intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

SKKN: Ứng dụng một số phép xác suất trong giải Toán Sinh học phổ thông

Chia sẻ: Nguyễn Lê Huy | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:0

Thêm vào BST
Báo xấu
119
lượt xem 14
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến kinh nghiệm ứng dụng một số phép xác suất trong giải toán sinh học phổ thông giúp các học sinh biết ứng dụng thành thạo một số phép xác suất trong việc giải bài tập sinh học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SKKN: Ứng dụng một số phép xác suất trong giải Toán Sinh học phổ thông

  1. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng i. ®Æt vÊn ®Ò 1. LÝ do chän chuyªn ®Ò Trong thùc tiÔn qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y m«n Sinh häc t¹i tr−êng t«i nhËn thÊy viÖc gi¶i c¸c bµi to¸n sinh häc ®èi víi häc sinh lµ mét vÊn ®Ò cßn cã nhiÒu v−íng m¾c vµ khã kh¨n. MÆt kh¸c, thêi gian ®Ó ch÷a bµi tËp sinh häc ë trªn líp theo ph©n phèi ch−¬ng tr×nh kh«ng nhiÒu (2 tiÕt/n¨m häc). L−îng thêi gian ®ã kh«ng ®ñ ®Ó gi¸o viªn h−íng dÉn häc sinh c¸ch gi¶i bµi tËp vËn dông, cñng cè lÝ thuyÕt. Häc sinh cña tr−êng lµ häc sinh vïng cao, ë c¸ch xa trung t©m cña tØnh, c¸c ®Çu s¸ch tham kh¶o ®Õn ®−îc tay c¸c em häc sinh cßn h¹n chÕ nªn c¸c em Ýt cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi ph−¬ng ph¸p tù häc c¸ch gi¶i bµi tËp qua s¸ch tham kh¶o. Muèn lµm ®−îc c¸c bµi to¸n Sinh häc phæ th«ng cÇn ph¶i vËn dông nhiÒu ph−¬ng ph¸p gi¶i to¸n. Nh−ng muèn øng dông ®−îc c¸c phÐp to¸n th× ph¶i biÕt c¸ch gi¶i to¸n, ph¶i hiÓu ®−îc b¶n chÊt cña vÊn ®Ò sinh häc míi lµm ®−îc. C¸c phÐp to¸n øng dông trong sinh häc phæ th«ng hiÖn nay cã rÊt nhiÒu bµi tËp sö dông x¸c suÊt thèng kª. MÆc dï trong m«n To¸n ë tr−êng phæ th«ng häc sinh còng ®−îc lµm quen víi c¸c phÐp x¸c suÊt nh−ng kh¶ n¨ng vËn dông cña häc sinh vµo m«n Sinh häc cßn nhiÒu h¹n chÕ. Cã nhiÒu häc sinh cßn sî to¸n sinh ®Æc biÖt lµ nh÷ng bµi to¸n liªn quan ®Õn x¸c suÊt thèng kª. H¬n n÷a hiÖn nay, Bé Gi¸o dôc - §µo t¹o ®ang thùc hiÖn thi tr¾c nghiÖm m«n Sinh häc trong c¸c k× thi. Häc sinh muèn tr¶ lêi ®óng, nhanh c¸c bµi tËp to¸n tr¾c nghiÖm th× ph¶i biÕt c¸ch gi¶i nhanh c¸c bµi tËp. NÕu häc sinh biÕt øng dông thuyÕt x¸c suÊt th× sÏ gãp phÇn rót ng¾n thêi gian thùc hiÖn c¸c thao t¸c ®Ó gi¶i mét sè bµi tËp. Vũ Văn Đích PTDT 1 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
