Sách kỹ thuật số: Thực chất, vấn đề và triển vọng

S¸ch kü thuËt sè: thùc chÊt, vÊn ®Ò vµ triÓn väng<br /> <br /> <br /> FranÇois benhamou. Le livre numÐrique. Ni<br /> tout µ fait le mªme, Ni tout µ fait un autre. Esprit,<br /> Mars - Avril 2009, pp. 73-85<br /> <br /> NguyÔn ChÝ T×nh<br /> l−îc thuËt<br /> <br /> <br /> <br /> s ¸ch kü thuËt sè hay cßn gäi lµ s¸ch<br /> sè lµ cuèn s¸ch ®−îc thÓ hiÖn d−íi<br /> h×nh thøc sè hãa b»ng c¸ch sö dông kü<br /> cuèn s¸ch kh«ng? C©u hái cã vÎ l¹ lïng,<br /> nh−ng kÐo theo nã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò: ¸p<br /> dông thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng nh− thÕ nµo?<br /> thuËt sè, ®Ó cho ng−êi ®äc cã thÓ ®äc cã ph¶i ®iÒu chØnh gi¸ kh«ng? lµm thÕ<br /> th«ng qua mét thiÕt bÞ ®äc gäi lµ ®Çu nµo ®Ó duy tr× mét m¹ng l−íi c¸c hiÖu<br /> ®äc (reader trong tiÕng Anh vµ tablette s¸ch? c¬ b¶n h¬n lµ vai trß cña nhµ xuÊt<br /> trong tiÕng Ph¸p). Víi thiÕt bÞ ®iÖn tö b¶n sÏ nh− thÕ nµo? vÞ thÕ cña t¸c gi¶ sÏ<br /> nµy, ng−êi ta cã thÓ t×m ®äc s¸ch trªn ra sao? Mét ®iÒu bao trïm mµ ng−êi ta<br /> m¹ng, qua m¸y vi tÝnh vµ c¶ ®iÖn cã thÓ nãi lµ: nÕu s¸ch sè vÉn cßn lµ mét<br /> tho¹i... cuèn s¸ch th× nã kh«ng thÓ hoµn toµn lµ<br /> Cho tíi nay, s¸ch sè cã nhiÒu h×nh mét cuèn s¸ch nh− tr−íc ®©y.<br /> thøc kh¸c nhau, tõ cuèn s¸ch sè hãa rÊt D−íi ®©y lµ nh÷ng ph©n tÝch, kh¶o<br /> gÇn víi v¨n b¶n ban ®Çu cho ®Õn cuèn s¸t c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn t¸c dông, ý<br /> s¸ch ®−îc viÕt dµnh riªng cho h×nh thøc nghÜa v¨n hãa x· héi cña s¸ch sè, tÝnh<br /> sè, ®i qua h×nh thøc mét vËt thÓ lai t¹p, kinh tÕ cña lo¹i s¶n phÈm v¨n hãa nµy,<br /> cã v¨n b¶n sè, nh−ng ®· ®−îc thªm vµo cuèi cïng, x¸c ®Þnh th¸i ®é v¨n hãa ®èi<br /> nhiÒu chiÒu kÝch míi nh− ©m nh¹c, h×nh víi s¸ch sè trong t−¬ng lai.<br /> ¶nh ®éng.<br /> I. Nh×n l¹i thÞ tr−êng s¸ch sè hiÖn nay<br /> Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña lo¹i<br /> h×nh s¸ch kü thuËt sè lµ kh«ng thÓ phñ Nh×n chung, ngay ë nh÷ng n−íc<br /> nhËn, tuy nhiªn, theo t¸c gi¶ bµi viÕt ph¸t triÓn nhÊt vÒ khoa häc c«ng nghÖ,<br /> nµy, hiÖn nay, ch−a cã ®iÒu tra tæng hîp th× thÞ tr−êng s¸ch sè vÉn cßn lµ mét thÞ<br /> vÒ c¸i hay vµ c¸i dë, thuËn lîi vµ khã tr−êng qu¸ hÑp, chiÕm kho¶ng tõ 1 - 3%<br /> kh¨n cña lo¹i h×nh s¸ch sè, nh−ng theo thÞ tr−êng s¸ch nãi chung. Nh−ng ®iÒu<br /> t×nh h×nh thùc tÕ, nh÷ng ng−êi nghiªn ®¸ng chó ý lµ tèc ®é ph¸t triÓn cña nã<br /> cøu v¨n hãa x· héi ®· ph¶i ®Æt ra nhanh h¬n nhiÒu so víi thÞ tr−êng s¸ch<br /> nh÷ng c©u hái: S¸ch sè cã cßn lµ mét in giÊy x−a kia ë thêi kú ®Çu. Ch¼ng<br /> S¸ch kü thuËt sè… 47<br /> <br /> h¹n, ë Mü, n¨m 2007 ®· cã 400 ngh×n kÌm theo s¸ch sè. C¸c h·ng Sony, Fnac<br /> thiÕt bÞ ®äc ®−îc b¸n ra, cuèi n¨m 2008 vµ Nhµ xuÊt b¶n Hachette ®· cã mét bµi<br /> con sè ®ã t¨ng gÊp ®«i, vµ ®Çu 2009 th× häc ®¾t gi¸ vÒ vÊn ®Ò nµy. Hä liªn minh<br /> tÊt c¶ c¸c thiÕt bÞ ®äc ®−îc s¶n xuÊt ra víi nhau ®Ó ®−a ra hai ngh×n ®Çu s¸ch,<br /> ®Òu kh«ng cßn trong kho dù tr÷. ë NhËt trong ®ã cã nh÷ng ®Çu s¸ch thuéc lo¹i<br /> B¶n, hiÖn nay, thÞ tr−êng s¸ch ®iÖn tö b¸n ch¹y nhÊt. ThiÕt bÞ ®Ó ®äc hai ngh×n<br /> ®· v−ît qu¸ 60 triÖu Euro. ë Trung ®Çu s¸ch nµy ®−îc b¸n víi gi¸ 299 Euro.<br /> Quèc, thÞ tr−êng nµy bïng næ víi thµnh Nh−ng tÊt c¶ chØ bã hÑp trong khèi l−îng<br /> c«ng cña c¸c cuèn tiÓu thuyÕt “tÝ hon”, s¸ch ®−a ra, vµ ng−êi ta kh«ng cho phÐp<br /> ®äc ®−îc trªn ®iÖn tho¹i di ®éng, viÕt ng−êi ®äc nhËn ®−îc mét ®Çu s¸ch hay<br /> riªng cho ®iÖn tho¹i di ®éng, vµ ®«i khi mét tiÕt môc gi¶i trÝ nµo kh¸c. KÕt qu¶<br /> l¹i cã thÓ chuyÓn lªn giÊy. T¸c gi¶ lý lµ ng−êi ®äc c¶m thÊy ®· ®Çu t− mét<br /> gi¶i hiÖn t−îng nµy nh− sau: kho¶n tiÒn kh¸ lín cho chØ mét thiÕt bÞ<br /> víi nh÷ng cuèn s¸ch mµ ch−a ch¾c hä ®·<br /> - Nh÷ng ng−êi kinh doanh s¸ch sè<br /> yªu thÝch. Mét sè ng−êi mua ®Çu tiªn ®·<br /> ®· ®−a ra ®−îc mét sè l−îng ®Çu s¸ch<br /> kh«ng hµo høng l«i kÐo thªm ng−êi mua<br /> ®a d¹ng vµ hÊp dÉn, khiÕn cho ng−êi<br /> míi.<br /> mua thiÕt bÞ thÊy r»ng víi mét kho¶n<br /> chi Ýt ái l¹i cã thÓ tiÕp cËn ®−îc víi mét Trong khi ®ã, Nhµ xuÊt b¶n<br /> khèi l−îng s¶n phÈm v¨n hãa nhiÒu h¬n Gallimard ®−a ra mét chiÕn l−îc tr¸i<br /> h¼n, vµ nh− vËy, sè tiÒn chi ra ®Ó mua ng−îc. Hä th«ng b¸o t¸m ngh×n ®Çu<br /> thiÕt bÞ trë thµnh ch×a khãa më cöa vµo s¸ch sè hãa cña hä, cã thÓ ®äc trªn c¸c<br /> nhiÒu s¶n phÈm v¨n hãa kh¸c nhau, trang web cña c¸c cöa hµng s¸ch cña<br /> chø kh«ng ®¬n gi¶n lµ sè tiÒn bá ra mua m×nh, còng nh− cña c¸c cöa hµng s¸ch<br /> mét cuèn s¸ch nh− tr−íc ®©y. ®éc lËp kh¸c. Mèi quan t©m cña nhµ<br /> xuÊt b¶n ë ®©y lµ t¹o ra mét s¶n phÈm<br /> - VÉn lµ sù ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu ¶o t−¬ng ®−¬ng cña mét hiÖu s¸ch<br /> tiÒm Èn cña ng−êi ®äc, c¸c nhµ kinh truyÒn thèng réng lín. §èi víi ng−êi sö<br /> doanh s¸ch sè ®· t×m c¸ch ®−a ra kÌm dông, cuèn s¸ch ®−îc xuÊt b¶n bëi mét<br /> theo s¶n phÈm chÝnh lµ cuèn s¸ch nhµ xuÊt b¶n nµo ®ã kh«ng ph¶i lµ ®iÒu<br /> nh÷ng s¶n phÈm phô kh¸c mµ kü thuËt quan träng, ng−îc l¹i ng−êi mua/ng−êi<br /> hiÖn ®¹i cho phÐp, coi nh− mét sù bæ ®äc cã ®−îc mét nguån cung cÊp Ýt ra<br /> sung hµng hãa tinh thÇn kh«ng mÊt còng ®a d¹ng nh− trong thÕ giíi s¸ch in<br /> tiÒn, nh− c¸c ®Çu ®äc vµ c¸c DVD, c¸c giÊy, vµ cã thÓ chuyÓn t¶i cuèn s¸ch vµo<br /> m¸y tÝnh trß ch¬i ®a d¹ng. Nãi nh− t¸c thiÕt bÞ cña m×nh.