S GIÁO D C VÀ ĐÀO T O NGH ANỞ Ụ Ạ Ệ
TR NG THPT QU CHÂUƯỜ Ỳ

SÁNG KI N KINH NGHI MẾ Ệ
Đ tài:ề
D Y H C CH Đ “SINH TR NG VÀ SINH S NẠ Ọ Ủ Ề ƯỞ Ả
C A VI SINH V T” SINH H C 10 THEO ĐNH H NG Ủ Ậ Ọ Ị ƯỚ
PHÁT TRI N NĂNG L C CHO H C SINH THPTỂ Ự Ọ
Lĩnh v c: Sinh h cự ọ
Ng i th c hi n: ườ ự ệ
Nguy n H u Đàn ễ ữ
Ph m Th Bích Ng cạ ị ọ
T chuyên môn: Khoa h c t nhiênổ ọ ự
Năm th c hi n: 2020 - 2021ự ệ
Đi n tho i: 0382575978 - 0973174788ệ ạ
1
Ph n I. ĐT V N Đầ Ặ Ấ Ề
M t trong nh ng khâu đ nâng cao ch t l ng h c sinh THPT đó là vi cộ ữ ể ấ ượ ọ ệ
đi m i ph ng pháp d y h c thông qua vi c h ng d n h c sinh cách hổ ớ ươ ạ ọ ệ ướ ẫ ọ ệ
th ng ki n th c v n d ng ki n th c vào th c ti n. Trong khi đó, vi c h c vàố ế ứ ậ ụ ế ứ ự ễ ệ ọ
hi u bi t c a h c sinh còn mang tính ch t th đng ch d a vào n i dung trongể ế ủ ọ ấ ụ ộ ỉ ự ộ
sách giáo khoa nên hi u qu ch a cao. Chính vì v y, giáo viên c n xây d ngệ ả ư ậ ầ ự
nh ng ch đ v a đm b o tính h th ng, v a mang tính chuyên sâu đ giúpữ ủ ề ừ ả ả ệ ố ừ ể
các em d dàng h c t p và nghiên c u. Đng th i, cũng giúp giáo viên phát hi nễ ọ ậ ứ ồ ờ ệ
năng l c c a t ng h c sinh đ nâng cao hi u qu gi ng d y b môn Sinh h c.ự ủ ừ ọ ể ệ ả ả ạ ộ ọ
N u h c sinh n m v ng ki n th c ph n “ế ọ ắ ữ ế ứ ầ Sinh tr ng và sinh s n c a vi sinhưở ả ủ
v tậ” Sinh h c 10 giúp các em h c t t nhi u ch đ khác. T th c ti n d y h cọ ọ ố ề ủ ề ừ ự ễ ạ ọ
Sinh h c h n 20 năm trong ngh tôi đã m nh d n xây d ng đ tài sáng ki n kinhọ ơ ề ạ ạ ự ề ế
nghi m trên. ệTác giả hy v ng s giúp các th y, cô giáo và các em h c sinh yêuọ ẽ ầ ọ
thích môn Sinh h c, có thêm t li u tham kh o ph c v cho vi c d y và h c.ọ ư ệ ả ụ ụ ệ ạ ọ
1. T ng quan.ổ
1.1. T ng quan thông tin v nh ng v n đ c n nghiên c u.ổ ề ữ ấ ề ầ ứ
T năm 2015 đn nay tác gi đã t nghiên c u, thu th p tài li u, thông tin,ừ ế ả ự ứ ậ ệ
phát tri n đ tài, áp d ng gi ng d y h c sinh l p 10 đ nâng cao hi u qu h cể ề ụ ả ạ ọ ớ ể ệ ả ọ
t p cho h c sinh. ậ ọ
1.2. Ph m vi và đi t ng c a sáng ki n kinh nghi m.ạ ố ượ ủ ế ệ
Đ tài đã áp d ng trong Tr ng THPT Qu Châu nói riêng và chia s kinhề ụ ườ ỳ ẻ
nghi m cho GV Sinh h c c a các tr ng THPT Huy n Qu H p và Tr ngệ ọ ủ ườ ệ ỳ ợ ườ
THPT Qu Phong nói chung.ế
2. Ph ng pháp nghiên c uươ ứ
Các ph ng pháp: Khái quát các nh n đnh đc l p, đi u tra, t ng k tươ ậ ị ộ ậ ề ổ ế
kinh nghi m GD, kh o nghi m, th nghi m.ệ ả ệ ử ệ
2
Ph n II. N I DUNGầ Ộ
Ch ng 1. D Y H C THEO ĐNH H NG PHÁT TRI N NĂNG L Cươ Ạ Ọ Ị ƯỚ Ể Ự
