SẬP TRONG TÂM THỨC CỦA NGƯỜI VIỆT

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

77
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sập là một vật dụng quen thuộc với người Việt. Người ta thấy nó trong hình thức của những chiếc sập đá trong đền đài, lăng tẩm, hay là chiếc sập gỗ trước ngay ban thờ ở chùa và ở các gia đình khá giả... ...Trong bức tranh Trê Cóc của dòng tranh Đông Hồ, chúng ta thấy hình một quan thái thú cá chép nằm trên sập. Dẫu rằng qua bức vẽ này chúng ta không thể nào xác định chính xác đây là sập đá hay sập gỗ; thì chiếc sập đã trở thành một biểu tượng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SẬP TRONG TÂM THỨC CỦA NGƯỜI VIỆT

SẬP TRONG TÂM THỨC CỦA NGƯỜI VIỆT Sập đá ở đền vua Đinh
Sập là một vật dụng quen thuộc với người Việt. Người ta thấy nó trong hình thức của những chiếc sập đá trong đền đài, lăng tẩm, hay là chiếc sập gỗ trước ngay ban thờ ở chùa và ở các gia đình khá giả... ...Trong bức tranh Trê Cóc của dòng tranh Đông Hồ, chúng ta thấy hình một quan thái thú cá chép nằm trên sập. Dẫu rằng qua bức vẽ này chúng ta không thể nào xác định chính xác đây là sập đá hay sập gỗ; thì chiếc sập đã trở thành một biểu tượng của sang trọng và quyền uy. Có thể thấy trong nhiều ví dụ khác như trong bức tranh Thầy đồ Cóc, thày đồ Cóc ngồi trên sập giảng bài. Bức tranh vẽ Nguyễn Siêu giảng học (1853) cũng vẽ thày đồ Nguyễn Siêu ngồi trên sập. Thậm chí pho tượng Phật Tuyết Sơn ở chùa Tây Phương được đặt trên một chiếc sập gỗ. Sập đã rất đỗi quen thuộc, quen thuộc tới mức chúng ta quên mất câu hỏi về vị thế những chiếc sập trong lịch sử dân tộc. Trong không gian hậu cung đền vua Đinh vua Lê, sập đá là nơi để ngự ngai thờ và tượng thờ. Có thể xưa hơn nữa, thoạt kỳ thủy, sập đá chính là nơi các bậc thủ lĩnh tù trưởng ngồi. Đây là giả thiết thứ nhất về chức năng của sập đá. Rồi tới buổi đầu dựng nước, cung điện thành quách đơn sơ, ngai vàng các vị vua Đinh vua Lê có thể được đặt trên các sập đá như thế này. Và sập đá đã trở thành biểu tượng cho quyền lực của nhà vua. Có hiểu như thế, chúng ta mới hình dung nổi một chiếc sập có diện tích hơn 14m2 ( sập nhà Hồ). Không ai cần một cái giường lớn như vậy! Chưa có đầy đủ chứng cứ để chắc chắn rằng sập là một vật
dụng bắt nguồn từ văn hóa Việt. Nhưng chắc chắn là một hiện tượng văn hóa rất đáng chú ý. Chúng tôi chọn 12 điểm xuất hiện chiếc sập đá tiêu biểu của người Việt trải dài từ Bắc vào Nam như sau: 1. Sập đá ở Chùa làng Nhạn Tháp xã Mễ Sở (Hưng Yên) - thời Trần 2. Sập đá ở thành Tây Giai (nhà Hồ) từ Thanh Hóa chuyển về nhà thờ Phát Diệm. 3. Sập đá ở đền vua Đinh ( Lê -Trịnh) huyện Hoa Lư tỉnh Ninh Bình 4. Sập đá ở đền vua Lê (thời Lê -Trịnh) huyện Hoa Lư tỉnh Ninh Bình 5. Sập đá ở chùa Cả tức Pháp Vân tự (thời Lê- Trịnh) tỉnh Bắc Ninh 6. Sập đá ở Sinh từ Quốc Thái Mẫu (thời Lê - Trịnh) thôn Thịnh Mỹ, xã thọ Diên, huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa 7. Sập đá ở Đền Nghè (thờ nữ tướng Lê Chân) (thời Lê- Trịnh), Hải Phòng 8. Sập đá ở Bình Lãng Huyện Cẩm Bình, tỉnh Hải Hưng (không rõ niên đại) 9. Sập đá ở Chùa Trăm Gian tỉnh Hà Tây 10. Sập đá ở Lăng Gia Long ở Huế (Nguyễn) 11. Sập đá ở Lăng Dục Đức ở Huế (thời Nguyễn)
12. Sập đá ở đền vua Đinh ở Văn Bòng huyện Gia Viễn tỉnh Ninh Bình (thời Nguyễn) Tiếp đến là sập gỗ, sập gỗ cũng không đơn giản chỉ là cái giường gỗ. Người Việt đặt chiếc sập trước ban thờ sập cũng là nơi tiến hành các nghi thức thờ cúng. Ngày xưa, trong xã hội phong kiến, những người đàn bà không được tùy tiện ngồi lên sập. Mặt sập là không gian quyền lực của những người đàn ông trong nhà, nơi ban bố ra những quyết định quan trọng hay nhàn tản ngồi tụ tập ngâm vịnh, bài bạc.. Về cấu tạo đặc trưng của chiếc sập, chúng ta thấy nó khác hẳn với những chiếc phản, chiếc ghế ngựa chính ở sự cầu kỳ trong việc trạm trổ ở bốn chân quỳ và thành sập. Những chiếc sập cổ khá thấp, càng về sau càng cao. Có thể hình dung công năng ngồi của chiếc sập ở vị trí của nó trong gian nhà cổ người Việt. Sập đặt ngay ở lối vào, tiếp đến là tủ chè và ban thờ. Không ai muốn nằm ở chỗ rất sáng và không yên tĩnh như vậy. Cho nên hiểu sập là một loại giường là rất sai, dẫu rằng người ta có thể dùng để nằm. Sập đá trong nhiều văn bản đồng nghĩa với chữ thạch sàng - là chiếc giường đá. Và khi nói tới thạch sàng chúng ta dễ hình dung tới các nhân vật cổ quái trong các truyện kiếm hiệp Trung Hoa. Nguồn gốc của sập đá nên dành cho những chuyên luận nghiêm túc hơn. Nhưng nếu hiểu một cách đơn giản sập đá = thạch sàng thì chúng ta không hình dung tại sao một vật để nằm lại được tôn kính như vậy. Người Trung Hoa đem cái đỉnh, vật chuyên nấu các đồ cúng tế để thờ. Lý do: cái đỉnh tự nó đã mang màu sắc tín ngưỡng, vật môi giới
với thần linh. Từng có một thời gian dài, trống đồng là biểu tượng quyền lực của người Việt. Trống đồng là một loại nhạc khí thiêng liêng trong văn hóa Đông Sơn. Nhưng chưa có gì chắc chắn để nói rằng trống đồng là quốc bảo tượng trưng cho các vương triều phong kiến Đại Việt. Còn sập rồng đã là một biểu tượng cho vương quyền. Hệ thống đồ án trang trí trên các sập đá là cơ sở thị giác đầu tiên cho phép chúng ta nghiên cứu những giá trị biểu tượng của nó. Cùng với mỹ thuật học, chắc chắn chúng ta cần đến những kiến thức liên ngành khác như sử học, biểu tượng học, văn hóa học, khảo cổ học-dân tộc học để nghiên cứu một hiện tượng lý thú rất đậm chất Việt. Trần Hậu Yên Thế