<br /> gi¶ bµi viÕt: “Sè ng−êi mua mét thiÕt bÞ<br /> cµng t¨ng th× nh÷ng ng−êi s¸ng chÕ vµ II. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra<br /> s¶n xuÊt cµng quan t©m t¹o ra nh÷ng 1. §i t×m mét m« h×nh kinh tÕ<br /> trß ch¬i g¾n liÒn víi thiÕt bÞ ®ã, vµ thiÕt<br /> S¸ch sè lµ mét s¶n phÈm thÓ hiÖn<br /> bÞ cµng cã c¬ héi ®−îc b¸n nhiÒu ®Ó råi<br /> sù øng dông nh÷ng ph¸t minh khoa häc<br /> kÝch thÝch viÖc s¶n xuÊt ra nh÷ng tiÕt<br /> c«ng nghÖ míi nhÊt cña loµi ng−êi trong<br /> môc míi” (tr.76).<br /> ®êi sèng v¨n hãa - mét khuynh h−íng<br /> Kinh nghiÖm chung ë ®©y lµ kh«ng tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn x· héi hiÖn<br /> nªn h¹n chÕ sù phong phó trong viÖc ®¹i. Tuy nhiªn, hiÖn nay lîi nhuËn mµ<br /> cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm tinh thÇn ng−êi ta thu ®−îc tõ ®Êy, nÕu cã, còng<br /> 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2009<br /> <br /> cßn rÊt Ýt ái. Nh− t¸c gi¶ bµi viÕt nhËn gi¸ c¶. Víi c©u hái “Víi gi¸ bao nhiªu th×<br /> xÐt: “S¸ch sè kh«ng thÓ sinh lîi, Ýt nhÊt ng−êi mua cã thÓ s½n sµng ®æi mét cuèn<br /> trong thêi h¹n ng¾n; thÞ tr−êng ®ang ë s¸ch giÊy lÊy mét cuèn s¸ch sè?”, c©u<br /> nh÷ng b−íc chËp ch÷ng, c«ng nghÖ tr¶ lêi lµ: Víi mét cuèn tiÓu thuyÕt in<br /> kh«ng ch¾c ch¾n, c¸c chu kú phæ biÕn giÊy 14 Euro, ng−êi ta b»ng lßng ®æi lÊy<br /> vÉn cßn Ýt ®−îc biÕt ®Õn. Víi thÞ tr−êng cuèn tiÓu thuyÕt ®ã d−íi h×nh thøc s¸ch<br /> bã hÑp, doanh sè rÊt yÕu, ngay c¶ ë sè víi gi¸ 6 Euro; cßn møc chªnh lÖch<br /> nh÷ng n−íc mµ nguån cung cÊp cßn chÊp nhËn ®−îc gi÷a gi¸ mét cuèn s¸ch<br /> phong phó h¬n c¶ n−íc Ph¸p” (tr.78). tranh in giÊy vµ mét cuèn s¸ch tranh sè<br /> lµ 9 Euro vµ 5 Euro. ë Mü, theo ph−¬ng<br /> Tr−íc hÕt, h·y xem xÐt vÊn ®Ò gi¸ ch©m khuyÕn khÝch c«ng nghÖ míi,<br /> thµnh s¶n phÈm. Theo tháa thuËn cña trong hÇu hÕt tr−êng hîp, ng−êi ta quy<br /> mét sè nhµ xuÊt b¶n vµ c«ng ty ph¸t ®Þnh gi¸ nh÷ng cuèn s¸ch sè lµ 9,99<br /> hµnh s¸ch sè, th× gi¸ b¸n cña mét cuèn USD, bÊt chÊp gi¸ cuèn s¸ch giÊy lµ bao<br /> s¸ch sè ph¶i ë kho¶ng thÊp h¬n gi¸ xuÊt nhiªu. Cã nhµ xuÊt b¶n cßn kªu gäi ®Æt<br /> b¶n trªn giÊy lµ 10 - 15% míi b¶o ®¶m gi¸ s¸ch sè rÊt thÊp ®Ó cã thÓ b¸n ®−îc<br /> ®−îc cho ng−êi s¶n xuÊt trang tr¶i c¸c thiÕt bÞ chuyÓn t¶i hay thiÕt bÞ ®äc.