UBND QUẬN HOÀNG MAI
TRƯỜNG THCS YÊN SỞ
TIN BÀI: Phát huy năng lực của học sinh trong dạy học văn miêu tả lớp 6
PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
1. Văn học là thứ vũ khí thanh tao đắc lực có tác dụng sâu sắc đến tâm
hồn và tình cảm của con người, nó bồi đắp cho con người trở nên trong sáng,
phong phú và sâu sắc hơn. Vì vậy, nhiệm vụ của người giáo viên dạy văn là phải
làm cho các em học sinh hiểu cái hay, cái đẹp của văn học, kích thích hứng thú
học tập và phát huy năng lực cho học sinh không chỉ trong việc lĩnh hội nội
dung ý nghĩa sâu sắc từ mỗi bài học mà học sinh còn cần có những kĩ năng để
làm bài văn một cách thành thạo.
Do sự phát triển của mạng internet, xuất hiện nhiều bài văn lạ, sự ngô nghê
về cách viết và nội dung của một bài văn học sinh lại say mê copy làm theo. Từ
đó, việc học môn văn nói chung của học sinh ngày càng trở lên khó khăn, học
sinh không yêu thích văn, ngại học, lười học.
2. Thực tế, các em thường viết văn dạng văn bản mẫu và tái tạo văn bản
tương tự mẫu ở cấp Tiểu học, cho nên việc sáng tạo một văn bản nghệ thuật đối
với các em học sinh lớp 6 là việc làm vô cùng khó khăn và lúng túng. Hơn nữa
sự say mê đọc tư liệu văn học của các em học sinh ngày nay quả là ít ỏi, hầu như
là không có bởi những thông tin hiện đại: hoạt hình, truyện tranh, đặc biệt là
những dịch vụ In-tơ-nét tràn lan khiến việc đọc sách hạn chế. Điều đó khiến vốn
ngôn ngữ - một yếu tố cần thiết, quý giá cho việc viết văn của học sinh nghèo
nàn.
Bên cạnh đó, những cuốn sách tham khảo của phân môn Tập làm văn lại
thường đưa ra các bài văn mẫu hoàn chỉnh nên khi làm văn các em thường dựa
dẫm, ỉ lại vào bài mẫu, có khi còn sao chép y nguyên bài văn mẫu vào bài làm
của mình. Cách cảm, cách nghĩ của các em không phong phú mà còn đi theo lối
mòn khuôn sáo, tẻ nhạt.
Từ những lý do khách quan và chủ quan trên để khắc phục những hạn chế
trong việc dạy Tập làm văn phần văn miêu tả. Hơn nữa, sau nhiều năm giảng
dạy môn Ngữ văn, đặc biệt đối với phần văn khối 6 trường THCS Yên Sở, tôi
nhận thấy kĩ năng viết văn miêu tả của học sinh còn nhiều hạn chế. Đối tượng
học sinh vừa chuyển cấp từ tiểu học lên THCS, các em vẫn quen với cách học
cũ, kĩ năng viết văn nói chung, văn miêu tả nói riêng có những điểm chưa phù
hợp, lời văn cứng nhắc, khuôn mẫu thiếu tính sáng tạo, chưa biết cách xây dựng
bố cục hợp lí. Hơn nữa trình độ nhận thức cuộc sống: con người, thiên nhiên…;
khả năng quan sát, so sánh còn hạn chế. Vì vậy, kết quả học môn văn của các
em chưa cao, đặc biệt là kĩ năng viết văn miêu tả. Và như vậy, việc học văn, làm
văn chỉ tạo ra các “máy chép” mà không phát huy được những năng lực phẩm
chất của học sinh.
Lý do trên đây khiến tôi mạnh dạn đưa ra một kinh nghiệm “Phát huy
năng lực của học sinh trong dạy học văn miêu tả lớp 6”. Hi vọng rằng những
kinh nghiệm nhỏ này sẽ giúp các đồng chí tháo gỡ những vướng mắc trong quá
trình dạy - học để ngày càng nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục ở trường
THCS.
II. PHẠM VI ĐỀ TÀI
1. Đối tượng nghiên cứu: Học sinh lớp 6 trường THCS
2. Lĩnh vực nghiên cứu: Môn Ngữ văn cấp THCS
III. MỤC ĐÍCH THỰC HIỆN
Đề tài: “Phát huy năng lực của học sinh trong dạy học văn miêu tả lớp
6” tôi đưa ra để góp phần cải tiến, nâng cao chất lượng dạy- học; giúp học sinh
nhận thức đúng đắn về môn Ngữ văn, yêu quí môn văn và rộng hơn là tình yêu
quê hương đất nước trong tâm hồn các em.
