1
SỞ GD&ĐT NGHỆ AN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TÊN ĐỀ TÀI:
MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO KĨ NĂNG ĐỊNH HƯỚNG
NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT ĐÔ LƯƠNG
2 TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY
LĨNH VỰC: KĨ NĂNG SỐNG - NGCK
Nhóm tác giả: Nguyễn Thị Kim Nhung
Hồ Thị Tú Anh
Đặng Trọng Trung
Năm học: 2023 - 2024
2
PHẦN I - ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Với sự bùng nổ của cuộc Cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, nhiều
phát minh và ngành nghề mới được ra đời để đáp ứng nhu cầu thực tiễn của xã hội.
Do đó người lao động có thêm nhiều cơ hội trong việc lựa chọn lĩnh vực nghề nghiệp
phù hợp với bản thân mình. Lựa chọn nghề nghiệp là vấn đề mang tính quyết định
đối với cuộc sống của mỗi người. Để việc lựa chọn nghề nghiệp được thuận lợi và
có hiệu quả thì cần phải có kĩ năng trong việc định hướng nghề nghiệp.
Kỹ năng định hướng nghề nghiệp (ĐHNN) là một kĩ năng quan trọng của mỗi
cá nhân trong xã hội. Có kỹ năng ĐHNN tốt giúp chúng ta lựa chọn được công việc
phù hợp, phát huy được năng lực của bản thân, từ đó đóng góp được cho sự phát
triển ngành nghề và xã hội. Trái lại thiếu kỹ năng ĐHNN sẽ dẫn đến hậu quả lựa
chọn sai nghề, giảm năng suất lao động, hao tổn chi phí, mất thời gian đào tạo…
Đây cũng là vấn đề trăn trở và bức xúc của tuổi trẻ khi bước vào ngưỡng cửa của
cuộc đời. Vì vậy việc lựa chọn cho mình một ngành nghề phù hợp là vấn đề được
nhiều bạn trẻ quan tâm, đặc biệt là học sinh THPT.
Học sinh THPT là lực lượng lao động tương lai của xã hội. Ngoài việc trau dồi
tri thức, kỹ năng trong học tập thì học sinh (HS) cần phải có kỹ năng ĐHNN. Theo
thống kê gần đây mỗi năm có khoảng 1,1 triệu HS dự thi tốt nghiệp THPT ở Việt
Nam nhưng hệ thống các trường ĐH, CĐ, THCN chỉ có thể tiếp nhận khoảng 20%
- 30% số HS tốt nghiệp THPT. Tình hình này dẫn đến áp lực hết sức nặng nề cho
các HS trong các kỳ thi tuyển sinh ĐH, CĐ, THCN hàng năm, số thí sinh mỗi năm
tăng cao. Bên cạnh đó, trong những năm gần đây cho thấy nhiều SV ra trường không
có việc làm hoặc phải đào tạo lại, tình trạng ngồi nhầm ĐH xảy ra nhiều năm với
nhiều SV. Những cử nhân, kỹ sư thất nghiệp quay lại học trung cấp với quyết tâm
làm lại cuộc đời ngày càng phổ biến và trở thành vấn đề nhức nhối.
Nguyên nhân của thực trạng trên là do sự chọn nghề của HS chưa phù hợp.
Thực tế đã ghi nhận có không ít HS THPT ở Việt Nam chưa xác định rõ ngành học
và trường mình sẽ dự thi. Theo kết quả khảo sát của Báo Người Lao Động trên 60
% HS thừa nhận rằng mình không được hướng nghiệp khi chọn ngành nghề đăng ký
tuyển sinh.Trong quá trình chọn ngành nghề, HS gặp khó khăn trong việc nhận thức
và đánh giá được bản thân trong việc tìm thông tin về ngành nghề. Mâu thuẫn giữa
cha mẹ và con cái trong sự lựa chọn nghề nghiệp... Từ những số liệu thống kê trên
cho thấy kỹ năng ĐHNN của HS THPT vẫn còn nhiều hạn chế.
Trường THPT Đô Lương 2 đóng trên địa bàn miền núi của huyện Đô Lương,
tỉnh Nghệ An. Hàng năm phần lớn học sinh không có xu hướng học lên Đại học, số
lượng HS thi ĐH giảm sút, số lượng HS học nghề và đi làm có xu hướng tăng. Theo
điều tra của trường cho thấy nhiều SV ra trường không có việc làm, số còn lại có
3
việc làm thì không làm đúng nghề mình đã học. Số HS đi làm việc thì đổi nghề giữa
chừng vì không phù hợp với năng lực bản thân.
