SÁNG KIẾN, KINH NGHIỆM NĂM HỌC 2011-2012

I. TÊN SÁNG KIẾN:

Mét sè vÊn ®Ò khã kh¨n gÆp ph¶i khi gi¶ng d¹y bµi nhiÖt kÕ- nhiÖt giai lý 6, lùc ®Èy ¸c si mÐt lý 8 vµ h­íng kh¾c phôc khã kh¨n

II. T(cid:0)C GIẢ S(cid:0)NG KIẾN, KINH NGHIỆM: Hä vµ tªn: NguyÔn Ngäc B©n Chøc vô: Gi¸o viªn §¬n vÞ c«ng t¸c: Tổ Tự Nhiên - Tr­êng THCS Lai Thµnh III. NỘI DUNG SÁNG KIẾN: A. §Æt vÊn ®Ò §Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n­íc phï hîp víi yªu cÇu CNHH§H ®Êt n­íc, nghµnh gi¸o dôc ®µo t¹o ph¶i ®µo t¹o ra nh÷ng con ng­êi cã ®øc, cã tµi n¨ng ®éng s¸ng t¹o lµm ciÖc cã khoa häc kû luËt vµ hiÖ qu¶.Nh÷ng n¨m gÇn ®©y nghµnh ®· kh«ng ngõng ®æi míi néi dung häc cña trß, c¸ch d¹y cuat thÇy nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ gi¸o dôc . M«n vËt lý lµ c¬ së cña nhiÒu nghµnh khoa häc kü thuËt, v× vËy ng­êi häc hiÓu vµ nhËn thøc ®­îc c¸c hiÖn t­îng, quy luËt vËt lý lµ rÊt quan träng. Vai trß cña s¸ch gi¸o khoa cung cÊp néi dung kiÕn tøc c¬ b¶n hiÖn ®¹i s¸t víi thùc tÕ lµ mét ®iÒu kh«ng thÓ thiÕu cho ng­êi häc. Bªn c¹nh ®ã vai trß chñ ®¹o cña ng­êi thÇy trong viÖc h­íng dÉn häc sinh lÜnh héi nh÷ng kiÕn thøc còng rÊt quan träng. Ng­êi thÇy trong qu¸ tr×nh d¹y häc ph¶i lµm cho häc sinh thÊy ®ùoc, hiÓu ®­îc, hiÓu ®­îc.vµ biÕt ¸p dông nh÷ng c¸i m×nh ®· häc vµo cuéc sèng th­êng ngµy. Néi dung s¸ch gi¸o khoa , vai tß chñ ®¹o cña thÇy ngoµi viÖc cung cÊp th«ng tin kiÕn thøc c¬ b¶n cßn ph¶i rÌn cho häc sinh t¸c phong suy nghÜ , ph©n tÝch hiÖn t­îng vµ lµm viÖc cã khoa häc nhÇm phÊt triÓn nh©n c¸ch cña m×nh. Ng­êi thÇy ph¶i t¹o cho häc sinh lßng yªu khoa häc, yªu cuéc sèng vµ nghÞ l­c v­¬n lªn tr­íc nh÷ng khã kh¨n khi ®óng tr­íc t×nh huèng cã vÊn ®Ò. Qua gi¶ng dþ vËt lý bËc THCS t«i thÊy ®a sè néi dung kiÕn thøc häc sinh dÔ häc , dÔ hiÓu vµ mang l¹i nhiÒu thong tin míi cho häc sinh.tuy nhiªn vÉn cßn gÆp ph¶i mét sè khã kh¨n cho ng­êi d¹y , ng­êi häc dÉn ®Õn hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y chua cao ë m«n lý 6, 8. qua thùc tÕ gi¶ng d¹y, suy nghÜ tr¨n trë toi m¹nh d¹n nghÜ ra mét vµi h­íng kh¾c phôc theo ý chñ quan cña m×nh. B. Néi dung I. NhiÖt kÕ (cid:0) NhiÖt giai a. Tr×nh tù c¸c b­íc ®i cña s¸ch gi¸o khoa 1. NhiÖt kÕ H·y nhí l¹i bµi häc vÒ nhiÖt kÕ ®· häc ë líp 4 vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái sau ®©y:

