1
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
do c ọn ề t
Hạnh phúc là điều mà ai cũng mong muốn đạt được trong cuộc đời mình. Ở
mỗi thời điểm khác nhau, chúng ta sẽ mong muốn hạnh phúc với những nội hàm
khác nhau. Hạnh phúc là trạng thái vui vẻ vì cảm thấy hoàn toàn đạt được ý
nguyện. Chỉ khi nào con người ở trạng thái vui vẻ chúng ta mới có thể có hiệu suất
mong muốn từ công việc. Hạnh phúc là mục tiêu sống, mục tiêu hành động của bất
cứ cá nhân nào trong cuộc đời này. Nó là điểm xuất phát và cũng chính là đích đến
trên hành trình sống của mỗi người. Nếu nhìn suốt chiều dài cuộc đời mỗi người,
chúng ta sẽ thấy quãng thời gian con người đến trường, ngồi trên ghế nhà trường,
sống trong môi trường giáo dục chiếm một khoảng thời gian không hề ngắn. Vì
thế, giáo dục với vai trò quan trọng của mình cũng cần phải được nhìn nhận, được
tiếp cận ở việc mang lại hạnh phúc cho người học và nhà trường phải trở thành
trường học hạnh phúc, ở đó mọi người đều có được cảm giác vui vẻ vì đạt được ý
nguyện. Làm thế nào để mỗi thầy giáo, cô giáo của chúng ta được hạnh phúc, để
họ có thể mang đến hạnh phúc cho học sinh và ngược lại học sinh hạnh phúc sẽ
đem đến niềm vui, sự phấn chấn và nhiệt thành trong công việc cho thầy cô giáo.
Mô hình “Trường học hạnh phúc” bắt đầu triển khai vào tháng 11/2019 theo
Công văn số 312/CĐN ngày 12/11/2019 của Công đoàn Giáo dục Việt Nam phát
động. Ngôi trường hạnh phúc là nơi các triết lý, hành động giáo dục đều lấy học
sinh làm trung tâm dựa trên sự thấu hiểu từng đứa trẻ và đưa thành tựu đến cho trẻ
theo cách riêng. Muốn có trường học hạnh phúc phải có những con người (những
chủ thể) hạnh phúc: các chủ thể trong một nhà trường bao gồm cán bộ, giáo viên,
nhân viên, phụ huynh và học sinh. Và để xây dựng trường học hạnh phúc thì tiến
trình đầu tiên là đảm bảo hạnh phúc cho học sinh. Bởi thế, học sinh được xem là
cái "rốn" của mọi hoạt động ở trường - người chủ của ngôi trường, là trung tâm của
mọi hạnh phúc. Học sinh hạnh phúc là mục tiêu phấn đấu của các chủ thể còn lại
trong nhà trường.
Ngày 9/5/2022, tại talk show "Mỗi ngày đến trường là một ngày vui: Ngôi
trường hạnh phúc - Trẻ được là chính mình" do báo Tuổi Trẻ phối hợp với Trường
quốc tế Canada tổ chức, các chuyên gia giáo dục, tâm lý, y học đã bàn về cách tạo
cho học sinh môi trường vui vẻ, nơi học sinh được tự do sáng tạo và tìm ra những
đam mê của chính bản thân. Như vậy, học sinh hạnh phúc là chủ thể chính được
quan tâm trong các nhà trường và trên các diễn đàn về giáo dục.
Điểm mới trong mục tiêu của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 là
hướng tới việc xây dựng cho các em học sinh cá tính, nhân cách và đời sống tâm
hồn phong phú, từ đó có đóng góp tích cực cho đất nước. Đây là điểm mà trong
chương trình giáo dục cũ chưa đề cập đến. Việc quan tâm đến nhân cách, cá tính và
đời sống tâm hồn là một việc quan trọng. Bởi mỗi con người đều có những định
hướng, tâm hồn, tính cách khác nhau, nếu không phát triển hoặc phát triển không
2
phù hợp sẽ sinh chán nản và mất định hướng. Như vậy, các nhà trường thực hiện
mục tiêu đem đến hạnh phúc cho học sinh cũng là một trong những mục tiêu
hướng tới của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi nghiên cứu đề tài "Một số giải pháp
để thực hiện mục tiêu “Học sinh - chủ thể hạnh phúc” trong tiến trình xây dựng
trường học hạnh phúc tại trường THPT Đô Lương 2" để triển khai thực hiện.
