Năm học: 2023 - 2024
SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO NGHỆ AN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐỌC HIỂU NHẰM NÂNG CAO
NĂNG LỰC ĐỌC THẨM MĨ TRONG DẠY HỌC VĂN BẢN MÙA XUÂN CHÍN
CỦA HÀN MẶC TỬ-SGK NGỮ VĂN 10 TẬP 1 BỘ KẾT NỐI TRI THỨC VỚI
CUỘC SỐNG.
Lĩnh vực: Ngữ văn
Năm học: 2023 - 2024
SỞ GD & ĐT NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT PHAN ĐĂNG LƯU
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐỌC HIỂU NHẰM NÂNG CAO
NĂNG LỰC ĐỌC THẨM MĨ TRONG DẠY HỌC VĂN BẢN MÙA XUÂN CHÍN
CỦA HÀN MẶC TỬ-SGK NGỮ VĂN 10 TẬP 1 BỘ KẾT NỐI TRI THỨC VỚI
CUỘC SỐNG.
Lĩnh vực: Ngữ văn
Tác giả:
1.Đặng Thị Hạnh
2. Nguyễn Thị Thắm
Tổ: Ngữ văn
Số điện thoại: 0979.024.342
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Ch viết tắt
Ch viết đầy đủ
ĐC
Đối chứng
GDPT
Giáo dục ph thông
GV
Giáo viên
HS
Học sinh
TP
Tác phẩm
TN
Thực nghiệm
THCS
Trung học sở
THPT
Trung học phổ thông
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Bước sang thế kỉ XXI, thế giới nhiều chuyển biến mạnh mẽ về mi mặt trong đó
lĩnh vực giáo dục. Trong nhà trường phổ thông, hướng tiếp cận ni dung không n phù hợp nữa.
Cùng với sự bùng nthông tin và khối tri thức nhân loại nên giáo dục không thể chỉ hướng theo
nội dung mà còn phải chú ý tới cách dạy, cách học. vậy hơn bao giờ hết, vic đổi mới giáo dục
theo hướng phát triển năng lực cho người học mục tiêu cần thiết để giúp HS th tự khám p
kiến thức, tự khẳng đnh mình trong mt cộng đng rng lớn, đa dạng, phức tạp, nhiều đổi mới
để tạo ra sự tch ứng cao trước mi hoàn cảnh của cuộc sống. Yêu cầu này đã được nêu ra từ
Nghị quyết số 88/2014/QH13 “tạo chuyển biến căn bản, toàn din về chất lượng hiệu quả giáo
dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; p phần chuyển nn nn
giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn din cả về phẩm chất
năng lực, hài hòa trí, đức, thể, mỹ phát huy tốt nhất tim năng của mi học sinh”. Luật Giáo dục
2019 cũng c định mục tiêu giáo dục “nhm phát triển toàn din con người Việt Nam..., phát
huy tim năng, kh năng sáng tạo của mi nhân; nâng cao dân trí, phát trin nguồn nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hi nhập quốc tế”.
