SKKN: Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ môn Hóa học nhằm từng bước nâng cao chất lượng học tập bộ môn Hóa học trong trường THCS

Chia sẻ: Nguyen Phuoc Vinh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:23

Thêm vào BST

Báo xấu

167
lượt xem 41
download

SKKN: Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ môn Hóa học nhằm từng bước nâng cao chất lượng học tập bộ môn Hóa học trong trường THCS

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hóa học là một bộ môn khoa học có từ lâu đời, các nhà hóa học đã nghiên cứu và tìm tòi ra các chất, nghiên cứu các tính chất vật lý, các tính chất hóa học, các hiện tượng vật lý, hóa học...Với Sáng kiến kinh nghiệm Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ môn Hóa học nhằm từng bước nâng cao chất lượng học tập bộ môn Hóa học trong trường THCS sẽ giúp quý thầy cô và các bạn có thêm tư liệu học tập và giảng dạy về môn Hóa. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SKKN: Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ môn Hóa học nhằm từng bước nâng cao chất lượng học tập bộ môn Hóa học trong trường THCS

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM §æi míi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc nh»m tõng b−íc n©ng cao chÊt l−îng häc tËp bé m«n hãa häc trong tr−êng THCS
PhÇn I §Æt vÊn ®Ò I. Néi dung ®Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm. Hãa häc lµ mét bé m«n khoa häc cã tõ l©u ®êi, c¸c nhµ hãa häc ®· nghiªn cøu vµ t×m tßi ra c¸c chÊt, nghiªn cøu c¸c tÝnh chÊt vËt lý, c¸c tÝnh chÊt hãa häc, c¸c hiÖn t−îng vËt lý, hãa häc, c¸c hiÖn t−îng th−êng s¶y ra trong tù nhiªn vµ gi¶i thÝch t¹i sao l¹i nh− vËy! M«n hãa häc lµ bé m«n khoa häc g¾n liÒn víi tù nhiªn, ®i cïng ®êi sèng cña con ng−êi. ViÖc häc tèt bé m«n hãa häc trong nhµ tr−êng sÏ gióp häc sinh hiÓu ®−îc râ vÒ cuéc sèng, nh÷ng biÕn ®æi vËt chÊt trong cuéc sèng hµng ngµy. Tõ nh÷ng hiÓu biÕt nµy gi¸o dôc cho häc sinh ý thøc b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn rÊt h¹n chÕ cña Tæ quèc, ®ång thêi biÕt lµm nh÷ng viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng sèng tr−íc nh÷ng hiÓm häa vÒ m«i tr−êng do con ng−êi g©y ra trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, nh»m t¹o dùng mét cuéc sèng ngµy cµng tèt ®Ñp h¬n. M«n hãa häc trang bÞ cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n, tèi thiÓu ®Ó häc sinh khái bì ngì trong c¸c t×nh huèng gÆp ph¶i trong tù nhiªn, trong cuéc sèng. Tõ ®ã lý gi¶i ®−îc c¸c hiÖn t−îng kú bÝ, bµi trõ mª tÝn dÞ ®oan. M«n hãa häc lµ bé m«n khoa häc nghiªn cøu vÒ chÊt, sù biÕn ®æi vÒ chÊt- nh÷ng biÕn ®æi vËt chÊt trong tù nhiªn. Ngµy nay c¸c n−íc trªn thÕ giíi, viÖc gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc rÊt ®−îc coi träng. M«n hãa häc ®−îc ®Çu t− trang bÞ c¸c thiÕt bÞ d¹y häc ®Çy ®ñ, hiÖn ®¹i, con ng−êi ®−îc bè trÝ phô tr¸ch phßng thiÕt bÞ (®ñ biªn chÕ), phï hîp víi môc tiªu, yªu cÇu gi¶ng d¹y bé m«n, phï hîp cÊp häc, bËc häc, ®ång thêi ®éi ngò gi¸o viªn ®−îc chuÈn hãa, ®−îc cËp nhËt th«ng tin ®Çy ®ñ, kÞp thêi. Trong thùc tÕ gi¶ng d¹y, víi n¨ng lùc cô thÓ cña tõng gi¸o viªn, kü n¨ng sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p, ph−¬ng tiÖn d¹y häc, ®Æc biÖt lµ c¸c thao t¸c thùc hiÖn kü thuËt thùc hµnh trong tõng bµi cô thÓ: thÝ nghiÖm chøng minh, thÝ nghiÖm biÓu diÔn, thÝ nghiÖm thùc hµnh,...chÝnh nhê nh÷ng thao t¸c kü n¨ng thùc hiÖn ®ã ®· gióp cho häc sinh n¾m ch¾c kiÕn thøc lý thuyÕt mét c¸ch chñ ®éng, s¸ng t¹o vµ høng thó. §ã chÝnh lµ b¶n s¾c riªng cña tõng thÇy c« gi¸o, tùu chung l¹i lµ gióp cho häc sinh n¾m kiÕn thøc nhanh nhÊt, s©u s¾c nhÊt, chñ ®éng nhÊt. Bé m«n hãa häc lµ bé m«n ®−îc coi lµ bé m«n khã ®èi víi häc sinh, nh−ng nÕu t¹o cho häc sinh høng thó khi häc bµi trªn líp ...th× viÖc häc m«n hãa häc l¹i trë nªn nhÑ nhµng b»ng c¸ch cho häc sinh n¾m ch¾c c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n, s¸t víi thùc tÕ ®êi sèng, s¶n xuÊt, ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu c¬ b¶n cña nhu cÇu lao ®éng s¶n xuÊt vµ tiÕp tôc häc lªn cao cña häc sinh. V× vËy ng−êi gi¸o viªn ®ãng mét vai trß cùc kú quan träng trong chÊt l−îng gi¶ng d¹y nãi chung, trong gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc nãi riªng. Tõ thùc tÕ gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc trong nh÷ng n¨m thay s¸ch hãa häc ë bËc häc THCS t«i m¹nh d¹n trao ®æi víi ®ång chÝ, ®ång nghiÖp mét sè kinh nghiÖm nh»m n©ng cao chÊt l−îng häc tËp bé m«n hãa häc trong tr−êng THCS . S¸ng kiÕn kinh nghiÖm cã tªn: “ §æi míi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc nh»m tõng b−íc n©ng cao chÊt l−îng häc tËp bé m«n hãa häc trong tr−êng THCS”. KÝnh mong cã sù trao ®æi, ®ãng gãp ý kiÕn cña ®ång chÝ, ®ång nghiÖp ®Ó n©ng cao chÊt l−îng gi¶ng d¹y nãi chung vµ chÊt l−îng gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc nãi riªng, t«i xin tr©n träng c¶m ¬n! 1
II-C¬ së lý luËn: C¨n cø vµo môc tiªu gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc ë tr−êng THCS theo ch−¬ng tr×nh SGK míi ®ã lµ: 1. VÒ kiÕn thøc. * Häc sinh cã mét hÖ thèng kiÕn thøc phæ th«ng, c¬ b¶n, ban ®Çu vÒ hãa häc bao gåm: 1.1 HÖ thèng kh¸i niÖm hãa häc c¬ b¶n. 1.2 C¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ mét sè hîp chÊt v« c¬, h÷u c¬ quan träng. * Häc sinh cã ®−îc mét sè kiÕn thøc c¬ b¶n, kü thuËt tæng hîp vÒ nguyªn liÖu, s¶n phÈm, qu¸ tr×nh hãa häc, thiÕt bÞ s¶n xuÊt hãa häc vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. 2. VÒ kü n¨ng. * Häc sinh cã ®−îc mét sè kü n¨ng phæ th«ng, c¬ b¶n, thãi quen lµm viÖc khoa häc ®ã lµ: 2.1 Kü n¨ng c¬ b¶n, tèi thiÓu lµm viÖc víi hãa chÊt, víi dông cô thÝ nghiÖm. 2.2 BiÕt c¸ch lµm viÖc khoa häc, biÕt tæ chøc ho¹t ®éng ®Ó chiÕm lÜnh khoa häc, kü thuËt. 