Sinh hóa miễn dịch - Chương 6

Chia sẻ: Nguyễn NHi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST

Báo xấu

92
lượt xem 27
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo giáo trình Sinh hóa miễn dịch gồm 7 chương - Chương 6 hệ miễn dịch HIV tấn công

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sinh hóa miễn dịch - Chương 6

CHƯƠNG 6 H MI N D CH B HIV T N CÔNG 6.1. AIDS - căn b nh th k AIDS? AIDS:Căn c vào cơ ch sinh b nh ngư i ta g i ADIS là h i ch ng suy gi m mi n d ch m c ph i (Acquired -Immuno-Deficiency-Syndrome) AIDS làm m t s c ñ kháng c a cơ th v i các tác nhân gây b nh, có th d n ñ n ung thư ho c t vong. Th c ch t c a ADIS là m t b nh nhi m trùng do virus HIV gây ra. Virus HIV phá hu các t bào c a h th ng mi n d ch, khi n cơ th không còn kh năng ch ng l i các virus, vi khu n và n m gây b nh. Thu t ng AIDS ñư c dùng ñ ch giai ño n mu n hơn c a b nh. Như v y, thu t ng nhi m HIV/AIDS ñư c dùng ñ ch nh ng giai ño n khác nhau c a cùng m t b nh . S hình thành và phát hi n b nh ADIS Vào năm 1981 t i trung tâm ki m soát b nh truy n nhi m Atlanta bác sĩ Michael Gothiev ñã phát hi n 5 ngư i ñàn ông ñ ng tình luy n ái viêm ph i chêt mà bình thư ng ngư i ta có th ch a ñư c. Bác sĩ Friedman Alvin phát hi n m t b nh nhân b u lành t vong. Ti p sau ñó nhi u nơi công b nh ng b nh nhân tương t có liên quan ñ n ñ ng tình luy n ái, tiêm trích ma túy. T ñây xu t hi n m t khái ni m b nh lý m i, ñó là s suy gi m mi n d ch d n ñ n m c ph i b nh nhi m trùng sau ñó t vong. D ch ADIS ñã có m t h u h t kh p nơi trên th gi i. Nh ng thông báo c a t ch c y t th gi i không theo k p s phát tri n c a ñ i d ch toàn c u. Nhi u th ng kê cho r ng ñ n tháng 6 năm 1994 có 985.119 ca HIV, tháng 12 năm 1996 có 22,5 tri u ngư i nhi m HIV, tháng 10 năm 1999 có 33,4 tri u ngư i m c HIV và ñ n năm 2004, trên th gi i có 40 tri u ngư i nhi m HIV. Trong ñó có 1 tri u cư dân châu M . Như v y m i năm có thêm kho ng 5 tri u ngư i nhi m HIV và 3 tri u ngư i t vong vì AIDS. T c ñ phát tri n châu Á còn nhanh hơn n a.
ADIS Vi t nam Sau 10 năm ca phát hi n ñ u tiên Vi t Nam, t i thành ph HCM vào tháng 12 năm 1990, ñ n tháng 7 năm 1997 có 8994 ngư i m c HIV; 1211 ca ADIS; 648 ca t vong. ð n tháng 10 năm 1999 có 1600 HIV; 2903 ca ADI S trong ñó có 1509 ca t vong. Vi t Nam ñư c ñánh giá là qu c gia có t l nhi m HIV th p hơn so v i nhi u nư c trong khu v c và th gi i, cho t i nay có kho ng kho ng 81000 ca ADIS Vi t Nam Tuy nhiên, nguy cơ lan r ng khá cao n u không có các bi n pháp phòng, ch ng và ñi u tr thích h p. 6.2.Virus HIV - Pháp và M l n ñâu tiên ngư i ta phân l p ñư c virus gây b nh t bào lympho T4 là cơ s v t ch t c a h mi n d ch. - ð n năm 1983 B.Sinoussi ñ t tên là virus hư ng h ch. - 1984 Gallo g i là virus hư ng ngư i. - 1986 h i ngh qu c t v danh pháp ñã th ng nh t g i là virus t n công h mi n d ch ngư i (HIV- Humam -Immunodeficiency-Virus) Virus gây suy gi m mi n d ch ngư i ñư c Luc Montagnier và Francoise Barre Sinoussi phân l p vào năm 1983 g i là HIV typ I (HIV-1), ñ n năm 1986 Luc Montagnier l i phân l p ñư c HIV-II trên nh ng b nh nhân Tây Phi. Trong ñó, ngư i nhi m HIV ch y u là HIV-1 chi m 98%.
