“Ra đ làm văn ngh lu n xã h i cho h c sinh l p 12 THPT theo h ng giao ti p”ề ị ậ ộ ọ ớ ướ ế
1. M ĐUỞ Ầ
1.1. Lí do ch n đ tài:ọ ề
M c đích cao nh t c a môn văn trong nhà tr ng là trang b cho h c sinhụ ấ ủ ườ ị ọ
nh ng tri th c đ hi u đc, hi u đúng các v n đ văn h c, góp ph n t oữ ứ ể ể ượ ể ấ ề ọ ầ ạ
cho h c sinh khám phá v đp c a tác ph m văn h c trong vi c ti p nh nọ ẻ ẹ ủ ẩ ọ ệ ế ậ
cũng nh năng l c hi u bi t đánh giá m t cách đúng đn khoa h c các hi nư ự ể ế ộ ắ ọ ệ
t ng văn h c. V i môn Làm văn song song v i nhi m v trên còn là quáượ ọ ớ ớ ệ ụ
trình giúp cho h c sinh hình thành và phát tri n nh ng kĩ năng c n bi t và khọ ể ữ ầ ế ả
năng s n sinh văn b n nói và vi t. Làm văn không hoàn toàn ch đòi h i amả ả ế ỉ ỏ
hi u ngôn ng và ti ng vi t. Làm văn th thách toàn di n h c sinh v nhi uể ữ ế ệ ử ệ ọ ề ề
ph ng di n, v n s ng, v n văn hóa, năng l c t duy và cá tính c a conươ ệ ố ố ố ự ư ủ
ng i. Trong gi Làm văn, trong m i bài văn, trong t ng ý c a câu văn h cườ ờ ỗ ừ ủ ọ
sinh đi di n v i chính mình, b c l suy nghĩ riêng c a mình tr c m t v nố ệ ớ ộ ộ ủ ướ ộ ấ
đ xã h i và s c m nh n đc nh ng gì mình còn non kém.ề ộ ẽ ả ậ ượ ữ
Làm văn mu n tr thành m t nhu c u th c s t bên trong b n thân h cố ở ộ ầ ự ự ừ ả ọ
sinh, đ h c sinh h ng thú làm văn chúng ta không th không thay đi ph ngể ọ ứ ể ổ ươ
pháp d y làm văn cũ. M t trong nh ng khâu quan tr ng g n li n v i đi m iạ ộ ữ ọ ắ ề ớ ổ ớ
ph ng pháp d y làm văn, đó là đ văn. Đ văn th hi n quan đi m, tươ ạ ề ề ể ệ ể ư
t ng c a d y h c làm văn. M i cách ra đ đu ph n ánh m t quan đi mưở ủ ạ ọ ỗ ề ề ả ộ ể
d y h c nh t đnh và nó tr c ti p quy đnh ph ng h ng d y và h c c aạ ọ ấ ị ự ế ị ươ ướ ạ ọ ủ
giáo viên và h c sinh trong nhà tr ng. B i h th ng đ ki m tra là m t trongọ ườ ở ệ ố ề ể ộ
nh ng c s quan tr ng đ thu th p thông tin trong vi c đánh giá k t qu h cữ ơ ở ọ ể ậ ệ ế ả ọ
t p c a h c sinh và khâu đánh giá có tác d ng h tr và đi u ch nh r t l nậ ủ ọ ụ ỗ ợ ề ỉ ấ ớ
đn vi c d y c a giáo viên và vi c h c c a h c sinh. ế ệ ạ ủ ệ ọ ủ ọ
Trong các ki u văn b n đc đa vào gi ng d y trong nhà tr ng, vănể ả ượ ư ả ạ ườ
ngh lu n là m t trong nh ng ki u văn b n quan tr ng, có vai trò rèn luy n tị ậ ộ ữ ể ả ọ ệ ư
duy và năng l c bi u đt nh ng v n đ có ý nghĩa trong th c t đi s ng choự ể ạ ữ ấ ề ự ế ờ ố
h c sinh. Đây là ki u văn b n nh m phát tri n t t ng, tình c m, thái đ,ọ ể ả ằ ể ư ưở ả ộ