2.3 Cã kü n¨ng gi¶i c¸c bµi tËp ®Þnh tÝnh, ®Þnh l−îng. 2.4 BiÕt vËn dông kiÕn thøc. 3. VÒ th¸i ®é, t×nh c¶m. 3.1 Gi¸o dôc häc sinh lßng say mª bé m«n hãa häc. 3.2 Häc sinh cã niÒm tin vÒ sù tån t¹i vµ sù biÕn ®æi vËt chÊt, ®¶ ph¸ sù mª tÝn dÞ ®oan, thÊy ®−îc søc m¹nh cña tri thøc con ng−êi, ®ã chÝnh lµ søc m¹nh tiÒm tµng cña con ng−êi. 3.3 Häc sinh cã ý thøc tuyªn truyÒn, vËn dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc trong ®êi sèng hµng ngµy. 3.4 Häc sinh cã nh÷ng phÈm chÊt, th¸i ®é cÇn thiÕt trong cuéc sèng. III- C¬ së thùc tÕ. Trªn c¬ së môc tiªu cô thÓ cña bé m«n hãa häc cÊp THCS ®· x¸c ®Þnh ë trªn, kÕt hîp t×nh h×nh thùc tÕ gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc cÊp THCS trong giai ®o¹n c¶i c¸ch ch−¬ng tr×nh vµ thay s¸ch giaã khoa, cïng víi thùc tÕ gi¶ng d¹y ë c¬ së tr−êng häc, c¸c ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu phôc vô c«ng t¸c gi¶ng d¹y (C¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc,...) vµ tr×nh ®é d©n trÝ cña ®Þa ph−¬ng tr−êng ®ãng, ®ßi hái ng−êi gi¸o viªn gi¶ng d¹y ph¶i linh ho¹t, s¸ng t¹o, chñ ®éng, kÕt phèi hîp hµi hßa gi÷a c¸c nhãm ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ®Ó hoµn thµnh bµi gi¶ng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. 2
PhÇn II Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I- §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. * Tæ chøc tiÕn hµnh ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trªn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn, ®Æc biÖt lµ trong qu¸ tr×nh thùc tÕ gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc trong tr−êng THCS nh÷ng n¨m ®æi míi ch−¬ng tr×nh vµ thay s¸ch gi¸o khoa. II- Qu¸ tr×nh thùc hiÖn néi dung. Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu SGK, tµi liÖu tham kh¶o, SGV, s¸ch båi d−ìng th−êng xuyªn chu kú III, t¹p chÝ gi¸o dôc THCS,...t«i nhËn thÊy vÊn ®Ò ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc nh»m ®¸p øng nhu cÇu ng−êi häc, ®¸p øng c¸c kiÐn thøc cña ch−¬ng tr×nh, vÊn ®Ò ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch mang tÝnh sèng cßn quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ gi¶ng d¹y cña gi¸o dôc nãi chung, cña bé m«n hãa häc nãi riªng, ®¸p øng qu¸ tr×nh héi nhËp toµn diÖn cña ViÖt Nam víi nÒn kinh tÕ quèc tÕ, nh»m ®Èy nhanh c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n−íc giµu ®Ñp s¸nh vai víi c¸c c−êng quèc n¨m ch©u. 1. §Þnh h−íng ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n hãa häc ë tr−êng THCS. 1.1 §æi míi ho¹t ®éng cña gi¸o viªn. D¹y häc theo h−íng tÝch cùc hãa ng−êi häc lµ qu¸ tr×nh gi¸o viªn thiÕt kÕ tæ chøc ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh theo môc tiªu cô thÓ. 1.2 §æi míi ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh. D¹y häc theo h−íng tÝch cùc lµ qu¸ tr×nh häc sinh tù nhËn thøc, tù kh¸m ph¸, tù t×m tßi c¸c tri thøc hãa häc mét c¸ch chñ ®éng, tÝch cùc lµ qu¸ tr×nh tù ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh. 1.3 §æi míi c¸c h×nh thøc tæ chøc d¹y häc. Khi ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc, h×nh thøc tæ chøc líp häc còng ph¶i ®a d¹ng hãa, phong phó h¬n cho phï hîp víi viÑc t×m tßi c¸ nh©n, ho¹t ®éng nhãm vµ ho¹t ®éng toµn líp. Sö dông tæng hîp, linh ho¹t c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo ®Æc thï bé m«n víi c¸ch thøc thiÕt kÕ tæ chøc ho¹t déng d¹y vµ häc. Sö dông mét c¸ch hîp lý, tæng hîp, c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng theo h−íng tÝch cùc. KÕt hîp mét sè c¸ch thøc thiÕt kÕ, tæ chøc ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh nh»m ph¸t huy cao ®é tÝnh tÝch cùc chñ ®éng tù gi¸c cña häc sinh trong häc tËp bé m«n. 1.4 §æi míi ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh. * Chó ý ®Õn môc tiªu cÇn ®¸nh gi¸. * Chó ý ®Õn néi dung ®¸nh gi¸: Kü n¨ng thùc hµnh, kü n¨ng nghiªn cøu, kü n¨ng t− duy, kü n¨ng viÕt CTHH,... * Dïng ®a d¹ng c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kh¸c nhau: Gi¸o viªn ®¸nh gi¸, häc sinh tù ®¸nh gi¸, häc sinh ®¸nh gi¸ lÉn nhau,... * Dïng nhiÒu lo¹i h×nh ®¸nh gi¸: Bµi tËp tù luËn, bµi tËp tr¾c nghiÖm kÕt qu¶, bµi tËp lý thuyÕt ®Þnh l−îng, ®Þnh tÝnh, bµi tËp thùc nghiÖm, bµi tËp cã kªnh h×nh, kªnh ch÷, ... 3
2. VËn dông cô thÓ viÖc ®æi míi ph−¬ng ph¸p gi¶ng d¹y d¹y häc tÝch cùc vµo m«n hãa häc ë tr−êng THCS. A. Sö dông tèt c¸c thÝ nghiÖm hãa häc ®Ó gi¶ng d¹y tÝch cùc: + §©y lµ ph−¬ng ph¸p ®Æc thï cña bé m«n, mét bé m«n khoa häc thùc nghiÖm. §Ó giê häc thùc sù cã hiÖu qu¶ ta cÇn triÖt ®Ó tËn dông c¸c dông cô, hãa chÊt hiÖn cã trong phßng thÝ nghiÖm cã thÓ thÓ hiÖn qua c¸c c¸ch sau: * ThÝ nghiÖm ®Ó lµm xuÊt hiÖn vÊn ®Ò. * ThÝ nghiÖm ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®Æt ra: ThÝ nghiÖm nghiªn cøu, thÝ nghiÖm ®èi chøng, thÝ nghiÖm kiÓm tra gi¶ thuyÕt hay dù ®o¸n,... * ThÝ nghiÖm chøng minh mét vÊn ®Ò ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh. * ThÝ nghiÖm thùc hµnh: Cñng cè lý thuyÕt, rÌn luyÖn kü n¨ng thùc hµnh. * ThÝ nghiÖm trong bµi tËp thùc nghiÖm: Gi¶i c¸c bµi tËp b»ng ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm hãa häc. + Sö dông thÝ nghiÖm ®Ó d¹y häc tÝch cùc cã c¸c møc ®é kh¸c nhau, song cÇn chó ý cho phï hîp thÓ hiÖn ë bèn møc ®é kh¸c nhau: * Møc ®é 1. RÊt tÝch cùc. C¸c nhãm häc sinh thùc hiÖn thÝ nghiÖm, quan s¸t hiÖn t−îng, gi¶i thÝch, nhËn biÐt s¶n phÈm, vµ viÕt PTHH. Tõ ®ã häc sinh rót ra nhËn xÐt vÒ tÝnh chÊt hãa häc, quy t¾c, ®Þnh luËt... * Møc ®é 2. TÝch cùc. C¸c nhãm häc sinh quan s¸t thÝ nghiÖm biÓu diÔn cña gi¸o viªn vµ häc sinh m« t¶ hiÖn t−îng, gi¶i thÝch nhËn biÕt s¶n phÈm, vµ viÕt PTP¦. Tõ ®ã häc sinh rót ra nhËn vÒ tÝnh chÊt hãa häc, quy t¾c, ®Þnh luËt... * Møc ®é 3. T−¬ng ®èi tÝch cùc. C¸c nhãm häc sinh lµm thÝ nghiÖm ®Ó chøng minh cho mét tÝnh chÊt, quy t¾c, ®Þnh luËt hoÆc kiÕn thøc ®· biªt. * Møc ®é 4. Ýt tÝch cùc. Häc sinh quan s¸t thÝ nghiÖm do gi¸o viªn biÓu diÔn, chøng minh cho mét tÝnh ch©t, mét quy t¾c, ®Þnh luËt hoÆc ®iÒu ®· biÕt. B. Sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn hiÖn cã cña nhµ tr−êng ®Ó d¹y häc tÝch cùc n©ng cao chÊt l−îng gi¶ng d¹y. + Sö dông m« h×nh h×nh vÏ, s¬ ®å, nh− lµ nguån kiÕn thøc ®Ó häc sinh khai th¸c th«ng tin míi. C¸c ph−¬ng tiÖn nµy ®−îc sö dông hÇu hÕt trong c¸c lo¹i bµi häc. + Sö dông m¸y chiÕu, b¶n trong, gi¸o ¸n ®iÖn tö,... ®−îc dïng mét c¸ch nhanh chãng hiÖu qu¶, tiÕt kiÖm thêi gian ®¶m b¶o tÝnh trùc quan sinh ®éng nh−: . Nªu c©u hái vµ bµi tËp trong tiÕt häc: . Nªu h−íng dÉn cho häc sinh lµm thÝ nghiÖm hoÆc nh÷ng yªu cÇu cña gi¸o viªn ®èi víi häc sinh. . Tr×nh diÔn bµi lµm cña häc sinh. . Nh÷ng néi dung cÇn chèt l¹i trong bµi häc, phÇn häc. 4
