SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
----------------------------------------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH BẰNG
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC KẾT HỢP – BLENDED LEARNING
THÔNG QUA CHƯƠNG NITƠ – PHOTPHO HÓA HỌC 11
MÔN: HÓA HỌC
Nhóm tác giả:
BÙI THỊ MINH ANH: THPT HOÀNG MAI
SĐT: 0383018352
BÙI THỊ TƯỜNG VI: THPT HOÀNG MAI
SĐT: 0358992790
NGUYỄN THỊ YẾN: THPT HOÀNG MAI
SĐT: 0987571822
Năm thực hiện: 2021- 2022
2
PHẦN I. MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Bản chất của việc học là tự học, năng lực tự học là năng lực thiết yếu
quyết định kết quả học tập của học sinh và là nền tảng cho việc tự học suốt đời.
Trước yêu cầu phát triển và hội nhập trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0
và xu thế phát triển giáo dục trên toàn cầu, giáo dục Việt Nam đang bước vào
thời kì đổi mới căn bản và toàn diện. Mục tiêu giáo dục đang chuyển trọng tâm
từ trang bị kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực tự học. Chương trình
giáo dục phổ thông mới đã xác định năng lực tự học là một trong những năng
lực cốt lõi cần hình thành và phát triển ở học sinh. Như GS Cao Xuân Hạo đã
nói: “Dù có học trường gì, thầy nào nổi tiếng đến đâu chăng nữa, thì nhân tố
quan trọng nhất, quyết định kết quả mỹ mãn của quá trình đào tạo vẫn là cái
công tự học của học trò. Tự học ở đây chỉ cái phần tích cực chủ động, quyết
đoán của người học. Vai trò quyết định sự thành công hay thất bại của quá trình
học tập là vai trò của người học, tuy vai trò của người dạy không phải không
quan trọng”
Học tập kết hợp (B-Learning) là mô hình giảng dạy kết hợp giữa phương
pháp giảng dạy trực tuyến và phương pháp dạy học trực tiếp với trình tự và tỉ lệ
phù hợp nhằm mang lại hiệu quả cao hơn trong giáo dục. B-Learning kết hợp
các yếu tố giảng dạy trực tuyến và trực tiếp tốt nhất sẽ trở thành mô hình giảng
dạy chủ đạo trong tương lai. B-Learning cũng là xu hướng mới trong nghiên cứu
khoa học giáo dục. B-Learning có thể được định nghĩa với ba nhóm:
1) Kết hợp các phương pháp dạy học (hoặc phương tiện dạy học).
2) Sự kết hợp của các phương pháp giảng dạy.
3) Kết hợp giữa giảng dạy trực tuyến và hướng dẫn trực tiếp.
B-Learning có thể được áp dụng thành chương trình giáo dục chính thức,
trong đó học sinh lĩnh hội được một phần kiến thức một cách chủ động thông
qua các nội dung được cung cấp trực tuyến có các yếu tố kiểm soát về thời gian,
phương pháp, tốc độ và một phần kiến thức sẽ được tiếp thu qua các hình thức tổ
chức học tập trên lớp. Bởi vậy, B-Learning là một mô hình dạy học có sự thống
nhất, bổ sung giữa các phương pháp dạy học trực tuyến qua internet và trực tiếp
trên lớp nhằm tạo điều kiện tốt nhất và môi trường học tập linh động cho học
sinh đạt được mục tiêu học tập khi chiếm lĩnh các nội dung trong chương trình
học. Việc kết hợp hai phương pháp theo các trình tự và tỉ lệ khác nhau phản ánh
mối quan hệ nội tại thường xuyên giữa mục tiêu – nội dung – phương pháp
giảng dạy sẽ tạo ra các mô hình học tập kết hợp khác nhau.
Trong thời điểm tình hình dịch bệnh vẫn đang diễn biến phức tạp, một số
địa phương phải tổ chức dạy học trực tuyến suốt thời gian dài, còn thời gian một
3
tiết học trên lớp thường rất khó cho các hoạt động của học sinh theo tiến trình dạy
học tích cực vì vậy việc tự học của học sinh ở nhà là rất quan trọng và cần thiết.
Trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu chúng tôi nhận thấy chương Nitơ –
Photpho trong chương trình Hóa học 11:
+ Nội dung dạy học được chia thành các chủ đề đa dạng. Các chủ đề này
có thể tổ chức được các chuỗi hoạt động học có sự kết hợp giữa dạy học trực
tuyến và trực tiếp.
+ Nitơ, photpho và các hợp chất của chúng có nhiều ứng dụng, gần gũi
trong đời sống; từ đó có thể khơi nguồn cảm hứng sáng tạo cho học sinh vận
dụng kiến thức đã học để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống hằng ngày.
+ Các các yêu cầu về kiến thức kĩ năng phù hợp với việc phát triển năng
lực tự học, tự chủ, khám phá, giải quyết vấn đề, …
Vì vậy việc dạy học chương Nitơ – photpho phù hợp để triển khai dạy học
theo phương pháp dạy học kết hợp.
Từ đó chúng tôi lựa chọn đề tài: “Phát triển năng lực tự học cho học sinh
bằng phương pháp dạy học kết hợp – Blended learning thông qua chương Nitơ –
Photpho – Hóa học 11”
2. MỤC TIÊU ĐỀ TÀI
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học theo phương pháp B-
Learning đề xuất quy trình vận dụng dạy học trong chủ đề “Nitơ và hợp chất”.