1.2. môn hc thuộc lĩnh vực giáo dục ngôn ngữ văn hc, mang tínhng cụ, thẩm mĩ,
nhân văn, môn Ngữ văn p phần tạo tin đề cho vic học tập các môn học khác. Chương trình
GDPT môn Ngvăn 2018 đã xác định mục tiêu chương trình: “Hình thành và phát trin cho HS
những phẩm chất chủ yếu: Yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực trách nhiệm; Bồi dưỡng
tâm hồn, hình thành nhân cách phát trin tính p phần giúp HS phát triển các năng
lực chung: năng lực tự chủ và thọc, năng lực giao tiếp hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề
sáng tạo”. Để từ đó HS “biết tiếp nhận, đánh giá các văn bản văn học i riêng, các sản phẩm
giao tiếp các giá trị thẩm i chung trong cuộc sống”. Như vậy, thể thấy, môn Ngữ n
vai trò ln trong vic giúp HS hình thành phát trin phẩm chất tốt đẹp cùng với các năng
lực cốt lõi, ng lc chuyên môn để giúp các em sống, học tập làm việc hiệu quả. Trong dạy
học môn Ngữ văn đọc hiểu được xem khâu đột phá”, khởi điểm của môn Ngữ văn là
dạy học sinh đọc hiểu trực tiếp văn bản”. Điểm mới trong dạy học môn Ngữ văn theo Chương
tnh 2018 chính nhằm nh thành phát trin cho HS cách đọc, năng đọc để HS thể
đọc hiểu c văn bản ng loại. Bên cạnh đó, HS cần được bồi dưỡng giáo dục về i đẹp, về
lòng trắc ẩn cùng các giá tr nhân vănSử dụng phương pháp dạy đọc thẩm trong dạy học
vănp phần đạt được mục tiêu ấy. Dạy đọc thẩm mĩ sẽ hướng tới phát triển năng lực, phẩm chất
nhân cách của HS, trước hết năng lực tư duy, bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc cả những g
trị nhân văn của con người, hướng tới các giá trị Chân - Thin - .
1.3. Trong dạy học môn Ngữ văn trường trung học ph thông (THPT), đọc hiểu givai
tquan trọng không thể thiếu, trong đó đọc thẩm . Đọc thẩm trong dạy học tác phẩm
văn chương i chung, dạy học ttrữ tình i riêng trường THPT được xem cách dạy học
hiệu quả và phù hợp, đáp ứng được một phần yêu cầu của dạy học theo Chương trình PGPT môn
Ngữ văn mới. Một trong những biện pháp tích cực nhằm nâng cao hiệu quả đọc thẩm trong
dạy học ttrữ tình hướng tới phát trin phẩm chất NL người hc là việc sử dụng hệ thống
câu hỏi đọc hiểu phù hợp.. vậy trong khuôn khổ đề tài y, i xin đề xuất gii pp Xây
dựng hệ thống câu hỏi đọc hiểu nhằm nâng cao hiệu quả đọc thẩm trong dạy học văn bản
Mùa Xuân chín của Hàn Mặc T- SGK lớp 10 tập 1 bộ KNTTVCS.. Đây một trong nhng
biện pháp quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả dạy hc đc thẩm trong thơ trữ tình
trường THPT hin nay.
2
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Một trong những mục tiêu quan trọng của việc dạy học tiếng mẹ đẻ nói chung, dạy học Ngữ
văn i riêng rèn luyện cho HS sử dụng thành thạo bốn năng bản, đó là: nghe, i, đọc,
viết. Trong bốn năng này, học càng lên cao tnăng về “đọc” (trong đó đọc hiểu) càng
được quan m chú ý hơn. Việt Nam, thuật ngữ Đọc hiểu” được xuất hiện trong Chương
tnh, sách giáo khoa phổ thông t năm 2000. th hin sự đổi mới tưởng dạy học Ngữ n
của nước ta.
Theo quan điểm của tác giả Trần Đình Strong bài viết Đọc hiểu văn bản - một khâu đột
phá trong dạy học TP văn chương”, t Dạy văn dạy cho HS năng lực đọc, năng đọc để
giúp các em thể đọc hiểu bất cứ văn bản nào cùng loại Do đó, hiểu bản chất môn Văn
môn dạy đọc văn vừa thể hiện cách hiểu thực sự bản chất của văn học, vừa hiểu đúng thực chất
việc dạy văn dạy năng lực, phát triển năng lực chủ thể của HS”. Tuy nhiên từ đặc trưng của
môn Ngữ văn trong nhà trường phổ thông vừa môn học công cụ, vừa môn học nghệ thuật,
chức năng giáo dục thẩm mĩ, do vậy môn Ngữ văn vai trò quan trọng trong việc phát trin
năng lực cho HS, đặc biệt là năng lực đọc hiểu văn bản.