  2. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng Do ®ã, qua chuyªn ®Ò nµy, t«i mong muèn c¸c em häc sinh sÏ biÕt øng dông thµnh th¹o mét sè phÐp x¸c suÊt trong viÖc gi¶i bµi tËp sinh häc phæ th«ng. ChÝnh v× nh÷ng lÝ do trªn mµ t«i chän chuyªn ®Ò: “øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n Sinh häc phæ th«ng 2. Môc tiªu nghiªn cøu §Ò xuÊt viÖc øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i mét sè bµi tËp sinh häc ë bËc THPT - gióp n©ng cao chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh d¹y - häc. 3. NhiÖm vô nghiªn cøu - C¬ së to¸n häc x¸c suÊt thèng kª. - C¬ së sinh häc. - Mét sè d¹ng bµi tËp øng dông. 4. §èi t−îng nghiªn cøu Nghiªn cøu tæng x¸c suÊt, tÝch x¸c suÊt vµ viÖc øng dông gi¶i mét sè bµi tËp sinh häc phæ th«ng. 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Sö dông ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ thuyÕt, ph−¬ng ph¸p so s¸nh thùc nghiÖm - ®èi chøng, nghiªn cøu c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn néi dung cña chuyªn ®Ò bao gåm: s¸ch gi¸o khoa, s¸ch tham kh¶o, s¸ch bµi tËp… Vũ Văn Đích PTDT 2 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
  3. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng II. Gi¶I quyÕt vÊn ®Ò 1. C¬ së 1.1. C¬ së lÝ luËn - ë n−íc ta, xu h−íng khai th¸c c¸c øng dông to¸n häc trong sinh häc phæ th«ng nãi chung lµ cã t¸c dông tÝch cùc, chóng gióp häc sinh hiÓu mét sè kiÕn thøc sinh häc ch¾c ch¾n vµ s©u s¾c h¬n. C¸c bµi to¸n sinh häc ®Òu gãp phÇn kÝch thÝch t− duy ®éc lËp cña häc sinh. NÕu gi¸o viªn khÐo lÐo víi mét tØ lÖ thÝch hîp th× c¸c bµi tËp øng dông to¸n häc ®Æc biÖt lµ øng dông thuyÕt x¸c suÊt trong d¹y vµ häc m«n sinh häc phæ th«ng gi÷ vai trß rÊt quan träng trong viÖc cñng cè kiÕn thøc c¬ b¶n vµ “gi¶ng d¹y lÊy ng−êi häc lµm trung t©m”. - T¹i sao nhiÒu em häc sinh vÒ nhµ l¹i kh«ng lµm ®−îc bµi tËp m«n sinh? Ngay c¶ trªn líp khi gi¸o viªn ®−a ra c¸c c©u hái lÝ thuyÕt th× häc sinh cßn høng thó tr¶ lêi cßn nh÷ng c©u hái vÒ bµi tËp th× rÊt Ýt häc sinh biÕt c¸ch gi¶i. VÝ dô c¸c d¹ng bµi tËp c¬ b¶n phÇn quy luËt di truyÒn Men®en, di truyÒn ng−êi hay mét sè bµi di truyÒn quÇn thÓ. Cã nh÷ng bµi tËp hái vÒ x¸c suÊt rÊt thùc tÕ vµ ¸p dông ®−îc vµo thùc tÕ mµ häc sinh kh«ng biÕt c©u tr¶ lêi th× thËt ®¸ng tiÕc. C¸c em muèn gi¶i ®−îc nh÷ng d¹ng bµi