C. Sö dông bµi tËp hãa häc ®Ó d¹y häc tÝch cùc n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc m«n hãa häc. 1. Vai trß cña bµi tËp hãa häc trong viÖc d¹y hãa häc vµ n©ng cao chÊt l−îng gi¶ng d¹y. 1.1 C¸c d¹ng bµi tËp hãa häc. * Bµi tËp tù luËn: ( Bµi tËp lý thuyÕt, bµi tËp thùc hµnh). * Bµi tËp tr¾c nghiÖm kh¸ch quan: ( Bµi tËp d¹ng c©u ®iÒn khuyÕt, c©u ®óng sai, c©u cã/kh«ng, c©u nhiÒu lùa chän, c©u cÆp ®«i). 1.2 Bµi tËp hãa häc cã vai trß to lín trong viÖc gi¶ng d¹y, cñng cè vµ n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc. * Bµi tËp hãa häc nh− lµ nguån kiÕn thøc ®Ó häc sinh t×m tßi, ph¸t hiÖn kiÕn thøc, rÌn luyÖn kü n¨ng. * Bµi tËp hãa häc m« pháng mét sè t×nh huèng ®êi sèng thùc cña con ng−êi. * Bµi tËp hãa häc ®−îc nªu lªn nh− t×nh huèng cã vÊn ®Ò. * Bµi tËp hãa häc lµ mét nhiÖm vô mµ gi¸o viªn, häc sinh cÇn gi¶i quyÕt. 1.3 Bµi tËp hãa häc chÝnh lµ mét ph−¬ng tiÖn gióp ng−êi gi¸o viªn tÝch cùc hãa ho¹t ®éng cña häc sinh, trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ lÜnh héi kiÕn thøc míi. * H×nh thµnh kiÕn thøc kü n¨ng míi. * VËn dông kiÕn thøc lý thuyÕt vµo gi¶i bµi tËp. + VÝ dô 1. Hoµn thµnh PTP¦ sau: SO3 + H2O --> H2SO4 P2O5 + H2O --> H3PO4 CO2 + H2O --> H2CO3 ? Cho biÕt c¸c chÊt t¹o ra sau P¦HH thuéc lo¹i chÊt nµo. ? Cho biÕt thµnh phÇn ph©n tö cña H2SO4 ,H3PO4 ,H2CO3 cã g× gièng nhau. ? Nhãm nguyªn tè SO4, PO4, CO3 ®−îc gäi lµ gèc axit. VËy c¨n cø vµo hãa trÞ cña H lµ I, cho biÕt hãa trÞ cña c¸c gèc axit trªn? ? H·y cho biÕt hîp chÊt axit cã thµnh phÇn nh− thÕ nµo. + VÝ dô 2. Cã hçn hîp gåm c¸c chÊt khÝ th¶i ®éc h¹i sau ®©y: HCl, Cl2, CO2, CO, SO2... H·y nªu biÖn ph¸p ®Ó xö lý chÊt th¶i ®ã b»ng ph−¬ng ph¸p hãa häc? + VÝ dô 3. Cã 3 lä ®ùng 3 dd NaOH, HCl, n−íc cÊt. ChØ dïng mét chÊt h·y nhËn biÕt mçi lä ®ùng chÊt nµo. Dông cô hãa chÊt coi nh− ®ñ.... * Tãm l¹i: §Ó tÝch cùc hãa ho¹t déng cña häc sinh trong giê häc hãa häc th«ng qua c¸c bµi tËp hãa häc, bµi tËp ®−a ra nh− mét vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt, gi¸o viªn h−íng dÉn häc sinh t×m tßi theo mét quy tr×nh nhÊt ®Þnh ®Ó t×m ra kÕt qu¶. 5
D. Sö dông ph−¬ng ph¸p häc tËp hîp t¸c theo nhãm nhá ®Ó n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc m«n hãa häc trong tr−êng THCS. 1. C¸ch vËn dông ph−¬ng ph¸p häc tËp hîp t¸c theo nhãm nhá trong d¹y häc m«n hãa häc trong tr−êng THCS nh»m n©ng cao chÊt l−îng gi¶ng d¹y: + Nhãm häc sinh nghiªn cøu thÝ nghiÖm ®Ó rót ra kÕt luËn vÒ tÝnh chÊt cña chÊt. + Nhãm häc sinh th¶o luËn ®Ó t×m ra lêi gi¶i, mét nhËn xÐt, mét kÕt luËn nµo ®ã. + Nhãm häc sinh cïng thùc hiÖn mét nhiÖm vô do gi¸o viªn giao cho. Tuy nhiªn khi sö dông ph−¬ng ph¸p nµy muèn t¨ng hiÖu qu¶ cÇn chó ý: * Ph©n c«ng nhãm th−êng xuyªn, nhãm c¬ ®éng: §Ó duy tr× ho¹t ®éng nhãm cã thÓ ph©n c«ng häc sinh thµnh nhãm th−êng xuyªn (mét bµn hoÆc hai bµn ghÐp l¹i) cã ®Æt tªn nhãm (1,2...) cã thÓ thay ®æi nhãm theo nhiÖm vô cÇn thiÕt (nhãm c¬ ®éng, kh«ng cè ®Þnh). * Ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm cho c¸c thµnh viªn trong nhãm ®Ó thùc hiÖn mét nhiÖm vô nhÊt ®Þnh ( nhãm tr−ëng, th− ký), sù ph©n c«ng cã thÓ thay thÕ cho c¸c thµnh viªn ®Ó ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña tõng thµnh viªn trong nhãm: Nhãm tr−ëng cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc, ®«n ®èc, yªu cÇu c¸c thµnh viªn trong nhãm thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng nhiÖm vô. Th− ký lµm nhiÖm vô ghi chÐp tæng hîp kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nhãm khi cÇn thiÕt, nhãm tr−ëng cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nhãm khi cã yªu cÇu. * Gi¸o viªn giao nhiÖm vô ho¹t ®éng cho tõng nhãm, theo dâi c¸c nhãm ho¹t ®éng ®Ó cã thÓ gióp ®ì, ®Þnh h−íng, ®iÒu khiÓn, ®iÒu chØnh kÞp thêi ®Ó ho¹t ®éng nhãm ®i ®óng h−íng. 1. ¸p dông cho ch−¬ng tr×nh líp 8: VÝ dô 1: ë bµi 24: tÝnh chÊt cña oxi H§N ®−îc tæ chøc nh− sau: C¸c thµnh viªn NhiÖm vô Nhãm tr−ëng Ph©n c«ng, ®iÒu khiÓn chÞu tr¸ch nhiÖm Th− ký Ghi chÐp kÕt qu¶ b¸o c¸o cña c¸c thµnh viªn. C¸c thµnh viªn Quan s¸t thÝ nghiÖm S, P (phi kim), Fe (kim lo¹i) ch¸y trong oxi. - Tr¹ng th¸i, mµu s¾c cña S, O2, P, Fe tr−íc khi P¦. - HiÖn t−îng s¶y ra: mµu ngän löa, khãi nh− thÕ nµo? C¸c thµnh viªn - Sau P¦: S¶n phÈm lµ g×? nªu nhËn xÐt - LËp c«ng thøc cña oxit t¹o thµnh vµ viÕt PTHH. - Rót ra nhËn xÐt vÒ t¸c dông cña phi kim. + Trao ®æi th¶o luËn bæ xung cho nhau vÒ hiÖn t−îng quan s¸t ®−îc trong mçi thÝ nghiÖm, nhËn xÐt vÒ mçi s¶n phÈm t¹o thµnh. C¸c thµnh viªn + Trao ®æi vÒ nhËn xÐt rót ra qua 3 thÝ nghiÖm: T¸c dông víi KL vµ t¸c dông víi PK. ®¹i diÖn nhãm B¸o c¸o KQ hoÆc bæ xung KQ c¸c nhãm kh¸c. 6
GV yªu cÇu HS hoµn thµnh ND phiÕu HT sau: PhiÕu HT 1. T¸c dông cña oxi víi PK HT, GT vµ viÕt PTHH Rót ra nhËn xÐt 1. TN oxi t/d víi l−u huúnh 2. TN oxi t/d víi phèt pho 3. TN oxi t/d víi c¸cbon NhËn xÐt chung PhiÕu HT 2. T¸c dông cña oxi víi KL HT, GT vµ viÕt PTHH Rót ra nhËn xÐt 1. TN oxi t/d víi S¾t 2. TN oxi t/d víi ®ång 3. TN oxi t/d víi natri NhËn xÐt chung * Chó ý: + GV cho HS biÕt hãa trÞ cña c¸c ntè trong oxit t¹o thµnh vµ y/c HS lËp CTHH. + Víi c¸c tr−êng hîp kh«ng lµm TN chØ cho HS viÕt PTHH vµ rót ra nhËn xÐt. + HiÖn t−îng: M« t¶ ng¾n gän tr¹ng th¸i, mµu s¾c, cña chÊt ph¶n øng vµ so s¸nh ( ghi d−íi c«ng thøc chÊt ), ngän löa... VÝ dô 3. *Tæ chøc H§N theo bµn cïng QS mét sè TN cña GV, nhËn xÐt rót ra KL. Bµi 32: P¦ oxi hãa - khö. GV ph©n c«ng nhãm vµ giao nhiÖm vô cho tõng nhãm. §Ó biÕt k/n ph¶n øng oxi hãa - khö, tr−íc hÕt h·y t×m hiÓu thÕ nµo lµ sù khö. Mçi nhãm h·y ®äc tãm t¾t néi dung trong bµi häc b»ng c¸ch ®iÒn c¸c néi dung cßn thiÕu vµo phiÕu häc tËp. + Giao phiÕu häc tËp cho nhãm tr−ëng. Nhãm tr−ëng ph©n c«ng nhiÖm vô cho mçi thµnh viªn, th¶o luËn vµ ghi kÕt qu¶ chung vµo b¶ng sau: Hoµn thµnh PTP¦ hidro Qu¸ tr×nh HS viÕt khö oxit KL CuO+H2 to ...+... Oxi ®· t¸ch ra khái h/c.... Hi®ro ®· khö .... cña ..... Hi®ro ®· chiÕm oxi cña ... PbO+ H2 to ...+... Oxi ®· t¸ch ra khái h/c.... Hi®ro ®· khö .... cña ..... Hi®ro ®· chiÕm oxi cña ... Fe2O3+H2 to ...+... Oxi ®· t¸ch ra khái h/c.... Hi®ro ®· khö .... cña ..... Hi®ro ®· chiÕm oxi cña ... HgO+ H2 to ...+... Oxi ®· t¸ch ra khái h/c.... Hi®ro ®· khö .... cña ..... Hi®ro ®· chiÕm oxi cña ... 7