2. Mục c ng ên cứu
- Nghiên cứu để làm rõ vai trò, hiệu quả của một số giải pháp nhằm đạt
được mục tiêu “ Học sinh - chủ thể hạnh phúc” tại trường THPT Đô Lương 2.
- Thông qua đề tài giúp BGH nhà trường, bản thân và các đồng nghiệp có cơ
sở để thực hiện hiệu quả mục tiêu “ Học sinh - chủ thể hạnh phúc” tiến tới xây
dựng Trường học hạnh phúc tại Trường THPT Đô Lương 2.
3 Đố tƣợng nghiên cứu
Sáng kiến tập trung nghiên cứu một số giải pháp để thực hiện hiệu quả mục
tiêu “ Học sinh - chủ thể hạnh phúc” tại Trường THPT Đô Lương 2.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp có cơ sở khoa học, có tính
khả thi để Học sinh hạnh phúc thì có thể tiến tới để đạt mục tiêu Trường học hạnh
phúc.
5 N ệm vụ v p ạm v ng ên cứu
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về học sinh hạnh phúc, trường học hạnh phúc.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng về môi trường giáo dục trong các nhà trường
hiện nay; sự hiểu biết và quan niệm của CB, GV, NV, phụ huynh về hạnh phúc của
học sinh tại Trường THPT Đô Lương 2.
- Một số giải pháp để thực hiện hiệu quả mục tiêu “ Học sinh - chủ thể hạnh
phúc”.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn về học
sinh hạnh phúc, trường học hạnh phúc; đề xuất một số giải pháp để thực hiện hiệu
quả mục tiêu “ Học sinh - chủ thể hạnh phúc”.
- Không gian nghiên cứu: Đề tài được triển khai áp dụng cho học sinh trường
THPT Đô Lương 2, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.
- Thời gian nghiên cứu: Đề tài thực hiện trong 3 năm học 2021 - 2022; 2022 -
2023; 2023 – 2024.
3
6 P ƣơng p áp ng ên cứu
6.1. Phương pháp điều tra
Sử dụng phương pháp điều tra để tìm tòi, thu thập các số liệu liên quan đến
các đối tượng được nghiên cứu.
6.2. Phương pháp quan sát
Sử dụng phương pháp quan sát để ghi chép lại về không gian, điều kiện giáo
dục trong các lớp học trong nhà trường; quan sát thái độ, hành vi, tác phong, ứng
xử giữa các đối tượng được nghiên cứu.
6.3. Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Nghiên cứu các văn bản chỉ đạo, các hướng dẫn và báo cáo của ngành,
trường, sách báo, ... liên quan đến đề tài.
6.4. Phương pháp thực nghiệm và thống kê
Phân tích và xử lý các số liệu thu thập được để đưa ra các nhận định và đánh
giá về một số giải pháp để đạt mục tiêu học sinh hạnh phúc.
7 Đóng góp mớ của ề t
- Đề tài được thực hiện lần đầu tiên tại Trường THPT Đô Lương 2. Có nhiều
công trình nghiên cứu đề xuất các giải pháp để xây dựng lớp học hạnh phúc,
trường học hạnh phúc nhưng đề xuất các giải pháp để học sinh - chủ thể hạnh phúc
thì đây là công trình nghiên cứu đầu tiên.
- Đề tài nghiên cứu đáp ứng được nhu cầu cần thiết của học sinh, giáo viên,
nhà trường và xã hội.
- Đề tài đưa ra một số kinh nghiệm được đúc rút từ thực tiễn nên tính khả thi
của đề tài rất cao.
