1
A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Sinh thời Bác Hồ Chí Minh đã căn dặn:
“Vì lợi ích mười năm trồng cây
Vì lợi ích trăm năm trồng người”.
“Trồng người” đó là vấn đề mà Đảng, nhà nước và toàn dân đều rất quan
tâm. Mục tiêu của giáo dục nhằm hình thành và phát triển những phẩm chất,
năng lực của công dân Việt Nam: Tự chủ, năng động, sáng tạo, có kiến thức văn
hóa, khoa học công nghệ, có nghề nghiệp, có sức khỏe tốt, có niềm tự hào dân
tộc, có ý chí vươn lên, có năng lực đi vào thực tiễn cuộc sống góp phần làm cho
dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng văn minh đáp ứng yêu cầu xây dựng và
bảo vệ tổ quốc Việt Nam Xã Hội Chủ Nghĩa.
Trong đó giáo dục Tiểu học là cấp học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho
việc hình thành và phát triển nhân cách người học và môn Âm nhạc đó giúp
phần không nhỏ trong việc hình thành phát triển đó. Âmnhạc ngày nay đã trở
thành một trong những môn học được quy định chính thức trong chương trình
đào tạo ở cấp phổ thông bắt đầu từ cấp tiểu học.
Âm nhạc mà nói vừa là một nghệ thuật nhưng cũng như một ngôn ngữ
toàn cầu, giúp con người phát triển toàn diện nhận thức về bản thân và cuộc
sống. Chính vì vậy, mà từ lâu Âm nhạc đã được đưa vào là môn học chính khóa
cho học sinh Tiểu học. Âm nhạc tô đẹp cuộc sống và làm giàu cảm xúc cho các
em học sinh, giúp các em hoàn thiện nhân cách, phát triển trí tưởng tượng và
năng lực sáng tạo.
Tuy nhiên, hứng thú học Âm nhạc của học sinh Tiểu học hiện nay lại có
sự chênh lệch khá lớn giữa các phân môn trong bộ môn. Là một giáo viên được
phân công nhiệm vụ giảng dạy môn Âm nhạc lớp 5A trong trường Tiểu học Vạn
Thọ 1, tôi nhận thấy đại đa số các em học sinh đều rất thích ca hát nhưng ngại
tập đọc nhạc, cứ đến giờ học tập đọc nhạc các em lại kém sôi nổi và lười vận
động, sáng tạo. Chính vì vậy mà số các em học sinh lớp 5A biết đọc nhạc thuần
thục là chưa nhiều. Đứng trước thực trạng đó, tôi đã nghiên cứu và tìm tòi và
quyết định chọn thực hiện sáng kiến “Tám biện pháp nhằm nâng cao chất
lượng dạy học phân môn tập đọc nhạc cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu
học Vạn Thọ 1” với mong muốn sẽ giúp cho các em học sinh thấy thích thú khi
được học phân môn này và đặc biệt các em có thể được tiếp cận và lĩnh hội các
kiến thức âm nhạc một cách có chiều sâu hơn.
2.Mục đích nghiên cứu đề tài:
Tạo hứng thú cho học sinh khi học môn Âm nhạc nói chung và phân môn
Tập đọc nhạc nói riêng, giúp cho chất lượng học Tập đọc nhạc của học sinh Tiểu
học được nâng lên.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
2
3.1. Đối tượng nghiên cứu: Tám biện pháp nâng cao chất lượng dạy phân
môn tập đọc nhạc cho học sinh.
3.2. Khách thể nghiên cứu:học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1
4.Giả thuyết nghiên cứu
Áp dụng tám biện pháp nâng cao chất lượng dạy học phân môn tập đọc
nhạc cho học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1có hiệu quả sẽ tạo cho học
sinh hứng thú khi học, tăng khả năng tuy duy, sáng tạo, ghi nhớ và giúp nâng
cao chất lượng học phân môn Tập đọc nhạc.
5.Nhiệm vụ nghiên cứu:
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận
Lịch sử cho thấy từ thời nguyên thủy, con người sống trong xã hội hoang
sơ, khi xã hội chưa có một loại ngôn ngữ nào để giao tiếp thì người nguyên thủy
đã dùng những điệu nhảy, điệu múa, những tiếng hú… để gọi nhau, để ăn mừng
chiến thắng. Và có lẽ, đó cũng chính là nguồn gốc đầu tiên để ra đời một nền âm
nhạc phong phú hiện nay – một món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc
sống của mỗi người, mỗi nhà, bởi âm nhạc thể hiện tiếng nói của trái tim và đặc
biệt có sức mạnh lớn lao trong việc thể hiện thế giới nội tâm của con người.
