SÁCH TỐ VẤN - Thiên bảy mươi lăm

Chia sẻ: Nguyen Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

88
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hoàng Đế ngồi ở Minh Đường gọi Lôi công mà bảo rằng: Phàm nói “Tam dương độc chí…” tức là cả Tam dương đến “dồn” làm một lúc. Nó đến dồn như mưa gió, nên ở trên trời sinh điên tật, ở dưới thời sinh lậu tiếc(1). [1] Nó đến, bên ngoài không thể dự kỳ, bên trong không liên lạc, không đúng với điều lý của mạch, nên không thể bằng ở mạch kính để chẩn đoán. [2] Vậy, Tam dương, nó là chí dương, nó đến dồn, sẽ phát chứng kinh; chín khiếu đều lắp. Dương khí...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SÁCH TỐ VẤN - Thiên bảy mươi lăm

SÁCH TỐ VẤN Thiên bảy mươi lăm: TRỨ KHÍ GIÁO LUẬN Hoàng Đế ngồi ở Minh Đường gọi Lôi công mà bảo rằng: Phàm nói “Tam dương độc chí…” tức là cả Tam dương đến “dồ n” làm một lúc. Nó đến dồn như mưa gió, nên ở trên trời sinh điên tật, ở dưới thời sinh lậu tiếc(1). [1] Nó đến, bên ngoài không thể dự kỳ, bên trong không liên lạc, không đúng với điều lý của mạch, nên không thể bằng ở mạch kính để chẩn đoán. [2] Vậy, Tam dương, nó là chí dương, nó đến dồn, sẽ phát chứng kinh; chín khiếu đều lắp. Dương khí tràn lan, cuống họng khô nghẽn; nó dồ n vào Aâm, thời Aâm khí lên xuống không còn nhất định, sẽ gây nên chứng Trường tiết (2).
Thiên bảy mươi sáu: THỊ THUNG DUNG LUẬN Lôi Công hỏi rằng: Can hư, Thận hư, Tỳ h ư… Đều khiến con người thân thể nặng nề khó chịu. Nên dù ng độc dược, thích và cứu hoặc dùng biêm thách, hoặc dùng thanh dịch v.v… Vậy mà có khi khỏi, có khi không khỏi, là vì sao? [1] Hoàng Đế dạy rằng: Tỳ mạch hư mà phù, tựa phế; Thận mạch tiểu và phù tựa Tỳ; Can mạch cấp và trầ m tựa Thận… Đó đều là những mạch chứng mà y giả dễ nhầ m. Chỉ có “thung dung” nhận kỹ, mớ i có thể biết được. Đến như ba Tàng thổ, mộc, thủy cùng ở bộ phận dưới, có gì mà không phân biệ t được. [2] Lôi Công hỏi rằng: Mạch phù mà Huyền, án vào rắn như thạch (đá) xin cho biết đó là bệnh gì? [ 3] Hoàng Đế dạy rằng: Mạch phù mà Huyền, đó là bởi Thận bất túc; Trầm mà thạch, là do Thận khí bị n gừng mắêc ở bên trong; bệnh nhân khiếp nhược, thiểu khí… là
do thủy đạo không thông lợ i, khiến cho hình khí bị tiêu thước; khái khấu và phiền oan, là do Thận khí nghịch lên. Đó là khí ở một người, và bệnh chỉ phạ m vào mộ t Tàng. [4] Lôi Công hỏi rằng: Giờ đây có người, tứ chi rã rời, khái huyết tiế t… Ngu này nhận là thương Phế, thiết mạch thấy phù, đại mà khẩn… Ngu không dám chữa. Thô công dũng biêm thạch mà khỏi bớt; lại làm cho xuất huyết, huyết ra được mà mình thấ y nhẹ nhàng… Vậy là bệnh gì? [5] Hoàng Đế dạy rằng: Mạch phù, đại và hư là do Tỳ khí tuyệt ở bên ngoài, bỏ Vị phủ, trở ra kinh của Dương minh. Vì hai hỏa không thể thắng được ba thủy, vì vậy nên mạch loạn mà không thường. Tứ chi rã rời là do tinh khí của Tỳ không đạt ra tới tứ chi; suyễ n và khái, là do thủy khí dồn lên Dương minh; huyết tuyết, là do mạch cấp, huyết không dẫn hành được. Như đoán là thương Phế, thời nhằ m lắm. [6] Nếu là thủy tà dương Phế thời do Tỳ khí không giữ; Vị khí không thanh; Kinh khí không sai khiến được; chân tàng hoại quyết, kinh mạch bàng