tËp ®ã tr−íc hÕt c¸c em ph¶i hiÓu ®−îc c¸c kh¸i niÖm vÒ x¸c suÊt, c¸c phÐp to¸n x¸c suÊt, biÕt g¸n c¸c ®¹i l−îng sinh häc vµo c«ng thøc to¸n. 1.2. C¬ së thùc tiÔn Thùc tiÔn cho thÊy Men®en ®· thµnh c«ng trong viÖc sö dông x¸c suÊt thèng kª trong c¸c thÝ nghiÖm sinh häc t×m ra c¸c quy luËt di truyÒn. XÐt 2 tÝnh tr¹ng mµu s¾c vµ h×nh d¹ng h¹t trªn ®Ëu Hµ Lan, Men®en tiÕn hµnh c¸c thÝ nghiÖm ®Òu thu ®−îc kÕt qu¶: Pt/c: H¹t vµng, tr¬n x H¹t xanh, nh¨n F1 100% H¹t vµng, tr¬n. C©y F1 tù thô phÊn. Vũ Văn Đích PTDT 3 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
  4. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng F2 9/16 H¹t vµng, tr¬n: 3/16 H¹t vµng, nh¨n: 3/16 H¹t xanh, tr¬n: 1/16 H¹t xanh, nh¨n. XÐt riªng tõng tÝnh tr¹ng ë F2 cho thÊy: TØ lÖ h¹t vµng/ h¹t xanh = 3: 1, nh− vËy h¹t vµng lµ tÝnh tr¹ng tréi (A) chiÕm 3/4, nh¨n lµ tÝnh tr¹ng lÆn (a) chiÕm 1/4. TØ lÖ h¹t tr¬n/ h¹t nh¨n = 3: 1, nghÜa lµ h¹t tr¬n lµ tÝnh tr¹ng tréi (B) chiÕm 3/4, cßn h¹t nh¨n lµ tÝnh tr¹ng lÆn (b) chiÕm 1/4. Men®en ®· kh¼ng ®Þnh c¸c cÆp tÝnh tr¹ng ®· di truyÒn ®éc lËp víi nhau dùa trªn c¬ së to¸n x¸c suÊt. Theo lÝ thuyÕt x¸c suÊt hai sù kiÖn A vµ B ®−îc gäi lµ ®éc lËp víi nhau nÕu: P(AB) = P(A). P(B) P ë ®©y lµ kÝ hiÖu x¸c suÊt. C«ng thøc trªn cã thÓ diÕn gi¶i lµ x¸c suÊt ®ång thêi cña hai sù kiÖn ®éc lËp A vµ B b»ng tÝch x¸c suÊt cña mçi sù kiÖn ®ã. X¸c suÊt xuÊt hiÖn mçi kiÓu h×nh ë F2 b»ng tÝch x¸c suÊt cña c¸c tÝnh tr¹ng hîp thµnh nã: 9/16 h¹t vµng, tr¬n = 3/4 h¹t vµng x 3/4 h¹t tr¬n 3/16 h¹t vµng, nh¨n = 3/4 h¹t vµng x 1/4 h¹t nh¨n 3/16 h¹t xanh, tr¬n = 1/4 h¹t xanh x 3/4 h¹t tr¬n 1/16 h¹t xanh, nh¨n = 1/4 h¹t xanh x 1/4 h¹t nh¨n Men®en kÕt luËn r»ng khi lai cÆp bè, mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ hai (hoÆc nhiÒu) cÆp tÝnh tr¹ng t−¬ng ph¶n, di truyÒn ®éc lËp víi nhau, th× x¸c suÊt xuÊt hiÖn mçi kiÓu h×nh ë F2 b»ng tÝch x¸c suÊt cña mçi tÝnh tr¹ng hîp thµnh nã. Ngoµi viÖc lËp khung pennet ®Ó x¸c ®Þnh kiÓu gen ë F2 cßn cã thÓ nh©n trùc tiÕp víi tØ lÖ c¸c lo¹i giao tö ®ùc vµ c¸i, vÒ thùc chÊt lµ tÝnh x¸c suÊt ®ång thêi cña hai lo¹i giao tö ®ùc vµ c¸i gÆp nhau chÝnh b»ng tÝch x¸c suÊt cña mçi lo¹i giao tö ®ã (sù thô tinh cña c¸c lo¹i giao tö ®ùc vµ c¸i diÔn ra hoµn toµn ngÉu nhiªn). Mçi bªn c¬ thÓ F1 (AaBb) ®Òu cho 4 lo¹i giao tö AB, Ab, aB, ab víi tØ lÖ lµ 1/4. C¸ch x¸c ®Þnh tØ lÖ kiÓu gen nh− sau: Vũ Văn Đích PTDT 4 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