Từ những lí do trên chúng tôi đã lựa chọn đề tài: “Một số biện pháp nâng cao
kỹ năng ĐHNN cho HS trường THPT Đô Lương 2” với mong muốn tìm hiểu
được thực trạng kỹ năng ĐHNN từ đó đưa ra những đề xuất về các biện pháp để
nâng cao kỹ năng ĐHNN cho HS THPT để hướng tới một thế hệ lao động mới không
chỉ dồi dào về số lượng mà còn đảm bảo về chất lượng.
2. Mục đích nghiên cứu
- Đề tài nghiên cứu và làm sáng tỏ thực trạng kỹ năng ĐHNN, các yếu tố ảnh
hưởng đến kỹ năng ĐHNN của HS trường THPT Đô Lương 2. Từ đó xây dựng các
biện pháp để nâng cao kỹ năng ĐHNN cho học sinh THPT Đô Lương 2, tỉnh Nghệ
An.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về kỹ năng ĐHNN và các yếu tố ảnh hưởng đến
kỹ năng ĐHNN của HS THPT trong giai đoạn hiện nay.
- Khảo sát, nghiên cứu, đánh giá về thực trạng kỹ năng ĐHNN của HS THPT
Đô Lương 2.
- Khảo sát, phân tích các yếu tổ ảnh hưởng đến kỹ năng ĐHNN của HS trường
THPT Đô Lương 2.
- Đề xuất một số các biện pháp để nâng cao kỹ năng ĐHNN cho HS trường
THPT Đô Lương 2, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Kỹ năng ĐHNN và các biện pháp nâng cao kỹ năng ĐHNN của HS trường
THPT Đô Lương 2.
4.2. Phạm vi nghiêm cứu
- Nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu cơ sở lí luận về kỹ năng ĐHNN của
HS THPT. Khảo sát, phân tích thực trạng về kỹ năng ĐHNN, các yếu tố ảnh hưởng
đến kỹ năng ĐHNN của HS trường THPT Đô Lương 2. Đề xuất các biện pháp để
nâng cao kỹ năng ĐHNN cho HS trường THPT Đô Lương 2, huyện Đô Lương, tỉnh
Nghệ An.
- Không gian nghiên cứu: Đề tài được triển khai nghiên cứu cho HS trường
THPT Đô Lương 2, tỉnh Nghệ An.
- Thời gian nghiên cứu: Đề tài thực hiện trong 2 năm, năm học 2022 – 2023 và
năm học 2023 – 2024.
5. Phương pháp nghiên cứu
4
Để nghiên cứu đề tài chúng tôi sử dụng các phương pháp sau:
5.1. Phương pháp thu thập, xử lý số liệu
Các nguồn tài liệu có vai trò quan trọng trong nghiên cứu này. Trước hết, chúng
giúp tác giả tổng quan được các vấn đề về lí luận để tạo ra khung lí thuyết cho đề
tài. Trong nghiên cứu này, tác giả đã cố gắng đối chiếu các tài liệu thuộc các nguồn
khác nhau, sắp xếp, hệ thống hóa, tìm ra các logic hợp lí cho sáng kiến.
5.2. Phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp
Các số liệu thu thập và tập hợp được sẽ được phân loại, phân tích nhằm rút ra
kết luận cuối cùng. Trong suốt quá trình nghiên cứu, tác giả đã phân tích, so sánh
các chỉ số của kỹ năng ĐHNN, các yếu tố ảnh hưởng đến ĐHNN của học sinh để
thấy được mức độ tác động của từng yếu tố, sự phân hóa kỹ năng ĐHNN của HS
theo khối lớp.
5.3. Phương pháp điều tra xã hội học
Phương pháp điều tra bảng hỏi: Dùng phiếu điều tra (Ankét) khảo sát thực
trạng kỹ năng ĐHNN của HS, giáo viên và cán bộ quản lí về kỹ năng ĐHNN cho
HS THPT.
Phương pháp trao đổi, trò chuyện: Sử dụng phương pháp này nhằm hỗ trợ cho
phương pháp điều tra. Qua trao đổi, trò chuyện với HS và GV để tìm hiểu thêm
những vấn đề liên quan đến điều tra, từ đó chính xác hoá những vấn đề đã điều tra.
Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Gặp gỡ trực tiếp các cấp quản lý giáo dục
và những giáo viên có kinh nghiệm trong công tác ĐHNN để trao đổi, xin ý kiến về
những vấn đề có liên quan đến đề tài.
