hư ng d n chNn oán và i utr b nh sán lá gan nh , sán lá ph i, sán dây và b nh u trùng sán l n". i u 2. Hư ng d n này ư c áp d ng trong t t c các cơ s khám, ch a b nh c a Nhà nư c, bán công và tư nhân. i u 3. Quy t nh này có hi u l c sau 15 ngày, k t ngày ăng Công báo. Các quy nh trư c ây trái v i quy nh trong Quy t nh này u bãi b . i u 4. Chánh Văn phòng, V trư ng V i u tr , C c trư ng C c Y t d phòng và phòng ch ng HIV/AIDS, các V trư ng, C c trư ng thu c B Y t , Giám c các vi n, b nh vi n tr c thu c B Y t , Giám c S Y t các t nh, thành ph tr c thu c Trung ương và Th trư ng y t ngành ch u trách nhi m thi hành Quy t nh này. KT. B TRƯ NG TH TRƯ NG Lê Ng c Tr ng HƯ NG D N CH N OÁN VÀ I U TRN B NH SÁN LÁ GAN NH , B NH SÁN LÁ PH I, B NH SÁN DÂY VÀ B NH U TRÙNG SÁN L N (Ban hành kèm theo Quy t nh s 1450/2004/Q -BYT ngày 25-4-2004 c a B trư ng B Y t ) 1. B nh sán lá gan nh : 1.1. Nguyên nhân gây b nh
B nh sán lá gan nh (Clonorchiasis, Opisthorchiasis) Vi t Nam do loài sán Clonorchis sinensis ho c Opisthorchis viverrini ký sinh trong ư ng m t gây nên. 1.2. Phân b : B nh sán lá gan nh ã ư c xác nh phân b ít nh t 18 t nh, thành ph : Nam nh, Ninh Bình, Hà Nam, Thái Bình, H i Phòng, Qu ng Ninh, B c Giang, Hà Tây, Hòa Bình, Hà Giang, Thanh Hóa, Ngh An, Th a Thiên - Hu , Qu ng Nam, Bình nh, Phú Yên, ăk Lăk, Gia Lai, có nơi t l nhi m t i 37% như Nam nh, Phú Yên. 1.3. Chu kỳ phát tri n c a sán lá gan nh : 1. Sán trư ng thành ký sinh ư ng m t tr ng, tr ng theo m t xu ng ru t r i theo phân ra ngoài. Tr ng ư c rơi vào môi trư ng nư c. 2. Tr ng b c nu t n ra u trùng lông phát tri n thành u trùng uôi. 3. u trùng uôi r i c bơi t do trong nư c. 4. u trùng uôi xâm nh p vào cá nư c ng t, r ng uôi phát tri n thành u trùng nang ký sinh trong th t c a cá. 5. Ngư i (ho c ng v t) ăn ph i cá có u trùng nang chưa ư c n u chín thì sau khi ăn, u trùng này vào d dày, xu ng tá tràng r i ngư c theo ư ng m t lên gan, phát tri n thành sán lá gan trư ng thành ký sinh và gây b nh ư ng m t. 6. Th i gian t khi ăn ph i u trùng nang trong cá n khi thành sán trư ng thành m t kho ng 26 ngày. 1.4. Ch n oán 1.4.1. Ti n s : ã t ng ăn g i cá, ăn cá chưa n u chín ho c s ng trong vùng có t p quán ăn g i cá. 1.4.2. Lâm sàng: au t c vùng gan. m ch khó tiêu, kém ăn. Thư ng có r i lo n tiêu hóa (phân nát ho c b c m u, phân không thành khuôn...). ôi khi có x m da, vàng da. Có th có d u hi u gan to hay xơ gan tùy m c và th i gian m c b nh. 1.4.3. Xét nghi m: Xét nghi m phân có tr ng sán lá gan trong phân ho c d ch tá tràng là tiêu chuNn chNn oán xác nh. Siêu âm gan có hình nh gan tăng sáng, ng m t có th b giãn, thành ng m t và thành túi m t dày. 1.5. i u tr Praziquantel: 75 mg/kg, dùng trong 1 ngày, chia 3 l n, u ng cách nhau 4-6 gi . Ch ng ch nh v i Praziquantel Ph n có thai 3 tháng u. Suy gan do nguyên nhân khác.