  5. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng (1/4AB + 1/4Ab + 1/4aB + 1/4ab)( 1/4AB + 1/4Ab + 1/4aB + 1/4ab) = 1/16AABB + 2/16AABb + 1/16AAbb + 2/16AaBB + 4/16AaBb + 2/16Aabb + 1/16aaBB + 2/16aaBb + 1/16aabb. Nh÷ng bµi tËp vÒ quy luËt di truyÒn Men®en cã sö dông x¸c suÊt lµ nh÷ng bµi tËp c¬ b¶n ®Ó lµm c¸c bµi tËp thuéc c¸c quy luËt di truyÒn kh¸c n÷a. Ngoµi ra c¸c d¹ng bµi tËp vÒ di truyÒn häc ng−êi, di truyÒn häc quÇn thÓ... còng øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt ®Ó gi¶i. Do ®ã, t«i cho r»ng muèn gi¶i ®−îc c¸c bµi tËp sinh häc sö dông to¸n x¸c suÊt th× ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt lµ ph¶i nhËn ra ®−îc c¸c biÕn cè. 2. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 2.1 Kh¸i niÖm x¸c suÊt Cã nhiÒu c¸ch ®Þnh nghÜa x¸c suÊt: - C¸ch 1: §Þnh nghÜa phæ th«ng cæ ®iÓn trong to¸n häc thèng kª: "X¸c suÊt cña mét sù kiÖn lµ tØ sè gi÷a kh¶ n¨ng thuËn lîi ®Ó sù kiÖn ®ã x¶y ra trªn tæng sè kh¶ n¨ng cã thÓ” - C¸ch 2: X¸c suÊt cña biÕn cè A lµ mét sè kh«ng ©m, kÝ hiÖu P(A) (P viÕt t¾t tõ ch÷ Probability), biÓu thÞ kh¶ n¨ng x¶y ra biÕn cè A vµ ®−îc ®Þnh nghÜa nh− sau: P(A) = Sè tr−êng hîp thuËn lîi cho A/ Sè tr−êng hîp cã thÓ cã khi phÐp thö thùc hÖn. (Nh÷ng kh¶ n¨ng hoÆc c¸c biÕn cè s¬ cÊp - nÕu chóng x¶y ra th× suy ra A x¶y ra - gäi lµ nh÷ng tr−êng hîp thuËn lîi cho A). Trong lÝ thuyÕt x¸c suÊt cßn ph©n biÖt tÇn suÊt thùc nghiÖm (tÇn suÊt sù kiÖn trong thùc tÕ hay tÇn suÊt cã thÓ kiÓm chøng) vµ tÇn suÊt chñ quan (hay tÇn suÊt Bayer - tÇn suÊt sù kiÖn kh«ng thÓ kiÓm chøng). C¸c bµi tËp to¸n trong sinh häc cßn hay gÆp mét thuËt ng÷ n÷a ®ã lµ tÇn sè. Trong sinh häc, cã thÓ hiÓu tõ ”tÇn sè” trong c¸c hiÖn t−îng di truyÒn lµ "tÇn suÊt thùc nghiÖm”, nghÜa lµ sè lÇn Vũ Văn Đích PTDT 5 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
  6. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng ®· x¶y ra biÕn cè ®ã trong mét hiÖn t−îng hay qu¸ tr×nh sinh häc cã thÓ hoÆc ®· ®−îc thèng kª hay kiÓm ®Þnh ®−îc. 2.2. Tæng x¸c suÊt Khi gieo con xóc s¾c cã 6 mÆt, th× kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn 1 mÆt lµ 1/6. Hái x¸c suÊt xuÊt hiÖn mÆt cã sè ch½n khi gieo lµ bao nhiªu? MÆt cã sè ch½n cña con xóc s¾c cã 3 lo¹i (tøc lµ mÆt cã 2, 4 vµ 6 chÊm quen gäi lµ “nhÞ”, “tø”, “lôc”. Lóc nµy, biÕn cè mong ®îi lµ tæng x¸c suÊt 3 sù kiÖn A ("nhÞ”), B ("tø”), C ("lôc”), nªn biÕn cè tæng: P (AUBUC) = P(A) U P(B) U P(C) Do mçi sù kiÖn ®Òu cã ®ång kh¶ n¨ng vµ lµ 1/6. Suy ra biÕn cè mong ®îi = 1/6 + 1/6 + 1/6 = 3/6 hay 1/2. Trong c«ng thøc trªn P lµ kÝ hiÖu cña x¸c suÊt. PhÐp céng x¸c suÊt ®−îc øng dông ®Ó x¸c ®Þnh tØ lÖ mét kiÓu h×nh nµo ®ã (tøc t×m tÇn suÊt thùc nghiÖm). ThÝ dô: C©y ®Ëu Hµ Lan h¹t vµng Aa tù thô phÊn sinh ra bao nhiªu c©y con h¹t vµng? Aa x Aa thu ®−îc 0,25 AA (vµng) + 0,50Aa (vµng) + 0,25aa (xanh). VËy kiÓu h×nh vµng chiÕm 0,25 + 0,50 = 0,75 hoÆc 3/4 hay 75%. 2.3. TÝch x¸c suÊt Khi ch¬i c¸ ngùa, mçi lÇn gieo con xóc s¾c cã 6 mÆt th× kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn 1 mÆt mong muèn lµ 1/6. Gi¶ sö muèn mÆt cã 6 chÊm (”con lôc”) vµ gieo cïng mét lóc 2 con xóc s¾c, vËy x¸c suÊt cã 2 con lôc mét lóc lµ bao nhiªu? Lóc nµy, biÕn cè mong ®îi phô thuéc cïng mét lóc vµo 2 sù kiÖn A vµ B, nªn gäi lµ biÕn cè tÝch vµ ®−îc biÓu diÔn lµ A giao B. Do mçi sù kiÖn ®Òu cã ®ång kh¶ n¨ng víi x¸c suÊt lµ 1/6, nªn biÕn cè mong ®îi sÏ cã x¸c suÊt P(AB) = P(A). P(B) = 1/6 x 1/6 = 1/36. §Ó ®¬n gi¶n, ta cã thÓ hiÓu r»ng x¸c suÊt cña mét sù kiÖn mµ phô thuéc vµo nhiÒu biÕn cè ®éc lËp th× sÏ b»ng tÝch x¸c suÊt cña c¸c biÕn cè ®éc lËp t¹o nªn sù kiÖn ®ã. Vũ Văn Đích PTDT 6 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
  7. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng *øng dông phÐp nh©n x¸c suÊt trong c¸c bμi tËp di truyÒn. VÝ dô víi c¸c d¹ng ®Ò lµ: - "Kh«ng kÎ b¶ng, h·y x¸c ®Þnh c©y AaBbCc tù thô phÊn cã thÓ t¹o ra c©y con cã kiÓu h×nh tréi vÒ c¶ 3 tÝnh tr¹ng chiÕm tØ lÖ bao nhiªu?” (®Ò 1). - "PhÐp lai AaBbccDdee x AabbccDdEe sÏ sinh ra kiÓu gen aabbccddee chiÕm tØ lÖ bao nhiªu ë ®êi con?” (®Ò 2). Nh÷ng d¹ng nh− vËy, tr−íc hÕt cÇn ngÇm hiÓu r»ng tuy cã khi kh«ng nãi nh−ng ng−êi ta ®· gi¶ ®Þnh c¸c cÆp gen ®Òu ph©n li ®éc lËp vµ th−êng lµ tréi hoµn toµn, ®ång thêi qu¸ tr×nh sinh giao tö lµ b×nh th−êng vµ ®ñ nhiÒu. Sau ®ã ¸p dông c«ng thøc nãi trªn P(AB) = P(A). P(B) ®Ó cã x¸c suÊt chóng cÇn t×m. Cô thÓ ë 2 ®Ò vÝ dô trªn cã thÓ lµm nh− sau: - §Ò 1: AaBbCc tù thô phÊn tøc lµ cã 3 phÐp lai ®éc lËp nhau: Aa x Aa 3/4 A- + 1/4aa; Bb x Bb 3/4B- + 1/4bb; Cc x Cc 3/4 C- + 1/4cc. Do ®ã, c©y con cã kiÓu h×nh tréi c¶ 3 gen cã kiÓu gen A-B-C- sÏ cã x¸c suÊt = 