tuyệt, năm Tàng lậu tiết, không nục thời ẩu. Vậy đối với ch ứng hậu trên kia, khác hẳn. [7] Thiên bả y mươi bảy: SƠ NGŨ QUÁ LUẬN Hoàng Đế nói rằng: Phàm trước khi chẩn mạch, nên h ỏi có phải là trước quí mà sau hèn? Nếu vậ y, thời dù không trúng tà, bệnh do trong sinh ra. Bệnh đó gọi là Thoát doanh. Nếu trước giàu mà sau nghèo… Bệnh đó gọi là Thất tinh. Năm khí lưu niên, bệnh nó dồ n lại. Y công chẩ n bệnh, không biết bệnh danh. Đó là một lỗi. [1] Phàm muốn chẩn bệnh, phải hỏi sự uống, ăn, cư xử, bạo lạc hay bạo khổ, trước xướng sau khổ, những trường hợp đó đều làm thương tinh khí; tinh khí kiệt tuyệt, khiến cho hình thể rã rời. Bạo nộ thời dương Aâm, bạo hỷ thời thương Dương, quyết khí thượng hành, mạch mãn thời hình kh ứ. Ngự y chẩn bệnh, không biết như vậ y. Đó là hai lỗi. [2] Phàm chẩn bệnh, phả i biết so sánh những bệnh Kỳ hằng, biết được là giỏi. Bệnh đó không biết, sao được là biết chẩn. Đó là ba lỗi. [3]
Chẩn bệnh phải chú ý vào “tam thường” (tức là tinh, khí, thần). Vậy phải hỏi trước quí sau tiện? Hoặc mới bị thất phế, bị nguy nan? Nếu bị những trường hợp như vậy, thời tinh thần sẽ bị thương; dù không phạm phải tà khí, cũng tất sinh ra bì tiêu, cân khuất, khó lòng sinh tồn. Y giả không xét ở chỗ đó mà chữa liều, đó là bốn lỗi. [4] Phàm chẩn bệnh lại phả i biết khí huyết suy vượng như thế nào. Như người đương giàu có mà bị sa sút, thời thần hồn bị thương. Vì đó, chủ của Tâm là Mạch, chủ của Can là Cân, như bị cắt đứt… Vậy phải tìm ở nguyên nhân chứng hậu để điều tr ị. Nếu bỏ lỡ, đó là năm lỗi. [5] Cho nên nói rằng: thánh nhân trị bệnh, phải biết rõ lẽ Aâm Dương của trời đất, sự kinh hỷ của bốn mùa… Rồi do đó mà hoặc dùng châm, cứu, biêm thạch và độc dược; lại phả i biết rõ bản thủ y của bệnh mà tham xét với “bát chính, cửu hậu…” Thời bệnh không còn đâu xót được nữa(1). [6] Thiên bảy mươi tám: CHƯNG TỨ THẤT LUẬN Hoàng Đế dạy Lôi Công rằng: Kinh mạch mườ i hai, Lạc mạch ba trăm sáu mươi lăm… Những cái đó, phần nhiều mọi người điều hiểu và các Y giả cũng đều biết tuân theo. Nhưng sở d ĩ trị liệu vẫn không được mườ i vẹn mười, chỉ vì tinh thần không
chuyên, chí ý không vững, khiến cho trong ngoài lẫn lộn, mới gây nên tai vạ. [1] Vậy, nếu chẩn mà không biết cái lý nghịch thuận của Aâm Dương, đó là một điều lỗi. [2] Chưa hiểu thấu những ngh ĩa sâu xa của thầy dạy, mà đã dùng liều biêm thạch, châm cứu… Khiến cho mang hận về sau. Đó là hai điều lỗi. [3] Không xét rõ là sang hay hèn, giàu hay nghèo, thân thể ấ m hay lạnh, uống ăn đủ hay thiếu, tính người d ũng hay khiế p… Các điều đó đều có thể là nguyên nhân của bệnh cả. Thế mà Y giả lạ i không biết, đó là ba điều lỗi. [4] Chẩn bệnh không biết hỏ i đến các nguyên nhân như vừa thuật trên, chỉ nhắm mắt án tay ngay vào Thốn khẩu, rồi nói hươu, nói vượn, dối người, dối mình. Đó là bốn điều lỗi. [5] Hỡi ơi! Đạo trời sâu xa, ngành ngọn bao la, gần như gan tấc, lớn lên hải hà, nếu không học hỏi, làm thầ y được a? [6]