1.1. Khái ni m năng l c ng i h cệ ự ườ ọ
Khái ni m năng l c (competency) đc hi u theo nhi u nghĩa khác nhau:ệ ự ượ ể ề
- Năng l c là s thành th o, là kh năng th c hi n m t công vi c.ự ự ạ ả ự ệ ộ ệ
- Năng l c là m t thu c tính tâm lí ph c h p, là đi m h i t c a các y u tự ộ ộ ứ ợ ể ộ ụ ủ ế ố
tri th c, k năng, k x o, kinh nghi m, s s n sàng hành đng và tinh th n tráchứ ỹ ỹ ả ệ ự ẵ ộ ầ
nhi m.ệ
- Năng l c g n li n v i kh năng hành đng cho nên phát tri n năng l cự ắ ề ớ ả ộ ể ự
chính là phát tri n năng l c hành đng.ể ự ộ
-Trong lĩnh v c ngh s ph m, năng l c là kh năng th c hi n có tráchự ề ư ạ ự ả ự ệ
nhi m và hi u qu nhi m v ngh nghi p, xã h i hay cá nhân trên c s hi uệ ệ ả ệ ụ ề ệ ộ ơ ở ể
bi t, k năng, k x o và kinh nghi m, cũng nh s s n sàng hành đng.ế ỹ ỹ ả ệ ư ự ẵ ộ
Trong ch ng trình d y h c theo đnh h ng phát tri n năng l c, khái ni mươ ạ ọ ị ướ ể ự ệ
năng l c đc s d ng nh sau:ự ượ ử ụ ư
1.1.1. Năng l c liên quan đn bình di n m c tiêu c a d y h c: M c tiêu d yự ế ệ ụ ủ ạ ọ ụ ạ
h c đc mô t thông qua các năng l c c n hình thành.ọ ượ ả ự ầ
1.1.2. Trong ch ng trình, nh ng n i dung h c t p và hành đng c b n đcươ ữ ộ ọ ậ ộ ơ ả ượ
liên k t v i nhau nh m hình thành các năng l c.ế ớ ằ ự
1.1.3. Năng l c là s k t n i tri th c, hi u bi t, kh năng, mong mu n.ự ự ế ố ứ ể ế ả ố
1.1.4. M c tiêu hình thành năng l c đnh h ng cho vi c l a ch n, đánh giá m cụ ự ị ướ ệ ự ọ ứ
đ quan tr ng và c u trúc hóa các n i dung ho t đng và hành đng d y h c vộ ọ ấ ộ ạ ộ ộ ạ ọ ề
m t ph ng pháp.ặ ươ
1.1.5. Năng l c mô t vi c gi i quy t nh ng đòi h i v n i dung trong các tìnhự ả ệ ả ế ữ ỏ ề ộ
hu ng.ố
1.1.6. Các năng l c chung cùng v i các năng l c chuyên bi t t o thành n n t ngự ớ ự ệ ạ ề ả
chung cho công vi c giáo d c và d y h c.ệ ụ ạ ọ
1.1.7. M c đ phát tri n năng l c có th đc xác đnh trong các chu n: đnứ ộ ể ự ể ượ ị ẩ ế
m t th i đi m nh t đnh nào đó, HS có th ph i đt đc nh ng gì.ộ ờ ể ấ ị ể ả ạ ượ ữ
1.1.8. Năng l c đc quan ni m là s k t h p m t cách linh ho t và có t ch cự ượ ệ ự ế ợ ộ ạ ổ ứ
ki n th c, k năng v i thái đ, tình c m, giá tr , đng c cá nhân… nh m đápế ứ ỹ ớ ộ ả ị ộ ơ ằ
ng hi u qu m t yêu c u ph c h p c a ho t đng trong b i c nh nh t đnh.ứ ệ ả ộ ầ ứ ợ ủ ạ ộ ố ả ấ ị
Năng l c th hi n s v n d ng t ng h p nhi u y u t (ph m ch t c a ng iự ể ệ ự ậ ụ ổ ợ ề ế ố ẩ ấ ủ ườ
lao đng, ki n th c và k năng) đc th hi n thông qua các ho t đng c a cáộ ế ứ ỹ ượ ể ệ ạ ộ ủ
nhân nh m th c hi n m t lo i công vi c nào đó.ằ ự ệ ộ ạ ệ
3