IV. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
- Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp phân tích
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG I:
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT HUY NĂNG
LỰC CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VĂN MIÊU TẢ LỚP 6
I. Cơ sở lý luận khoa học
Văn học là nghệ thuật sáng tạo bằng ngôn từ. Có thể coi mỗi một tác
phẩm văn học là một viên ngọc trong cuộc sống, nó bay bổng tạo nên những
khúc nhạc làm cho cuộc sống đời thường thêm chất thơ. Vậy làm thế nào cho
học sinh mình cảm nhận được chất thơ của cuộc sống đời thường cũng như có
thể sáng tạo nên những tác phẩm nghệ thuật giá trị, đó là việc mà người giáo
viên đang làm.
Miêu tả là chú trọng sự việc, con người. Chỉ có tích lũy mọi mặt hiểu biết
về con người mới có thể miêu tả được về con người. Quan sát, suy nghĩ là việc
làm và phương pháp duy nhất để khám phá con người. Nhà văn Mỹ Ernest
Miller Hemingway đã nói một câu có thể làm phương châm chủ yếu cho đức
tính cần cù của công việc viết: “Nhà văn sáng tạo ra chủ đề, đề tài, cốt truyện,
nhân vật nhưng tất cả mọi chi tiết của các vấn đề trên thì chỉ quan sát, chỉ có mắt
thấy tai nghe mới có chứ tuyệt nhiên không thể tưởng tượng ra được”.
Mỗi người đều sinh sống trong một tập thể cộng đồng, trong môi trường
công tác và nghề nghiệp, bè bạn…Mọi cảnh đời đều in dấu, điều hiện lên hình
ảnh và luôn luôn xuất hiện, đan chen, tác động tới mỗi người. Bởi vậy, mỗi câu
văn miêu tả không phải là một bức tranh đơn độc mà là bức tranh gắn bó đời
sống, con người và xã hội làm nổi bật nhân vật và bối cảnh.
Người viết chỉ viết khi có hứng khởi nhưng lại cần giữ sao cho vừa say
mê, hứng thú lại vừa tỉnh. Khi sáng tác ra mỗi đoạn văn, trong người viết diễn ra
hai trạng thái. Tác giả miêu tả thông qua nhân vật (không phải là tác giả), từ
nhân vật toát ra tính nết, suy nghĩ và hành động. Có nghĩa là ta viết ra tạo nên
nhân vật nhưng nhân vật nhìn nhân vật nghĩ, nhân vật hành động. Người viết
điều khiển nhân vật, sự việc, tư tưởng nhưng người viết không nhìn thay, nghĩ
thay, làm thay, cái tài tình là xây dựng được nhân vật của nhân vật. Đây không
phải chỉ là hình thức biểu hiện, mà là yêu cầu khách quan của nghệ thuật sáng
tạo ra nhân vật. Bởi vì, khi đã dựng lên nhân vật, thì nhân vật không phải là bù
nhìn, là cái cớ cho người ta viết sai khiến, là âm binh của thầy phù thủy mà nhân
vật có cuộc đời của nhân vật. Có như vậy, vấn đề và nhân vật mới thực sự khách
quan, mới như thật, là thật dưới mắt bạn đọc.
II. PHƯƠNG PHÁP VÀ NỘI DUNG NGHIÊN CÚU
1. Phương pháp nghiên cứu:
Trước hết giáo viên phải xác định thật rõ mục đích của đề tài, do vậy theo
tôi phương pháp đầu tiên phải là:
1.1, Nắm chắc đặc điểm tâm lý của học sinh để từ đó tìm ra hướng đi
đúng, tìm ra những phương pháp phù hợp khi lên lớp:
Chúng ta đã biết, tâm lý chung của học sinh THCS là luôn muốn khám
phá, tìm hiểu những điều mới mẻ. Từ đó hình thành và rèn luyện cho các em
quan sát, cách tư duy về đối tượng miêu tả một cách bao quát, toàn diện và cụ
thể tức là quan sát sự vật hiện tượng về nhiều khía cạnh, nhiều góc độ khác
nhau, từ đó các em có cách cảm, cách nghĩa sâu sắc khi miêu tả. từ hình thức
đến tâm hồn, mọi cái mới chỉ là sự bắt đầu của một quá trình. Do đó những tri
thức để các em tiếp thu được phải được sắp xếp theo một trình tự nhất định. Trí
tưởng tượng càng phong phú bao nhiêu thì việc làm văn miêu tả sẽ càng thuận
lợi bấy nhiêu.
Văn miêu tả là loại văn thuộc phong cách nghệ thuật đòi hỏi viết bài phải
giàu cảm xúc, tạo nên cái "hồn" chất văn của bài làm. Muốn vậy giáo viên phải
luôn luôn nuôi dưỡng ở các em tâm hồn trong sáng, cái nhìn hồn nhiên, một tấm
lòng dễ xúc động và luôn hướng tới cái thiện.
1.2, Giúp học sinh hiểu rõ những đặc điểm cơ bản của văn miêu tả ngay
từ tiết đầu tiên của thể loại bài này.