<br /> nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt. Nh−ng sù<br /> chªnh lÖch vÒ gi¸ thÊp nh− vËy gi÷a Mét ®iÒu n÷a còng lµm nhiÒu ng−êi<br /> mét h×nh thøc s¸ch ®· qu¸ quen thuéc, lo l¾ng lµ trong khi vÊn ®Ò sinh lîi vµ<br /> ®−îc b¶o ®¶m vÒ mÆt së h÷u vµ gi¸ trÞ, gi¸ c¶ cña cuèn s¸ch sè ch−a ®i tíi<br /> víi mét h×nh thøc s¸ch cßn rÊt míi mÎ thèng nhÊt, th× còng chÝnh nhê vµo c«ng<br /> mµ bÊt cø mét ng−êi tiªu thô nµo còng nghÖ míi, ng−êi ta cã thÓ tÝnh ®Õn sù<br /> cã c¶m gi¸c ®i vµo mét cuéc phiªu l−u - xuÊt hiÖn nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghÖ<br /> thËt ra kh«ng hîp lý chót nµo. ë ®©y, vµ v¨n hãa kh¸c l«i cuèn ng−êi ®äc<br /> cÇn nhÊn m¹nh mét hiÖn t−îng t©m lý: th«ng qua sù ®¬n gi¶n trong sö dông vµ<br /> Ng−êi së h÷u mét cuèn s¸ch giÊy tr¾ng gi¸ c¶ chÊp nhËn ®−îc. Ch¼ng h¹n,<br /> mùc ®en, nghÜa lµ hiÖn th©n cña mét ®å ng−êi ta nãi ®Õn nh÷ng thiÕt bÞ cña c«ng<br /> vËt cô thÓ, sÏ cã c¶m gi¸c an toµn kh¸c nghiÖp m¹ng, hay nh÷ng thiÕt bÞ<br /> h¼n víi ng−êi së h÷u mét cuèn s¸ch sè chuyÓn t¶i vµ t− vÊn s¸ch b¸o trªn mét<br /> chØ n»m trªn m¹ng, trªn m¸y vi tÝnh, m¸y chuyÓn, nh÷ng thiÕt bÞ ®äc th«ng<br /> hoÆc trong mét thiÕt bÞ trung gian vèn qua ®iÖn tho¹i di ®éng, v.v... ChÝnh v×<br /> c©m lÆng. vËy mµ Bruno Patino ®· lo l¾ng nãi ®Õn<br /> “nh÷ng ®èi lËp lîi Ých vµ nh÷ng c¹nh<br /> Trong mét cuéc ®iÒu tra gÇn ®©y ®èi tranh míi gi÷a c¸c t¸c gi¶ truyÒn thèng<br /> víi nh÷ng ng−êi mua tiÒm n¨ng liªn cña viÖc s¶n xuÊt s¸ch vµ nh÷ng nh©n<br /> quan ®Õn thiÕt bÞ ®äc víi c©u hái “B¹n tè míi nµy, nh÷ng nh©n tè thÓ hiÖn mét<br /> cã muèn së h÷u mét thiÕt bÞ ®äc v¨n hãa kinh doanh, mèi quan hÖ víi<br /> kh«ng?”, th× 29% tr¶ lêi cã, nh−ng phÇn nh÷ng vÊn ®Ò së h÷u trÝ tuÖ vµ xóc tiÕn<br /> lín lµ ®Ó ®äc b¸o, 17% tr¶ lêi lµ cã thÓ s¸ng t¹o rÊt xa l¹ víi cuèn s¸ch” (tr.80).<br /> chuyÓn t¶i c¸c cuèn s¸ch. 61% chñ hiÖu 2. Nh÷ng hËu qu¶ v¨n hãa<br /> s¸ch kh«ng cho r»ng s¸ch sè lµ mét mèi<br /> ®e däa ®èi víi s¸ch in giÊy, vµ 86% Cã lÏ, víi s¸ch sè, vÊn ®Ò hËu qu¶ v¨n<br /> trong sè hä muèn r»ng nhµ xuÊt b¶n hãa lµ ®¸ng quan t©m h¬n c¶. Cã mét sè<br /> s¸ch giÊy tiÕp tôc lµm chñ chÝnh s¸ch khÝa c¹nh ë ®©y cÇn nªu lªn:<br /> S¸ch kü thuËt sè… 49<br /> <br /> - Ng−êi ta th−êng nãi cuèn s¸ch tõ kh«ng hÒ t¹o thuËn lîi cho sù gia t¨ng<br /> ngh×n x−a ®Õn nay vÉn ®ãng vai trß chñ yªu cÇu hay vÞ thÕ cña c¸c t¸c gi¶,<br /> yÕu, nÕu kh«ng nãi lµ quyÕt ®Þnh, trong nh÷ng ng−êi bÞ nhÊn ch×m trong c¸i<br /> sù phæ biÕn kiÕn thøc, gi¸o dôc t− t−ëng ®¸m ®«ng nh÷ng con ng−êi cã thÓ cã<br /> cho nhiÒu thÕ hÖ con ng−êi, nghÜa lµ x©y m−u ®å nh¶y vµo lÜnh vùc v¨n häc vµ c¶<br /> dùng nÒn t¶ng cho sù tiÕn bé cña tri nh÷ng ng−êi chän nhÇm ®−êng” (tr.80).