1

C1. Cã 3 b×nh ®ùng n­íc a, b ,c cho thªm n­íc ®¸ vµo b×nh a ®Ó cã n­íc l¹nhcho thªm n­íc nãng vµo b×nh c ®Ó cã n­íc Êm.

a. Nhóng ngãn tay trá cña bµn tay ph¶i vµo b×nh a, nhóng ngãn tay trá cña bµn

tay tr¸i vµo b×nh c c¸c ngãn tay cã c¶m gi¸c thÕ nµo? ( h×nh 22.1)

b.Sau mét phót rót c¶ hai ngãn tay ra, cïng nhóng vµo b×nh b (h×nh 22.2)c¸c ngãn tay cã c¶m gi¸c thÕ nµo?Tõ thÝ nghiÖm nµy cã thÓ rót ra kÕt luËn g×?

2

C2: Cho biÕt thÝ nghiÖm vÏ ë h×nh 22.3 vµ h×nh 22.4 dïng ®Î lµm g×? C3: h·y quan s¸t råi so s¸nh c¸c nhiÖt kÕ vÏ ë h×nh 22.5 vÒ GH§, c«ng dông råi ®iÒn vµo b¶ng 22.1 (sgk) C4: CÊu t¹o cña nhiÖt kÕ y tÕ cã ®Æc ®iÓm g×? CÊu t¹o nh­ vËy cã t¸c dông g×?

b. Nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i khi d¹y phÇn trªn. - Môc tiªu cña bµi häc ë môc 1 lµ cho häc sinh biÕt cÊu t¹o cña nhiÖt kÕ vµ c«ng dông cña c¸c nhiÖt kÕ kh¸c nhau.

3

NÕu gi¸o viªn khi d¹y bµi nµy kh«ng suy nghÜ kü vÒ h­íng d¹y, c¸c cuu hái phô ®Æt ra thªm cho häc sinhth× sÏ gÆp ph¶i mét ssè khã kh¨n v­ãng m¾c khi tr¨ lêi häc sinh th­ßng tr¨ lêi sai vÊn ®Ì cÇn hái. + ë môc b c©u C1, yªu cÇu häc sinh rót ra kÕt luËn g×? th× häc sinh th­¬ng tr¶ lêi vu v¬ kh«ng râ ý ®å c©u hái. + ¥ c©u hái C2 th× ý ®å cña c©u hái nµy lµ cho häc sinh biÕt c¸ch chia ®é cña nhiÖt kÕ nh­ng häc sinh th­¬ng tr¶ lêi h×nh 22.3 nhiÖt kÕ ®Ó ®o nhiÖt ®éi cña h¬i n­íc ®ang s«i, h×nh 22.4 dïng ®Ó ®o nhiÖt ®é cña n­íc ®¸ dang tan. + Qua môc nµy häc sinh vÉn chua biÕt cÊu t¹o bªn trong, bªn ngoµi cña nhiÖt kÕ nh­ thÕ nµo, vµ v× sao nhiÖt kÕ cã thÓ ®o nhiÖt ®é. Häc sinh còng ch­a biÕt c¸ch ®o nhiÖt ®é nh­ thÕ nµo? + ë c©u C4 th× häc sinh lóng tóng tr­íc c©u tr¶ lêi nµy v× kh«ng biÕt quan s¸t vµo ®©u ®Ó tr¶ lêi v× c©u hái chua râ. Nh÷ng khã kh¨n trªn dÉn ®Õn gi¸o viªn mÊt th× giê cho viÖc tr¶ lêi cña häc sinh do ®o bµi häc d¹y th­êng bÞ thiÕu giê.

c.H­íng kh¾c phôc

Theo ý chñ quan cña t«i khi d¹y bµi nµy th× gi¸o viªn cã thÓ chØnh söa mét sè c©u hái cho râ h¬n vµ cã thÓ thªm mét sè c©u hái phòo h¬n gióp häc sinh dÔ hiÓu dÔ tr¶ lêi t¨ng tÝnh tß mß .