* KL: Sù khö lµ ....... 2.2 ¸p dông cho ch−¬ng tr×nh hãa häc líp 9. VÝ dô 1. Ho¹t ®éng nhãm nghiªn cøu tÝnh chÊt chung cña axit th«ng qua thÝ nghiÖm nghiªn cøu dd H2SO4 t¸c dông víi Cu(OH)2 vµ NaOH. Ho¹t ®éng nhãm cña häc sinh cã thÓ thùc hiÖn nh− sau: C¸c thµnh viªn NhiÖm vô Nhãm tr−ëng Ph©n c«ng ®iÒu khiÓn Th− ký Ghi kÕt qu¶ b¸o c¸o cña c¸c thµnh viªn C¸c thµnh viªn Quan s¸t tr¹ng th¸i, mµu s¾c cña dd H2SO4 ,Cu(OH)2 vµ NaOH. Thµnh viªn 1 TN1. Nhá tõ tõ dd H2SO4 vµo èng nghiÖm ®ùng dd Cu(OH)2. Thµnh viªn 2 TN2. Nhá tõ tõ dd H2SO4 vµo èng nghiÖm ®ùng dd NaOH. Quan s¸t hiÖn t−îng s¶y ra ë TN1, TN2, gi¶i thÝch vµ viÕt C¸c thµnh viªn PTP¦, rót ra kÕt luËn. ChØ ®¹o c¸c thµnh viªn trong nhãm th¶o luËn ®Ó rót ra kÕt luËn Nhãm tr−ëng ®óng. B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña nhãm tr−íc líp. GV yªu cÇu c¸c nhãm HS ®iÒn KQ vµo phiÕu HT: ThÝ nghiÖm HT, GT, viÕt PTHH Rót ra nhËn xÐt 1. H2SO4(l) t/d víi Cu(OH)2 2. H2SO4(l) t/d víi dd NaOH cã vµi giät fenolftalein. NhËn xÐt chung VD2. Khi HS nghiªn cøu t/d cña H2SO4(®/n) vµ Cu. *H§ cña GV vµ nhãm HS H§ cña GV H§ cña nhãm HS + Nªu môc ®Ých cña TN. + Nghe ®Ó n¾m ®−îc M§, NV. + nªu nhiÖm vô cña nhãm HS: QS tr¹ng th¸i, mµu s¾c, cña chÊt tr−íc khi vµ sau khi P¦. + Cho HS QS tr¹ng th¸i cña H2SO4 vµ Cu + QS vµ m« t¶: + H·y dù ®o¸n liÖu cã P¦ s¶y ra kh«ng? Cu: R¾n mµu ®á V× sao? H·y KT b»ng TN: H2SO4: Láng , s¸nh kh«ng mµu. + Lµm TN: Cho Cu vµo H2SO4(®/n), ®−a giÊy + Dù ®o¸n:Kh«ng s¶y ra P¦HH v× Cu quú Èm vµo miÖng èng nghiÖm. ®øng sau H. + Cã v×.... - QS m« t¶ HT: + H·y gi¶i thÝch HT: - Cu tan t¹o dd mµu xanh. 8
- Cã khÝ mïi h¾c bay ra, khÝ nµy lµm quú tÝm hãa ®á... - GT: Cu ®· P¦ víi H2SO4(®/n), khÝ t¹o thµnh t/d víi n−íc t¹o thanhg axit lµm ®á giÊy quú, dd cã mµu xanh lam lµ CuSO4. + H·y viÕt PTP¦ s¶y ra khi biÕt khÝ t¹o + ViÕt PTP¦: thµnh lµ SO2. Cu + H2SO4(®/n) --> CuSO4+ SO2+ H2O (r¾n,®á) (xanh) ( + Qua P¦ nµy rót ra NX g×? khÝ mïi h¾c) + H§N th¶o luËn rót ra NX: H2SO4(®/n) t/d ®−îc c¶ nh÷ng KL kÐm H§ nh− Cu nh−ng kh«ng gi¶i phãng H2. 2. Tæ chøc H§N trong giê TH hãa häc. + Tïy theo ®iÒu kiÖn vÒ dông cô, hãa chÊt cã thÓ chia líp thµnh 4 hoÆc 8 nhãm. + Mçi nhãm HS thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô sau: - B¸o c¸o môc ®Ých mçi thÝ nghiÖm, c¸c dông cô, hãa chÊt cÇn thiÕt, c¸ch tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, vµ nh÷ng ®iÓm l−u ý. Nghe b¸o c¸o cña c¸c nhãm kh¸c, bæ xung hoµn thiÖn. - TiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm d−íi sù h−íng dÉn cña gi¸o viªn: * L¾p dông cô nÕu cã, lÊy hãa chÊt. Quan s¸t tr¹ng th¸i, mµu s¾c tr−íc ph¶n øng. * Thùc hiÖn thÝ nghiÖm. * Quan s¸t hiÖn t−îng s¶y ra, gi¶i thÝch hiªn t−îng, dù ®o¸n chÊt t¹o thµnh, viÕt ph−¬ng tr×nh ph¶n øng. VD1. Tæ chøc H§N HS thùc hµnh bµi TN bµi 39 SGK hãa häc 8. TN3. N−íc t¸c dông víi ®iphotpho penta oxit. H§N cã thÓ lµ: H§ cña GV H§ cña nhãm HS do nhãm tr−ëng ph©n c«ng + HS1. M§ TN. + KT t/d cña n−íc víi P2O5 1. Y/C ®¹i diÖn c¸c nhãm + HS2. Dông cô hãa chÊt. + B×nh TT, muçng s¾t, ®Ìn b¸o c¸o M§, Dc, HC cÇn cån, khÝ O2, P®á, n−íc, giÊy cho TN. quú tÝm. + TN gåm 2 TN nhá: + §èt mÈu P®á ngoµi kk råi HS3. §/C P2O5 ®−a nhanh vµo b×nh O2, ®Ëy HS4. Cho P2O5 t/d víi n−íc, nót b«ng tÈm xót. 2. Y/C ®¹i diÖn nhãm nªu x® chÊt t¹o thµnh. + cho kho¶ng 2 ml n−íc vµo c¸ch tiÕn hµnh TN. b×nh l¾c nhÑ. + cho vµo b×nh 1 mÈu giÊy quú tÝm. HS5&HS 6. Thùc hiÖn TN1. + P ch¸y s¸ng cã khãi tr¾ng HS7 &8. Thùc hiÖn TN2. gåm nh÷ng h¹t liti. 3. Y/C ®¹i diÖn nhãm tiÕn C¸c HS QS HT, m« t¶ Ht. + Bét tr¾ng tan dÔ dµng hµnh TN, QS, m« t¶, GT Th− ký ghi chÐp KQ. trong n−íc t¹o thµnh dd HT. kh«ng mµu. + dd kh«ng mµu lµm quú 9
tÝm hãa dá. + TÊt c¶ HS trong nhãm ®Òu 4P + 5O2 --> 2 P2O5 ghi t−êng tr×nh. (r, ®á) (khÝ) (r, + TN. tr¾ng) + HT, GT, PTHH. P2O5+ 3H2O--> 2H3PO4 4. Y/C ghi t−êng tr×nh TN. + Rót ra NX. (r, tr¾ng) ( dd kh«ng mµu) dd H3PO4 + oxit axit t¸c dông víi n−íc t¹o thµnh axit. VD2. Tæ chøc cho HS H§N tiÕn hµnh TN TH hãa häc 9. TN2. P¦ cña r−îu etylic vµ axit axetic ( bµi 49- SGK hãa häc 9). * H§N cã thÓ tæ chøc nh− sau: H§ cña GV H§ cña nhãm HS do nhãm tr−ëng ph©n c«ng + HS1. M§ TN. + KiÓm tra t/d cña r−îu + HS2. Dông cô hãa chÊt. etylic vµ axit axetic. + èng nghiÖm chÞu nhiÖt, 1. Y/C ®¹i diÖn c¸c nhãm nót cao su cã èng dÉn khÝ b¸o c¸o M§, Dc, HC cÇn xuyªn qua, cèc n−íc l¹nh, 1 cho TN. èng nghiÖm kh« s¹ch, ®Ìn cån, gi¸ TN, r−îu etylic, axit axetic, H2SO4(®/n), n−íc muèi ¨n b·o hßa. + TN gåm 2 TN nhá: + Thùc hiÖn TN: 2. Y/C ®¹i diÖn nhãm nªu + HS3. Cho r−îu etylic t/d c¸ch tiÕn hµnh TN. víi axitaxetic cã H2SO4(®/n), + HS4. X§ SP: + HS5 &HS6. Thùc hiÖn TN + Cã chÊt láng ë èng 1. nghiÖm ng©m trong cèc 3. Y/C ®¹i diÖn nhãm tiÕn + HS7&8. Thùc hiÖn TN2. n−íc l¹nh. Mïi th¬m xuÊt hµnh TN, QS, m« t¶, GT + C¸c HS kh¸c QS HT, m« hiÖn. HT. t¶ HT. + T¹o thµnh líp chÊt láng + Th− ký ghi chÐp KQ. kh«ng mµu, cã mïi th¬m, næi lªn trªn mÆt n−íc. + TÊt c¶ HS trong nhãm ®Òu C2H5OH + CH3COOH ghi t−êng tr×nh. H2SO4®/n + TN. CH3COOC2H5 4. Y/C ghi t−êng tr×nh TN. + HT, GT, PTHH. + Rót ra NX. + C2H5OH t/d víi CH3COOH t¹o thµnh este( etyl axetat) cã mïi th¬m. 10