PHẦN 2 NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN
1. Cơ sở lí luận
1.1. Khái niệm hạnh phúc
Mỗi con người sinh ra ở trên đời, chẳng ai lại không mong muốn mình được
hạnh phúc. Tình cảm ấy, mơ ước chung ấy, không phân biệt giới tính, lứa tuổi,
màu da, sắc tộc, tôn giáo... Chỉ có điều, mỗi người lại có một suy nghĩ riêng về
hạnh phúc và không phải lúc nào, người nào cũng có sự cắt nghĩa “hạnh phúc” một
cách rõ ràng.
Trong cả tư tưởng phương Tây và phương Đông, các nhà triết học cổ đại đã
đề cập về hạnh phúc trong các tác phẩm của họ. Theo Đức Phật, người ta có thể đạt
được hạnh phúc thông qua sức mạnh của tâm trí, bằng cách vượt qua những nhu
cầu và mong muốn, sự bình tĩnh hoặc sự an tâm và suy nghĩ tích cực (Fronsdal,
4
2005). Phật giáo xác định hạnh phúc là thứ không chỉ là trung tâm của mỗi cá
nhân, mà là một thứ gì đó được chia sẻ với những người khác. Trong The
Dhammapada, hay giáo lý của Đức Phật, hạnh phúc là có bạn bè khi có nhu cầu
nảy sinh (Fronsdal, 2005, trang 80). Theo Socrates, hạnh phúc không chỉ là mục
đích của cuộc sống, mà còn là thứ gì đó có thể đạt được và có thể dạy được thông
qua nỗ lực của con người; đặc biệt là thông qua “đức hạnh” (Beebe, 2003).
Aristotle sau đó xác định hạnh phúc không chỉ là mục đích tồn tại của con người,
mà còn là thứ gì đó phụ thuộc vào việc thực hiện tính cách đạo đức thông qua các
đức tính trong đó là tình bạn, công lý và quyền công dân (Crisp, 2000). Hạnh phúc
có thể được định nghĩa là ở trạng thái cảm xúc tích cực hoặc trạng thái ảnh hưởng
tích cực, trong khi hạnh phúc đề cập đến một giá trị, hoặc những gì có thể được coi
là tốt cho một người (Haybron, 2013).
Theo từ điển tiếng Việt (Viện ngôn ngữ học- NXB Từ điển Bách khoa) hạnh
phúc được hiểu “Trạng thái sung sướng vì cảm thấy hoàn toàn đạt được ý
nguyện”. Người ta có thể nói về hạnh phúc của cá nhân, một tổ chức như gia đình,
nhà trường, một cơ quan đoàn thể và cũng có thể nói về hạnh phúc của cả một dân
tộc. Như vậy, ta thấy có một điểm chung quan trọng trong quan niệm về hạnh phúc
của nhiều quốc gia, đó là hạnh phúc nhất thiết phải gắn với niềm vui. Suy cho
cùng, chính tình yêu mới là điều quan trọng nhất để con người mang lại những cảm
giác và hạnh phúc cho nhau.
1.2. Trường học hạnh phúc
Khái niệm trường học hạnh phúc bắt nguồn từ nhiệm vụ của UNESCO là thúc
đẩy hòa bình thông qua giáo dục, và đặc biệt từ hai trong bốn trụ cột của việc học:
Học cách sống cùng nhau và học cách trưởng thành. Mặc dù học cách sống cùng
nhau bao gồm các phẩm chất chủ yếu dựa trên các mối quan hệ, bao gồm sự đồng
cảm, khoan dung, tôn trọng sự đa dạng, giao tiếp và tinh thần đồng đội (UNESCO,
2014); Học tập để trưởng thành những phẩm chất xuất phát từ bên trong con người,
như sáng tạo, tư duy phê phán, tự thúc đẩy, kiên trì và lạc quan (Faure et. al.,
1972).
UNESCO đã đưa ra một mô hình “Trường học hạnh phúc - Happy School”
gồm 22 tiêu chí xoay quanh 3 chữ P: People (con người), Process (Hệ thống),
Place (Môi trường) (Gồm 3 yếu tố chính):
C ữ P ầu t ên l People (Con ngƣờ )
Để có một trường học hạnh phúc thì cần chú trọng xây dựng những giá trị
nhân văn và những chuẩn mực hành xử tích cực giữa người với người. Cụ thể là
giữa giáo viên với học sinh, giữa giáo viên với giáo viên, giữa giáo viên với Ban
giám hiệu nhà trường, giữa giáo viên với phụ huynh.