1. NhiÖt kÕ H·y nhí l¹i bµi häc nhiÖt kÕ ®· häc ë líp 4 ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái sau ®©y. C1: cã ba b×nh a, b, c cho thªm n­íc ®¸ vµo b×nh a ®Ó cã n­íc l¹nh, cho thªm vµo b×nh c ®Ó cã n­íc Êm.

a. Nhóng ngãn tay trá cña bµn tay vµo b×nh a, nhóng ngãn tay trá cña bµn tay

tr¸i vµo b×nh c (h×nh 22.1 sgk) c¸c ngãn tay cã c¶m gi¸c thÕ nµo?

b. Sau mét phót, rót c¶ hai ngãn tay råi nhóng vµo b×nh b (h×nh 22.2 Sgk) c¸c ngãn tay cã c¶m gi¸c thÕ nµo? Tõ thÝ nghiÖm nµy em cã thÓ rót ra kÕt luËn g× vÒ c¶m gi¸c chÝnh x¸c nãng l¹nh cña tay?

C2: Quan s¸t nhiÖt kÕ vµ m« t¶ cÊu t¹o cña nhiÖt kÕ? Khi nong lªn th× chÊt láng trong èng qu¶n nh­ thÕ nµo vµ ng­îc l¹i? C3: Quan s¸t h×nh 22.3 vµ h×nh 22.4 h·y m« t¶ c¸ch chia ®é cho nhiÖt kÕ? C4: quan s¸t råi so s¸nh nhiÖt kÕ ë h×nh 22.5 vÒ GH§, §CNN, cong dông vµ ®iÒn vµo b¶ng 22.1 (sgk) C5: quan s¸t ®iÓm A trong èng qu¶n cña nhiÖt kÕ y tÕ vµ cho biÕt t¹i ®ã cã ®Æc ®iÓm g×? cÊu t¹o nh­ vËy cã t¸c dông gi? C6: H·y nªu c¸ch ®o nhiÖt ®é cña nhiÖt kÕ y tÕ? II/ Lùc ®Èy ¸c si mÐt - Khi d¹y bµi nµy mét sè khã kh¨n mµ gi¸o viªn th­êng gÆp ph¶i ë môc II ®é lín cña lùc ®Èy ¸c si mÐt.

a. Tr×nh tù c¸c b­íc ®i cña s¸ch gi¸o khoa

T¸c dông cña chÊt láng lªn vËt nhóng ch×m trong nã (sgk)

I. II. §é lín cña lùc ®Èy ¸c si met

1. Dù ®o¸n

4

TruyÒn thuyÕt kÓ r»ng mét h«m ¸c si met ®ang n»m trong bån t¾m ®Çy n­íc chît ph¸t hiÖn ra r»ng «ng ta nhÊn ch×m ng­êi trong nøoc cµng nhiÒu th× lùc ®Èy do n­íc t¸c dông lªn «ng cµng m¹nh. nghÜa lµ thÓ tÝch phÇn n­íc bÞ chiÕm chç cµng lín th× lùc ®Èy cña n­íc cµng m¹nh. Dùa vµo nhËn xÐt mµ ¸c si mÐt dù ®o¸n ®é lín cña lùc t¸c dông lªn vËt nhóng ch×m trong chÊt lángb»ng träng l­îng phÇn chÊt láng bÞ vvËt chiÕm chç.

