Rèn luyện kỹ năng lập dàn ý cho bài văn miêu tả trong chương trình Ngữ văn 6
MỤC LỤC
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ .................................... 2
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI: ................................. 2
2. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI : .............................. 3
3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU : ............................. 3
4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU : .................. 4
5. THÀNH PHẦN THAM GIA NGHIÊN CỨU : .................. 4
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU : .......................... 4
7. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU: ............................. 4
PHẦN II : NỘI DUNG ..................................... 5
1. THỰC TIỄN VÀ ĐIỀU KIỆN RÈN LUYỆN. ................. 5
2. PHƯƠNG PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG LẬP DÀN Ý CHO BÀI VĂN
MIÊU TẢ TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 6. ............... 7
2.1. PHƯƠNG PHÁP ĐỌC VÀ PHÂN TÍCH ĐỀ. ............. 7
2.2. PHƯƠNG PHÁP TÌM Ý. ........................... 8
2.3. PHƯƠNG PHÁP LẬP DÀN Ý. ....................... 9
2.4. MỘT SỐ DÀN Ý MẪU CỦA HS .................... 12
PHẦN III : KẾT THÚC VÀ KHUYẾN NGHỊ .................... 16
1. KẾT THÚC VẤN ĐỀ : ............................... 16
2. KHUYẾN NGHỊ : .................................. 16
Rèn luyện kỹ năng lập dàn ý cho bài văn miêu tả trong chương trình Ngữ văn 6
Tên đề tài :
RÈN LUYỆN KỸ NĂNG LẬP DÀN Ý CHO VĂN MIÊU TẢ
TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 6
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Văn miêu tả là một thể loại văn quan trọng có số thời lượng lớn trong phân
phối chương trình về phân môn tập làm văn ở Ngữ văn 6 tập 2. Với quan điểm
tích hợp trong chuyên đề cải cách giáo dục đại trà bắt đầu từ những năm học
2002 - 2003 thì thể loại văn miêu tả không phải là mới đối với học sinh lớp 6.
Mà ở đây nó phát huy có kế thừa và nâng cao hơn so với bậc tiểu học với những
yêu cầu chính là giúp học sinh nắm vững thế nào là miêu tả đồng thời, đi sâu
vào hai kiểu bài : Tả cảnh, tả người.
Ở dạng văn tả cảnh gồm 2 loại: tả cảnh thiên nhiên và cảnh sinh hoạt. Ở
dạng văn tả người cũng gồm có 2 loại: tả chân dung hoặc tả người trong hoạt
động, lao động cụ thể.
Qua các tiết học – học sinh được rèn luyện các kỹ năng cơ bản và hình
thành thói quen thiết yếu khi viết hoàn chỉnh bài văn. Nhưng trong phân phối
chương trình không có bài viết cụ thể nào về kỹ năng “lập dàn ý” cho văn
miêu tả.
Như chúng ta đã biết, để viết bài miêu tả tốt trước hết cần có kỹ năng quan
sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét cụ thể, chính xác, sinh động về đối tượng
mình cần tả. Công việc này, mỗi người có thể làm một cách khác nhau. Có
người chỉ im lặng quan sát rồi ghi nhớ ở trong đầu. Có người ghi chép rất tỉ mỉ
công phu. Và lại có những người tham khảo qua sách vở, qua thực tế ... rồi nung
nấu, ấp ủ, chắt lọc ... mới có những liên tưởng hay, độc đáo. Nếu vậy, khi viết
hoàn chỉnh một bài văn miêu tả đòi hỏi người viết phải sắp đặt trình tự ra sao, bố
cục như thế nào nhằm tạo sự hứng cảm, tò mò và yêu thích của bạn đọc. Đó là
công việc, là kỹ năng không thể bỏ qua : kỹ năng « Lập dàn ý ... »
Dàn ý là xương sống của bài văn. Nếu không có nó, bài văn thường hay
sót ý hoặc lủng củng, hoặc xa đề, lạc đề. Nếu người học có thói quen lập dàn
ý trước trước khi viết bài thì người viết đã hình dung bố cục chọn lọc các ý,
các hình ảnh tiêu biểu, sinh động để thể hiện trong bài làm của mình. Đặc
biệt, với thể văn miêu tả, nếu không có dàn ý thì người viết khó lựa chọn thứ
Rèn luyện kỹ năng lập dàn ý cho bài văn miêu tả trong chương trình Ngữ văn 6
tự miêu tả. Hơn nữa, khi liên tưởng, so sánh tưởng tượng thường hay trùng
lặp, không sát hợp.