3. KÕt luËn. PP d¹y häc tËp hîp t¸c theo nhãm nhá trong d¹y häc hãa häc gãp phÇn gióp häc sinh gi¶i quyÕt mét sè nhiÖm vô häc tËp khã kh¨n cÇn cã sù hîp t¸c gi÷a häc sinh kh¸, giái vµ häc sinh trung b×nh, yÕu. Ph−¬ng ph¸p nµy gióp häc sinh ph¸t triÓn n¨ng lùc hîp t¸c trong c«ng viÖc, trong cuéc sèng, kh¶ n¨ng tæ chøc, ®iÒu khiÓn cña häc sinh. Ph−¬ng ph¸p nµy cã thÓ vËn dông khi gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô khã kh¨n, gióp häc sinh chñ ®éng, tÝch cùc x©y dùng kiÕn thøc míi, hoÆc trong viÖc rÌn kü n¨ng thÝ nghiÖm thùc hµnh. Kh«ng nªn sö dông trµn lan ph−¬ng ph¸p nµy mµ chóng ta cÇn sö dông cã chän läc. C¸c ho¹t ®éng chñ yÕu khi thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p d¹y häc tËp hîp t¸c theo nhãm nhá lµ: + Ph©n nhãm gåm nhãm tr−ëng, th− ký vµ c¸c thµnh viªn. + Giao nhiÖm vô cÇn thùc hiÖn ®Ó x©y dùng kiÕn thøc, rÌn kü n¨ng, nªn cã phiÕu häc tËp râ rµng. + Theo dâi ®Þnh h−íng uèn n¾n trong qu¸ tr×nh häc sinh thùc hiÖn ho¹t ®éng nhãm, chó ý viÖc ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm c¸c thµnh viªn trong nhãm. + Tæ chøc cho c¸c nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶, chia sÎ kinh nghiÖm, hoµn thiÖn kiÕn thøc. + Gi¸o viªn kÕt luËn ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, trong ®ã cã ho¹t ®éng nhãm.. Cã thùc hiÖn ®óng vµ ®Çy ®ñ quy tr×nh d¹y häc theo ph−¬ng ph¸p häc tËp hîp t¸c theo nhãm nhá th× míi gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc trong tr−êng THCS. §. Sö dông ph−¬ng ph¸p nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nh»m tÝch cùc hãa ng−êi häc, n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc m«n hãa häc: 1. C¸ch sö dông ph−¬ng ph¸p nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nh»m tÝch cùc hãa ng−êi häc, n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc m«n hãa häc. ViÖc vËn dông ph−¬ng ph¸p nµy cÇn thùc hiªn qua ba b−íc sau: 1.1 Nªu vÊn ®Ò: C¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong d¹y häc bé m«n hãa häc THCS khi xuÊt hiÖn m©u thuÉn nhËn thøc gi÷a c¸i biÕt vµ hiÖn t−îng cÇn xem xÐt. Khi nªu vÊn ®Ò cÇn chó ý ®Õn ®èi t−îng häc sinh ®Ó nªu ra vÊn ®Ò phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña tõng ®èi t−îng häc sinh. 1.2 Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: Gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b»ng c¸ch gîi ý cho häc sinhvËn dông nh÷ng kiÕn thøc ®· ®−îc häc ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®−îc nªu ra, tõ ®ã t×m ra kiÕn thøc míi. Gi¸o viªn cung cÊp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt, t¹o cho häc sinh c¸c t×nh huèng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn dÒ nhanh chãng, chÝnh x¸c. 1.3 KÕt luËn vÊn ®Ò: Sau khi häc sinh sinh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh nªu kÕt luËn vÒ vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt, ®ång thêi gi¸o viªn vµ häc sinh bæ xung hoµn thiÖn, chuÈn hãa kiÕn thøc. 2.VËn dông cô thÓ: Trong thùc tÕ gi¶ng d¹y viÖc sö dông d¹y häc nªu vÊn ®Ò cÇn linh ho¹t vµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i sö dông tÊt c¶ c¸c b−íc nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 11
VÝ dô: Trong khi d¹y bµi : §Þnh luËt b¶o toµn khèi l−îng c¸c chÊt, GV cã thÓ thùc hiÖn thÝ nghiÖm 2 nh− sau: LÊy 2 cèc ®ùng dung dÞch HCl vµ Na2CO3 riªng biÖt vµ thùc hiÖn t−¬ng tù. HiÖn t−îng s¶y ra: Kim cña c©n ®· lÖch sang tr¸i, khèi l−îng cña s¶n phÈm nhá h¬n khèi l−îng chÊt ®em ph¶n øng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ: VËy ®iÒu ®ã cã tr¸i víi néi dung ®Þnh luËt kh«ng? Gi¸o viªn yªu cÇu HS gi¶i quyÕt vÊn ®Ò: §ã lµ do cã s¶n phÈm cã chÊt ®· bay ra khái dd do ®ã nªn kim cña c©n ®· bÞ lÖch sang tr¸i. Khi d¹y häc c¸c néi dung kh¸c t−¬ng tù, cã thÓ sö dông d¹y häc nªu vÊn ®Ò mét c¸ch linh ho¹t gióp häc sinh tÝch cùc ph¸t hiÖn, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò hãa häc ®Ó t×m ra kiÕn thøc míi. Tãm l¹i: D¹y häc tÝch cùc lµ quan ®iÓm d¹y häc, bao gåm hÖ thèngc¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc hãa häc theo h−íng gi¸o viªn tæ chøc häc sinh tÝch cùc, chñ ®éng t×m tßi, ph¸t hiÖn x©y dùng kiÕn thøc míi. §©y lµ mét thµnh tè quan träng gióp ®æi míi ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa vµ n©ng cao cvhÊt l−îng d¹y häc hãa häc trong tr−êng THCS. E. Sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc vÊn ®¸p t×m tßi nh»m tÝch cùc hãa ho¹t ®éng häc nh»m n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc hãa häc trong tr−êng THCS. Ph−¬ng ph¸p d¹y häc vÊn ®¸p t×m tßi lµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc quan träng cã nhiÒu −u ®iÓm. Muèn ¸p dông cã kÕt qu¶ ph−¬ng ph¸p nµy ng−êi gi¸o viªn cÇn thiÕt kÕ ®óng hÖ thèng c©u hái vÊn ®¸p, x©y dùng c¸c lo¹i c©u hái chÝnh phô theo møca ®é nhËn thøc ( hiÓu, biÕt, vËn dông), ®ång thêi ph¶i biÕt tæ chøc ho¹t ®éng vÊn ®¸p t×m tßi. C¸c c«ng viÖc cô thÓ nh− sau: 1. ThiÕt lËp hÖ thèng c©u hái trong vÊn ®¸p t×m tßi: HÖ thèng c©u hái cña gi¸o viªn gi÷ vai trß chØ ®¹o cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh chÊt l−îng lÜnh héi kiÕn thøc cña c¶ líp. HÖ thèng c©u hái ®ã h−íng t− duy cña häc sinh ®i ®óng h−íng theo mét logic hîp lý, kÝch thÝch tnhs t×m tßi trÝ tß mß khoa häc vµ c¶ ham muèn gi¶i ®¸p cña häc sinh. HÖ thèng c©u hái vÊn ®¸p ph¶i ®−îc lùa chän s¾p xÕp hîp lý. C©u hái ®−îc ph©n chia thµnh c©u chÝnh, c©u phô, c©u phøc t¹p, c©u ®¬n gi¶n. C©u chÝnh, c©u phøc t¹p l¹i ®−îc chia ra thµnh nh÷ng vÊn ®Ò nhá h¬n vµ phï hîp víi tr×nh ®é häc sinh nh−ng kh«ng nªn chia qu¸ nhá vµ rêi r¹c. C©u hái cÇn ®−îc nªu ra mét c¸ch râ rµng, ®Ô hiÓu vµ chÝnh x¸c phï hîp tr×nh ®é häc sinh. Sè l−îng vµ tÝnh phøc t¹p cña c©u hái còng nh− møc ®é ph©n chia c©u hái phô thuéc vµo: + TÝnh phøc t¹p cña vÊn ®Ò nghiªn cøu. + Tr×nh ®é ph¸t triÓn, kü n¨ng, kü s¶o cña häc sinh tham gia c¸c bµi häc vÊn ®¸p t×m tßi. 2. C¸c lo¹i c©u hái trong d¹y häc vÊn ®¸p t×m tßi. * Dùa vµo môc ®Ých vµ néi dung vÊn ®Ò cã thÓ chia ra: + C©u hái chÝnh. + C©u hái phô. * Dùa vµo nh÷ng møc ®é nhËn thøc kh¸c nhau cã thÓ chia ra: 12