<br /> thøc ®Ó tõ ®Êy cã sù tiÕn bé cña x· héi. Nh− thÕ, cuèn s¸ch sè sÏ kh«ng cã t¸c<br /> Trong khi ®ã, s¸ch sè ngµy nay dông më ®−êng cho nhiÒu t¸c gi¶ −u tó,<br /> kh«ng ph¶i lµ mét cuèn s¸ch theo ®Þnh mµ ng−îc l¹i, cã thÓ lµm cho c¸c t¸c gi¶<br /> nghÜa cæ ®iÓn ®· ®−îc thõa nhËn, nhÊt −u tó bÞ chen ®−êng chiÕm lèi v× nh÷ng<br /> lµ, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn cña c«ng nghÖ t¸c gi¶ v« tµi. NghÜa lµ, ngay tõ ®Çu<br /> míi, nã ®−îc phÐp trë thµnh mét vËt thÓ nguån cña cuèn s¸ch, ng−êi ta ®· ®Æt ra<br /> hçn t¹p, gåm c¶ ©m nh¹c, h×nh ¶nh vÊn ®Ò cã ý nghÜa v¨n hãa lín lµ chÊt<br /> ®éng ch¼ng h¹n. Tõ ®Êy, ng−êi ta ®Æt l−îng cña b¶n th©n s¶n phÈm v¨n hãa.<br /> c©u hái: S¸ch sè cã cßn ®ãng ®−îc vai trß - Víi ng−êi ®äc, ®èi t−îng ®−îc phôc<br /> v¨n hãa nh− nh÷ng cuèn s¸ch tõng cã vô cña s¸ch, vÊn ®Ò còng cã ý nghÜa nan<br /> trong lÞch sö, thËm chÝ cã nªn gäi ®ã lµ gi¶i vÒ v¨n hãa. Tr−íc hÕt, nh− ®· ®Ò<br /> cuèn s¸ch n÷a hay kh«ng, mµ nªn dïng cËp ë trªn, víi kü thuËt sè, s¸ch cã thÓ<br /> mét c¸i tªn kh¸c, ch¼ng h¹n nh− cã xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu trªn m¹ng, trong<br /> ng−êi ®Ò nghÞ, “thiÕt bÞ sè hãa cña cuèn nh÷ng thiÕt bÞ ®äc. LÇn ®Çu tiªn víi mét<br /> s¸ch”, hoÆc “néi dung cuèn s¸ch X tin mµn ¶nh vµi tÊc vu«ng, hay víi mét c¸i<br /> häc hãa”, v.v... m¸y vµi tr¨m gram, ng−êi ta ®· cã thÓ<br /> - Kü thuËt sè cïng víi m¹ng tiÕp xóc vµ ®äc hµng ngµn cuèn s¸ch<br /> Internet cho phÐp xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu kh¸c nhau. Ng−êi ®äc, ®Õn l−ît m×nh,<br /> s¶n phÈm s¸ch kh«ng cÇn in Ên, ®−îc l¹i bÞ ngËp ch×m gi÷a mét thÕ giíi s¸ch<br /> gäi lµ t¸c phÈm, víi nh÷ng ng−êi s¶n hçn lo¹n nh− hä ®· tõng bÞ ngËp ch×m<br /> xuÊt ra nã ®−îc gäi lµ t¸c gi¶. Kh«ng cã gi÷a mét thÕ giíi th«ng tin cña b¸o chÝ<br /> sù lùa chän, kh«ng cã sù kiÓm so¸t, vµ vµ c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng kh¸c.<br /> còng kh«ng cã nh÷ng tiªu chÝ nµo buéc Víi ng−êi ®äc, cuèn s¸ch sè hiÖn lªn nh−<br /> ng−êi ta ph¶i tu©n theo. Mét ch©n lý mµ mét thiÕt bÞ th«ng b¸o v« c¶m, tuy chÝnh<br /> thÕ giíi s¸ch tõ ngµn x−a ®· chøng x¸c, trong khi cuèn s¸ch giÊy míi lµ mét<br /> nghiÖm, nay béc lé râ h¬n bao giê hÕt: ®èi t−îng thùc sù ®Ó ng−êi ta lËt ®i lËt<br /> Kh«ng ph¶i muèn viÕt s¸ch lµ viÕt ®−îc l¹i, ®µo s©u, suy luËn, vµ v× vËy ®ãng<br /> s¸ch hay, thËm chÝ kh«ng ph¶i cuèn vai trß mét ®èi t¸c cã ý nghÜa tinh thÇn<br /> s¸ch ®−îc ®−a cho ng−êi kh¸c ®äc lµ vµ c¶ t×nh c¶m. Ng−êi ta cho r»ng, cÇn<br /> cuèn s¸ch nªn ®äc. §· cã hiÖn t−îng, ph¶i thõa nhËn ®iÒu nµy nh− mét h¹n<br /> kh«ng h¼n chØ v× ®éng c¬ kinh tÕ, lµ rÊt chÕ tÊt yÕu cña khoa häc c«ng nghÖ<br /> nhiÒu ng−êi nh¶y vµo lÜnh vùc v¨n häc, tr−íc con ng−êi víi nh÷ng ®Æc ®iÓm<br /> khoa häc, ng«n ng÷ vµ nghÖ thuËt mµ nh©n häc mµ kh«ng mét m¸y mãc nµo<br /> kh«ng hÒ cã kh¶ n¨ng lµm viÖc ®ã, hay thay thÕ ®−îc.