Xuất phát từ vấn đề nêu trên, bản thân nhận thấy kỹ năng “lập dàn ý ...”
cho văn miêu tả ở chương trình ngữ văn 6 là một khâu vô cùng quan trọng. Và
chính nó tạo dựng bố cục - nội dung hòan chỉnh của bài. Đồng thời, với quan
điểm tích hợp - tích cực của đặc trưng môn học thông qua các văn bản mẫu ở
phần văn và các biện pháp tu từ tiêu biểu ở phân môn Tiếng Việt phải có những
câu hỏi gợi mở, sáng tạo giúp học sinh suy nghĩ liên tưởng khi vận dụng vào kỹ
năng “lập dàn ý cho văn miêu tả”. Nếu rèn luyện tốt kỹ năng trên còn giúp học
sinh có sự tổng hợp hóa, khái quát hóa vấn đề sâu sắc. Giáo dục ý thức vươn tới
cái “chân, thiện, mỹ” qua chủ đề của bài văn được tả. Từ đó, người học sinh sẽ
có những bài học thiết thực giúp ích cho bản thân - phấn đấu vươn lên.
2. MỤC ĐÍCH CỦA ĐỀ TÀI :
Đối với học sinh :
Đề tài được nghiên cứu trước hết nhằm giúp cho HS lớp 6 học văn miêu tả tốt
hơn, có kỹ năng lập dàn ý và có thể viết được những bài văn miêu tả hay hơn,
không bị thiếu ý, sót ý và tránh sắp xếp ý không khoa học, lô – gic.
Đối với giáo viên :
Nội dung đề tài có thể coi như một cuốn sách tham khảo giúp cho các GV đang
giảng dạy bộ môn Ngữ văn 6 có thể chuẩn bị bài tốt hơn trong việc hướng dẫn
HS viết bài văn miêu tả.
Đối với phụ huynh HS :
Đề tài : « Rèn luyện kỹ năng lập dàn ý cho bài văn miêu tả trong chương trình
Ngữ văn 6 » sẽ cung cấp cho phụ huynh một công cụ hỗ trợ giúp cho việc hướng
dẫn con học bài và kiểm tra bài của con tại nhà thuận tiện hơn. Phụ huynh khi có
tài liệu là đề tài nghiên cứu này trong tay sẽ không còn cảm thấy mông lung và
sợ hãi trong việc hướng dẫn con học bài nếu như còn sợ điều minh hướng dẫn
không sát với nội dung SGK và không phù hợp với phương pháp con được học
trên lớp nữa.
3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU :
Đề tài hướng tới nghiên cứu các phương pháp để rèn luyện kĩ năng lập dàn ý cho
bài văn miêu tả đối với HS lớp 6
Rèn luyện kỹ năng lập dàn ý cho bài văn miêu tả trong chương trình Ngữ văn 6
4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU :
Đề tài được nghiên cứu dựa trên lý thuyết về những bài học về văn miêu tả đã có
trong chương trình Ngữ văn 6 – Học kì II cùng với những quan sát thực tiễn rút
ra được trong quá trình giảng dạy, từ đó tổng hợp, bổ sung thêm và đưa ra
những kĩ năng cơ bản cho việc lập dàn ý đối với một bài văn miêu tả ở bất kì
dạng văn miêu tả nào.
Các bài học về văn Miêu tả trong chương trình Ngữ văn 6 – HK II :
Tìm hiểu chung về văn miêu tả (trang 15, SGK Ngữ văn 6, tập 2
NXBGDVN)
Quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả (trang 27,
SGK Ngữ văn 6, tập 2, NXBGDVN)
Luyện nói về quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu
tả (trang 235, SGK Ngữ văn 6, tập 2, NXBGDVN)
Phương pháp tả cảnh (trang 49, SGK Ngữ văn 6, tập 2, NXBGDVN)
Phương pháp tả người (trang 59, SGK Ngữ văn 6, tập 2, NXBGDVN)
Luyện nói về văn miêu tả (trang 71, SGK Ngữ văn 6, tập 2, NXBGDVN)
Ôn tập văn miêu tả (trang 120, SGK Ngữ văn 6, tập 2, NXBGDVN)
5. THÀNH PHẦN THAM GIA NGHIÊN CỨU.
Đề tài nghiên cứu là của cá nhân người viết thực hiện.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.
