SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƢỜNG THPT ĐINH BẠT TỤY
--------------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
SỬ DỤNG BÀI TẬP ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC NGHIỆM
CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG CHUYỂN HÓA
VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƢỢNG TRONG TẾ BÀO - SINH HỌC 10
Lĩnh vực: Phƣơng pháp dạy học Sinh học
Tác giả: Trần Thị Hiền
Tổ: Khoa học Tự nhiên
Số điện thoại: 0342860158
Nghệ An, tháng 3 năm 2022
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................... 1
PHẦN II: NỘI DUNG ............................................................................................... 6
I. TỔNG QUAN VỀ ĐỀ TÀI................................................................................. 6
1. Cơ sở lí luận ........................................................................................................ 6
1.1. Năng lực ........................................................................................................... 6
1.2. Năng lực thực nghiệm ...................................................................................... 7
1.2.1. Khái niệm năng lực thực nghiệm ................................................................. 7
1.2.2. Cấu trúc năng lực thực nghiệm ..................................................................... 8
1.3. Bài tập............................................................................................................... 13
1.3.1. Khái niệm .................................................................................................... 13
1.3.2. Cấu trúc bài tập ........................................................................................... 13
1.3.3. Phân loại bài tập ......................................................................................... 13
1.3.4. Chức năng của bài tập................................................................................. 14
1.4. Bài tập thực nghiệm ....................................................................................... 14
1.4.1. Khái niệm .................................................................................................... 14
1.4.2. Phân loại bài tập thực nghiệm .................................................................... 15
1.4.3. Vai trò của bài tập thực nghiệm trong dạy học ở trƣờng phổ thông .......... 15
1.4.4. Hình thức sử dụng bài tập thực nghiệm ..................................................... 16
1.4.5. Biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng bài tập thực nghiệm ....................... 17
2. Cơ sở thực tiễn của đề tài .................................................................................... 17
2.1. Thực trạng việc sử dụng bài tập rèn luyện năng lực thực nghiệm cho học sinh
trong quá trình dạy học Sinh học ở trƣờng Trung học phổ thông........................... 17
2.1.1. Mục tiêu, nội dung, đối tƣợng điều tra .......................................................... 17
2.1.2. Kết quả và phân tích ................................................................................... 18
2.2. Thực trạng việc rèn luyện năng lực thực nghiệm của học sinh ở trƣờng Trung
học phổ thông .......................................................................................................... 21
2.2.1. Mục tiêu, nội dung, đối tƣợng điều tra .......................................................... 17
2.2.2. Kết quả và phân tích ................................................................................... 18
2.3. Phân tích thực trạng .......................................................................................... 23
2.3.1. Ƣu điểm ...................................................................................................... 23
2.3.2. Hạn chế ....................................................................................................... 23
II. SỬ DỤNG BÀI TẬP ĐỂ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC NGHIỆM CHO
HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHƢƠNG CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT VÀ
NĂNG LƢỢNG TRONG TẾ BÀO - SINH HỌC 10 ............................................. 24
1. Phân tích mục tiêu và cấu trúc nội dung chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng
lƣợng trong tế bào - Sinh học 10 ............................................................................. 24
1.1. Mục tiêu chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào - Sinh học
10 ............................................................................................................................. 24
1.2. Phân tích cấu trúc nội dung chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong
tế bào - Sinh học 10.................................................................................................25
2. Sử dụng bài tập để phát triển năng lực thực nghiệm cho học sinh trong dạy học
chƣơng Chuyển hóa vật chất và năng lƣợng trong tế bào - Sinh học 10.................26
2.1. Nguyên tắc sử dụng..........................................................................................26
2.2. Quy trình sử dụng ............................................................................................. 27
3. Kết quả thực nghiệm ........................................................................................... 31
3.1. Phân tích định lƣợng ........................................................................................ 31
3.2. Phân tích định tính............................................................................................ 34
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................. 36
1. Kết luận ............................................................................................................... 36
2. Kiến nghị ............................................................................................................. 36
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 37
PHỤ LỤC ................................................................................................................ 39
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT
Từ viết tắt
Từ đầy đủ
1.
BT
Bài tập
2.
BTTN
Bài tập thực nghiệm
3.
GV
Giáo viên
4.
HS
Học sinh
5.
NL
Năng lực
6.
NLTN
Năng lực thực nghiệm
7.
NXB
Nhà xuất bản
8.
SL
Số lƣợng
9.
THPT
Trung học phổ thông
1
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
- Xuất phát từ chủ trương đổi mới phương pháp dạy học theo định
hướng phát triển năng lực
Trong bối cảnh toàn cầu hóa - hội nhập quốc tế đòi hỏi con ngƣời phải năng
động, sáng tạo và có khả năng thích ứng với sự thay đổi không ngừng của xã hội.
Vì thế, giáo dục - bộ máy đào tạo nhân lực phải có sự thay đổi phù hợp với sự phát
triển của thế giới. Đổi mới giáo dục đã, đang và sẽ diễn ra trên quy mô toàn cầu để
đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nhân dân về giáo dục và đào tạo tạo ra những
thế hệ con ngƣời hiện đại, tích cực, chủ động, sáng tạo; vừa có kiến thức, kỹ năng,
vừa có năng lực tự học suốt đời và có khả năng thích ứng với sự phát triển không
ngừng của xã hội. Định hƣớng đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt
Nam đƣợc nêu rõ trong Văn kiện Đại hội lần thứ XI của Đảng ta: “Tiếp tục đổi mới
mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền
thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến
khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát
triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa
dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh
ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”.
Tiếp đó, trong chƣơng trình giáo dục phổ thông môn Sinh học dự thảo ngày
19 tháng 01 năm 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo có nêu mục tiêu chƣơng trình
môn Sinh học là “… góp phần hình thành và phát triển ở học sinh các phẩm chất
chủ yếu, năng lực chung cốt lõi và năng lực chuyên môn. Môn Sinh học phát triển
ở học sinh năng lực tìm hiểu tự nhiên, cụ thể là năng lực sinh học, bao gồm các
thành phần là năng lực nhận thức kiến thức sinh học, năng lực tìm tòi, khám phá
thế giới sống dưới góc độ sinh học và năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào
thực tiễn thông qua việc hệ thống hoá, củng cố kiến thức, phát triển kĩ năng và giá
trị cốt lõi của sinh học đã được học ở giai đoạn giáo dục cơ bản”.
Vì thế, để thực hiện tốt về mục tiêu đổi mới căn bản và toàn diện Giáo dục
và Đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW và mục tiêu chƣơng trình môn Sinh
học mà dự thảo gần đây đã đề ra, hiện nay chúng ta cần có nhận thức đúng về bản
chất của sự đổi mới phƣơng pháp dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực
ngƣời học cùng một số biện pháp đổi mới phƣơng pháp dạy học theo hƣớng này.
- Xuất phát từ đặc điểm nội dung kiến thức chương Chuyển hóa vật chất
và năng lượng trong tế bào - Sinh học 10
Đối với môn Sinh học nói riêng, đặc thù là bộ môn khoa học có nhiều nội
dung kiến thức gắn liền với thực nghiệm, đây là con đƣờng giúp ngƣời học hiểu
bản chất, vận dụng lý thuyết hiệu quả, do đó sử dụng kiến thức để giải quyết các
vấn đề trong thực tiễn đóng vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu
giáo dục của bộ môn Sinh học. Tuy nhiên, hiện nay việc dạy và học bộ môn Sinh
học trong nhiều trƣờng phổ thông chƣa đƣợc GV và HS chú trọng đúng mức,