Thiên bảy mươi chín: ÂM DƯƠNG LOẠN LUẬN Hoàng Đế nói rằng: Tam dương là “Kinh” Nhị dương là Duy, Nhất dương là du bộ. Nhân đó biêt chung thủy của năm Tàng (1). [1] Tam dương là Biể u, Nhị â m là Lý, Nhất Aâm là chí tuyệt (cuối cùng), hợp với hối sóc, sẽ đầy đủ cái chính lý về sự sinh trưởng (1). [2] Hoàng Đế hỏi: Về Tam dương, Thái dương là Kinh. Tam dương mạch đến Thủ Thái âm, Huyền, Phù, mà không Trầm. [3] Phàm gọi là Nhị dương, tức là Dương minh. Mạch đến Thủ Thái âm, Huyền mà Trầm, Cấp, không Cổ , vì nhiệ t phát bệnh, sẽ chết (1). [4] Nhất dương là Thiếu dương. Mạch đến Thủ Thái âm, trên liền với Nhân nghinh, Huyền, Cấp không dứt… Đó là bệnh ở Thiếu dương. Chuyển về â m thời chết (2). [5] Tam âm là một cơ quan chủa của sáu Kinh. Nó giao vớ i Thái dương, nếu mạch phụ, (Cổ), không phù thế là không liên lạc được với Tâ m và Thận. [6]
Nhị â m đến Phế, khí sẽ về Bàng quang, ngoài liền với Tỳ, Vị (1). [7] Nhất âm đến một mình, kinh tuyệt, khí phù không “Cổ”, và Câu mà Hoạt (2). [8] Sáu mạch đó, lúc là Aâm, lúc là Dương, thay đổi giao hỗ với nhau, thông với năm Tàng, hợp với Aâm Dương, đến trước là chủ, đến sau là khách. [9] Nhị dương, Nhất âm, chủ bệnh, không thắng, Nhất âm, mạch nhuyễn mà động, chín khiếu đều trầm (3). [10] Tam dương, Nhất âm; Thái dương mạch thắng, Nhất âm không thể ngăn, bên trong làm rối loạn năm Tàng, bên ngoài hiện ra chứng kinh, hãi (1). [11] Nhị âm, Nhị dương, bệnh ở Phế. Thiếu âm mạch Trầm, thắng Phế, thương Tỳ, ngoài thương tứ chi. [12] Nhị d ương đều đến, bệnh ở Thận, chửi mắng đi liền, điên tật và cuồng (2). [13] Nhị âm, Nhất dương; bệnh sinh ra bởi Thận. Aâm khí dẫn lên phía dướ i Tâm Quản; Không khiếu vít lấp không thông, tứ chi rã rời (1). [14]
Nhất âm, Nhất dương mạch Đại, thế là Aâm khí đến Tâm, trên dưới không thường, ra vào không biết, cổ họ ng khô ráo. Bệnh tại T ỳ thổ (2). [15] Nhị dương, Tam â m, đều có cả chí âm. Aâm không tới được với Dương, Dương không tới được với Aâm. Aâm, Dương đều tuyệt, Phù là huyết giả, Trầm là ung nùng. [16] Aâm Dương đều thịnh, dướ i tớ i Aâm Dương, trên từ tỏ rõ, dưới tới tờ mờ, chẩn quyết sống chết, hợp với đầu năm (1). [17] Thiên tám mươi: PHƯƠNG THỊNH SUY LUẬN Lôi Công hỏi rằng: Về khí nhiều ít, thế nào là nghịch? Thế nào là tùng? [1] Hoàng Đế dạy rằng: Dương theo tả, Aâm theo hữu lão theo trên, thiếu theo dưới. Vì vậy, Xuân hạ theo về Dương đời sống, theo về Thu Đông thời chết. Trái lại, thời nào theo về Thu Đông là sống. Vì vậ y, khí dù nhiều ít mà nghịch, đều thành chứng quyết (1). [2] Chứng quyết thuộc Thiếu âm, khiến người mộng càn quá lắm thời mê. [3]