ð c tính - HIV là virus gây nhi m trùng ch m phát tri n, h retrovirus. - V t ch t di truy n c a virus là ARN s i ñơn ho c s i ñôi và có Enzyme phiên mã ngư c ñ t ng h p ADN. - B gen c a HIV có kích thư c 10 kb, g m 9 gen chính: gag, pol, env, vif, tat, vpu, nef, vpr, rev. M i gen có c u trúc, th c hi n các ch c năng khác nhau như gen tat (trans activator) ñi u hoà tái b n gen c a HIV, gen pol mã hoá, có trình t ñ c hi u att (attachment site) giúp HIV có th g n b gen c a nó v i b gen c a t bào ch … - Khi vào cơ th sao chép ngư c m.ARN thành ADN. - Tính di truy n c a virus r t cao. - Sau khi thâm nh p vào cơ th chúng s ng âm th m và r t lâu. - T t c các protein c a virus có tính ch t kháng nguyên. Các kháng th kháng glucoprotein thư ng có hi u giá cao hơn các kháng th kháng nucleoprotein trong lõi c a virus. Các kháng th kháng glucoprotein ñ u tìm th y virus trong b nh nhân ADIS. - M t ñ c tính n i b t c a virus là có ái tính v i lympho bào. C u t o HIV: V Protein: có d ng hình c u g m các phân t protein có tr ng lư ng phân t 18KD, p18. -Lõi: có d ng hình tr ñư c bao b c b ng m t l p protein p24. Trong lõi có hai s i ARN ñơn, có enzym phiên mã ngư c và m t s phân t protein phân t lư ng nh . (Trong m i s i ARN c a Virus này có 3 gen c u trúc là gen GAG- gen mã hoá cho các protein trong c a virus; gen pol mã hoá cho các enzyme phiên mã ngư c và gen env mã hoá cho protein bao ngoài c a virus gp120)
Hình 6.1. C u t o và ch c năng sinh h c c a HIV 6.3. Lâm sàng ADIS là m t h i ch ng ch không ph i là m t b nh nên có b m t lâm sàng ñ c trưng và r t ña d ng. Nhân khi h lymphoT suy s p các t bào ñ t bi n không ñư c phát hi n k p th i, do v y nh ng b nh nhi m trùng và kh i u phát sinh và r t ña d ng. - Viêm ph i. - N m ni ng và th c qu n. - Kh i u sarcoma kaposi. - Tái phát các b nh vi khu n và virus. - R i lo n th n kinh. - Nhi m trùng d dày và ru t. - Nhi m trùng th n kinh - U lympho bào - Các d ng k t h p c a các b nh trên ... 6.4. Nh ng nguyên nhân d n ñ n s suy gi m mi n d ch Ho t ñ ng c a HIV HIV t n công lympho làm m t kh năng mi n d ch c a h mi n d ch do ñó ngư i b nh không có kh năng tiêu di t virus. ðó là nguyên nhân phát sinh nhi u b nh nhi m virus cơ h i.