Từ lâu, để phát triển thẩm mĩ cũng như những thị hiếu về văn hóa nói
chung và âm nhạc nói riêng, Bộ Giáo dục và Đào tạo đặc biệt quan tâm đã đưa
môn Âm nhạc vào chương trình học chính khóa cho các em học sinh Tiểu học.
Thông qua việc giảng dạy bộ môn này, đặc biệt là phân môn Tập đọc nhạc nhằm
hình thành và phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc, khả năng nghe nhạc cho học
sinh, tạo nên một “văn hoá âm nhạc” nhất định, bởi âm nhạc tác động trực tiếp
đến đời sống tình cảm của con người, nó sẽ là yếu tố hình thành nên đạo đức,
nhân cách của các em sau này.
5.2.Nghiên cứu thực trạng
+ Đối với giáo viên
Tại các trường Tiểu học, Âm nhạc là một môn học độc lập trong chương
trình.Nhưng thực tế cho thấy môn học này trong nhà trường chưa nhận được sự
quan tâm.
Âm nhạc từ lâu đã không còn là môn học mới mẻ nhưng trong nó vẫn còn
tồn tại nhiều suy nghĩ khác nhau. Có những giáo viên tâm huyết, trách nhiệm
cao, biết truyền đạt kiến thức và định hướng thầm mĩ đúng đắn cho học sinh
nhưng bên cạnh đó, vẫn có những giáo viên còn coi nhẹ môn học này, coi đây
chỉ là môn học phụ không cần nghiên cứu, trau dồi kiến thức để đổi mới phương
pháp giảng dạy, lên lớp vẫn giữ nguyên các hình thức tổ chức truyền thống gây
nhàm chán cho HS. Đây là lý do chính khiến cho học sinh không có hứng thú
học tập, từ đó làm giảm khả năng cảm thụ âm nhạc của các em.
+ Đối với học sinh
3
Đối với một trường Tiểu học thuộc khu vực nông thôn, hầu hết các em
học sinh đều là con em nông dân nên không được quan tâm nhiều tới việc học
tập đặc biệt là môn Âm nhạc. Ngay từ chính bố mẹ, gia đình các em đã hiểu việc
học các môn Toán, Tiếng Việt, Ngoại ngữ mới là cần thiết nên đã định hướng
cho các em chỉ nên coi trọng các môn học ấy. Vì vậy, các em chưa quan tâm
nhiều tới môn Âm nhạc, từ đó hiểu biết về âm nhạc còn hạn chế, chưa sâu rộng.
Mặt khác, nếu có một bộ phận các em thích học âm nhạc, quan tâm tới bộ
môn này thì các em lại chỉ thích học hát hơn tập đọc nhạc vì phân môn này là dễ
học nhất trong bộ môn Âm nhạc. Tuy nhiên, để phát triển đầy đủ về tai nghe
cũng như khả năng cảm thụ âm nhạc thì các em cần phải quan tâm hơn nữa tới
phân môn tập đọc nhạc. Để làm được điều đó, đòi hỏi người giáo viên Âm nhạc
cần phải có phương pháp truyền đạt kiến thức cũng như kĩ năng, thái độ phù hợp
trong quá trình giảng dạy cho các em nhất là trong phân môn tập đọc nhạc.
Là một giáo viên được đào tạo về chuyên ngành sư phạm Âm nhạc, qua
thời gian trực tiếp giảng dạy bộ mô n với lòng yêu nghề mến trẻ và sự nỗ lực
học hỏi của mình, bản thân tôi đã ít nhiều đúc rút được một số kinh nghiệm
trong công tác, tôi nhận thấy thực tế việc học tập và tiếp thu các kiến thức của
môn học, đặc biệt là các kĩ năng khi tập đọc nhạc đối với các em học sinh Tiểu
học là chưa cao. Đứng trước những hạn chế thực tại, tôi mạnh dạn đưa ra tám
biện pháp hướng dẫn các em cách tập đọc nhạc khá hiệu quả mà tôi đã thực hiện
tại trường.