C ữ P t ứ a là Process (Hệ t ống)
Các quy trình, chính sách, hoạt động... được thiết kế để vận hành ngôi trường
5
ấy có hợp lý hay không. Thật khó để học trò hạnh phúc khi mà ngày ngày các em
phải đối mặt với khối lượng bài vở khổng lồ, thời gian chơi đùa gần như chẳng có.
Cũng như thật khó để giáo viên kiến tạo lớp học hạnh phúc cho học trò của mình
với một chương trình quá tải, áp lực thành tích đè nặng trên vai, các công cụ hỗ trợ
thì ít ỏi mà đồng lương thì bèo bọt.
C ữ P t ứ ba l Place (Mô trƣờng)
Những không gian vật chất lẫn không gian văn hóa giúp cho trường học là
một môi trường an toàn, thân thiện với học sinh. Trong đó sẽ không có nhà vệ sinh
bẩn, bạo lực học đường, mất an toàn trường học.
Lấy cảm hứng từ mô hình Happy School - “Trường học hạnh phúc” - của
UNESCO, “Trường học hạnh phúc” được triển khai thí điểm vào tháng 4/2018 ở
một số trường học tại thành phố Huế, được nhân rộng trên địa bàn cả nước và
nhiều trường đang phấn đấu xây dựng “Trường học hạnh phúc”. Vậy “Trường học
hạnh phúc” là gì và các tiêu chí xây dựng nó ra sao?
“Trường học hạnh phúc” có thể hiểu là nơi thầy cô, học sinh cũng như phụ
huynh đều cảm thấy hạnh phúc trong quá trình dạy và học. Là nơi tình yêu thương
giữa các nhà giáo, giữa thầy và trò, giữa học sinh với nhau được trân trọng và bồi
đắp hàng ngày. Ngoài ra, “Trường học hạnh phúc” phải là nơi an toàn cho các hoạt
động dạy và học của thầy trò, không tồn tại cách hành xử bạo lực, không diễn ra
các hành vi phi đạo đức. Bên cạnh truyền thụ kiến thức, kỹ năng, thái độ cho học
sinh, trường còn chú trọng giáo dục bồi đắp tâm hồn đẹp cho các em. Mọi xúc cảm
riêng biệt, cá tính sáng tạo của thầy và trò phải luôn được tôn trọng, không bị áp
đặt một cách máy móc, rập khuôn theo phương cách giáo dục xưa cũ lỗi thời, lạc
hậu.
Mục tiêu các hoạt động của nhà trường không chỉ nhằm làm cho giáo viên và
học sinh cảm thấy hạnh phúc trong quá trình dạy và học, mà còn từ nơi khởi đầu
đó, hạnh phúc sẽ lan tỏa đến phụ huynh, học sinh và toàn xã hội. Nhằm xây dựng
một môi trường giáo dục lành mạnh, mỗi lớp học thực sự trở nên hạnh phúc, mỗi
ngày đến trường của học sinh thực sự là một ngày vui. Tiếp đó, các học sinh đến
trường được trải nghiệm giờ học hạnh phúc và giờ ra chơi hạnh phúc; giao lưu sau
giờ ra chơi và gửi thông điệp “Những mong muốn của các em về ngôi trường hạnh
phúc”.
Theo ông Đặng Tự Ân - Giám đốc Quỹ quốc gia đổi mới GDPT, nguyên Vụ
trưởng Vụ Giáo dục tiểu học (Bộ GD&ĐT) trường học hạnh phúc là ngôi trường
mà ở đó học sinh được phát triển toàn diện, trở thành chính mình và các em được
che chở bởi môi trường học tập an toàn, thân thiện và đầy tình thương. “Khoa học
đã chứng minh, việc đưa mô hình trường học hạnh phúc vào nhà trường dưới dạng
lồng ghép vào các mô hình dạy học đổi mới khác thì thành tích học tập của học
sinh được tăng lên 10 - 12%. Hạnh phúc như một loại kỹ năng mềm và được hình