quan đi m c a ng i vi t m t cách tr c ti p v văn h c, chính tr , đo đc,ể ủ ườ ế ộ ự ế ề ọ ị ạ ứ
l i s ng đc trình bày b ng m t th ngôn ng trong sáng, hùng h n, v iố ố ượ ằ ộ ứ ữ ồ ớ
nh ng l p lu n ch t ch , m ch l c, giàu s c thuy t ph c. Nh ng bài vănữ ậ ậ ặ ẽ ạ ạ ứ ế ụ ữ
ngh lu n xã h i r t thu n l i cho vi c rèn luy n h c sinh nh ng kĩ năng t oị ậ ộ ấ ậ ợ ệ ệ ọ ữ ạ
l p ngôn b n ph c v cho ho t đng giao ti p b i nó bu c h c sinh ph i xậ ả ụ ụ ạ ộ ế ở ộ ọ ả ử
lí m i quan h gi a đ bài và các nhân t ngoài ngôn ng , tr c h t là m cố ệ ữ ề ố ữ ướ ế ụ
đích giao ti p và đi t ng giao ti p. Ra đ làm văn ngh lu n là m t côngế ố ượ ế ề ị ậ ộ
vi c, m t yêu c u r t quan tr ng c a vi c d y văn trong nhà tr ng. Đcệ ộ ầ ấ ọ ủ ệ ạ ườ ặ
bi t v n đ d y h c và ra đ làm văn ngh lu n h c sinh l p 12 THPT giệ ấ ề ạ ọ ề ị ậ ở ọ ớ ữ
vai trò vô cùng quan tr ng, b i giai đo n này h c sinh chuy n ti p gi a môiọ ở ạ ọ ể ế ữ
tr ng nhà tr ng THPT sang c p h c cao h n ho c sang môi tr ng xã h i.ườ ườ ấ ọ ơ ặ ườ ộ
Tr nh Th Thanh H i – Tr ng THPT B m S nị ị ả ườ ỉ ơ
1
“Ra đ làm văn ngh lu n xã h i cho h c sinh l p 12 THPT theo h ng giao ti p”ề ị ậ ộ ọ ớ ướ ế
Do đó đ văn ngh lu n xã h i (NLXH) đng tr c yêu c u v a ph i tháiề ị ậ ộ ứ ướ ầ ừ ả
quát, t ng h p toàn b ki n th c, kĩ năng làm văn nhà tr ng, v a ph i t oổ ợ ộ ế ứ ở ườ ừ ả ạ
ti n đ v ng ch c cho h c sinh có nh n th c và kh năng gi i quy t nh ngề ề ữ ắ ọ ậ ứ ả ả ế ữ
tình hu ng x y ra trong cu c s ng. Khi h c sinh làm t t các đ NLXH t t y uố ả ộ ố ọ ố ề ấ ế
các em s hi u và đánh giá đúng các hi n t ng đi s ng.ẽ ể ệ ượ ờ ố
Trong th i đi hi n nay, khi nh ng v n đ giao l u, h i nh p trên thờ ạ ệ ữ ấ ề ư ộ ậ ế
gi i và trong n c đang phát tri n h t s c nhanh chóng thì m t trong nh ngớ ướ ể ế ứ ộ ữ
yêu c u quan tr ng đt ra v i nhà tr ng là c n h ng t i vi c phát tri n cácầ ọ ặ ớ ườ ầ ướ ớ ệ ể
năng l c c a ng i h c, đc bi t là năng l c giao ti p đ có th gi i quy tự ủ ườ ọ ặ ệ ự ế ể ể ả ế
t t các v n đ mà cu c s ng đt ra.ố ấ ề ộ ố ặ
D y h c theo đnh h ng giao ti p là m t trong nh ng quan đi m m iạ ọ ị ướ ế ộ ữ ể ớ
m và tích c c c a quá trình đi m i ph ng pháp d y h c nói chung và d yẻ ự ủ ổ ớ ươ ạ ọ ạ
h c Ti ng Vi t nói riêng. Vì suy cho cùng m c đích chính c a vi c d y ti ngọ ế ệ ụ ủ ệ ạ ế
là phát tri n năng l c giao ti p b ng ngôn ng cho h c sinh.ể ự ế ằ ữ ọ