3/4.3/4.3/4 = 27/64. - §Ò 2: LËp luËn t−¬ng tù x¸c ®Þnh ®−îc cÆp lai AaBbccDdee x AabbccDdEe sÏ sinh ra ®êi con cã kiÓu gen aabbccddee chiÕm tØ lÖ = 1/4.1/2.1.1/4.1/2 = 1/64 2.4. Mét sè thÝ dô bμi tËp to¸n sinh häc øng dông thuyÕt x¸c suÊt thèng kª. 2.4.1. ThÝ dô 1: Khi lai ®Ëu Hµ Lan thuÇn chñng h¹t mµu vµng víi h¹t mµu xanh ®−îc tÊt c¶ F1 h¹t vµng. F2 (do F1 tù thô) cã 6022 h¹t vµng vµ 2001 h¹t xanh. TÝnh tr¹ng nµy di truyÒn nh− thÕ nµo? Bμi gi¶i: TØ lÖ ph©n tÝnh ë F2 = 6022: 2001 = 3: 1 trïng víi tØ lÖ ®Æc tr−ng ë ®Þnh luËt ph©n li cña Men®en. Suy ra tÝnh tr¹ng mµu vµng lµ tréi so víi mµu xanh, F1 Vũ Văn Đích PTDT 7 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
  8. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng lµ thÓ dÞ hîp. NÕu quy −íc A lµ alen tréi quy ®Þnh mµu vµng, cßn a lµ alen lÆn quy ®Þnh mµu xanh th× ta cã s¬ ®å: Pt/c: H¹t vµng (AA) x H¹t xanh (aa) GP A a F1 Aa ë kiÓu gen F1 cã 2 alen kh¸c nhau, nh−ng gen tréi A lÊn ¸t gen lÆn a, nªn tÝnh tr¹ng do gen lÆn a quy ®Þnh kh«ng ®−îc biÓu hiÖn. Khi cho F1 tù thô phÊn, nghÜa lµ cho lai Aa x Aa, th× mçi bªn bè, mÑ ë F1 nµy qua gi¶m ph©n sÏ s¶n sinh ra 2 lo¹i giao tö: lo¹i mang A vµ lo¹i kia mang a. V× chØ cã 2 lo¹i nªn trªn lÝ thuyÕt mçi lo¹i cã x¸c suÊt 0,5 suy ra ta cã b¶ng Pennet sau: 0,5A 0,5a 0,5A 0,25AA 0,25Aa 0,5a 0,25Aa 0,25aa ë kiÓu gen aa kh«ng cã gen tréi nªn tÝnh tr¹ng xanh kh«ng bÞ lÊn ¸t mµ biÓu hiÖn ra bªn ngoµi. VËy tØ lÖ kiÓu gen: 0,25AA + 0,5Aa + 0,25aa TØ lÖ kiÓu h×nh l¹i lµ: 0,75 h¹t vµng + 0,25 h¹t xanh hay b»ng 3/4vµng + 1/4 xanh. 2.4.2 ThÝ dô 2: ë cµ chua gen R quy ®Þnh qu¶ ®á, gen r quy ®Þnh qu¶ vµng. Cµ chua qu¶ ®á lai víi qu¶ vµng cho F1 thÕ nµo? Bμi gi¶i: Cµ chua qu¶ ®á cã kiÓu gen : RR hoÆc Rr Cµ chua qu¶ vµng cã kiÓu gen: rr S¬ ®å lai: + RR x rr F1: 100% Rr (qu¶ ®á) Vũ Văn Đích PTDT 8 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
  9. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng + Rr x rr F1: 50% Rr (qu¶ ®á): 50% rr (qu¶ vµng) 2.4.3 ThÝ dô 3: Bè vµ mÑ ®Òu dÞ hîp vÒ tãc qu¨n th× sinh c¸c con thÕ nµo? BiÕt r»ng gen A lµ tréi hoµn toµn quy ®Þnh tãc qu¨n, a quy ®Þnh tãc th¼ng. ë ®©y ph¶i hiÓu b¶n ch¸t lµ nªu xu h−íng x¶y ra cña hiÖn t−îng, tøc lµ x¸c suÊt ®Ó cã con tãc qu¨n lµ 75% hay tÇn sè gÆp lµ 0,75. 