Phương pháp phân tích.
Phương pháp so sánh đối chiếu.
Phương pháp xã hội học.
Phương pháp thống kê, phân loại.
7. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU.
Đề tài được nảy sinh qua quá trình thực tiễn giảng dạy bộ môn Ngữ văn (Ngữ văn 6)
trong nhà trường THCS của bản thân người viết.
Người viết sau khi nhận thấy tình hình thực tế của việc viết bài văn miêu tả ở đối
tượng HS lớp 6 đã lên kế hoạch rèn kỹ năng lập dàn ý cho các em – kỹ năng quan
trọng nhất đối với việc viết bài sau đó quan sát, theo dõi sự tiến bộ của các HS thông
Rèn luyện kỹ năng lập dàn ý cho bài văn miêu tả trong chương trình Ngữ văn 6
qua các tiết học và đối sánh kết quả của những bài làm được viết trước và sau khi
rèn luyện kỹ năng lập dàn ý.
PHẦN II : NỘI DUNG
I. THỰC TIỄN VÀ ĐIỀU KIỆN RÈN LUYỆN.
Là học sinh lớp đầu của bậc trung học cơ sở - các em chưa quen với môi
trường giáo dục mới. Hơn nữa, trong chương trình mới tuy thời lượng số tiết của
bộ môn có giảm, nhưng yêu cầu chất lượng khá cao. Phương pháp giảng dạy đặc
trưng môn phải làm sao phát huy tính tự giác, tích cực sáng tạo của người học.
Do vậy là giáo viên giảng dạy phân môn - tôi có vận dụng linh hoạt một số
phương pháp mới phù hợp chung với đối tượng học sinh mình dạy. Nhất là ở
phân môn tập làm văn, khi nói tới kỹ năng “Lập dàn ý” học sinh rất ngại và lúng
túng. Cụ thể là các em chưa phân biệt được dàn ý đại cương và dàn ý chi tiết.
Chưa biết chọn lựa hình ảnh tiêu biểu, trọng tâm để nêu bố cục đầy đủ trong dàn
bài. Với thực tế như trên, khi giới thiệu về văn miêu tả, ngoài việc hình thành kỹ
năng quan sát, tưởng tượng, nhận xét và so sánh - giáo viên phải gợi mở cách
sắp đặt phù hợp. Giúp các em nhận rõ tầm quan trọng của thói quen trên. Muốn
vậy, cần yêu cầu học sinh tìm đọc tài liệu tham khảo, có sổ tay văn học, xem các
chương trình truyền hình có ý nghĩa đối với việc hình thành năng lực quan sát
hoặc có thể cung cấp cho các em về các thông tin đối tượng miêu tả và điều
quan trọng đòi hỏi giáo viên phải thường xuyên kiểm tra đánh giá để hình thành
kỹ năng và thói quen cho học sinh.
Với những suy nghĩ trên, trong thời gian giảng dạy tôi đã vận dụng phương
pháp đổi mới phù hợp đặc trưng bộ môn và đã thu được kết quả sau :
Ngay từ tiết học đầu “Tìm hiểu chung về văn miêu tả ” kết hợp với trọng
tâm bài, khi tìm hiểu đề bài, viết bài đòi hỏi giáo viên định hướng rõ về kỹ năng
“lập dàn ý” giúp học sinh nhận biết, tích luỹ kiến thức thực hành - sắp đặt theo
trình tự bố cục phù hợp sinh động. Tiếp theo với giờ học “Quan sát, tưởng
tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả” người dạy phải gợi ý cách sắp đặt,
trình bày các hình ảnh tiêu biểu mà bản thân đã lựa chọn theo trình tự hợp lý.
Cuối giờ, giáo viên yêu cầu học sinh tự lập dàn ý ở nhà cho các đề bài của tiết
“Luyện nói quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả”.
Trong giờ hoc tại lớp 6A2 (Trường THCS Khương Mai), giáo viên kiểm tra,
đánh giá sự chuẩn bị bài của học sinh, kết quả: Tổng số học sinh trung bình mỗi
lớp : 42 em. Bài có dàn ý tốt = 8 bài, tức 19%. Bài có dàn ý đạt TB = 17 bài tức
40.5% ; dàn ý chưa đạt yêu cầu = 1 bài tức 40.5%.