Xu t phát t nh ng lí do trên, tôi ch n đ tài ấ ừ ữ ọ ề “Ra đ làm văn ngh lu nề ị ậ
xã h i cho h c sinh l p 12 THPT theo h ng giao ti p”ộ ọ ớ ướ ế v i mong mu nớ ố
góp m t ph n nh bé c a mình vào quá trình đi m i ph ng pháp d y h cộ ầ ỏ ủ ổ ớ ươ ạ ọ
làm văn nói chung và ph ng pháp ra đ làm văn nói riêng, h ng t i m cươ ề ướ ớ ụ
tiêu nâng cao ch t l ng d y và h c Ng Văn các tr ng ph thông.ấ ượ ạ ọ ữ ở ườ ổ
1.2. M c đích và nhi m v nghiên c uụ ệ ụ ứ
- M c đích:ụ bàn lu n đn v n đ ra đ làm văn ngh lu n theo h ngậ ế ấ ề ề ị ậ ướ
giao ti p cho h c sinh. Theo các yêu c u v n i dung, ph ng th c, cách th cế ọ ầ ề ộ ươ ứ ứ
làm bài c a h c sinh, cách ki m tra đánh giá c a giáo viên.ủ ọ ể ủ
- Nhi m v :ệ ụ
+ B c đu t ng h p nh ng v n đ lý lu n đm b o cho vi c đ raướ ầ ổ ợ ữ ấ ề ậ ả ả ệ ề
đnh h ng giao ti p cho vi c ra đ làm văn cho h c sinh l p 12 THPT.ị ướ ế ệ ề ọ ớ
+ Ti n hành đi u tra th c t ch ng trình sách giáo khoa và đánh giá th cế ề ự ế ươ ự
tr ng đ văn ( u đi m, khuy t đi m) t đó rút ra k t lu n chung v côngạ ề ư ể ế ể ừ ế ậ ề
vi c ra đ văn THPT hi n nay.ệ ề ở ệ
+ Trên c s n i dung d y h c ph n làm văn ngh lu n xã h i trongơ ở ộ ạ ọ ầ ị ậ ộ
ch ng trình làm văn l p 12 THPT, chúng tôi đa ra m t s cách th c ra đươ ớ ư ộ ố ứ ề
theo h ng giao ti p.ướ ế
+ Ki m tra th c nghi m d y h c đ ki m ch ng tính đúng đn c a cácể ự ệ ạ ọ ể ể ứ ắ ủ
n i dung đã nghiên c u.ộ ứ
1.3. Đi t ng và ph m vi nghiên c uố ượ ạ ứ
Tr nh Th Thanh H i – Tr ng THPT B m S nị ị ả ườ ỉ ơ
2
“Ra đ làm văn ngh lu n xã h i cho h c sinh l p 12 THPT theo h ng giao ti p”ề ị ậ ộ ọ ớ ướ ế
Đi t ng nghiên c u c a đ tài này là vi c ra đ d y h c ngh luân theoố ượ ứ ủ ề ệ ề ạ ọ ị
h ng giao ti p cho h c sinh trong nhà tr ng hi n nay.ướ ế ọ ườ ệ
Tuy nhiên, trong khuôn kh và dung l ng c a m t sáng ki n kinhổ ượ ủ ộ ế
nghi m, chúng tôi ch xác đnh nghiên c u m t ph m v h p, đó là ra d ngệ ỉ ị ứ ở ộ ạ ị ẹ ạ
đ làm văn ngh lu n xã h i thu c ch ng trình làm văn l p 12 THPT.ề ị ậ ộ ộ ươ ớ
M t khác, đây là m t đ tài khoa h c v ph ng pháp d y h c, do đóặ ộ ề ọ ề ươ ạ ọ
chúng tôi s ph i đi sâu tìm hi u nhi u lĩnh v c khoa h c liên nghành khácẽ ả ể ề ự ọ
nh giáo d c h c, tâm lí h c, logic h c…đc bi t là ngôn ng h c, lý thuy tư ụ ọ ọ ọ ặ ệ ữ ọ ế
giao ti p, lý thuy t làm văn. Đó cũng là nh ng n i dung mà chúng tôi ph iế ế ữ ộ ả
nghiên c u trong quá trình tri n khai đ tài.ứ ể ề