<br /> kh«ng ®¸ng ®Ó x· héi giao cho lµm viÖc - Sù xuÊt hiÖn cña s¸ch sè cßn mang<br /> ®ã. Nãi nh− t¸c gi¶ bµi viÕt: “Mét sù ®Õn mét nguy c¬ míi ®−îc gäi lµ “sù phi<br /> bµnh tr−íng hiÖn t−îng s¶n xuÊt qu¸ trung gian hãa” trong thÕ giíi s¸ch. Cã<br /> t¶i, kh«ng cã tiªu chÝ vÒ chÊt l−îng, nghÜa lµ tõ nay vÒ sau, kh«ng cßn cÇn<br /> 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2009<br /> <br /> ®Õn c¸c hiÖu s¸ch nh− ta vÉn thÊy kh¾p h×nh thµnh cuèn s¸ch mét c¸ch gÇn nh−<br /> n¬i. H¬n c¶ mét ®Þa ®iÓm kinh doanh, trùc tiÕp cã ph¶i lµ mong muèn cña c¸c<br /> c¸c hiÖu s¸ch lµ mét ®Þa ®iÓm v¨n hãa, cã t¸c gi¶ hay kh«ng còng cßn ph¶i bµn. §Ó<br /> t¸c dông thùc sù trong ®êi sèng v¨n hãa tr¶ lêi døt kho¸t vÊn ®Ò nµy, cßn ph¶i ®îi<br /> cña céng ®ång, kÓ c¶ víi nh÷ng ng−êi Ýt thêi gian. §iÒu cuèi cïng ®èi víi ng−êi<br /> ®äc s¸ch hay kh«ng ®äc s¸ch. §ã lµ ta ®äc lµ vÊn ®Ò së h÷u s¶n phÈm v¨n hãa.<br /> ch−a nãi ®Õn nh÷ng ho¹t ®éng phô Kh«ng gièng nh− tr−íc kia, sù së h÷u<br /> th−êng ®−îc tæ chøc ë c¸c hiÖu s¸ch nh− s¸ch sè hiÖn nay l¹i ph¶i th«ng qua<br /> qu¶ng c¸o s¸ch, triÓn l·m s¸ch, tæ chøc nh÷ng thiÕt bÞ ®iÖn tö, nh÷ng kÕt cÊu<br /> giíi thiÖu s¸ch, v.v... Nh−ng ngµy nay, sù m¹ng, chø kh«ng cßn lµ nh÷ng vËt phÈm<br /> ra ®êi cña s¸ch sè ®ang ®e däa xãa bá c¸c cô thÓ cã mµu s¾c, cã h×nh hµi vµ sê mã<br /> hiÖu s¸ch, vµ nh− thÕ xãa bá lu«n c¶ mét ®−îc nh− mét cuèn s¸ch in. ChÝnh ë ®©y<br /> biÓu t−îng v¨n hãa ngµn ®êi cña nh©n ®Æt ra vÊn ®Ò t¸c ®éng ®èi víi ý thøc cña<br /> lo¹i. §iÒu ®ã cã Ých ch¨ng? ng−êi ®äc vµ còng lµ quan niÖm cña<br /> 3. Ng−êi ®äc, mèi quan hÖ gi÷a ng−êi ng−êi ®äc ®èi víi vÊn ®Ò së h÷u mét s¶n<br /> ®äc vµ t¸c phÈm, t¸c gi¶ phÈm v¨n hãa. Trªn c¸c diÔn ®µn kh¸c<br /> nhau, vÊn ®Ò nµy cßn ®−îc bá ngá.<br /> §èi víi s¸ch th× vÊn ®Ò c¸ch ®äc vµ<br /> III. §«i ®iÒu vÒ th¸i ®é vµ chÝnh s¸ch ®èi víi s¸ch sè<br /> ng−êi ®äc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh cho sè<br /> phËn vµ t¸c dông cña cuèn s¸ch. Nh− ®· tr×nh bµy, lÜnh vùc s¸ch lµ<br /> VÒ vÊn ®Ò nµy, ng−êi ta cho r»ng, víi mét trong nh÷ng lÜnh vùc v¨n hãa<br /> sù xuÊt hiÖn s¸ch sè, viÖc ®äc chøng kiÕn truyÒn thèng tiÕp nhËn sau cïng nh÷ng<br /> hai sù ®¶o lén c¬ b¶n. Thø nhÊt, ®ã lµ thµnh tùu cña c«ng nghÖ tin häc hiÖn<br /> mét qu¸ tr×nh chia nhá, c¾t ®o¹n gièng ®¹i, vµ tuy gÇn ®©y ®· cã nh÷ng b−íc<br /> nh− qu¸ tr×nh ®èi víi kh¸n gi¶ truyÒn ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh, th× vÉn chËm ch¹p<br /> h×nh, nghÜa lµ lµm cho v¨n b¶n tho¸t ra so víi c¸c lÜnh vùc kh¸c. HiÖn nay, ng−êi<br /> khái m¶nh ®Êt cña m×nh, tho¸t ra khái ta vÉn ®ang th¶o luËn c¶ vÒ th¸i ®é,<br /> c¸i nÒn b»ng giÊy, vµ nh− vËy còng lµm chÝnh s¸ch nªn cã ®èi víi vÊn ®Ò s¸ch sè.