5.3Đề xuất giải pháp
Giải pháp1. Điều tra thực trạng việc học tập phân môn tập đọc nhạc của
học sinh Tiểu học
Giải pháp 2. Nghiên cứu tâm lí, từng đối tượng học sinh để thiết kế bài
dạy, chọn lọc và áp dụng phương pháp dạy phù hợp.
Giải pháp 3: Đưa ra tám biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy phân
môn tập đọc nhạc cho học sinh Tiểu học
6.Phạm vi và giới hạn đề tài:
Nội dung: Những biện pháp được áp dụng tại lớp 5A Trường Tiểu học
Vạn Thọ 1 nhằm tạo hứng thú cho học sinh khi học môn Âm nhạc.
Thời gian: Tháng 11/2018 – tháng 9/2019
Đối tượng áp dụng: Học sinh lớp 5A Trường Tiểu học Vạn Thọ 1
7. Phương Pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu tài liệu, quan sát, điều tra trắc nghiệm, trưng cầu ý kiến bằng
câu hỏi.
B. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
Chương 1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu
1. Cơ sở khoa học
4
Lịch sử cho thấy, từ thời nguyên thủy, con người sống trong xã hội hoang
sơ, khi xã hội chưa có một loại ngôn ngữ nào để giao tiếp thì người nguyên thủy
đã dùng những điệu nhảy, điệu múa, những tiếng hú… để gọi nhau, để ăn mừng
chiến thắng. Và có lẽ, đó cũng chính là nguồn gốc đầu tiên để ra đời một nền âm
nhạc phong phú hiện nay – một món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc
sống của mỗi người, mỗi nhà, bởi âm nhạc thể hiện tiếng nói của trái tim và đặc
biệt có sức mạnh lớn lao trong việc thể hiện thế giới nội tâm của con người.
Từ lâu, để phát triển thẩm mĩ cũng như những thị hiếu về văn hóa nói
chung và âm nhạc nói riêng, Bộ Giáo dục và Đào tạo đặc biệt quan tâm đã đưa
môn Âm nhạc vào chương trình học chính khóa cho các em học sinh Tiểu học.
Thông qua việc giảng dạy bộ môn này, đặc biệt là phân môn Tập đọc nhạc nhằm
hình thành và phát triển năng lực cảm thụ âm nhạc, khả năng nghe nhạc cho học
sinh, tạo nên một “văn hoá âm nhạc” nhất định, bởi âm nhạc tác động trực tiếp
đến đời sống tình cảm của con người, nó sẽ là yếu tố hình thành nên đạo đức,
nhân cách của các em sau này.
2.Cơ sở thực tiễn
Trường Tiểu học Vạn Thọ 1 là một trường có phong trào văn hoá, văn
nghệ khá tốt. Các hoạt động văn hoá văn, nghệ diễn ra rất sôi nổi trong suốt năm
học qua các đợt thi đua. Các hoạt động đó được tác động nhiều bởi bộ môn Âm
nhạc. Do vậy để các em học tốt và có hứng thú học tập bộ môn này, đòi hỏi
người giáo viên phải có một phương pháp truyền đạt, phương pháp thu hút, tạo
sự hứng thú cho các em với môn học.
Là giáo viên được đào tạo chuyên ngành sư phạm Âm Nhạc ở trường Tiểu
học Vạn Thọ 1 tôi nhận thấy hầu như đa số các em đều thích học môn Âm nhạc.
Nhưng để phát triển đầy đủ về tai nghe cũng như khả năng cảm thụ âm nhạc thì
các em cần phải quan tâm hơn nữa tới phân môn tập đọc nhạc. Vì vậy người
giáo viên phải từng bước giúp các em có được sự tự tin, nắm được các kiến thức,
các kỹ năng cơ bản của phân môn tập đọc nhạc từ đó giúp các em phát triển khả
năng nghe nhạc, khả năng ghi nhớ, khắc sâu kiến thức cho các em, từ đó tạo cho
các em niềm yêu thích khi học môn Âm nhạc.