2. ThÝ nghiÖm kiÓm tra

b»ng nhiÒu thÝ nghiÖm kh¸c nhau ng­êi ta ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc dù ®o¸n trªn lµ ®óng. Sau ®©y lµ mét trong nhøng thÝ nghiÖm nµy ( H×nh 10.3 a, b, c) C3: h·y chøng minh r»ng thÝ nghiÖm ë h×nh 10.3 chøng tá dù ®o¸n vÒ ®é lín cña lùc ®Èy ¸c si met nªu trªn lµ ®óng.

3. C«ng thøc tÝnh ®é lín cña lùc ®Èy acsimet

NÕu gäi V lµ thÓ tÝch cña phÇn chÊt láng bÞ vËt chiÕm chç vµ d lµ träng l­îng riªng cña chÊt láng th× ®é lín cña lùc ®Èy acsmet ®­îc tÝnh b»ng c«ng thøc FA=d.V

5

b. Nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i.

- Khi d¹y bµi nµy gi¸o viªn th­¬ng lóng tóng trong viÖc h­íng ®Én häc sinh lµm thÝ nghiÖm kiÓm chøng ®Ó rót ra lùc ®Èy cña chÊt láng t¸c dông lªn vËt b»ng träng l­îng khèi chÊt láng bÞ vËt chiÕm chç ( FA= P)

- Khi häc bµi nµy häc sinh khã h×nh dung mét c¸ch cô thÓ nÕu gi¸o viªn chØ

diÔn t¶ b»ng lêi ®Én ®Õn häc sinh hiÓu bµi mét c¸h m¬ hå.

- Khi x©y dùng c«ng thøc FA = d.V th× gi¸o viªn th­êng ¸p ®Æt cho häc sinh dÉn ®Õn häc sinh khã hiÓu.

6

c. H­íng kh¾c phôc

Theo c¸ nh©n t«i khi d¹y bµi nµy th× gi¸o viªn cã thÓ lµm nh­ sau:

- Yªu cÇu häc sinh t×m hiÓu dông cô thÝ nghiÖm, c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm.

- Gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh lµm thÝ nghiÖm vµ chó ý häc sinh khi lµm thÝ nghiÖm sao cho vËt nÆng ë môc b, c ph¶i ngËp trong n­íc vµ kh«ng ch¹m vµo ®¸y hay thµnh cèc.

- Gi¸o viªn ph©n c«ng nhãm häc sinh lµm thÝ nghiÖm vµ ph¸t dông cô cho

häc sinh lµm thÝ nghiÖm theo nhãm.

- Tr­íc khi d¹y gi¸o viªn chuÈn bÞ s½n b¶ng phô c¸c b­íc thÝ nghiÖm ë nhµ.

- Gi¸o viªn yªu cÇu nhãm häc sinh lµm thÝ nghiÖm vµ ghi kÕt qu¶ thÝ nghiÖm

cña nhãm m×nh theo c¸c b­íc sau:

Nhãm 1 Nhãm 2 Nhãm 3 Nhãm 4

P1 = (cid:0).N P1 = (cid:0)N P1 =(cid:0).N P1 =...N

B1: ®o träng l­îng vËt nÆng P1 = ? N

P2 = (cid:0)N P2 = (cid:0)N P2 = (cid:0)N P2 = (cid:0)N

F® = P1-P2 F® =P1-P2 F®= P1-P2 F®=P1-P2 B2: nhóng vËt ngËp vµo nøoc trong b×nh trµn ®o P2 = ? N

=(cid:0)..N =(cid:0)..N =..N =..N F® = P1 – P2 = ? N

P1’ =..N P1’ =..N P1’ =..N P1’ =..N B3: ®æ n­íc trµn ra ë cèc B vµo cèc A ®o P’ = ? N