1.4. Ph ng pháp nghiên c uươ ứ
Trong quá trình nghiên c u đ tài này, chúng tôi s d ng ba nhómứ ề ử ụ
ph ng pháp nghiên c u sau:ươ ứ
1.4.1. Nhóm ph ng pháp lý thuy tươ ế
- Ph ng pháp thu th p tài li uươ ậ ệ
- Ph ng pháp phân tíchươ
- Ph ng pháp t ng h pươ ổ ợ
1.4.2. Nhóm ph ng pháp đi u traươ ề
Chúng tôi s t ch c đi u tra th c t thông qua các ph ng pháp c b nẽ ổ ứ ề ự ế ươ ơ ả
sau:
-Ph ng pháp s d ng các Anketươ ử ụ
-Ph ng pháp quan sátươ
-Ph ng pháp ph ng v n, đàm tho iươ ỏ ấ ạ
-Ph ng pháp x lí b ng h iươ ử ả ỏ
1.4.3. Nhóm ph ng pháp th c nghi mươ ự ệ
Trong lí lu n d y h c ti ng, th c nghi m là ph ng pháp vô cùng quanậ ạ ọ ế ự ệ ươ
tr ng, không th thi u đc nh m ki m ch ng các gi thuy t khoa h c đã đọ ể ế ượ ằ ể ứ ả ế ọ ề
ra, trên c s đó, đa vào ng d ng nh ng thành t u nghiên c u khoa h cở ở ư ứ ụ ữ ự ứ ọ
ti n b , góp ph n nâng cao ch t l ng d y h c b môn.ế ộ ầ ấ ượ ạ ọ ộ
đây, chúng tôi ch y u ti n hành ph ng pháp th c nghi m gi ngỞ ủ ế ế ươ ự ệ ả
d y. T nh ng c s lý thuy t đã v ch ra, nh ng đnh h ng ra đ làm đạ ừ ữ ơ ở ế ạ ữ ị ướ ể ề
văn ngh lu n theo h ng giao ti p cho h c sinh l p 12 THPT đã đc xâyị ậ ướ ế ọ ớ ượ
d ng, trên c s nghiên c u n i dung ch ng trình, v i s đóng góp ý ki nự ở ở ứ ộ ươ ớ ự ế
c a giáo viên và các nhà nghiên c u khác, chúng tôi m nh d n th đ xu tủ ứ ạ ạ ử ề ấ
m t b đ làm văn l p 12 THPT theo quan đi m d y h c m i đa ra m t sộ ộ ề ớ ể ạ ọ ớ ư ộ ố
Tr nh Th Thanh H i – Tr ng THPT B m S nị ị ả ườ ỉ ơ
3
“Ra đ làm văn ngh lu n xã h i cho h c sinh l p 12 THPT theo h ng giao ti p”ề ị ậ ộ ọ ớ ướ ế
b đ th c nghiêm. Vi c th c nghi m s đc ti n hành m t s l p thu cộ ề ự ệ ự ệ ẽ ượ ế ở ộ ố ớ ộ
m t s tr ng THPT theo ý đ c a ng i nghiên c u.ộ ố ườ ồ ủ ườ ứ
2. N I DUNG SÁNG KI N KINH NGHI MỘ Ế Ệ
2.1. C s lí lu nơ ở ậ
Ra đ làm văn nói chung, ra đ làm văn ngh lu n xã h i theo h ng giaoề ề ị ậ ộ ướ
ti p nói riêng là v n đ thu c v ph ng pháp d y h c. Vì v y, chúng tôiế ấ ề ộ ề ươ ạ ọ ậ
không th không xem xét đn nh ng c s khoa h c liên ngành, chúng tôiể ế ữ ơ ở ọ
không th không xem xét đn nh ng c s giáo d c h c, tâm lí h c, lí lu nể ế ữ ơ ở ụ ọ ọ ậ
h c d y h c b môn này nhà tr ng ph thông. Đó là nh ng v n đ vọ ạ ọ ộ ở ườ ổ ữ ấ ề ề
nguyên t c d y h c, ph ng pháp h c Ti ng Vi t, d y h c làm văn. D iắ ạ ọ ươ ọ ế ệ ạ ọ ướ
đây chúng tôi xin đi sâu vào phân tích, làm rõ ba c s lí lu n c a vi c ra đơ ở ậ ủ ệ ề