<br /> cho viÖc ®äc kh«ng cßn gi÷ c¸i tuyÕn tÝnh Nãi chung, ý kiÕn cña nhiÒu nhµ<br /> nguyªn thñy cña v¨n b¶n. Thø hai, kh¶ khoa häc vµ kinh doanh lµ nªn cã th¸i ®é<br /> n¨ng t−¬ng t¸c cña ng−êi ®äc víi v¨n khuyÕn khÝch ®èi víi h×nh thøc s¸ch nµy.<br /> b¶n. Ng−êi ®äc s¸ch sè cã thÓ thùc thi Bëi v× kü thuËt sè lµ mét thµnh tùu khoa<br /> quyÒn cña m×nh ®èi víi v¨n b¶n, mét häc c«ng nghÖ cã rÊt nhiÒu −u thÕ cã thÓ<br /> quyÒn kh«ng ®−îc quy thµnh luËt, tËn dông ®èi víi viÖc truyÒn b¸ s¸ch,<br /> nh−ng mang l¹i cho anh ta do c«ng nghÖ trong khi cho ®Õn nay, s¸ch in giÊy, tuy<br /> míi. Trong t×nh h×nh hiÖn nay, ®· cã ph¸t triÓn m¹nh mÏ, vÉn ch−a thÓ nãi lµ<br /> nh÷ng t¸c gi¶ c«ng bè cuèn s¸ch cña thùc hiÖn ®Çy ®ñ nh÷ng chøc n¨ng cÇn<br /> m×nh theo nhiÒu kú, vµ sau mçi kú nh− thiÕt cña cuèn s¸ch, do vÉn cã nh÷ng h¹n<br /> vËy hä nhËn vµ xö lý nh÷ng ph¶n øng chÕ nhÊt ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn in Ên, vËn<br /> cña ng−êi ®äc ®Ó thùc hiÖn nh÷ng diÔn chuyÓn, b¶o qu¶n, vµ ë mét møc ®é nµo<br /> biÕn tiÕp theo cña cuèn s¸ch. Nh− vËy, ta ®ã lµ ®iÒu kiÖn thêi gian, n¨ng lùc nhiÒu<br /> cã mét h×nh thøc x· héi hãa cuèn s¸ch. mÆt cña ng−êi ®äc. Trong t×nh h×nh hiÖn<br /> §©y lµ ®iÒu hay hoÆc dë ®èi víi chÊt nay, nhiÒu ý kiÕn cho r»ng, nªn hç trî c¶<br /> l−îng cuèn s¸ch th× cßn ph¶i bµn c·i, vµ vÒ tµi chÝnh vµ ph−¬ng tiÖn ®Ó truyÒn b¸<br /> viÖc ng−êi ®äc tham gia vµo tiÕn tr×nh nh÷ng cuèn s¸ch sè cã néi dung phæ biÕn<br /> S¸ch kü thuËt sè… 51<br /> <br /> réng r·i cho c«ng chóng, nh»m t¹o ®iÒu h−ëng cña nhau, mµ tr¸i l¹i, hai thÞ<br /> kiÖn cho nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt nhÊt, tr−êng nµy, víi nh÷ng ®Æc ®iÓm, −u thÕ<br /> s¬ ®¼ng nhÊt ®Õn víi nh÷ng khèi ng−êi riªng cña m×nh, cã thÓ hç trî nhau vµ<br /> ®«ng ®¶o. Nh− vËy, c¸c chÝnh quyÒn vµ gióp nhau ph¸t huy t¸c dông. Cã nh÷ng<br /> c¸c tæ chøc x· héi, trong mèi quan hÖ víi cuèn s¸ch sè gîi ý cho ng−êi ta t×m ®Õn<br /> c¸c tËp ®oµn kinh doanh, cÇn lµm sao s¸ch in giÊy, vµ ng−îc l¹i, cã nh÷ng cuèn<br /> cho gi¸ c¶ nh÷ng cuèn s¸ch sè, nh÷ng s¸ch in giÊy khiÕn ng−êi ®äc cã yªu cÇu<br /> thiÕt bÞ ®äc ®iÖn tö rÎ h¬n n÷a, phï hîp t×m ®Õn nh÷ng cuèn s¸ch sè t−¬ng<br /> víi tói tiÒn cña cµng nhiÒu ng−êi cµng ®−¬ng. §Æc biÖt, nhiÒu ng−êi cho r»ng<br /> tèt. Nh−ng mÆt kh¸c, ng−êi ta cho r»ng trong khi ph¸t triÓn s¸ch sè, ph¶i kh«ng<br /> b¶n th©n c¸c s¸ch sè còng kh«ng thÓ ngõng duy tr× vµ ®Èy m¹nh viÖc ®äc s¸ch<br /> quªn nh÷ng néi dung cã tÝnh chÊt nghiªn theo kiÓu truyÒn thèng trªn giÊy, bëi v×<br /> cøu, tham kh¶o, chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè ®ã vÉn lµ kiÓu ®äc s¸ch duy nhÊt ®em l¹i<br /> khoa häc vµ lý luËn s©u s¾c. Bëi v×, nãi kiÕn thøc nghiªm tóc vµ t¹o nÒn t¶ng<br /> chung hiÖn nay, ®©y lµ lÜnh vùc s¸ch bÞ cho v¨n hãa.