SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
===== =====
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ THÔNG QUA
VIỆC XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP
PHƯƠNG ÁN THÍ NGHIỆM CƠ HỌC
LĨNH VỰC: VẬT LÝ
Năm học: 2021 – 2022
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT CHUYÊN PHAN BỘI CHÂU
===== =====
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ THÔNG QUA
VIỆC XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP
PHƯƠNG ÁN THÍ NGHIỆM CƠ HỌC
LĨNH VỰC: VẬT LÝ
Tên tác giả : Trần Văn Nga – Trần Ngọc Thắng
Tổ bộ môn : Vật Lý - Hóa Học
Số điện thoại : 0913062174 - 0984155242
Năm học: 2021 - 2022
1
MỤC LỤC
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ ......................................................................................... 1
1.1. Lý do chọn đề tài. ............................................................................................. 1
1.2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................ 1
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 2
1.4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 2
1.5. Đóng góp của đề tài .......................................................................................... 2
PHẦN 2: NỘI DUNG ............................................................................................. 3
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .................................................................... 3
1. Cơ sở lí luận ........................................................................................................ 3
1.1. Một số vấn đề về năng lực giải quyết vấn đề ................................................... 3
1.2. Một số vấn đề cơ bản về bài tập phương án thí nghiệm. ................................. 4
3. Cơ sở thực tiễn .................................................................................................... 5
II. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG HỆ THỐNG BÀI TẬP PHƯƠNG ÁN THÍ
NGHIỆM CƠ HỌC TRONG CHƯƠNG TRÌNH VẬT LÝ TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG. .................................................................................................................. 6
1. Nguyên tắc chung khi giải các bài toán thiết lập phương án thí nghiệm. ........... 6
2. Một số vấn đề cơ sở đo các đại lượng cơ học trong chương trình vật lý THPT. 7
3. Hệ thống các bài tập phương án thí nghiệm trong chương trình vật lý THPT
phần cơ học ……………17
4. Thực nghiệm sư phạm. ........................................................................................ 55
4.1. Khảo sát mức độ yêu thích và hiệu quả tiết dạy .............................................. 55
4.2. Kết quả kiểm tra đánh giá ................................................................................ 55
PHẦN III. KẾT LUẬN ........................................................................................... 57
1. Đề tài đã đạt được những kết quả sau đây. ......................................................... 57
2. Kiến nghị ............................................................................................................ 58
3. Hướng phát triển của đề tài ................................................................................. 58
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 59
1
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Lý do chọn đề tài.
Như chúng ta đã biết, mục tiêu của giáo dục trong đó hoạt động cơ bản là dạy
học, là hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh. Dạy học không chỉ đơn
thuần cung cấp cho học sinh những tri thức và kinh nghiệm mà loài người đã tích
lũy được mà phải góp phần tích cực vào việc hình thành và phát triển nhân cách
cho học sinh theo mục tiêu đào tạo. Học sinh cùng được tham gia tích cực, chủ
động vào các hoạt động học tập thì các phẩm chất và năng lực cá nhân sớm được
hình thành và phát triển toàn diện. Năng động và sáng tạo là những phẩm chất cần
thiết trong cuộc sống hiện đại, nó phải được hình thành ngay khi còn ngồi trên ghế
nhà trường.
Chính vì lẽ đó, trong các môn học nói chung và môn Vật lí nói riêng, việc đổi
mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh
đã được các giáo viên áp dụng từ nhiều năm nay, trong đó phương pháp tự nghiên
cứu giúp học sinh tự học, tự sáng tạo được đánh giá là phương pháp có giá trị giáo
dục lớn nhất. Và việc thực hiện các thí nghiệm vật lí ở nhà trường là một trong các
biện pháp quan trọng nhất để nâng cao chất lượng dạy và học Vật lí. Điều này quyết
định bởi đặc điểm của khoa học Vật lí vốn là khoa học thực nghiệm và bởi nguyên
tắc dạy học là nguyên tắc trực quan “ học đi đôi với hành ”.
Tuy nhiên, để thực hiện được các thí nghiệm thì việc đầu tiên là phải xây dựng
được một phương án hợp lí, có tính khả thi và độ chính xác cao. Việc này cần dựa
trên một nền tảng kiến thức vững vàng cả về lí thuyết và thực tiễn về đối tượng,
hiện tượng cần nghiên cứu. Do đó, việc xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập
phương án thí nghiệm sẽ giúp cho học sinh phát triển năng lực giải quyết các vấn
đề về lí thuyết cũng như thực tiễn một cách hiệu quả.
Nhận thức được tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học trong
giai đoạn hiện nay và ý nghĩa của việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS
trong dạy học vật lý; đồng thời góp phần nâng cao hơn nữa chất lượng dạy học vật
lý ở trường THPT, chúng tôi chọn đề tài ngiên cứu “Phát triển năng lực giải quyết
vấn đề thông qua việc xây dựng và sử dụng hệ thống bài tập phương án thí
nghiệm cơ học”.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Định hướng dạy học theo phương pháp hiện đại, phát triển năng lực giải quyết
vấn đề học sinh và vận dụng lý thuyết vào thực tiễn.
Khuyến khích khả năng tự học, tự nghiên cứu cá nhân và làm việc nhóm, phát
huy tính chủ động, tích cực, tự tin sáng tạo của học sinh.
Giúp học sinh hiểu sâu hơn vai trò của thí nghiệm vật lý trong nghiên cứu
khoa học và đời sống thực tế, tăng hứng thú và trực quan sinh động cho học sinh.
2
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu:
+ Hoạt động dạy và học vật lý ở trường THPT.
+ Bài tập xây dựng phương án thí nghiệm ở THPT.
- Phạm vi nghiên cứu: + Bài tập xây dựng phương án thí nghiệm cơ học ở THPT
cho chương trình đại trà và chương trình chuyên.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý thuyết:
+ Nghiên cứu các tài liệu về lý luận và phương pháp dạy học Vật lý.
+ Nghiên cứu chương trình sách giáo khoa, sách bài tập và các tài liệu tham khảo.
- Phương pháp điều tra:
+ Điều tra thực trang dạy học bài tập thí nghiệm ở trường THPT hiện nay.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm:
+ Dùng để tổ chức thí nghiệm, đánh giá hiệu quả sư phạm nhằm kiểm tra giả
thuyết khoa học của đề tài.
1.5. Đóng góp của đề tài
Đề tài có tính mới, không trùng với các đề tài đã biết, định hướng theo mục tiêu
đổi mới của chương trình giáo dục, đáp ứng nhu cầu và mục đích dạy học môn vật
lý ở trường phổ thông.
Xây dựng được hệ thống bài tập phương án thí nghiệm phần cơ học THPT theo
hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề.
Đề xuất được quy trình sử dụng hệ thống bài tập phương án thí nghiệm phần cơ học
THPT theo hướng phát triển năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học vật lý.