làm văn theo h ng giao ti p mà chúng tôi v a đ c p đn trên.ướ ế ừ ề ậ ế ở
2.1.1. Lí thuy t ho t đng giao ti p b ng ngôn ng v i vi c ra đ làmế ạ ộ ế ằ ữ ớ ệ ề
văn theo h ng giao ti p.ướ ế
Ngôn ng là ph ng ti n giao ti p quan tr ng nh t c a con ng i. Chínhữ ươ ệ ế ọ ấ ủ ườ
nh ngô ng mà con ng i có th hi u nhau trong quá trình sinh ho t, laoờ ữ ườ ể ể ạ
đng ộvà có th di n đt làm cho ng i khác hi u đc t t ng, tình c m,ể ễ ạ ườ ể ượ ư ưở ả
tr ng thái và nguy n v ng c a mình. Có hi u nhau con ng i m i có th đngạ ệ ọ ủ ể ườ ớ ể ồ
tâm hi pệ l c chinh ph c thiên nhiên, chinh ph c xã h i và làm cho xã h i ngàyự ụ ụ ộ ộ
càng ti n lên.ế
Trong ho t đng giao ti p có nhi u nhân t nh h ng tr c ti p ho cạ ộ ế ề ố ả ưở ự ế ặ
gián ti p đn vi c t ch c, xây d ng văn b n. Chúng ta g i t t c các nhân tế ế ệ ổ ứ ự ả ọ ấ ả ố
ngoài ngôn ng có nh h ng xa g n và đ l i nh ng d u n c a mình trongữ ả ưở ầ ể ạ ữ ấ ấ ủ
ngôn b n là các ngôn ng giao ti p. Nhân t giao ti p là nh ng nhân t t oả ữ ế ố ế ữ ố ạ
lên m t ho t đng giao ti p nh t đnh. Các nhân t này luôn ch c ngônộ ạ ộ ế ấ ị ố ế ướ
ng trong m t ho t đng giao ti p và có tác d ng quy t đnh hi u qu giaoữ ộ ạ ộ ế ụ ế ị ệ ả
ti p. Đó là các nhân t : nhân v t giao ti p, hoàn c nh giao ti p, n i dung giaoế ố ậ ế ả ế ộ
ti p, m c đích giao ti p.ế ụ ế
Lí thuy t v ho t đng giao ti p là m t ph ng h ng đúng đn, khoaế ề ạ ộ ế ộ ươ ướ ắ
h c đã và đang đem l i cho vi c d y và h c Ti ng Vi t nh ng k t qu t t.ọ ạ ệ ạ ọ ế ệ ữ ế ả ố
Tr nh Th Thanh H i – Tr ng THPT B m S nị ị ả ườ ỉ ơ
4
“Ra đ làm văn ngh lu n xã h i cho h c sinh l p 12 THPT theo h ng giao ti p”ề ị ậ ộ ọ ớ ướ ế
B i th c ch t vi c d y h c làm văn trong nhà tr ng ph thông chính là quáở ự ấ ệ ạ ọ ườ ổ
trình rèn luy n cho h c sinh kĩ năng t o l p văn b n ph c v cho ho t đngệ ọ ạ ậ ả ụ ụ ạ ộ
h c t p và giao ti p. Các bài làm văn không ch là đn v ngôn ng cao nh tọ ậ ế ỉ ơ ị ữ ấ
mà còn là đn v giao ti p c b n. Vì v y, lí thuy t giao ti p là m t c sơ ị ế ơ ả ậ ế ế ộ ơ ở
quan tr ng đi v i vi c d y h c làm văn theo h ng giao ti p nói chung vàọ ố ớ ệ ạ ọ ướ ế
vi c ra đ làm văn NLXH theo h ng giao ti p nói riêng.ệ ề ướ ế
Khi ra đ văn ngh lu n cho h c sinh theo h ng giao ti p là chúng taề ị ậ ọ ướ ế
đang rèn cho các em h c sinh kĩ năng tham gia ho t đng giao ti p th c t đtọ ạ ộ ế ự ế ạ
