CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập- Tự do – Hạnh phúc
ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi: Hội đồng sáng kiến Sở Giáo dục và Đào tạo Ninh Bình
I. NHÓM TÁC GIẢ SÁNG KIẾN:
Chúng tôi gồm:
STT Họ và tên
Ngày
thán
g
năm
sinh
Nơi công
tác (hoặc
nơi thường
trú)
Chức
danh
Trình
độ
chuyên
môn
Tỉ lệ (%)
đóng góp
vào việc
tạo ra
sáng kiến
1 Phạm Thị Giang 1974
Trường
THPT Nho
Quan B
Hiệu
trưởng Thạc sĩ 40%
2Đinh Thị Tuấn
Anh 1974
Trường
THPT Nho
Quan B
Tổ trưởng
tổ Văn -
Sử
Cử nhân
Văn học 30%
3
Bùi Th Kim
Phượng 1978
Trường
THPT Nho
Quan B
Giáo viên
Cử nhân
Văn học 30%
Là đồng tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến:
Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: “Một số giải pháp phát huy năng lực đọc
hiểu văn bản truyện cho học sinh lớp 10 (Chương trình GDPT 2018).
Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Lĩnh vực giáo dục bộ môn ngữ văn cấp
THPT
1
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN
1. Thực trạng việc dạy.
Chương trình GDPT môn Ngữ văn theo Chương trình GDPT với quan
điểm lấy việc rèn luyện các năng đọc, viết, i, nghe làm trục chính xuyên
suốt cả ba cấp học nhằm đáp ứng yêu cầu định hướng phát triển năng lực người
học, bảo đảm tính chỉnh thể, sự nhất quán liên tục trong tất cả các cấp học, lớp
học. Các kiến thức phổ thông bản, nền tảng về tiếng Việt văn học được
hình thành qua hoạt động dạy học tiếp nhận và tạo lập văn bản, phục vụ trực tiếp
cho yêu cầu rèn luyện các năng đọc, viết, i nghe. Chương trình vừa đáp
ứng yêu cầu đổi mới, vừa chú trọng kế thừa phát huy những ưu điểm của
Chương trình 2006. Với quan điểm xây dựng Chương trình theo hướng mở,
Chương trình Ngữ văn 2018 được Bộ GDĐT đưa vào danh mục các tác phẩm
gợi ý lựa chọn sáng tác của các nhà văn thời kỳ đổi mới. Đó chính là ưu điểm
của Chương trình mới, giúp học sinh được học văn chương của thời đại mình
hoặc gần với thời đại mình đang sống. Tuy nhiên, để những giá trị tư tưởng, tinh
thần cao đẹp của văn học thời kỳ đổi mới lan tỏa đến mỗi học sinh, rất cần sự nỗ
lực học tập, tiếp thu cái mới trong tri thức cũng như phương pháp giảng dạy
mỗi người giáo viên. Cái mới không thể phát huy công năng với những duy,
tri thức và phương pháp cũ.
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 là chương trình giáo dục tiếp cận theo
hướng phát triển năng lực người học. Chương trình không chỉ cung cấp kiến
thức cho HS chú trọng nhiều hơn đến việc tiến hành các biện pháp, cách
thức hoạt động linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả nhằm khơi dậy khả năng tìm kiếm,
giải quyết vấn đề của người học, giúp người học biết vận dụng những kiến thức
đã học gắn liền với cuộc sống để giải quyết các tình huống.
Bên cạnh đó, do đặc thù bộ môn, học sinh tiếp cận kiến thức văn học phải
gắn liền với khả năng cảm thụ văn học. Để làm được điều đó, chúng ta phải hình
thành nâng cao học sinh năng lực đọc hiểu văn bản nói chung văn bản
truyện nói riêng. Tuy từ trước đến nay, việc dạy học đọc hiểu văn bản trong nhà
trường từ phía người dạy lẫn người học đều những mặt tích cực. Nhưng, bên
2
cạnh đó vẫn còn tồn tại nhiều bất cập khác. Dễ thấy nhất về phía người học
vẫn còn tình trạng học thụ động, thiếu sáng tạo hoàn toàn mất năng lực đọc
hiểu văn bản văn học. Hoặc các em không biết t học mất kiến thức căn
bản của bộ môn, hay học tập thiếu sự tương tác giữa thầy trò, giữa trò
trò dẫn đến học sinh bị hạn chế các kỹ năng đọc hiểu cần thiết.
Trong chương trình Ngữ văn lớp 10, học sinh được tiếp cận thể loại truyện
với các tiểu loại khác nhau như: Thần thoại, truyện ngắn, tiểu thuyết cùng nhiều
văn bản truyện hấp dẫn, thú mang tính giáo dục cao. Để phát triển được năng
lực đọc hiểu văn bản truyện cho HS, giáo viên cần vận dụng linh hoạt, khéo léo,
hợp lí các phương pháp, kĩ thuật dạy học phù hợp.
Từ thực tế trên, chúng tôi đã lựa chọn đề tài: “Một số giải pháp phát huy
năng lực đọc hiểu văn bản truyện cho học sinh lớp 10” (Chương trình GDPT
2018).
2. Giải pháp cũ thường làm
2.1. Bản chất của giải pháp cũ
- Trước đây, khi đọc hiểu văn bản truyện, đôi khi chúng ta ch tìm hiểu
khái quát đặc sắc về nội dung nghệ thuật của tác phẩm. vậy, những lớp
trầm tích ý nghĩa và nhiều phương diện nghệ thuật của tác phẩm chưa được phát
lộ. Khi hướng dẫn HS ôn luyện tác phẩm tự sự mới chủ yếu đi u tìm hiểu
nhân vật, tình huống truyện, kết cấu, giọng điệu trần thuật, ngôn ngữ…xuyên
suốt toàn bộ tác phẩm chưa chú ý đến đoạn văn nhỏ, lát cắt của tác phẩm..