2.4.4. ThÝ dô 4: Mét quÇn thÓ ng−êi cã tÇn sè ng−êi bÞ bÖnh b¹ch t¹ng lµ 1/10000. Gi¶ sö quÇn thÓ nµy c©n b»ng di truyÒn. - H·y tÝnh tÇn sè c¸c alen vµ thµnh phÇn c¸c kiÓu gen cña quÇn thÓ. BiÕt r»ng, bÖnh b¹ch t¹ng lµ do mét gen lÆn n»m trªn nhiÔm s¾c thÓ th−êng quy ®Þnh. - TÝnh x¸c suÊt ®Ó hai ng−êi b×nh th−êng trong quÇn thÓ nµy lÊy nhau sinh ra ng−êi con ®Çu lßng bÞ bÖnh b¹ch t¹ng. Bμi gi¶i: V× ®Çu bµi cho quÇn thÓ ë tr¹ng th¸i c©n b»ng di truyÒn nªn ta cã thÓ tÝnh ®−îc tÇn sè cña alen a b»ng c¸ch tÝnh c¨n bËc 2 cña 1/10000 = 0,01. Do ®ã tÇn sè alen A = p = 1 – 0,01 = 0,99. TÇn sè kiÓu gen AA = p2 = 0,992 = 0,980 TÇn sè kiÓu gen dÞ hîp tö Aa = 2pq = 0,99. 0,01. 2 = 0,0198 X¸c suÊt ®Ó hai vî chång cã kiÓu h×nh b×nh th−êng ®Òu cã kiÓu gen dÞ hîp Aa sÏ lµ [2pq/(p2 + 2pq)]2 = [0,0198/(0,980 + 0,0198)]2. X¸c suÊt ®Ó hai vî chång b×nh th−êng sinh con b¹ch t¹ng lµ: [2pq/(p2 + 2pq)]2.1/4 = [0,0198/(0,980 + 0,0198)]2.1/4 = (0,0198/0,9998).0,25 = 0,00495. * Chó ý: - Trong mét sè bµi to¸n sinh häc ®Ò cËp tíi sù kiÖn cã thÓ x¸y ra nhiÒu lÇn mµ kh«ng cho tr−íc tÇn suÊt, th× ph¶i gi¶ ®Þnh x¸c suÊt ®·. VÝ dô cã bµi to¸n: “NÕu gi¶m ph©n b×nh th−êng th× mét c¬ thÓ cã 2 cÆp alen dÞ hîp BbCccho ra bao nhiªu lo¹i giao tö? Mçi lo¹i chiÕm tØ lÖ bao nhiªu?” Theo quy t¾c nh©n x¸c suÊt, Vũ Văn Đích PTDT 9 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
  10. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng t×m ®−îc 4 lo¹i (BC, Bc, bC vµ bc), nh−ng mçi lo¹i chiÕm tØ lÖ bao nhiªu? Trong tr−êng hîp nµy cÇn h×nh dung qu¸ tr×nh x¶y ra nh− lµ tiÕn hµnh phÐp thö (tung ®ång xu ch¼ng h¹n) rÊt nhiÒu lÇn, khi ®ã tÇn suÊt ®Ó B (hay b) “®i víi” C (hay c) ®Òu lµ ®ång kh¶ n¨ng vµ do ®ã x¸c suÊt mçi lo¹i sÏ lµ 1/2 x 1/2 = 1/4. - Cã nhøng bµi to¸n kh«ng cÇn gi¶ ®Þnh x¸c suÊt, vÝ dô: “NÕu gi¶m ph©n b×nh th−êng th× mét tÕ bµo cã 2 cÆp alen dÞ hîp BbCc cho ra bao nhiªu lo¹i giao tö? Mçi lo¹i chiÕm tØ lÖ bao nhiªu?”. Trong tr−êng hîp nµy kh«ng cÇn gi¶ ®Þnh x¸c suÊt n÷a v× chØ cã mét tÕ bµo gèc nªn: - NÕu tÕ bµo gèc sinh trøng th× chØ cho mét lo¹i, x¸c suÊt lµ 1 hay tØ lÖ lµ 100%. - NÕu tÕ bµo lµ sinh tinh th× cho ra 2 lo¹i, x¸c suÊt mçi lo¹i lµ 0,5 hay tØ lÖ lµ 50%. 3. KiÓm chøng - so s¸nh §· gÇn 1 n¨m thùc hiÖn chuyªn ®Ò vµo gi¶ng d¹y ch−¬ng tr×nh sinh häc 12, tuy thêi gian kh¸ ng¾n ngñi nh−ng t«i thÊy chuyªn ®Ò rÊt cã Ých cho häc sinh, ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua 1 líp 12 n¨m häc 2010 - 2011 nh− sau: 3.1. Líp ®èi chøng.