Hình 6.2: Quá trình xâm nh p vào t bào c a virus Sau khi xâm nh p vào t bào mang c m bi t hoá CD4, HIV liên tưc nhân lên t o ra hàng lo t virus m i. S thi u h t mi n d ch m c ph i v nguyên t c do s gi m các lympho CD4, tuy nhiên v cơ ch cho ñ n nay v n chưa ñư c hi u bi t m t cách rõ ràng. Dư i ñây là m t s gi thyu t v s thi u h t mi n d ch do nhi m HIV. Gi t tr c ti p t bào. - Sau khi HIV t n công vào t bào T - CD4 s sinh sôi n y n và phá hu màng t bào và gây ra hi n tư ng gi t t bào. - HIV cũng có th phá v b máy bên trong c a t bào và gây gi t t bào. - Khi HIV g n vào t bào T - CD4, cũng kích thích ho t hoá T- CD8 gây ñ c và gi t nh ng t bào nhi m, do v y s gi m t bào lympho T. G n v i th th CD4 - HIV không làm bi n d ng t bào lympho T4 nhưng l i c ch sinh s n c a t bào lympho. Chúng làm r i lo n t bào b ng cách g n thành ph n
gp120 c a HIV lên các th th c a t bào lympho T4 làm cho t bào T gi m ch c năng mi n d ch. - Khi b nhi m HIV các siêu kháng nguyên tương tác và g n vào T CD4, và CD4 b c m ng thành không ñáp ng mi n d ch, cu i cùng là d n ñ n cái ch t c a t bào T. H lympho b nhi m HIV suy s p c v s lư ng l n ch t lư ng. ngư i bình thư ng có kho ng 450- 1280 lymphoT /µl máu thì b nh nhân ADIS ch có 200 lymphoT. Hình 6.4:Quá trình g n virus vào CD4
S tương tác c a HIV v i phân tư CD4. Khi HIV xâm nh p vào t bào, thành ph n gp120 c a ph c h p glucoprotein c a virus có ái l c v i b m t c a t bào CD4. Theo cách ñó, glucoprotein này kéo virus vào t bào T- CD4, t bào tua, ñ i th c bào, và t t c nh ng t bào bi u hi n th th CD4 cũng có th liên k t v i HIV nhưng th p hơn ñ i v i t bào lymphoT- CD4. Trư c khi dung h p, gp120 c a virus ph i g n v i m t co-receptor trên màng c a t bào ch . Có m t vài ph n t khác ho t ñ ng như co- receptor cho HIV ñi vào, h u h t trong s chúng là các th th chemokine. Trong ñó chemokine quan tr ng tương tác v i HIV là CCR5, bi u hi n t bào tua, ñ i th c bào và t bào T-CD4 và CXR4 bi u hi n trên các t bào T ñã ñư c ho t hoá. 6.5. Các phương pháp chu n ñoán HIV Chu n ñoán huy t thanh h c Th i kỳ ân tính v i HIV. - ðó là th i kỳ trong máu chưa xu t hi n kháng th ñ c hi u v i virus HIV. - Th i kỳ huy t thanh âm tính dài hay ng n tùy thu c vào con ñư ng lây nhi m và dao ñ ng t 1,5 tháng ñ n 14 tháng Th i kỳ xét nghi m dương tính v i HIV. - Lúc này trong máu xu t hi n kháng th ñ c hi u v i HIV. Tuy nhiên kháng th này không có kh năng b o v cơ th . Vì virus HIV ñã thay ñ i kháng nguyên b m t khi n cho kháng th không th trung hòa ñư c. V i kháng th t o thành ch có ý nghĩa v m t chu n ñoán mà thôi. - Như v y ý nghĩa c a vi c xét nghi m huy t thanh dương tính ñã kh ng ñ nh b nh nhân ñã b nhi m HIV và có kh năng lây lan sang ngư i khác