ang b b nh c p tính ho c suy tim, gan, th n ho c b nh tâm th n,... D ng v i Praziquantel. Chú ý khi u ng thu c Không cho con bú trong vòng 72 gi sau khi u ng thu c. Th n tr ng v i tr nh suy dinh dư ng, ngư i già y u, ngư i r i lo n ti n ình... U ng thu c sau khi ăn no; kiêng rư u, bia và các ch t kích thích Kho ng cách gi a 2 l n u ng thu c t i thi u là 4 gi . Ngh ngơi t i ch , không t i xe, i xa, không lao ng ít nh t 24 gi . Tác d ng không mong mu n c a thu c và cách x trí: Bi u hi n: chóng m t, nh c u, ng gà, bu n nôn, khó ch u vùng h v , mNn ng a và có th s t nh . X trí: b nh nhân ngh ngơi t i giư ng, tùy bi u hi n c a tri u ch ng mà dùng thu c và x trí thích h p và theo dõi cNn th n. 1.6. Tiêu chu n kh i b nh Khi k t qu xét nghi m phân âm tính sau i u tr 3 - 4 tu n (xét nghi m 3 l n trong 3 ngày liên t c). 1.7. Phòng b nh Không ăn cá chưa n u chín như: g i cá, cá rán ho c n u chưa chín dư i m i hình th c. Không dùng phân ngư i nuôi cá, không phóng u xu ng các ngu n nư c. 2. B nh sán lá ph i 2.1. Nguyên nhân gây b nh B nh sán lá ph i (Paragonimiasis) Vi t Nam do loài sán lá Paragonimus heterotremus ký sinh trong ph i ho c màng ph i gây nên. 2.2. Phân b : B nh sán lá ph i ư c xác nh lưu hành ít nh t 8 t nh phía b c: Lai Châu, Sơn La, Hòa Bình, Lào Cai, Yên Bái, Hà Giang, L ng Sơn, Ngh An. Có nơi t l nhi m t i 15% như Sơn La. 2.3. Chu kỳ phát tri n c a sán lá ph i 1. Sán lá ph i tr ng, tr ng theo m qua h ng ra ngoài ho c theo phân khi nu t m, tr ng rơi xu ng nư c. 2.3. môi trư ng nư c tr ng phát tri n và n ra u trùng lông. 4. u trùng lông chui vào c phát tri n thành u trùng uôi. 5. u trùng uôi r i c bơi t do trong nư c, xâm nh p vào tôm, cua nư c ng t, r ng uôi phát tri n thành u trùng nang trong th t và ph t ng c a tôm, cua. 6. Ngư i (ho c ng v t) ăn ph i tôm, cua có u trùng nang chưa ư c n u chín như: cua nư ng, m m cua, u ng nư c cua s ng thì sau khi ăn: u trùng sán vào d dày và ru t, xuyên qua thành ng tiêu hóa vào b ng r i t ng ôi m t xuyên qua cơ hoành và màng ph i vào ph qu n làm t ó.