5.4. Phương pháp thống kê
Phương pháp thống kê toán học sử dụng để tính toán các tham số đặc trưng, so
sánh kết quả thực nghiệm.
6. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu đề tài
Đề tài nghiên cứu đóng góp cách định nghĩa mới về kỹ năng ĐHNN của HS
THPT. Bổ sung và làm sáng tỏ được cơ sở lí luận về kỹ năng ĐHNN và vận dụng
chúng vào nghiên cứu ở trường THPT Đô Lương 2.
Xác định được hệ thống chỉ tiêu mang tính định lượng để đánh giá về ảnh hưởng
của các nhân tố và áp dụng vào địa bàn nghiên cứu.
Đánh giá được thực trạng kỹ năng ĐHNN của HS trường THPT Đô Lương 2,
tỉnh Nghệ An.
Đánh giá được các yếu tố ảnh hưởng đến kỹ năng ĐHNN của HS trường THPT
Đô Lương 2, tỉnh Nghệ An và làm rõ được sự phân hóa kỹ năng ĐHNN theo khối
lớp.
5
Đề xuất được các biện pháp nâng cao hiệu quả kỹ năng ĐHNN cho học sinh
trường THPT Đô Lương 2, tỉnh Nghệ An.
PHẦN II - NỘI DUNG
Chương 1 – Cơ sở lý luận về kỹ năng ĐHNN của HS THPT
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề ĐHNN trên thế giới và ở Việt
Nam như: Tác giả Phạm Mạnh Hà với “nghiên cứu thực trạng chọn nghề của học
sinh lớp 12 trường Trung học phổ thông Bát Xát, Lào Cai” vào năm 2003. Tác giả
Đào Thị Oanh, với đề tài “Nghiên cứu xu hướng nghề nghiệp của học sinh Trung
học” đăng trên Tạp chí Tâm lí học, số 7, năm 2004. Tác giả Nguyễn Công Khanh
và Nguyễn Văn Lê với đề tài nghiên cứu “Định hướng nghề nghiệp của học sinh
lớp 12 trường Trung học phổ thông dưới ảnh hưởng của nền kinh tế thị trường”
thực hiện vào năm 2004. Tác giả Trần Thị Dịu với luận văn nghiên cứu “Định hướng
nghề nghiệp - Ảnh hưởng của gia đình, bạn bè và nhà trường đến học sinh khối 12”
(Nghiên cứu trường hợp tại thành phố Hồ Chí Minh)... Đây chính là nguồn tài liệu
quí báu để nhóm tác giả tham khảo, kế thừa những thành quả của các tác giả đi trước
khi xem xét về các vấn đề liên quan đến đề tài.
Mặc dù đã có rất nhiều các đề tài về nhu cầu, động cơ, xu hướng chọn nghề,
nhu cầu tham vấn hướng nghiệp, hay thực trạng chọn nghề, thực trạng tham vấn
hướng nghiệp nhưng hầu như chưa có nghiên cứu nào về kỹ năng ĐHNN. Hơn nữa,
dựa vào kết quả của các nghiên cứu đi trước về vấn đề tự ĐHNN của thanh niên học
sinh, nhóm tác giả nhận thấy đa phần HS THPT chọn nghề vẫn còn cảm tính, chọn
theo số đông mà chưa có kỹ năng trong việc ĐHNN cho bản thân. Điều đó càng thúc
đẩy nhóm tác giả thực hiện đề tài này.
1.2. Cơ sở lí luận về kỹ năng ĐHNN
1.2.1. Các khái niệm
1.2.1.1. Khái niệm về kỹ năng
Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về kỹ năng của các tác giả trong và ngoài
nước. Ở đề tài này, người nghiên cứu tập trung vào quan điểm chính về kỹ năng đó
là xem xét kỹ năng là một biểu hiện của năng lực của con người trong hoạt động.
Trong từ điến Tâm lí học của A. M. Colman, kỳ năng được hiểu là: “Sự thông
thạo, hiểu biết chuyên môn sâu, là khả năng đạt được thành tích cao trong một lĩnh
vực nhất định; cụ thể là một cách thức thực hiện hành vi có sự phối hợp, có tổ chức,
đạt được thông qua sự huẩn luyện và thực hành”.
Định nghĩa trên đề cập đến kỹ năng như là sự tổng hợp hai khía cạnh trong khả
năng của một cá nhân gồm nắm vững cơ sở lý thuyết của việc gì đó và hoàn thành