1.1.9. Năng l c c a ng i h c là kh năng làm ch h th ng tri th c, k năng,ự ủ ườ ọ ả ủ ệ ố ứ ỹ
thái đ… và v n hành (k t n i) chúng m t cách h p lí và th c hi n thành côngộ ậ ế ố ộ ợ ự ệ
nhi m v h c t p, gi i quy t hi u qu nh ng v n đ đt ra cho h trong cu cệ ụ ọ ậ ả ế ệ ả ữ ấ ề ặ ọ ộ
s ng.ố
1.2. Phân bi t d y h c theo đnh h ng phát tri n năng l c v i d y h cệ ạ ọ ị ướ ể ự ớ ạ ọ
theo ti p c n trang b ki n th c.ế ậ ị ế ứ
D y h c đnh h ng phát tri n năng l c, hay còn g i là d y h c đnhạ ọ ị ướ ể ự ọ ạ ọ ị
h ng k t qu đu ra, đc bàn đn nhi u t nh ng năm 90 c a th k XX vàướ ế ả ầ ượ ế ề ừ ữ ủ ế ỉ
ngày nay đã tr thành xu h ng giáo d c qu c t .ở ướ ụ ố ế
D y h c đnh h ng phát tri n năng l c nh m đm b o ch t l ng đu raạ ọ ị ướ ể ự ằ ả ả ấ ượ ầ
c a vi c d y h c, th c hi n m c tiêu phát tri n toàn di n các ph m ch t nhânủ ệ ạ ọ ự ệ ụ ể ệ ẩ ấ
cách, chú tr ng năng l c v n d ng tri th c trong nh ng tình hu ng th c ti nọ ự ậ ụ ứ ữ ố ự ễ
nh m chu n b cho con ng i năng l c gi i quy t các tình hu ng c a cu c s ngằ ẩ ị ườ ự ả ế ố ủ ộ ố
và ngh nghi p. Ch ng trình này nh n m nh vai trò c a ng i h c v i t cáchề ệ ươ ấ ạ ủ ườ ọ ớ ư
ch th c a quá trình nh n th c. Khác v i ch ng trình đnh h ng n i dung,ủ ể ủ ậ ứ ớ ươ ị ướ ộ
ch ng trình d y h c đnh h ng phát tri n năng l c t p trung vào vi c mô tươ ạ ọ ị ướ ể ự ậ ệ ả
ch t l ng đu ra, có th coi là “s n ph m cu i cùng” c a quá trình d y h c.ấ ượ ầ ể ả ẩ ố ủ ạ ọ
Vi c qu n lí ch t l ng d y h c chuy n t vi c đi u khi n “đu vào” sangệ ả ấ ượ ạ ọ ể ừ ệ ề ể ầ
đi u khi n “đu ra”, t c là k t qu h c t p c a ng i h c.ề ể ầ ứ ế ả ọ ậ ủ ườ ọ
Trong ch ng trình d y h c đnh h ng phát tri n năng l c, khái ni mươ ạ ọ ị ướ ể ự ệ
năng l c đc s d ng nh sau:ự ượ ử ụ ư
- Năng l c liên quan đn bình di n m c tiêu c a d y h c: M c tiêu d yự ế ệ ụ ủ ạ ọ ụ ạ
h c đc mô t thông các năng l c c n hình thành.ọ ượ ả ự ầ
- Trong các môn h c, nh ng n i dung và ho t đng c b n đc liên k tọ ữ ộ ạ ộ ơ ả ượ ế
v i nhau nh m hình thành các năng l c.ớ ằ ự
- Năng l c là s k t n i tri th c, hi u bi t, kh năng, mong mu n…ự ự ế ố ứ ể ế ả ố
- M c tiêu hình thành năng l c đnh h ng cho vi c l a ch n, đánh giá m cụ ự ị ướ ệ ự ọ ứ
đ quan tr ng và c u trúc hóa các n i dung và ho t đng, hành đng d y h c vộ ọ ấ ộ ạ ộ ộ ạ ọ ề
m t ph ng pháp.ặ ươ
-Năng l c mô t vi c gi i quy t nh ng đòi h i v n i dung trong các tìnhự ả ệ ả ế ữ ỏ ề ộ
hu ng. Ví d nh đc m t văn b n c th , n m v ng và v n d ng đc cácố ụ ư ọ ộ ả ụ ể ắ ữ ậ ụ ượ