+ C©u hái yªu cÇu häc sinh biÕt, nhí l¹i hiÖn t−îng sù kiÖn. + C©u hái yªu cÇu häc sinh hiÓu, so s¸nh c¸c sù vËt hiÖn t−îng. + C©u hái yªu cÇu häc sinh hiÓu, hÖ thèng hãa, kh¸i qu¸t hãa. + C©u hái yªu cÇu häc sinh t×m hiÓu nguyªn nh©n cña sù vËt hiÖn t−îng. + C©u hái yªu cÇu häc sinh vËn dông kiÕn thøc ®· häc. * Chó ý: Khi x©y dùng c¸c lo¹i c©u hái vÊn ®¸p t×m tßi chóng ta cÇn nghiªn cøu kü s¸ch gi¸o khoa, s¸ch tham kh¶o, tµi liÖu gi¶ng d¹y,... ®Ó x©y dùng hÖ thèng c©u hái phï hîp víi tõng néi dung, tõng môc trong tõng lo¹i bµi. C©u hái cÇn râ rµng chØ cã mét c©u tr¶ lêi ®óng. Lµm cho ng−êi häc t×m tyßi trªn c¬ së vËn dông c¸c ®iÒu ®· biÕt. KhuyÕn khÝch ng−êi häc hiÓu h¬n lµ ghi nhí mµ kh«ng hiÓu. §em l¹i nh÷ng ph¶n håi tøc th× vÒ kÕt qu¶ cho c¶ gi¸o viªn vµ häc sinh. §¶m b¶o ®Ó bµi häc ®−îc triÓn khai võa søc häc sinh. G©y ®−îc høng thó häc tËp cho häc sinh. T¹o cho häc sinh c¬ héi h−ëng thô sù thµnh c«ng vµ t×m ra c¸i míi trong häc tËp. T¹o c¬ héi ®Ó gi¸o viªn ph¸t hiÖn nh÷ng khã kh¨n häc sinh cã thÓ gÆp ph¶i. Cho phÐp ®¸nh gi¸ viÖc häc cña häc sinh vµ viÖc d¹y cña gi¸o viªn. 3. Tæ chøc vÊn ®¸p t×m tßi. 3.1 Quy tr×nh tæ chøc vÊn ®¸p t×m tßi: Gi¸o viªn nªu c©u hái cho c¶ líp, yªu cÇu häc sinh suy nghÜ vµ chuÈn bÞ tr¶ lêi ( kh«ng chØ ®Þnh häc sinh tr¶ lêi tr−íc khi nªu c©u hái). C¶ líp suy nghÜ tõ 1-2 phót. Mét sè häc sinh xin ý kiÕn tr¶ lêi. Gi¸o viªn chØ ®Þnh häc sinh tr¶ lêi. Gi¸o viªn vµ häc sinh nghe ý kiÕn tr¶ lêi cña häc sinh ®−îc chØ ®Þnh ph¸t biÓu. C¸c häc sinh kh¸c theo dâi nhËn xÐt , nªu ý kiÕn bæ xung chØnh söa. Gi¸o viªn nhËn xÐt ®¸nh gi¸ xÕp lo¹i. 3.2 Nh÷ng chó ý khi tæ chøc quy tr×nh vÊn ®¸p t×m tßi ë líp häc. Gi¸o viªn ®−a ra c©u hái víi th¸i ®é khuyÕn khÝch, giäng nãi «n tån nhÑ nhµng. Thu hót häc sinh vµo néi dung c©u hái, giµnh thêi gian thÝch hîp cho häc sinh suy nghÜ. Ph©n phèi hîp lý sè häc sinh ®−îc chØ ®Þnh tr¶ lêi. Cã thÓ cho häc sinh ho¹t ®éng theo cÆp nh− sau: + ViÕt c©u hái lªn b¶ng. + Ph©n chia häc sinh theo cÆp (nhãm cÆp hai). + Giao nhiÖm vô cho c¸c cÆp ( néi dung, thêi gian). + Theo dâi kiÓm tra c«ng viÖc cña c¸c cÆp. + Yªu cÇu häc sinh tr¶ lêi nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ c©u tr¶ lêi. Khi häc sinh tr¶ lêi nh¾c häc sinh ph¸t biÓu cÇn gi¬ tay. G. Sö dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®Æt vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong n©ng cao chÊt l−îng d¹y häc hãa ë tr−êng THCS. NÐt ®Æc tr−ng chñ yÕu cña d¹y häc ®Æt vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lµ sù lÜnh héi kiÕn thøc th«ng qua ®Æt vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. §©y còng lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc ®ªm l¹i hiÖu qu¶ cao trong gi¶ng d¹y hãa häc ë tr−êng THCS. §Ó ®¹t 13
®−îc kÕt qu¶ trong vËn dông ph−¬ng ph¸p d¹y häc nµy chóng ta cÇn thùc hiÖn tèt c¸c c«ng viÖc chÝnh sau: 1. §Æt vÊn ®Ò. + T¹o t×nh huèng cã vÊn ®Ò (x©y dùng bµi to¸n nhËn thøc). + Ph¸t biÓu vµ nhËn d¹ng vÊn ®Ò n¶y sinh. + Ph¸t biÓu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. Nh÷ng chó ý khi t¹o t×nh huèng cã vÊn ®Ò: V¹ch ra nh÷ng ®iÒu ch−a biÕt, chØ ra c¸i míi trong mèi quan hÖ c¸i ®· biÕt, víi c¸i cò. Trong ®ã ®iÒu ch−a biÕt, c¸i míi lµ c¸i trung t©m cña t×nh huèng cã vÊn ®Ò, sÏ ®−îc kh¸m ph¸ ra trong giai ®o¹n gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ( ®Æt gi¶ thiÕt, lËp kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vÊn ®Ò ®ã). T×nh huèng ®Æt ra ph¶i kÝch thÝch, g©y høng thó, nhËn thøca ®èi víi häc sinh, t¹o cho häc sinh ý thøc tù gi¸c tÝch cùc trong ho¹t ®éng nhËn thøc . T×nh huèng ®−a ra ph¶i phï hîp kh¶ n¨ng cña häc sinh, ®Ó häc sinh c¨n cø vµo nh÷ng kiÕn thøc cò, ®Ó gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò ®Æt ra b»ng ho¹t ®éng t− duy cña häc sinh. + C©u hái nªu vÊn ®Ò cña gi¸o viªn cÇn ph¶i chøa ®ùng c¸c yÕu tè sau: Chøa ®ùng m©u thuÉn nhËn thøc: Cã mét hay vµi khã kh¨n, ®ßi hái häc sinh ph¶i t− duy, huy ®éng vµ vËn dông c¸c kiÕn thøc ®· cã ( nghÜa lµ c©u hái ph¶n ¸nh ®−îc mèi liªn hÖ bªn trong gi÷a ®iÒu ®· biÕt vµ ®iÒu ch−a biÕt). Chøa ®ùng ph−¬ng h−íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, thu hÑp ph¹m vi t×m kiÕm c©u tr¶ lêi, t¹o ®iÒu kiÖn lµm xuÊt hiÖn gi¶ thiÕt, t¹o ®iÒu kiÖn t×m ra ®−îc con ®−êng gi¶i quyÕt. G©y ®−îc c¶m xóc m¹nh ®èi víi häc sinh khi nhËn ra m©u thuÉn nhËn thøc liªn quan ®Õn vÊn ®Ò. 2. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Gåm c¸c b−íc sau: 2.1 X©y dùng c¸c gi¶ thuyÕt. 2.2 LËp kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 2.3 Thùc hiÖn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, kiÓm tra c¸c gi¶ thuyÕt b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau. 3. KÕt luËn: Gåm c¸c b−íc sau: 3.1 Th¶o luËn c¸c kÕt qu¶ thu ®−îc vµ ®¸nh gi¸. 3.2 Kh¼ng ®Þnh hay b¸c bá gi¶ thuyÕt ®· nªu. 3.3 Ph¸t biÓu kÕt luËn. 3.4 §Ò xuÊt vÊn ®Ò míi. Tuy nhiªn khi vËn dông ph−¬ng ph¸p nµy chóng ta cÇn chó ý lùa chän møc ®é cho phï hîp víi tr×nh ®é nhËn thøc cña häc sinh vµ néi dung cô thÓ c¶u tõng bµi th× hiÖu qu¶ míi ®−îc n©ng cao. VÝ dô: • Gi¸o viªn nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ( ThuyÕt tr×nh hoÆc lµm thÝ nghiÖm). • Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò vµ tæ chøc cho häc sinh tham gia gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. • Gi¸o viªn nªu vÊn ®Ò vµ gîi ý häc sinh t×m c¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. • Gi¸o viªn cung cÊp th«ng tin, t¹o t×nh huèng ®Ó häc sinhph¸t hiÖn vÊn ®Ò vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. 14
• Häc sinh tù ph¸t hiÖn vÊn ®Ò, tù lùc gi¶i quyÕt vµ tù ®¸nh gi¸. 2. VËn dông d¹y häc nªu vÊn ®Ò khi gi¶ng d¹y hãa häc ë tr−êng THCS. 2.1 VËn dông: D¹y häc nªu vÊn ®Ò khi gi¶ng d¹y hãa häc ë tr−êng THCS chØ thùc hiÖn trong ph¹m vi hÑp trong mét sè bµi cô thÓ: VÝ dô 1. Khi nghiªn cøu thÝ nghiÖm: Nh«m ph¶n øng víi dd kiÒm trong bµi nh«m ë líp 9. Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn Ho¹t ®éng cña häc sinh + Nªu vÊn ®Ò: Nh«m cã ®Çy ®ñ TCHH + Nhãm HS : Th¶ d©y nh«m vµo èng chung cña kim lo¹i, ngoµi ra nh«m cßn nghiÖm ®ùng dd NaOH, cã èng vuèt dÉn cã tÝnh chÊt g× ®Æc biÖt ? khÝ ra ngoµi. + H·y nghiªn cøu thÝ nghiÖm nh«m t¸c + Quan s¸t hiÖn t−îng: Cã khÝ tho¸t ra. dông víi dd NaOH. + Gîi ý: Ph¶n øng nµy cã m©u thuÉn víi + Ch©m löa ®èt, khÝ ch¸y, ngän löa xanh nh÷ng ®iÒu ®· häc ? -> KhÝ t¹o ra lµ H2. + Gi¶i quyÕt m©u thuÉn: §iÒu nµy kh«ng sai vµ kh«ng m©u thuÉn. §ã lµ do hîp + HS nªu vÊn ®Ò: Ph¶n øng Al víi dd chÊt cña nh«m cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt, ta sÏ NaOH cã m©u thuÉn víi TC cña KL ®· häc ë líp trªn. häc kh«ng ? Hay TN sai ? VÝ dô 2. Khi nghiªn cøu tÝnh chÊt hãa häc cña axit sïnuric ®Æc nãng, víi ®ång th× vÊn ®Ò xuÊt hiÖn lµ: Tr¸i víi tÝnh chÊt cña kim lo¹i ®· häc ®ã lµ : Kim lo¹i ®øng sau hi®r« trong d·y ho¹t ®éng hãa häc ®· ph¶n øng víi axit. §iÒu nµy ®óng hay sai ? Ta h·y xem ®iÒu kiÖn vµ s¶n phÈm c¶u ph¶n øng H2SO4 t¸c dông víi Cu nh− thÕ nµo ? Häc sinh ph¸t biÓu: H2SO4 ®Æc, nãng. Cu kim lo¹i ho¹t ®éng yÕu ( ®øng sau H) S¶n phÈm: KhÝ kh«ng mµu, mïi khã chÞu, lµm ®æi mµu quú tÝm thµnh ®á. dd CuSO4 mµu xanh. * KÕt luËn: §iÒu nµy kh«ng m©u thuÉn g× víi TCHH chung cña axit vµ dd H2SO4 lo·ng. §ã lµ do TCHH ®Æc biÖt cña H2SO4 ®Æc, nãng.... IV. KÕt luËn: D¹y häc nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò gãp phÇn rÊt lín trongviÖc gióp häc sinh tÝch cùc ph¸t hiÖn kiÕn thøc míi, vµ cã thÓ ¸p dông mét c¸ch linh ho¹t hiÖu qña trong d¹y häc ®Æc biÖt lµ d¹y kiÕn thøc míi. Tuy nhiªn muèn thËt sù mang l¹i hiÖu qu¶ cao ng−êi d¹y, ng−êi häc ph¶i tu©n thñ nghiªm ngÆt quy tr×nh thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p nµy ®Ó t¹o tÞnh huèng, gi¶i quyÕt t×nh huèng mét c¸ch nhanh chãng, hiÖu qu¶, chÝnh x¸c nhÊt. Bªn c¹nh viÖc thùc hiÖn ®æi míi PPGD ®Ó ®¸p øng yªu cÇu nµy vÊn ®Ò so¹n gi¸o ¸n (thiÕt kÕ bµi gi¶ng) còng ph¶i ®−îc ®æi míi cho phï hîp. §Ó thiÕt kÕ mét bµi so¹n tr−íc khi lªn líp ®¸p øng yªu cÇu cña ®æi míi ch−¬ng tr×nh, SGK, PPGD th× ng−êi GV cÇn ph¶i lËp ®−îc kÕ ho¹ch bµi d¹y cã hiÖu qu¶ ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña ®æi míi nh»m n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc bé m«n hãa häc trong tr−êng THCS trªn c¬ së SGK, SGV c¸c tµi liÖu tham kh¶o kh¸c. 15
D¹y häc tÝch cùc ®ßi hái vai trß cña ng−êi gi¸o viªn lµ ng−êi thiÕt kÕ, tæ chøc, h−íng dÉn c¸c ho¹t ®éng ®éc lËp theo nhãm nhá ®Ó häc sinh tù lùc chñ ®éng chiÕm lÜnh néi dung häc tËp, chñ ®éng ®¹t ®−îc môc tiªu kiÕn thøc cÇn ®¹t theo ch−¬ng tr×nh ®æi míi. Trªn líp häc sinh ho¹t ®éng lµ chÝnh, gi¸o viªn cã vÎ nhµn nh· tuy nhiªn qu¸ tr×nh chuÈn bÞ ®ßi hái ng−êi gi¸o viªn ®Çu t− nhiÒu c«ng søch¬n, chu ®¸o h¬n th× míi cã thÓ thùc hiÖn giê lªn líp ®¹t hiÖu qu¶ cao trªn c−¬ng vÞ lµ ng−êi gîi më, xóc t¸c, ®éng viªn cè vÊn, träng tµi trong c¸c ho¹t ®éng t×m tßi tranh luËn cña häc sinh. Do vËy ng−êi thÇy còng cÇn quan t©m ®óng møc trong c«ng t¸c chuÈn bÞ bµi gi¶ng cô thÓ nh− sau: a. X¸c ®Þnh môc tiªu: + Môc tiªu häc tËp. + Môc tiªu ph¸t triÓn. + Môc tiªu ph©n hãa. + Môc tiªu kh¶ thi, c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸. b. So¹n néi dung: + TËp chung vµo ho¹t ®éng cña häc sinh. + Ho¹t ®éng häc -> Ho¹t ®éng d¹y. + Gi¸o viªn häc sinh -> KiÕn thøc + ph−¬ng ph¸p. + Häc sinh Häc sinh. c. Trªn líp: + Häc sinh ho¹t ®éng lµ chÝnh. + Häc sinh thùc hiÖn c¸c c«ng t¸c ®éc lËp/ theo nhãm. + Gi¸o viªn tæ chøc, h−íng dÉn c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh. * Môc tiªu cuèi cïng lµ trong mçi tiÕt häc häc sinh ®−îc : + Ho¹t ®éng nhiÒu h¬n. + Thùc hµnh nhiÒu h¬n. + Th¶o luËn nhiÒu h¬n. + Suy nghÜ nhiÒu h¬n. §Ó tiÕt d¹y thùc sù hiÖu qu¶ ng−êi gaÝo viªn cÇn thùc hiÖn ®Çy ®ñ quy tr×nh thiÕt kÕ 1 bµi häc: B−íc 1: X¸c ®Þnh môc tiªu cña bµi. + Lµ c¸i ®Ých cÇn ®¹t sau mçi bµi häc. + Môc tiªu cña bµi häc chØ ®¹o toµn bé néi dung, ph−¬ng ph¸p d¹y häc, néi dung ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸. + Môc tiªu cña bµi gåm ba thµnh tè: KiÕn thøc, kü n¨ng, th¸i ®é. + Khi x¸c ®Þnh môc tiªu, cÇn chó ý ®Õn nh÷ng kiÕn thøc vµ ®Æc biÖt lµ c¸c kü n¨ng th¸i ®é Èn chøa trong néi dung tõng bµi. + Trong môc tiªu nªu râ sau khi häc song phÇn ®ã häc sinh biÕt c¸ch tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Ó cã thÓ cã ®−îc kiÕn thøc míi nµo?kü n¨ng míi nµo ?cã th¸i ®é tÝch cùc g× ? +C¸c bµi so¹n thuéc mçi d¹ng bµi cã thÓ cã nh÷ng môc tiªu chung, chØ kh¸c nhau ë ®èi t−îng cô thÓ. B−íc 2. ChuÈn bÞ ®å dïng d¹y häc. CÇn chuÈn bÞo ®ñ, ®óng c¸c ®å dïng d¹y häc cÇn thiÕt, c¸c hãa chÊt cô thÓ, c¸c ph−¬ng tiÖn cÇn thiÕt phôc vô cho bµi d¹y mét c¸ch chu ®¸o. ( Cho tõng c¸ nh©n, cho tõng nhãm,...). B−íc 3. X¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p d¹y häc chñ yÕu. 16
CÇn x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®¬n gi¶n xong ph¶i hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi ®èi t−îng häc sinh trªn c¬ së môc tiªu cu¶ bµi häc. Phèi kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn gi÷a c¸c nhãm ph−¬ng ph¸p d¹y häc víi nhau mét c¸ch s¸ng t¹o. B−íc 4. ThiÐt kÕ c¸c ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh trªn líp. Cã thÓ chia ra c¸c ho¹t ®éng kÕ tiÕp nhau. Mçi ho¹t ®éng nh»m thùc hiÖn mét nhiÖm vô cô thÓ hãa môc tiªu bµi häc. Trong c¸c ho¹t ®éng ®ã cã thÓ gåm c¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n kh¸c nhau ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ®ã. C¸c ho¹t ®éng nµy ®−îc s¾p xÕp hîp lý l«gic cã dù kiªn sthêi gian cô thÓ. Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh trong mét tiÕt häc ®−îc chia theo qu¸ tr×nh cña tiÕt häc, cã thÓ ph©n chia thµnh: * Ho¹t ®éng khëi ®éng: Ho¹i ®éng nµy cã thÓ lµ më ®Çu, cã thÓ nªu môc tiªu cña bµi , kiÓm tra bµi cò, nªu vÊn ®Ò cña bµi míi, mét c©u chuyÖn cã liªn quan ®Õn bµi häc,... * TiÕp theo sau cña ho¹t ®éng khëi ®éng lµ ho¹t ®éng nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu cña bµi häc vÒ kiÕn thøc, kü n¨ng bao gåm: - Ho¹t ®éng ®Ó chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi. - Ho¹t ®éng cñng cè. - Ho¹t ®éng ®Ó h×nh thµnh kü n¨ng. Cuèi cïng lµ h¹ot ®éng kÕt thóc tiÕt häc, bao gåm: - Ho¹t ®éng ®¸nh gi¸. - Ra bµi tËp vÒ nhµ vµ dÆn dß chuÈn bÞ cho bµi sau. B−íc 5. Ra bµi tËp ®Ó häc sinh tù ®¸nh gi¸ vµ vËn dông kiÕn thøc. C©u hái vµ bµi tËp ®Ó häc sinh tù ®¸nh gi¸ vµ vËn dông kiÕn thøc sau mçi tiÕt häc cÇn ®¶m b¶o mét sè yªu cÇu sau: - b¸m s¸t môc tiªu ®Ò ra. - §¶m b¶o kiÓm tra ®¸nh gi¸ ®−îc kiÕn thøc kü n¨ng c¬ b¶n sau mçi tiÕt häc. - KiÓm tra ®−îc nhiÖu häc sinh. - §¶m b¶o thêi gian. B−íc 6. DÆn dß, ra bµi tËp vÒ nhµ. Tãm l¹i: §Ó ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc theo h−íng tÝch cùc ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi ch−¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa viÖc cÇn lµm ®Çu tiªn ®ã lµ vËn dông nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®æi míi ph−¬ng ph¸p trong viÖc thiÕt kÕ kÕ ho¹ch bµi gi¶ng theo h−íng ®æi míi nh»m n©ng cao chÊt l−îng cña giê lªn líp. ThÓ hiÖn vai trß tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cßn häc sinh lµ ng−êi thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®ã. G. ®æi míi ph−¬ng ph¸p c¸ch thøc thiÕt kÕ bµi häc nh»m n©ng cao chÊt l−îng gi¶ng d¹y vµ häc tËp bé m«n hãa häc trong tr−êng THCS. Ngoµi viÖc ®æi míi thiÕt kÕ bµi d¹y ng−êi gi¸o viªn cßn ph¶i ®æi míi c«ng t¸c truyÒn ®¹t th«ng tin trong d¹y häc ho¸ häc: §ã lµ truyÒn ®¹t th«ng tin th«ng qua kªnh h×nh ( b»ng c¸c ph−¬ng ph¸p trùc quan); qua thùc hµnh thÝ nghiÖm; qua ng«n ng÷ nãi, viÕt. C¸ch truyÒn ®¹t th«ng tin cã hiÖu trong d¹yhäc hãa häc ®ã lµ ph¶i ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p tÝch cùc, gi¸o viªn tæ chøc cho häc sinh ho¹t ®éng giµnh lÊy kiÕn thøc míi, linh h¹ot sö dông phèi c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc kh¸c nhau. Khi lËp kÕ ho¹ch bµi d¹y vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®ãcÇn chó ý thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c quan ®iÓm trªn. 1. Ph−¬ng ph¸p truyÒn ®¹t th«ng tin cã hiÖu qu¶ trong d¹y häc hãa häc. 17
1.1 ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc. 1.2 Häc sinh ®−îc hcñ ®éng ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ c¸c ho¹t ®éng t− duy ®Ó tù chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi. 1.3 Gi¸o viªn lµ ng−êi tæ chøc, ®iÒu khiÓn cho häc sinh ho¹t ®éng chñ ®éng giµnh l¸y kiÕn thøc míi tïy theo tµi liÖu häc tËp tïy theo tr×nh ®é vµ kü n¨ng cña häc sinh. 1.4 Gi¸o viªn cÇn ¸p dông phèi hîp vµ linh ho¹t nh÷ng h−íng dÉn sö dông c¸c nhãm ph−¬ng ph¸p d¹y häc nh− c¸c ph−¬ng ph¸p d¹y häc trùc quan, thùc hµnh, c¸c ph−¬ng ph¸p dïng lêi. 2. LËp kÕ ho¹ch bµi häc vµ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng ®Ó rÌn luyÖn c¸ch truyÒn ®¹t th«ng tin cã hiÖu qu¶. 2.1 X¸c ®Þnh môc tiªu: + Ng−êi gi¸o viªn trªn c¬ së néi dung cÇn ®¹t ®−îc trong mét tiÕt d¹y cô thÓ mµ tiÕn hµnh c¸ch thøc tæ chøc ho¹t ®éng truyÒn ®¹t th«ng tin mét c¸ch chñ ®éng, tÝch cùc nh»m gióp häc sinh n¾m b¾t kiÕn thøc mét c¸ch chñ ®éng vµ hiÖu qu¶ nhÊt. 2.2 TiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng d¹y häc: + Khi lËp kÕ ho¹ch bµi d¹y gi¸o viªn nªn chØ râ c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh, dù ®o¸n c¸c t×nh huèng s¶y ra khi gi¶i quyÕt c¸c vÇn ®Ò n¶y sinh ®Ó qu¸ tr×nh tæ chøc truyÒn ®¹t th«ng tin ®−îc nhanh chãng, chÝnh x¸c, hiÖu qu¶,... 2.3 D¹y thö vµ tù ®¸nh gi¸ kÕt qu¶. + §Ó qu¸ tr×nh truyÒn ®¹t th«ng tin diÔn ra mét c¸ch tr«i ch¶y, ®¹t hiÖu qu¶ cao, trë thµnh kü n¨ng kü s¶o cña ng−êi gi¸o viªn th× ng−êi gi¸o viªn cÇn chñ ®éng d¹y thö ®ång thêi tù ®¸nh gi¸ xªm trong giê d¹y cña m×nh ®· ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p tÝch cùc hay ch−a ? nÕu cã th× ®· ¸p dông ph−¬ng ph¸p nµo ?ë néi dung nµo ? Häc sinh ®· chñ ®éng tÝch cùc chiÕm lÜnh kiÕn thøc míi hay ch−a ? Gi¸o viªn ®· lµ ng−êi h−íng dÉn tæ chøc hay ch−a ? Gi¸o viªn ®· phèi hîp linh ho¹t c¸c ph−¬ng ph¸p thùc hµnh vµ c¸c ph−¬ng ph¸p dïng lêi kh«ng ?Tõ ®ã ®óc rót kinh nghiÖm lµm tèt h¬n c«ng t¸c gi¶ng d¹y, n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc bé m«n hãa häc THCS. 4. KÕt qu¶ thùc tÕ gi¶ng d¹y vµ kÕt qu¶ kh¶o s¸t : Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y bé m«n hãa häc líp 9trong nhiÒu n¨m tõ khi cã ch−¬ng tr×nh ®æi míi qua c¸ h×nh thøc kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ : KiÓm tra miÖng, 15 phót, 1 tiÕt, häc kú vµ c¸c bµi kh¶o s¸t chÊt l−îng, thi HSG T«i rót ra c¸c kÕt qu¶ vµ ®¸nh gi¸ nh− sau : 18
1.KÕt qu¶ : 1.1 §èi víi ph−¬ng ph¸p d¹y häc cò : Tæng sè Ch−a hiÓu bµi HiÓu bµi ch−a kü HiÓu bµi HS TS % TS % TS % 100 23 23 25 25 55 55 1.2 §èi víi ph−¬ng ph¸p d¹y häc míi : Tæng sè Ch−a hiÓu bµi HiÓu bµi ch−a kü HiÓu bµi HS TS % TS % TS % 84 9 10,7 12 14,4 63 74,9 3. §¸nh gi¸ : Sau mét n¨m trùc tiÕp gi¶ng d¹y ¸p dông ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n hãa häc trung häc c¬ së, t«i nhËn thÊy ®· cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc trong chÊt l−îng d¹y häc, trong c¸c ho¹t ®éng cña ThÇy, ho¹t ®éng cña trß, sù nhËn thøc vÒ d¹y, häc cã nhiÒu chuyÓn biÕn ®Æc biÖt lµ phÝa ng−êi hä, ng−êi häc chñ ®éng tÝch cùc h¬n trong viÖc lÜnh héi kiÕn thøc, trong ®ã kiÕn thøc thùc tÕ, thùc nghiÖm ®−îc häc sinh tiÕp nhËn mét c¸ch høng thó.ChÊt l−îng häc sinh ®−îc n©ng lªn râ rÖt : C¶ vÒ ®¹i trµ, c¶ vÒ mòi nhän,... PhÇn III : bμi häc kinh nghiÖm A. Kinh nghiÖm : §Ó thùc hiÖn tèt viÖc ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc hãa häc trung häc c¬ së nh»m n©ng cao chÊt l−îng d¹y vµ häc bé m«n, ®ßi hái ng−êi gi¸o viªn tr−íc hÕt ph¶i n¾m v÷ng c¸c kiÐn thøc c¬ b¶n, phæ th«ng, c¸c kiÐn thøc vÒ ®æi míi vÒ ch−¬ng tr×nh, vÒ ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®ång thêi cÊp b¸ch cÇn cã kü n¨ng sö dông dông cô ®å dïng d¹y häc mét c¸ch hiÖu qu¶ nh»m ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o, tÝch cùc t×m tßi chiÕm lÜnh lÜnh héi c¸c kiÕn thøc phæ th«ng thùc nghiÖm nh»m ph¸t huy kh¶ n¨ng t− duy kh¶ n¨ng ®éc lËp s¸ng t¹o trong mäi hµnh ®éng. Bªn c¹nh ®ã gi¸o viªn cÇn khai th¸c triÖt ®Ó néi dung s¸ch gi¸o khoa, c¸c tµi liÖu tham kh¶o, tµi liÖu båi d−ìng chuyªn m«n nghiÖp vô, c¸c ph−¬ng tiÖn gi¶ng d¹y hiÖn cã, th−êng xuyªn tiÕn hµnh ®æi míi ph−¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n hãa häc th«ng qua viÖc khai th¸c triÖt ®Ó bé dông cô thiÕt bÞ d¹y häc ®Ó häc sinh th«ng qua thùc hiÖn c¸c thÝ nghiÖm trong tõng bµi häc ®Ó t¹o høng thó häc tËp, chñ ®éng tiÕp thu kiÕn thøc, t×m hiÓu kiÕn thøc tõ ®ã n¾m ch¾c kiÕn thøc c¬ b¶n phæ th«ng, c¸c kiÕn thøc trong thùc tÕ, qua ®ã t«i rót ra c¸c bµi häc sau ®©y : 1. §Ó d¹y vµ häc bé m«n hãa häc ®¹t hiÖu qu¶ tr−íc hÕt cÇn cã ®Çy ®ñ trang thiÕt bÞ cho d¹y vµ häc nh− : Phßng häc bé m«n ®Ët tiªu chuÈn, c¸n bé chuyªn tr¸ch phßng 19