Ngày nay khoa h c k thu t ñã cho phép chu n ñoán nhi m HIV v i xác su t cao. Hai phương pháp ñư c s d ng ñó là chu n ñoán huy t thanh h c và phân l p virus HIV. Qui trình g m sàng l c ban ñ u b ng xét nghi m h p th mi n d ch liên k t enzym (ELISA). N u k t qu (+), xét nghi m ELISA ñư c làm l i, n u v n dương tính, k t qu ñư c xác nh n b ng m t phương pháp khác, thư ng là Western blot ho c xét nghi m mi n d ch huỳnh quang. Test huy t thanh dương tình xu t hi n sau 3 tháng k t khi b lây nhi m, có nhi u ngư i ph i sau 6 tháng. ð xác ñ nh nhi m HIV ngư i ta ti n hành xét nghi m như sau: Xét nghi m tr c ti p: Phát hi n chính b n thân HIV, bao g m các xét nghi m kháng nguyên (kháng nguyên p24), nuôi c y HIV, xét nghi m acid nucleic c a t bào lympho máu ngo i vi, và ph n ng chu i polymerase. Các xét nghi m máu: H tr ch n ñoán và giúp ñánh giá m c ñ suy gi m mi n d ch, g m ñ m t bào T CD4+ và CD8+, t c ñ máu l ng, ñ m t bào máu toàn ph n, microglobulin beta huy t thanh , kháng nguyên p24... Các xét nghi m phát hi n b nh lây qua ñư ng tình d c và nhi m trùng cơ h i như: giang mai, viêm gan B, lao… Chu n ñoán b ng phân l p virus. Ch n ñoán b ng phân l p virus cho k t qu ch c ch n nhưng khá ph c t p, giá thành ñ t. Vi c phân l p virus HIV thư ng ñư c ti n hành trong các trung tâm nghiên c u v i m c ñích nghiên c u hơn là ch n ñoán b nh. M c ñích c a ch n ñoán virus HIV ði u tra thăm dò ph c ph cho d ch v y t . Ví d như truy n máu, ghép mô, ghép cơ quan, s d ng tinh trùng và tr ng ph ph cho th tinh nhân t o. ði u tra d ch t h c: th c hi n trên m t vùng ho c m t c ng ñ ng không liên quan ñ n con ngư i c th .
Ch n ñoán nhi m HIV, xét nghi m b nh nhân ñ thông báo cho cá th bi t v tr ng thái huy t thanh c a h có nhi m HIV hay không. Thông báo k t qu xét nghi m. Vi c thông báo k t qu xét nghi m là v n ñ tâm lý xã h i ph c t p ñã ñư c qui ñ nh trong pháp l nh do Thư ng v qu c h i ban hành ngày 31 tháng 5năm 1995 Khi thông báo ph i ph thu c vào hàng lo t y u t ch quan và khách quan c a ngư i b nh như: - Tình hình s c kh e c a ngư i b nh. - S hi u bi t c a ngư i b nh v căn b nh. - Nh ng v n ñ có liên quan ñ n gia ñình, con cái, cơ quan, công vi c xã h i ... - Cơ quan ñư c thông báo phái có bi n pháp thích h p ñ chăm sóc ñ ng viên nh ng ngư i b nh và ñ m b o nh ng quy n l i mà nhà nư c cho h ñư c hư ng 6.6. ADIS v i ph n T c ñ nhi n HIV ñ i v i ph n ngày càng gia tăng. Lúc ñ u t l m c b nh nam gi i g p 10 l n ph n nhưng hi n nay g n b ng nhau. ð i v i ph n ngoài ñi u chung v ADIS, còn có nh ng v n ñ ñ c thù liên quan ñ n gi i tinh, ñ a v xã hôi, phong t c ... T l ph n m c b nh các nư c nghèo, các nư c ñang phát tri n ngày càng gia tăng. Ch y u là các nư c chưa thoát kh i nh ng t n t i v quy n cơ b n là ph n bình ñ ng v i nam gi i. Ph n chưa ñư c bình ñ ng v i nam gi i. HIV liên quan ñ n gái mãi dâm, chính h là nh ng vector truy n b nh t ngư i này sang ngư i khác và là nguyên nhân chính gia tăng t l m c bênh c a ph n 6.7. HIV ñ i v i tr em T l tr sinh ra t m nhi m HIV và b nhi m HIV trung bình trên toàn th gi i chi m 25% . Nư c công nghi p phát tri n 14%, Châu phi 45%, Châu Á t 26-42%