- Ứng dụng dạy học B-Learning để thấy được ý nghĩa, vai trò của học liệu
trực tuyến hỗ trợ quá trình tự học của HS từ đó hình thành và phát triển năng lực
tự học cho HS THPT đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới.
- Xác định nội dung và cách thức tổ chức, hướng dẫn HS khai thác tài liệu
trực tuyến để HS thêm hứng thú học tập, tiếp thu bài tốt hơn, thêm yêu thích
môn Hóa học, phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của HS.
3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn để triển khai tiến trình dạy học
theo hình thức dạy học B–Learning.
- Xây dựng hệ thống hỗ trợ dạy học trực tuyến.
- Xây dựng tiến trình dạy học các bài học, chủ đề chương Nitơ – Photpho
theo hình thức dạy học kết hợp.
- Xây dựng các khóa học trực tuyến trong tiến trình dạy học B–Learning
trên hệ thống hỗ trợ dạy học trực tuyến.
- Triển khai thực nghiệm các kế hoạch bài dạy theo hình thức dạy học B–
Learning.
4
- Đánh giá các kết quả nghiên cứu, kết luận và đề xuất.
4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Lí thuyết về dạy học kết hợp (B–learning).
- Đề tài thực hiện cụ thể trên các lớp khối 11 tại trường THPT Hoàng Mai.
- Tiến trình tổ chức dạy học phát triển năng lực tự học cho học sinh bằng
phương pháp B–learning thông qua chương Nitơ – Photpho – Hóa học 11.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu.
- Phương pháp chuyên gia.
- Phương pháp quan sát.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
- Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động (thông qua các bài tập,
bài kiểm tra của học sinh).
- Phương pháp phân tích, tổng hợp.
- Phương pháp thống kê.
6. KẾ HOẠCH NGHIÊN CỨU
STT
Thời gian
Nội dung công việc
Sản phẩm
1
Từ 1/7 đến 15/7
năm 2021
Tìm hiểu thực trạng, lựa chọn
đề tài và viết đề cương nghiên
cứu.
Bản thảo đề
cương sáng kiến.
2
Từ 15/7 đến 30/8
năm 2021
- Nghiên cứu lí luận dạy học
PP B-learning.
- Khảo sát thực trạng.
- Đề xuất và trao đổi với đồng
nghiệp về sáng kiến kinh
nghiệm.
- Tổng hợp cơ sở
lí luận của đề tài.
- Thu thập, xử lí
và đánh giá kết
quả khảo sát.
- Tổng hợp ý kiến
của đồng nghiệp.
3
Từ 1/9 đến 25/11
năm 2021
- Áp dụng thử nghiệm: làm
học liệu, dạy thử, kiểm tra
đánh giá.
Tổng hợp và xử lí
kết quả thực
nghiệm.
4
Từ 26/11 đến
10/12 năm 2021
Hoàn thiện đề cương SKKN.
Đề cương SKKN
nộp về Sở GD.
5
Từ 11/12/2021
- Viết sơ lược sáng kiến.
Bản thảo sáng
5
đến 31/1/2022
- Xin ý kiến của đồng nghiệp.
kiến.
5
Từ 1/2 đến 28/2
năm 2022
Hoàn thành sáng kiến kinh
nghiệm.
Sáng kiến kinh
nghiệm chấm cấp
trường.
6
Từ 1/3 đến 20/4
năm 2022
Chỉnh sửa, bổ sung, hoàn
thiện sáng kiến kinh nghiệm
sau khi chấm cấp trường
SKKN hoàn thiện
nộp về Sở GD.
7. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
+ Về lí luận:
- Phân tích làm sáng tỏ cơ sở lý luận về dạy học theo phương pháp dạy
học B–Learning. Trong đó bao gồm hệ thống các khái niệm liên quan đến dạy
học theo phương pháp B–Learning.
- Bản chất và quy trình tổ chức dạy học theo chủ đề Nitơ và hợp chất cho
học sinh lớp 11.
+ Về thực tiễn:
- Đề xuất quy trình vận dụng dạy học B–Learning - một hình thức tổ
chức dạy học phù hợp với kỷ nguyên công nghệ, khi thế giới đang thay đổi
nhanh chóng từng ngày. Đặc biệt vào thời điểm không chỉ ở Việt Nam, mà cả
thế giới đang đấu tranh với dịch bệnh, thời điểm HS đi học gián đoạn do giãn
cách hay nhiều lí do khách quan khác.
- Thiết kế hệ thống bài giảng, nhiệm vụ, kiểm tra và hỗ trợ học tập trực
tuyến đa dạng phong phú về hình thức, thể loại. Dần tạo kho học liệu chất lượng
để HS tham khảo, sử dụng và mở rộng.
- Đề tài góp phần làm rõ thực trạng và ý nghĩa của hoạt động tự học của
học sinh trong tự học môn Hóa học ở trường THPT.
- Tạo nền tảng, định hướng và hỗ trợ kích thích hứng thú tự học, tự nghiên
cứu ở HS.
- Thiết kế kế hoạch dạy học theo quy trình B–Learning cho chủ đề Nitơ và
hợp chất trong chương trình Hóa học 11 cơ bản.