Phế khí hư, thời khiến người mộng thấ y bạch vật (các vật trắng, thuộc loài kim), thấy chém người máu chảy, nếu đắc thời, thời mộng thấy binh chiến (1). [4] Thận khí hư thời khiến người mộng thấy thuyền và người bị đắm đuố i; nếu đắc thời, thời mộng nằ m trong nước, như bị sợ hãi. [5] Can khí hư thời mộng thấy cỏ cây nảy nở; nếu đắc thời, thời mộng tựa dướ i gốc cây không dám đứng dậy. [6] Tâm khí hư mộng thấy đi cứu đám cháy; nếu đắc thời, thờ i mộng thấy lửa sáng rực trời. [7] Tỳ khí hư thời mộng thấ y u ống ăn không đủ; nếu đắc thời, thời mộng đắp trường lợp nhà. [8] Đó là thuộc về năm Tàng khí hư, Dương khí hưu dư, Aâm khí bất túc. Vậy hợp với năm chẩn, điều với Aâm Dương, để xét về Kinh mạch (1). [9] Vì vậ y, chẩn co đại phương (phép lớn). Ngồi đứng có thường, ra vào có lối, để giúp ích cho thần minh; phải rất thanh tĩnh, xem suốt trên dưới, coi ở bát chính, xét năm trung bộ, án mạch động tĩnh; theo riêt để nhân về Hoạt,
Sắc, Hàn, Oân; đạo có xét rõ mới được dài lâu. Và tớ i được cõi mười vẹn cả mười (thập toàn) (1). [10] Thiên tám mươi mốt: GIẢI TINH VI LUẬN Lôi Công hỏi rằng: Khốc (khoc thành tiếng) khấp (khóc ngầm) mà lệ (nước mắt) không ra hoặc ra mà ít “thế” (nước mũi) là vì sao? [1] Hoàng Đế dạy rằng: Tâm là chuyên tinh của năm Tàng. Nó khai khiếu lên mắt, hiện ra săc là phần tươi tốt của Tâm. Vì vậ y, phàm người có đức, thờ i khí hoà hiện ra mắt; có việc lo buồn thời rầu rĩ tỏ ra sắc. [2] Vì vậ y, bi ai thời “Khấp hạ” (khóc có lệ rơi). Khấp hạ là do Thủy sinh. Thủy do tông mạch; tích thủy tưc là chí âm. Chi âm là tinh của Thận. Sở dĩ lệ không rơi, là do tinh nó cũng giằng co, nên Thủy không xuất được. (1). [3] Nghĩ như: tinh của Thủy là chí, tinh của Hỏa là thần; Thủ y h ỏa tương cảm, thần chí đều bi, do đó Thủy mới từ trong mắt chảy ra. Cho nên “ngạn” có nói “tâm bi”, gọi là “chí bi”. Vì chí với tâm tinh, đều dồn lên mắt. [4]
Vì vậy, đều bi, thời thần khí truyền vào Tâm tinh, nên không truyền lên chí, mà chí độc bi, cho nên khấp mà lệ r a (2). [5] “Thế” phát sinh ra tự Não (óc). Não thuộc Aâm; Tủy, là một chất làm cho đầy ở trong xương. Não thấm (rích) ra thành Phế. Chí là chủ của xương. Vì vậ y, Thủ y chảy mà Thế theo, là nó theo về đồng loạ i. [6] “Thế” với “khấp” (tức lệ) ví như anh vớ i em, nếu mạch “Cấp” thời đều chết, nếu sống thời đều sống. Nế u chí mà sớm bi, thời “Thế” và “Khấp” sẽ đồng thời đằ m đìa (1). [7] Lôi Công hỏi rằng: Có ngườ i khốc khấp mà “Lệ” không ra; có khi “Lệ” ra mà ít “Thế”, là vì sao? [8] Hoàng Đế dạy rằng: Khấp mà lệ không ra, là do khốc mà không thật bi. Không khấp là do thần không bi; thần không bi thời chí không bi. Aâm Dương cũng giằng co nhau, khấp (lệ) sao ra một mình được. Đại phàm, về chí mà b ị, thời uất uất khí xung âm, xung âm thời chí rời khỏi mắt; chí đã rời thờ i thần không giữ tinh. Tinh thần rời khỏi mắt, thời “thế” và khấp” đồng thời ra (2). [9]
Lôi Công không nhớ ở Kinh (Linh Khu) dạy ư? Phàm chứng Quyết, thời mắt không còn trong thấy. Vì ngườ i mắt chứng Quyết, thời Dương khí dồn lên trên, Aâm khí dồn xuống dướ i. Dương khí dồn lên trên thời hỏa sáng một mình; Aâm khí dồ n xuống dướ i thờ i chân lạnh và bụng trướng, xem đó thời biết “một th ủy” không thắng được “năm hỏa”, cho nên thành mục manh (1). [10] Vì vậy, ra gió thời lệ rơi. Bởi gió nó thổi vào mắt khiến cho Dương khí không giữ với tinh, một mình Dương hỏa thiêu vào mắt, nên mới lệ rơi (1). [11] Muốn so sánh, thời như: hỏa mạnh sinh phong sẽ biến thành mưa… âu cùng một loài vậ y (2).