phép tính c b n…ơ ả
-Các năng l c chung cùng v i các năng l c chuyên bi t t o thành n n t ngự ớ ự ệ ạ ề ả
chung cho công vi c giáo d c và d y h c.ệ ụ ạ ọ
-M c đ phát tri n năng l c có th đc xác đnh trong các chu n: Đnứ ộ ể ự ể ượ ị ẩ ế
m t th i đi m nh t đnh nào đó, HS có th ph i đt đc nh ng gì.ộ ờ ể ấ ị ể ả ạ ượ ữ
4
B ng so sánh m t s đc tr ng c b n c a ch ng trình d y h c theo ti pả ộ ố ặ ư ơ ả ủ ươ ạ ọ ế
c n trang b ki n th c và ch ng trình đnh h ng phát tri n năng l c s choậ ị ế ứ ươ ị ướ ể ự ẽ
chúng ta th y u đi m c a d y h c đnh h ng phát tri n năng l c.ấ ư ể ủ ạ ọ ị ướ ể ự
N iộ
dung
D y h c theo ti p c nạ ọ ế ậ
ki n th cế ứ D y h c theo đnh h ng phát tri nạ ọ ị ướ ể
năng l cự
M cụ
tiêu
d yạ
h cọ
M c tiêu d y h c đc môụ ạ ọ ượ
t không chi ti t và khôngả ế
nh t thi t ph i quan sát,ấ ế ả
đánh giá đc.ượ
K t qu h c t p c n đt đc mô tế ả ọ ậ ầ ạ ượ ả
chi ti t và có th quan sát, đánh giáế ể
đc, th hi n đc m c đ ti n bượ ể ệ ượ ứ ộ ế ộ
c a HS m t cách liên t c.ủ ộ ụ
N iộ
dung
d yạ
h cọ
Vi c l a ch n n i dung d aệ ự ọ ộ ự
vào các khoa h c chuyênọ
môn, không g n v i các tìnhắ ớ
hu ng th c ti n. N i dungố ự ễ ộ
đc quy đnh chi ti t trongượ ị ế
ch ng trình.ươ
L a ch n nh ng n i dung nh m đtự ọ ữ ộ ằ ạ
đc k t qu đu ra đã quy đnh, g nượ ế ả ầ ị ắ
v i các tình hu ng th c ti n. Ch ngớ ố ự ễ ươ
trình ch quy đnh nh ng n i dungỉ ị ữ ộ
chính, không quy đnh chi ti t.ị ế
Ph nươ
g pháp
d yạ
h cọ
GV là ng i truy n th triườ ề ụ
th c, là trung tâm c a quáứ ủ
trình d y h c. HS ti p thuạ ọ ế
th đng nh ng tri th cụ ộ ữ ứ
đc quy đnh s n.ượ ị ẵ
- GV ch y u là ng i t ch c, h trủ ế ườ ổ ứ ỗ ợ
HS t l c và tích c c lĩnh h i tri th c.ự ự ự ộ ứ
Chú tr ng s phát tri n kh năng gi iọ ự ể ả ả
quy t v n đ, kh năng giao ti p…ế ấ ề ả ế
- Chú tr ng s d ng các quan đi m,ọ ử ụ ể
ph ng pháp và kĩ thu t d y h c tíchươ ậ ạ ọ
c c; các PPDH thí nghi m, th c hành.ự ệ ự
Hình
th cứ
d yạ
h cọ
Ch y u d y h c lí thuy tủ ế ạ ọ ế
trên l p h c.ớ ọ
T ch c hình th c h c t p đa d ng,ổ ứ ứ ọ ậ ạ
chú ý các ho t đng xã h i, ngo iạ ộ ộ ạ
khóa, nghiên c u khoa h c, ho t đngứ ọ ạ ộ
tr i nghi m, đy m nh ng d ngả ệ ẩ ạ ứ ụ
CNTT&TT trong d y và h cạ ọ
Đánh
giá k tế
quả
h cọ
t pậ
c aủ
Tiêu chí đánh giá đc xâyượ
d ng ch y u d a trên sự ủ ế ự ự
ghi nh và tái hi n n i dungớ ệ ộ
đã h c.ọ
Tiêu chí đánh giá d a vào năng l c đuự ự ầ
ra, có tính đn s ti n b trong quáế ự ế ộ
trình h c t p, chú tr ng kh năng v nọ ậ ọ ả ậ
d ng trong các tình hu ng th c ti n.ụ ố ự ễ
5