Với phương châm “Học vui - Vui học”, chương trình Âm nhạc ở trường
Tiểu học có nhiều nội dung đa dạng, phong phú với các phân môn như: Học hát,
lý thuyết âm nhạc, tập đọc nhạc (TĐN) và kể chuyện âm nhạc qua đó mang lại
cho các em nhiều niềm vui và sự hứng thú đối với môn học. Riêng đối với phân
môn TĐN, giáo viên cần cho học sinh biết rằng: tập đọc nhạc không phải như “
tập đọc chữ ”, tập đọc nhạc sẽ không thể đọc “ như nói ” mà phải đọc “ như hát
”. Tập đọc nhạc chính là cho các em làm quen với chữ “nhạc”. Dạy TĐN ở
trường Tiểu học chỉ nhằm bước đầu tập luyện “ giải mã ” các kí hiệu ghi chép
nhạc và học các bài TĐN để cho các em có ý thức hát đúng cao độ, trường độ,
nhịp điệu, làm quen với các loại hình tiết tấu...để giúp HS hát lời ca chính xác
hơn. Qua những bài TĐN đồng thời cũng giáo dục nhạc cảm và giúp các em
phát huy khả năng sáng tạo Âm nhạc của mình.
5
Chương 2: Thực trạng của vấn đề nghiên cứu
I. Đặc điểm tình hình
1. Thuận lợi
Được sự Lãnh đạo trực tiếp của Phòng GD&ĐT Vạn Ninh, sự quan tâm
của Đảng ủy, chính quyền địa phương, các ban ngành đoàn thể và phụ huynh
học sinh để giúp cho nhà trường có định hướng trong công tác chung của ngành.
Cơ sở vật chất từng bước đã được cải thiện, có đầy đủ các trang thiết bị
cần thiết cho hoạt động dạy và học.
Giáo viên đa số còn trẻ, nhiệt tình trong công tác giảng dạy, hầu hết đều
được đào tạo qua trường lớp, có tay nghề tương đối vững vàng, đa số giáo viên
có ý thức tổ chức kỷ luật trong lao động, có tinh thần trách nhiệm cao ham học
hỏi để nâng cao tay nghề và nghiệp vụ chuyên môn.
Âm nhạc là môn học độc lập, kết quả đánh giá là điều kiện xét duyệt lên
lớp.
Ban Giám Hiệu nhà trường cùng các giáo viên đã có sự quan tâm nhiều
cho môn học âm nhạc.
2. Khó khăn:
Nhà trường chưa có phòng học chức năng nhưng cũng đã đầu tư một số
trang thiết bị phục vụ cho môn học như đàn Ooc-gan, kèn Melodion, nhạc cụ gõ:
thanh phách, song loan, mõ, trống con... Có máy tính, máy chiếu phục vụ dạy
học.
Đối với một trường Tiểu học thuộc khu vực giáp ranh giữa miền núi và
miền biển, hầu hết các em học sinh đều là con em nông thôn nên không được
quan tâm nhiều tới việc học tập đặc biệt là môn Âm nhạc. Ngay từ chính bố mẹ,
gia đình các em đã hiểu việc học các môn Toán, Văn, Ngoại ngữ mới là cần thiết
nên đã định hướng cho các em chỉ nên coi trọng các môn học ấy. Vì vậy, các em
chưa quan tâm nhiều tới môn Âm nhạc, từ đó hiểu biết về âm nhạc còn hạn chế,
chưa sâu rộng.
Âm nhạc là một môn học độc lập trong chương trình. Âm nhạc mang đến
cho học sinh những phút giây thực sự thư giãn, thoải mái sau những giờ học
căng thẳng. Tuy nhiên, để vệc dạy và học Âm nhạc được thực hiện theo đúng
đặc trưng và mục tiêu của nó thì đòi hỏi chúng ta phải thực hiện nghiêm túc.
Nhưng thực tế cho thấy môn học này trong nhà trường chưa nhận được nhiều sự
quan tâm. Có những giáo viên tâm huyết, trách nhiệm cao, biết truyền đạt kiến
thức và định hướng thầm mĩ đúng đắn cho học sinh nhưng bên cạnh đó, vẫn có
những giáo viên còn coi nhẹ môn học này, coi đây chỉ là môn học phụ không
cần nghiên cứu, trau dồi kiến thức để đổi mới phương pháp giảng dạy, lên lớp
vẫn giữ nguyên các hình thức tổ chức truyền thống gây nhàm chán cho HS. Đây
là lý do chính khiến cho học sinh không có hứng thú học tập, từ đó làm giảm
khả năng cảm thụ âm nhạc của các em.