Tác Tác giNguyễn Thanh Bình khi nói về bản chất của việc hoạt động đọc hiểu n bản
trong môn Ngữ văn trong bài Dạy học đọc hiểu TP văn chương theo
loại thể trong nhà trường THPT” đã nhấn mnh: “Bản chất của hoạt động đọc hiểu văn chương là
quá trình lao động sáng tạo mang tính thẩm nhằm phát hiện ra những giá trị của TP trên
sở phân tích đặc trưng văn bản. Đọc văn chương với bất kì hình thức nào cũng là một dạng thức
lao động… Hoạt động đọc văn đòi hỏi người đọc trước hết phải huy động khả năng tri giác ngôn
ngữ để tìm hiểu không chỉ các tầng ý nghĩa của lớp từ câu còn thức tỉnh cảm xúc, khơi dậy
năng lực liên tưởng, ởng tượng để tái hiện thế giới nghệ thuật của TP”.
Như vậy, thể thấy, hoạt động đọc hiểu trong môn Ngữ văn những điểm kc bn
so với hoạt động đọc hiểu các bộ môn khoa học khác đó hoạt động sáng tạo mang tính thẩm
mỹ hay i cách khác đó đọc thẩm mỹ. Sự khác nhau đó thể hin rất vic khi đọc hiểu các
bộ môn khoa học khác người đọc tập trung bản vào nhng gì được tiếp thu thông tin, được duy
t, được “mang đi”, và được “áp dụng”. Khi đó, người đọc cần ngôn ngữ ràng dễ hiểu.
Ngược lại, đọc thẩm quan tâm đến điều xảy ra trong suốt sự kiện đọc thực tế. Đọc thẩm
liên quan đến trải nghiệm những đang đọc. Khi đó, người đọc được sống với TP”. Tác giả
Nguyễn Thị Hnh trong bài viết Một số sở khoa học để xác định nội dung học tập trong
chương trình môn Ngữ văn trường phổ thông sau 2015đăng trên Tạp c Khoa học giáo dục,
số 96, tng 3 năm 2013 đã cho rằng mục tiêu chung của môn Ngữ văn nhm: Phát triển cho
học sinh các năng, đọc, viết, nghe, nói tiếng Việt để HS bộc lộ được bản thân một cách chuẩn
mực, sáng tạo ấn tượng, để HS giao tiếp hiệu quả trong các nh huống nhà trường
ngoài hội; Phát triển cho HS năng đọc truyện, đọc thơ, đọc kịch với tinh thần phê phán
sáng tạo, góp phần phát triển cho HS cảm xúc thẩm mĩ, nuôi dưỡng cho HS tinh thần tôn trọng các
di sản văn hóa của dân tộc của nhân loại”. Năng lực đọc thẩm mỹ càng quan trọng hơn
khi đọc hiểu t trữ tình.
Trong nhiều tài liệu đã nhng nghiên cứu về t dạy học ttrường THPT. Trong
cuốn Giáo trình luận văn học, tác giTrần Đình Sử phân tích k đầy đủ khái niệm chung về
thơ ca, trong đó tác ginhấn mạnh: Thơ loại hình văn học sớm nhất của nhân loại. Tra
đời hầu như cùng một lúc với nhạc, họa, múa, nhảy trong các cuộc tế lễ thần linh, ma thuật thời
nguyên thủy”. Lamactine tcho rằng: Thơ sự hiện thân cho những thầm kín nhất của con
tim thiêng liêng nhất của tâm hồn con người cho những hình ảnh tươi đẹp nhất, âm thanh
huyền diệu nhất trong thiên nhiên. Còn Nguyn Thị Thu Hằng khẳng định: Thơ sự bộc lộ trực
tiếp thế giới chủ quan của con người, bao gồm cảm xúc, tâm trạng, ý nghĩ qua hệ thống ngôn từ