7. Th i gian t khi ăn ph i u trùng n khi có sán trư ng thành kho ng 5-6 tu n. 2.4. Ch n oán 2.4.1. Ti n s : ã t ng ăn cua á (Potamicus) chưa n u chín (cua nư ng...) ho c s ng trong vùng có cua á. 2.4.2. Lâm sàng: Ho ra máu (thư ng ra ít m t l n v i m, m u tươi, ho c th m, ho c m u r s t, cũng có khi ho ra nhi u máu tươi m t lúc). Ho ra máu t ng t trong năm và có khi kéo dài trong nhi u năm. Thư ng không kèm theo s t, không có tình tr ng nhi m trùng (tr trư ng h p b i nhi m), cơ th ít suy s p (khác v i b nh lao và các b nh ph i khác). Có h i ch ng 3 gi m áy ph i (n u sán trong màng ph i có th gây tràn d ch màng ph i). 2.4.3. Xét nghi m: Xét nghi m có tr ng sán lá ph i trong m ho c trong phân hay trong d ch màng ph i là tiêu chuNn chNn oán xác nh. X quang ph i có n t m , m ng m , có hình hang nh và ch y u vùng th p (n u sán trong ph i) ho c hình nh tràn d ch màng ph i (n u sán trong màng ph i). Xét nghi m máu: B ch c u ái toan thư ng tăng cao. 2.5. i u tr : Praziquantel: 75 mg/ kg/ ngày, chia 3 l n cách nhau 4 - 6 gi x 2 ngày. Trong i u tr sán lá ph i có th ho ra nhi u máu m t lúc, c n cho b nh nhân ngh ngơi tuy t i và cho thu c c m máu, gi m ho. Nh ng trư ng h p chóng m t, nh c u... ch c n n m ngh , u ng nư c chanh ư ng ho c nư c hoa qu . Lưu ý: Ph n ch ng ch nh, các lưu ý khi dùng praziquantel và x trí v i các tác d ng không mong mu n c a praziquantel như ã nêu ph n i u tr b nh sán lá gan nh . 2.6. Tiêu chu n kh i b nh K t qu xét nghi m phân và m âm tính sau i u tr 3 - 4 tu n (xét nghi m 3 l n trong 3 ngày liên t c). 2.7. Phòng b nh Không ăn s ng cua á ho c cua chưa n u chín dư i m i hình th c như: cua nư ng, m m cua, u ng nư c cua s ng... 3. B nh sán dây trư ng thành 3.1. Nguyên nhân gây b nh B nh sán dây (Taeniasis) là do các loài sán dây trư ng thành g m Taenia saginata, Taenia solium và Taenia asiatica ký sinh trong ru t gây nên. 3.2. Phân b :
B nh sán dây phân b r i rác nhi u nơi trong toàn qu c, t l nhi m dao ng t 0,5- 12%. 3.3. Chu kỳ phát tri n c a sán dây 1. Sán dây trư ng thành s ng ký sinh trong ru t ngư i. Sán lư ng tính và nh ng t sán ra ngoài môi trư ng b th i r a gi i phóng tr ng. 2. Trâu, bò, l n ăn ph i tr ng và t sán phát tán trong môi trư ng ho c ăn phân ngư i có sán. 3. Tr ng vào d dày và ru t (c a trâu, bò, l n), n ra u trùng; u trùng chui qua thành ng tiêu hóa vào máu và t i các cơ vân t o kén ó, g i là "bò g o", "l n g o". 4. Ngư i ăn ph i th t "bò g o", "l n g o" còn s ng thì u trùng sán vào ru t n ra con sán dây trư ng thành. 5. Lúc m i n sán dây ch có u và m t o n c . Sán l n lên và phát tri n b ng cách nNy ch i, sinh t m i t t c và sán dài d n ra. 3.4. Ch n oán 3.4.1. Ti n s : ã t ng ăn th t l n, gan l n ho c th t trâu, bò, tái, s ng. Có trư ng h p t b nh nhân k th y t sán ra theo phân. 3.4.2. Lâm sàng: au b ng là tri u ch ng thư ng g p; Th y t sán bò ra h u môn theo phân còn c ng (sán dây Taenia saginata ho c T. asiatica) ho c l n vào phân không c ng (Taenia solium). 3.4.3. Xét nghi m: Xét nghi m phân tìm t sán và tr ng sán dây là chNn oán xác nh. 3.5. i u tr : Praziquantel: Li u 15 - 20 mg/ kg, li u duy nh t u ng sau khi ăn 1 gi , ho c: Niclosamide: 2g, m t l n duy nh t; sau 2 gi u ng thu c tNy Magie sulphat 30g kèm theo nhi u nư c (2 - 3 lít). 3.6. Tiêu chu n th i b nh Sau 2 - 3 tháng không còn th y t sán ra theo phân và xét nghi m phân không còn tr ng sán ho c t sán. 3.7. Phòng b nh Không ăn th t l n, gan l n, th t trâu, bò s ng, tái. Lưu ý: Ph n ch ng ch nh, các lưu ý khi dùng praziquantel và x trí v i các tác d ng không mong mu n c a praziquantel như ã nêu ph n i u tr b nh sán lá gan nh . 4. B nh u trùng sán l n 4.1. Nguyên nhân gây b nh B nh u trùng sán l n (Cysticercosis) là do nh ng u trùng sán l n ký sinh trong cơ, trong não, trong m t ngư i gây nên.