<br /> ng−êi ®äc coi nhÑ nhÊt. ViÖc c«ng bè §iÒu cuèi cïng cã thÓ nãi ë ®©y lµ,<br /> nh÷ng cuèn s¸ch nh− thÕ, tr−íc hÕt sÏ cã s¸ch sè vÉn lµ mét lÜnh vùc mµ nh©n lo¹i<br /> t¸c dông ®¸nh ®éng, th«ng b¸o vµ cæ vò ®ang tiÕp tôc t×m tßi vµ s¸ng t¹o, coi nh−<br /> ng−êi ®äc chó ý ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò khoa ®ãng gãp cho sù h×nh thµnh mét s¶n<br /> häc, lý luËn nhiÒu h¬n. phÈm v¨n hãa ®éc ®¸o cña thêi ®¹i, võa<br /> Dùa trªn yªu cÇu thùc tÕ hiÖn nay, kh«ng gièng víi cuèn s¸ch in truyÒn<br /> nhiÒu ng−êi ®Ò nghÞ nªn cã mét sù kÕt thèng, nh−ng l¹i võa g¾n liÒn víi cuèn<br /> hîp dùa trªn môc tiªu v¨n hãa chung s¸ch truyÒn thèng ®ã, cïng nh÷ng thµnh<br /> gi÷a ho¹t ®éng cña s¸ch sè vµ ho¹t ®éng tùu quý b¸u sèng cßn mµ cuèn s¸ch ®·<br /> cña s¸ch in giÊy. Kh«ng nªn coi ®©y lµ ®¹t ®−îc qua tr−êng kú tån t¹i cña nh©n<br /> hai thÞ tr−êng ®èi lËp, tranh giµnh ¶nh lo¹i vµ nÒn v¨n hãa nh©n lo¹i.<br /> <br /> <br /> <br /> (tiÕp theo trang 59) ®æi c¸ch thøc tiÕp nhËn b»ng mét chiÕn<br /> dÞch nh»m thu hót c«ng chóng ®Õn víi<br /> Tr−íc thùc tr¹ng ®ã, Héi th¶o nªu<br /> ph¸t thanh vµ hiÓu ®−îc lîi thÕ trong viÖc<br /> bËt nh÷ng vÊn ®Ò cÊp thiÕt ®ang ®Æt ra<br /> tiÕp nhËn th«ng tin tõ c¸c ch−¬ng tr×nh<br /> cho c«ng t¸c ®µo t¹o nhµ b¸o ph¸t thanh<br /> ph¸t thanh; C¶i tiÕn ch−¬ng tr×nh ph¸t<br /> hiÖn nay, ®ã lµ: kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a lý<br /> thanh; §æi míi ph−¬ng ph¸p ®µo t¹o nhµ<br /> thuyÕt vµ thùc hµnh, gi÷a lý luËn vµ<br /> b¸o ph¸t thanh ë c¸c c¬ së ®µo t¹o.<br /> thùc tiÔn; n©ng cao chÊt l−îng sinh viªn;<br /> chuÈn ho¸ néi dung, ph−¬ng ph¸p, tiªu<br /> Héi th¶o ®· gióp cho c¸c c¬ quan<br /> chÝ ®¸nh gi¸ c¸c kü n¨ng trong qu¸ tr×nh<br /> truyÒn th«ng ®¹i chóng nãi chung cña<br /> thùc hµnh. Bªn c¹nh ®ã, c«ng t¸c båi<br /> ViÖt Nam, c¬ quan ph¸t thanh cña Trung<br /> d−ìng ph¶i dùa trªn ®iÒu kiÖn, n¨ng lùc<br /> −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng nãi riªng cã c¬ së ®Ó<br /> thùc tÕ còng nh− nhu cÇu cô thÓ cña<br /> x©y dùng l¹i vÒ mÆt h×nh thøc còng nh−<br /> tõng ®µi ph¸t thanh.<br /> néi dung c¸c ch−¬ng tr×nh ph¸t thanh cho<br /> §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c ch−¬ng phï hîp víi nhu cÇu cña ng−êi d©n.<br /> tr×nh ph¸t thanh hiÖn nay, theo c¸c ®¹i<br /> biÓu, cÇn thùc hiÖn 3 gi¶i ph¸p sau: Thay HuÖ Nguyªn<br />