hi u qu h n. Đ đt đc yêu c u này ph ng pháp t t nh t khi d y h cể ả ơ ể ạ ượ ầ ươ ố ấ ạ ọ
làm văn là t ch c các ho t đng giao ti p b ng ngôn ng (ho t đng nghe,ổ ứ ạ ộ ế ằ ữ ạ ộ
nói, đc, vi t) cho h c sinh, đa h c sinh vào các ho t đng giao ti p c thọ ế ọ ư ọ ạ ộ ế ụ ể
đ các em có th ng d ng vào trong th c t giao ti p c a b n thân.ể ể ứ ụ ự ế ế ủ ả
2.1.2. B n ch t c a ho t đng làm vănả ấ ủ ạ ộ
Làm văn là m t ho t đng giao ti p b ng ngôn ng . B n ch t c a vi cộ ạ ộ ế ằ ữ ả ấ ủ ệ
làm văn là m t ho t đng nên làm văn có đy đ nh ng đc đi m, tính ch tộ ạ ộ ầ ủ ữ ặ ể ấ
và c u trúc nh nh ng ho t đng khác. Ho t đng làm văn trong nhà tr ngấ ư ữ ạ ộ ạ ộ ườ
v a mang tính ch t tâm lí, ph n ánh quá trình suy nghĩ c a h c sinh v a làừ ấ ả ủ ọ ừ
m t ho t đng t o l p văn b n. T o l p văn b n là m c tiêu, nhi m v quanộ ạ ộ ạ ậ ả ạ ậ ả ụ ệ ụ
tr ng trong d y h c làm văn trong khi t o l p văn b n, h c sinh c n bi t trìnhọ ạ ọ ạ ậ ả ọ ầ ế
bày s vi c và b c l suy nghĩ c a mình v các v n đ trong cu c s ng.ự ệ ộ ộ ủ ề ấ ề ộ ố
Đ ra làm văn ngh lu n cho h c sinh l p 12 THPT theo h ng giao ti p,ể ị ậ ọ ớ ướ ế
chúng tôi s ti n hành tìm hi u, ra đ m t cách có đnh h ng rèn luy n cáchẽ ế ể ề ộ ị ướ ệ
làm văn cho h c sinh.ọ
2.1.3. C s tâm lí- giáo d c h cơ ở ụ ọ
L a tu i h c sinh l p 12 THPT còn g i là tu i thanh niên, là th i kì đcứ ổ ọ ớ ọ ổ ờ ặ
bi t quan tr ng trong cu c đi. Đây là th i kì tâm lí các em có nh ng bi n điệ ọ ộ ờ ờ ữ ế ổ
sâu s c, đi s ng tình c m phong phú ph c t p. L a tu i này các em b t đuắ ờ ố ả ứ ạ ứ ổ ắ ầ
hình thành cá tính, hình thành năng l c suy nghĩ đc l p v các quan đi m điự ộ ậ ề ể ố
v i cu c s ng, bi t suy lu n. Đ làm văn s giúp cho h c sinh hình thànhớ ộ ố ế ậ ề ẽ ọ
nh ng kĩ năng đó. Bên c nh đó m t s em không h ng thú vi c h c văn nghữ ạ ộ ố ứ ệ ọ ị
lu n xã h i. Vi c đt h c sinh vào môi tr ng giao ti p đ văn ngh lu n đãậ ộ ệ ặ ọ ườ ế ề ị ậ
kích thích t duy và c m h ng cho h c sinh.ư ả ứ ọ
Song hành v i tâm lí h c thì giáo d c h c cũng là m t trong nh ng ti nớ ọ ụ ọ ộ ữ ề
đ không th thi u đi v i vi c nghiên c u ph ng pháp ra đ làm văn. Vi cề ể ế ố ớ ệ ứ ươ ề ệ
ra đ làm văn theo h ng giao ti p cho h c sinh l p 12 ề ướ ế ọ ớ THPT ph i luôn tuânả
theo h th ng t ch c giáo d c nói chung. Đó là ph i đm b o m c tiêu giáoệ ố ổ ứ ụ ả ả ả ụ
d c nh đã quy đnh.ụ ư ị
Tr nh Th Thanh H i – Tr ng THPT B m S nị ị ả ườ ỉ ơ
5