Ngư i b b nh do ăn ph i tr ng sán dây l n, tr ng vào d dày và ru t n ra u trùng, u trùng xuyên qua thành ng tiêu hóa vào máu và di chuy n n ký sinh các cơ vân, não, m t... Nh ng ngư i b nhi m sán dây l n trư ng thành trong ru t, khi t già r ng, do ph n nhu ng ru t mà t sán trào ngư c lên d dày. Trư ng h p này coi như là ăn ph i tr ng sán dây l n v i s lư ng vô cùng l n t t sán và s nang ngư i cũng r t nhi u. 4.2. Phân b : B nh u trùng sán l n phân b r i rác ít nh t 49 t nh trong c nư c, t l nhi m kho ng 5 - 7%. 4.3. Ch n oán 4.3.1. Ti n s : ã t ng ăn rau s ng ho c ã b nhi m sán dây l n trư ng thành. 4.3.2. Lâm sàng: Bi u hi n c a b nh tùy thu c vào v trí ký sinh c a nang sán. Có các n t dư i da b ng h t , h t l c di ng d , không ng a, không au, n m các v trí cơ vân, không trên ư ng i c a h ch b ch huy t. Có th b ng kinh, li t tay, chân hay li t n a ngư i, nói ng ng, r i lo n trí nh ho c nh c Nu d d i... tùy thu c v trí ký sinh c a u trùng trong não. Có th có tăng nhãn áp, gi m th l c ho c mù (n u có nang sán m t). 4.3.3. Xét nghi m: Xét nghi m chNn oán xác nh khi có 1 trong các tiêu chuNn sau: Sinh thi t các n t/ nang sán dư i da, ép, soi kính hi n vi th y vòng móc c a u sán. Ch p c t l p não CT scanner có nang sán trong não. ó là nh ng n t d ch có ch m m l ch tâm, kích thư c 3 - 5 mm, có n t to hơn, có th có n t vôi hóa. Ch p c ng hư ng t có chính xác cao hơn, nhưng c n cân nh c có ch nh trong t ng trư ng h p c th . Soi áy m t th y nang sán m t. Ph n ng ELISA (+) v i kháng th ơn dòng. 4.4. i u tr : Áp d ng t i các b nh vi n t tuy n huy n tr lên. Có th dùng 1 trong 2 phác sau: Praziquantel 15mg/ kg/ l n x 2 l n/ ngày x 10 ngày x 2 - 3 t, m i t cách nhau 10 - 20 ngày. ho c: Albendasole 7,5mg/ kg/ l n x 2 l n/ ngày x 30 ngày x 2 - 3 t, m i t cách nhau 10 - 20 ngày. Trư c khi dùng phác này, c n tNy sán trư ng thành b ng praziquantel: li u duy nh t t 15 - 20 mg/kg. Ch ng ch nh khi dùng thu c: Ph n có thai. ang b b nh c p tính ho c suy tim, gan, th n ho c b nh tâm th n,... D ng v i thu c c n dùng.
Chú ý khi u ng thu c: U ng thu c sau khi ăn no, kiêng rư u, bia, các ch t kích thích. Không cho con bú trong vòng 72 gi sau khi u ng thu c (n u dùng praziquantel). Kho ng cách gi a 2 l n u ng t i thi u là 4 gi . N u có nang sán m t, cNn th n trong khi dùng praziquantel phòng tai bi n. Ngh ngơi t i ch , không t i xe, i xa, không lao ng trong th i gian i u tr . Tác d ng không mong mu n c a thu c và x trí: Bi u hi n: M c n ng nh tùy thu c vào tình tr ng b nh và s c ch u ng c a b nh nhân. Các bi u hi n thư ng g p là chóng m t, nh c u, ng gà, bu n nôn, mNn ng a và có th s t co gi t. X trí: b nh nhân ngh ngơi t i giư ng, tùy bi u hi n c a tri u ch ng mà dùng thu c x trí thích h p và theo dõi cNn th n. 4.5. Tiêu chu n kh i b nh Thư ng sau i u tr 3 - 6 tháng, h t các tri u ch ng lâm sàng và h t nang sán ho t ng dư i da và trong não. 4.6. Phòng b nh Không ăn rau s ng. Phát hi n và tNy sán trư ng thành s m n u b nhi m.