Qua thực tế giảng dạỵ chấm bài , chúng tôi thấy một nhược điểm phổ biến
việc đọc của học sinh thường khá hời hợt, rơi vào cảm nhận chung chung, xa rời
văn bản dễ bỏ qua những chi tiết đặc sắc của tác phẩm. Người đọc chưa thực
sự sự hòa mình trong tác phẩm , chưa rung động với tác phẩm, nên chưa thể
thưởng thức hết cái hay cái đẹp, tài nghệ của người cầm bút. Đây nguyên
nhân dẫn đến các bài văn của học sinh khi viết về tác phẩm hoặc đoạn trích văn
xuôi khá mờ nhạt, không điểm nhấn. Đặc biệt trong xu hướng đổi mới kiểm
tra đánh giá hiện nay, đề thi về văn bnar truyện thường một văn bản mới, học
sinh chưa được học, chưa được đọc trước , nếu không dạy cho học sinh cách
3
đọc, học sinh không thể tạo lập một văn bản đáp ứng đủ các yêu cầu bản của
đề kiểm tra.
- Trước đây khi giảng dạy , giáo viên chưa chú ý nhiều đến năng đọc
theo đặc trưng thể loại chủ yếu phần đọc, tóm tắt văn bản giao cho học sinh thực
hiện tại nhà, một số học sinh lười đọc sao chép thụ động một số văn bnar tom
stawts trên các trang mạng sau đó trình bày lại như một con vẹt biết nói.
- Với việc giảng dạy đọc hiểu một cách chung chung về văn bản văn xuôi
dẫn đến hiện tượng học sinh học máy móc rồi áp dụng vào bài viết, hoặc học
thuộc lòng rồi viết lại dẫn đến có nhiều bài thi na ná giống nhau. Điều đó đã hạn
chế rất nhiều khả năng chủ động, tích cực trong việc phát huy năng lực của học
sinh.
2.2. Hạn chế của giải pháp cũ
- Giải pháp không còn phù hợp với yêu cầu đổi mới trong giảng dạy
bộ môn ngữ văn nhằm phát huy tích cực,chủ động, sáng tạo của học sinh, hạn
chế rất nhiều các năng lực Nghe - Nói- Đọc- Viết... Theo phương pháp cũ, học
sinh đọc ghi nhớ kiến thức một ch thụ động, hời hợt , chung chung sau đó
áp dụng một cách máy móc vào bài viết dẫn đến việc khó phân biệt được năng
lực thực sự của học sinh.
- Học sinh ít hứng thú không nhiều sự quan tâm tới môn học đặc biệt
với những tác phẩm văn xuôi thường dung lượng dài hơn so với văn bản
thơ. Việc đọc hiểu tác phẩm văn xuôi hời hợt chưa phản ánh đúng bản chất của
tiếp nhận văn học: Một hoạt động ch cực của cảm giác, tâm t người đọc
nhằm biến văn bản thành thế giới nghệ thuật trong tâm trí mình.
3. Giải pháp mới
3.1 Bản chất của giải pháp mới.
- Chú trọng đến việc dạy học sinh một số phương pháp về đọc hiểu văn bản
truyện trong chương trình ngữ văn lớp 10 hướng tới các vấn đề cụ thể sau:
- Đọc hiểu để có được những ấn tượng chung về văn bản; nhận biết được các
chi tiết tiêu biểu, đề tài câu chuyện, nhân vật trong tính chỉnh thể tác phẩm.
- Nhận biết được chủ đề của văn bản.
4
- Nhận biết được tình cảm, cảm xúc của người viết thể hiện qua ngôn ngữ
văn bản.
- Tóm tắt được văn bản một cách ngắn gọn, sâu sắc.
- Nhận biết được một số yếu tố của truyện như: cốt truyện, nhân vật, lời
người kể chuyện và lời nhân vật.
- Nhận biết hiểu được đặc điểm nhân vật thể hiện qua hình dáng, cử chỉ,
hành động, ngôn ngữ, ý nghĩ của nhân vật.
- Nhận biết được người kể chuyện ngôi thứ nhất và người kể chuyện ngôi thứ
ba.
- Nhận biết được điểm giống nhau, khác nhau giữa các nhân vật trong văn
bản.
- Rút ra được bài học về cách nghĩ, cách ứng xử của nhân do văn bản đã
đọc gợi ra.
3.2. Tính mới, sáng tạo của giải pháp
- Đối với học sinh
+ Tạo hứng thú duy khoa học trong quá trình đọc hiểu văn bản
truyện, tiếp nhận tác phẩm, đoạn trích văn xuôi.
+ Thông qua các yếu tố mang tính đặc trưng của thể loại truyện thể hiện
học sinh thể cảm thục phẩm một cách sâu sắc, toàn diện, nhiều chiều. Học
sinh trở thành chủ thể đồng sáng tạo với tác giả.
+ Phát huy khả năng duy logic, làm việc nhóm, khả năng sáng tạo, t
tin khi đứng trước những tác phẩm khó, đề bài khó trong chương trình.
- Đối với giáo viên
+ Giáo viên thay đổi được cách dạy học theo lối truyền thụ, áp đặt một
chiều, ghi nhớ kiến thức một cách máy móc, tránh được tình trạng “nhồi nhét”
kiến thức.
+ Giáo viên hoàn toàn thể chủ động trong việc phân chia nội dung cụ
thể cho từng tiết học tùy theo yêu cầu cần đạt và phù hợp với đối tượng học sinh
từng
5