Nư c ta tr em m c HIV năm 1999 là 1100 em 4 l n năm 1994. Hi n nay trên th gi i có t i 1,2 tri u tr em dư i 15 tu i nhi m HIV Nh ng nghiên c u g n ñây cho th y tr em b nhi m HIV trong th i kỳ bú m ch có th x y ra khi m m i b nhi m trong th i kỳ cho con bú. Còn các bà m b nhi m trư c ho c trong khi mang thai thì ít có kh năng truy n HIV sang con. Theo th ng kê c a t ch c th gi i cho th y 20% tr sinh ra v i HIV s phát thành ADIS trong vòng 15 tháng sau khi sinh. Lâm sàng ADIS c a tr là ch m phát tri n, b nh n m mi ng, viêm h ch lympho, viêm ph i, tiêu ch y, gan và lách sưng to...T khi có tri u ch ng ñ n lúc ch t 5 tháng Kho ng 30% tr em có m b nhi m HIV s b nhi m HIV, còn 70% không b nhi m nhưng không bao lâu h l i tr thành tr mô côi. Theo th ng kê năm 1994 có 10.000 tr em tr thành mô côi dư i 15 tu i t i năm 2000 có 415.000 tr sinh ra t cha m b HIV s có 95.000 tr mô côi m , 190.000 m côi cha, 37.000mô côi lúc dư i 5 tu i. Như v y trong công cu c phòng ch ng ADIS ngoài v n ñ y t chuyên môn còn n i cu n lên v n ñ xã h i c n ph i ñ i ñ u như: Tr bán dâm, tr th t h c, tr b bóc l t s c lao ñ ng, tr b kỳ th , ...khó có th nói h t ñư c s nguy hi m c a căn b nh này. M t s vi c c n ph i làm vì tr em: - Tìm cách ngăn ng a cho m c a h không lao vào con ñư ng nhi m HIV. - Giáo d c và dánh th c h b ng trách nhi m làm cha làm m v i con cái - Nêu cao tinh th n giáo gi c tr em t i các trư ng h c v tác h i c a HIV/ADIS - Hư ng ñ n th c hi n các bi n pháp, chính sách và lu t l c a nhà nư c, ñ m b o th ng l i chương trình qu c gia phòng ch ng ADIS 6.7. Thu c ñi u tr (AZT) Hư ng nghiên c u ñi u tr ði u tr theo nguyên nhân nhi m trùng cơ h i, theo hư ng này ch có tác d ng làm gi m cơn ñau cho b nh nhân. Ngăn c n s phát sinh c a virus HIV trong t bào lympho
Tăng cư ng s phát tri n c a t bào TCD4 là ñ i tư ng t n công c a virus HIV, s d ng nh ng ch ph m ki u IFN ho c α,γ interleukin-2... Thu c ñi u tr Sau 12 năm sau khi HIV/AIDS xu t hi n, Úc và m t s nư c châu âu như Pháp, ð c Ý, Hà lan...ñã dùng th lo i thu c th ký hi u là AZT v i 3500 ngư i ñi u tr theo 3 phác ñ khác nhau ñ ñánh giá k t qu - Phác ñ I: dùng m t mình AZT. - Phác ñ 2 dùng AZT + Dianozyn. - Phác ñ III dùng AZT v i Zancytabyn T i 4/10/1995 công ty dư c ph m Anh ñã thông báo k t qu : Theo phác ñ I, có 83% s ngư i nhi m HIV thoát ch t. Theo phác ñ II, có 90% và theo phác ñ III là 88%... Như v y theo phác ñ II là kh quan hơn. Nhưng giá thành r t ñ t !5000 U SD/1 ngư i trong 1 năm. Cơ ch tác ñ ng c a AZT là ngăn c n s nhân lên c a virus HIV trong t bào lympho T Thu c Zidovudin v i cơ ch tác d ng c ch enzym sao chép ngư c ARN ADN và ngăn ng a vi c truy n HIV t m mang thai sang con Vacxin phòng ch ng HIV/AIDS Vacxin - ADN: Gép gen HIV vào ADN plasmid ñ t o ra vacxin Vacxin dùng vector s ng: ngư i ta gép gen HIV vào gen c a virus ho c vi khu n dùng làm vacxin. Sau ñó tiêm vào ngư i b nh theo cơ ch t o ra kháng th ch ng HIV ñ g th i t o ra kháng th t n công virus và vi khu n nói trên. T t c các lo i vacxin nói trên ñang th nghi m typ 3