Pn­íc trµn ra = P1’ – P2 Pn =P1’-P2 Pn=P1’-P2 Pn=P1’-P2 Pn=P1’-P2

= ..N = ..N = ..N = ..N

B4: so s¸nh F® vµ Pn­íc trµn ra Sau khi häc sinh lµm thÝ nghiÖm xong gi¸o viªn cho häc sinh nhËn xÐt kÕt qu¶ lµm thÝ nghiÖm cña c¸c nhãm. §a sè häc sinh sÏ so s¸nh ë b­íc B4 lµ Fd = Pn ( F® lµ lùc ®Èy cña n­íc t¸c dông lªn vËt, Pn lµ träng l­îngcña n­íc trµn ra còng chÝnh lµ träng l­îng phÇn n­íc bÞ vËt chiÐm chç). Nõu lµm sai th× gi¸o viªn cã thÓ chØ ra nguyªn nh©n sai. - Khi x©y dùng c«ng thøc FA = d.V th× gi¸o viªn c¨n cø vµo b­íc 4 vµ lµm nh­ sau:

+ Chóng ta gäi V lµ thÓ tÝch n­íc trµn ra, d lµ träng l­îng riªng cña n­íc vËy träng l­îng nuíc trµn ra sÏ lµ P = d.V + Theo bøoc 4 ta kiÓm chøng dù ®o¸n F® = Pn nªn suy ra FA= d. V

7

+ c«ng thøc trªn kh«ng nhøng dïng trong tr­êng hîp nhóng vËt vµo n­¬c mµ cßn ®óng cho c¸c tr­êng hîp khi nhóng vËt vµo chÊt láng kh¸c vµ c«ng thøc ®ã chÝnh lµ c«ng thøc tÝnh ®é lín cña lùc ®Èy ac si met. + Tõ c«ng thøc F = d.V gi¸o viªn cho häc sinh thÊy ®­î lùc ®Èy ac si mÐt t¸c dông lªn vËt kh«ng phô thuäc vµo chÊt lµm vËt mµ chØ phô thuéc vµo träng l­îng riªng cña chÊt láng vµ thÓ tÝch phÇn chÊt láng bÞ vËt chiÕm châ. - Gi¸o viªn cho hs thÊy kh«ng nh÷ng chÊt láng cã lùc ®Èy ¸c si mÐt mµ cã c¶ trong chÊt khÝ. C«ng thøc trªn vÉn ®­îc ¸p dông cho lùc ®Èy ac si mÐt cña chÊt khÝ. C. Bµi häc kinh nghiÖm Tr­íc khi gi¶ng d¹y gi¸o viªn cÇn nghiªn cøu kü bµi d¹y nhÊt lµ nh÷ng bµi khã, nh÷ng néi dung khã hiÓu gi¸o viªn cã thÓ t×m ra mét ph­¬ng ¸n tèi ­u ®Ó gi¶ng day sao cho häc sinh dÔ hiÓu, dÔ häc vµ hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y coa h¬n. Khi lªn líp gi¸o viªn kÕt hîp nhÒu ph­¬ng ph¸p, nhiÒu c¸ch thøc d¹y häc nh»m t¹o sù say mª ham häc cña ng­ßi häc. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cÇn th­ßng xuyªn ®Æt nh÷ng c©u hái t¸c ®éng ®ång thêi ba ®èi t­îng kh¸, trung b×nh, yÕu. C¸c c©u hái ®­a ra s¸t víi néi dung bµi häc râ rµng dÔ hiÓu. NÕu khã cã thÓ sö dông c©u hái hîi më ®Ó hs tr¶ lêi. Trªn ®©y lµ mét vµi kinh nghiÖm nhá cña t«i, víi t«i ®ã lµ bµi häc kinh nghiÖm. Nã cã thÓ ch­a chÝnh x¸c l¾m rÊt mong sù góp ®ì cña ®ång nghiÖp ®Ó t«i n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n kÝnh mong sù ®ãng gãp ý kiÕn cña mäi ng­êi. Xin ch©n thµnh c¸m ¬n. Ngµy 19 th¸ng 4 n¨m 2012 Ng­êi viÕt Nguyễn Ngọc Bân

8