( Líp 12 N¨m häc 2009-2010) Sè häc sinh lµm ®−îc bµi tËp ®¹t kh¸, tèt lµ 10%, trung b×nh lµ 50%, sè cßn l¹i d−íi trung b×nh lµ 40%. 3.2. Líp thùc nghiÖm. ( Líp 12 N¨m häc 2010-2011) Sè häc sinh lµm ®−îc bµi tËp ®¹t kh¸, tèt lµ 32%, trung b×nh lµ 64%, sè cßn l¹i d−íi trung b×nh lµ 4%. 4. KÕt qu¶ - Tõ viÖc kiÓm chøng so s¸nh t«i nhËn thÊy nh÷ng häc sinh ®−îc häc theo chuyªn ®Ò cã kÕt qu¶ tèt h¬n h¼n biÓu hienj ë sè häc sinh kh¸, tèt t¨ng lªn, sè häc sinh d−íi trung b×nh gi¶m râ rÖt. Vũ Văn Đích PTDT 10 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
  11. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng - MÆt kh¸c, khi d¹y cho häc sinh c¸ch lËp luËn bµi to¸n theo thuyÕt x¸c suÊt th× t¹o ®−îc cho häc sinh lèi t− duy l«gic nhanh nh¹y mµ chÆt chÏ vµ gi¶i c¸c bµi tËp sinh häc rÊt hiÖu qu¶. - Häc sinh ®−îc lµm quen nhiÒu víi nhøng c©u hái vÒ x¸c suÊt th× häc sinh kh«ng nh÷ng kh«ng thÊy sî n÷a mµ ng−îc l¹i häc sinh cßn say mª, hóng thó víi c¸c bµi tËp nµy. 5. Bμi häc kinh nghiÖm §Ó vËn dông ®−îc chuyªn ®Ò t«i ®· tr×nh bµy ë trªn thµnh c«ng cÇn l−u ý c¸c vÊn ®Ò sau: - Ng−êi thÇy ph¶i n¾m ch¾c kiÕn thøc vÒ to¸n häc x¸c suÊt thèng kª vµ kiÕn thøc chuyªn m«n. - Ph©n tÝch, nhËn d¹ng ®−îc c¸c bµi tËp cã sö dông mét sè phÐp x¸c suÊt. - Khi dïng chuyªn ®Ò nµy gi¶ng d¹y còng ph¶i tïy thuéc vµo ®èi t−îng häc sinh giái, kh¸, trung b×nh, yÕu, kÐm ®Ó n©ng dÇn møc khã, phøc t¹p cña bµi tËp cho phï hîp. Vũ Văn Đích PTDT 11 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
  12. øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng III. kÕt luËn Trªn ®©y lµ chuyªn ®Ò “øng dông mét sè phÐp x¸c suÊt trong gi¶i to¸n sinh häc phæ th«ng” mµ t«i ¸p dông trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y ®èi víi häc sinh líp 12 ®em l¹i hiÖu qu¶ kh¸ tèt (trong ®iÒu kiÖn cho phÐp). Nh−ng sö dông nh− thÕ nµo cßn phô thuéc vµo néi dung tõng bµi, tõng ®èi t−îng häc sinh cô thÓ. Do thêi gian vµ n¨ng lùc cã h¹n, ch¾c ch¾n néi dung t«i tr×nh bµy ë trªn cßn cã nhiÒu vÊn ®Ò thiÕu sãt. RÊt mong sù c¶m th«ng cña c¸c ®ång nghiÖp vµ gãp thªm nhiÒu ý kiÕn ®Ó t«i hoµn thiÖn néi dung trªn. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n! B¾c Hμ, ngμy 20 th¸ng 5 n¨m 2011 Ng−êi viÕt Vò V¨n §Ých Vũ Văn Đích PTDT 12 Nội Trú THCS&THPT Bắc Hà - Lào Cai
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2