Sự chuyển dịch sức lao động dư thừa và sự phát triển đô thị nhỏ ở nông thôn Trung Quốc - Lý Bảo Quân

114 X· héi häc sè 4 (60), 1997<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Sù chuyÓn dÞch søc lao ®éng d− thõa vµ<br /> sù ph¸t triÓn ®« thÞ nhá ë n«ng th«n Trung Quèc<br /> Lý B¶o Qu©n<br /> <br /> <br /> Cuéc c¶i c¸ch thÓ chÕ kinh tÕ cña Trung Quèc ®−îc b¾t ®Çu tõ n«ng th«n. M−êi chÝn n¨m<br /> nay, Trung Quèc th«ng qua cuéc c¶i c¸ch vÒ thÓ chÕ kinh tÕ ë n«ng th«n ®Ó ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch<br /> kinh tÕ n«ng th«n, ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, ®Æc<br /> biÖt lµ sù ra ®êi, ph¸t triÓn cña s¶n nghiÖp thø hai, thø ba vµ ë n«ng th«n lÊy thÞ trÊn lµ chñ yÕu.<br /> §iÒu nµy ®· chuyÓn ®æi mét khèi l−îng lín søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n, mÆt kh¸c cßn thóc<br /> ®Èy sù chuyÓn ®æi vÒ c¬ cÊu s¶n nghiÖp vµ sù biÕn ®æi x· héi ë n«ng th«n, ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh ®é<br /> thÞ ho¸ n«ng th«n Trung Quèc. Song, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tèc ®é chuyÓn ®æi søc lao ®éng d−<br /> thõa ë n«ng th«n Trung Quèc liªn tôc bÞ gi¶m xuèng. VÊn ®Ò chuyÓn dÞch søc lao ®éng d− thõa ë<br /> n«ng th«n, trµo l−u ®ã ®· ®−îc giíi häc thuËt nghiªn cøu vµ nh÷ng c¬ quan h÷u quan cña nhµ<br /> n−íc quan t©m. T¸c gi¶ cho r»ng: ph¸t triÓn thµnh phè vµ thÞ trÊn lµ con ®−êng c¬ b¶n thùc hiÖn<br /> sù di chuyÓn søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n Trung Quèc.<br /> I. Ph©n tÝch t×nh tr¹ng chuyÓn dÞch søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n Trung<br /> Quèc vµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng cña nã.<br /> HiÖn nay, søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n Trung Quèc cã kho¶ng 1.2 triÖu ng−êi, v−ît<br /> qua søc lao ®éng l−u ®éng ë khu vùc lµ 60 - 80 triÖu ng−êi, sè søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n<br /> vÉn t¨ng lªn víi tèc ®é kho¶ng 100 triÖu ng−êi mçi n¨m. Tõ ph−¬ng thøc chuyÓn dÞch nµy cho<br /> thÊy, søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n Trung Quèc cã hai ph−¬ng thøc chuyÓn dÞch chñ yÕu:<br /> - Mét lµ, m« h×nh “ly thæ l¹i ly hu¬ng”, tøc lµ søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n t¸ch rêi<br /> ®Êt c− tró gèc ®Õn thµnh phè kh¸c lµm nh÷ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt phi n«ng nghiÖp, ®ång thêi ®Þnh<br /> c− l¹i.<br /> - Hai lµ, m« h×nh “ly thæ bÊt ly h−¬ng”, tøc lµ søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n tuy tõ<br /> n«ng nghiÖp chuyÓn ra nh−ng vÉn sèng ë th«n xãm gèc. Nh÷ng ng−êi d©n nµy th−êng quanh quÈn<br /> gi÷a nghÒ s¶n xuÊt phi n«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp, kh«ng hoµn toµn chuyÓn ra khái n«ng th«n.<br /> V× thÕ, dï nh− vËy vÒ sè l−îng vÉn cßn ph¶i xem xÐt trong t×nh h×nh chuyÓn dÞch n÷a. NhiÖm vô<br /> cña viÖc chuyÓn dÞch søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n Trung Quèc lµ t−¬ng ®èi khã kh¨n vµ nÆng<br /> nÒ. Nh©n tè h¹n chÕ sù chuyÓn dÞch søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n Trung Quèc cã mÊy mÆt chñ<br /> yÕu sau ®©y:<br /> 1. §« thÞ ho¸ tr× trÖ ë c«ng nghiÖp ho¸ vµ phi n«ng ho¸, khiÕn cho phÇn lín søc lao ®éng<br /> d− thõa ë n«ng th«n ë l¹i n«ng th«n, khã chuyÓn dÞch.<br /> Tõ c¶i c¸ch më cöa ®Õn nay, tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ n−íc ta cã sù n©ng lªn rÊt nhiÒu. N¨m<br /> 1994 d©n sè ®« thÞ Trung Quèc chiÕm 28.7% tû träng tæng d©n sè, t¨ng lªn 10.79% so víi n¨m<br /> 1978. Nh−ng, nh×n trªn tæng thÓ th× tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ cña n−íc ta vÉn cßn tu¬ng ®èi thÊp. Vµ so<br /> víi c¸c n−íc ph¸t triÓn, vµo truíc n¨m 1950 th× tû träng d©n sè ®« thÞ ho¸ cña c¸c n−íc ph¸t triÓn<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Lý B¶o Qu©n 115<br /> <br /> ®· v−ît qu¸ mét nöa sè l−îng lµ 53%. N¨m 1960 ®¹t 59.6%, n¨m 1970 lµ 66.8%, n¨m 1980 ®¹t<br /> 70.9%, n¨m 1989 ®¹t 73%. Tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ cña c¸c n−íc nh− T©y Ban Nha, Anh, v.v... ë møc<br /> 90% trë lªn. Nh×n tõ c¸c n−íc ph¸t triÓn cho thÊy, b¶ng sè liÖu thèng kª cña côc th¨m dß d©n sè<br /> n−íc Mü cho thÊy râ, n¨m 1989 tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ cña c¸c n−íc ph¸t triÓn lµ 36%, nÕu gåm c¶<br /> Trung Quèc trong ®ã sÏ lµ 32%. Qua ®ã cã thÓ thÊy ®−îc tr×nh ®é ®« thÞ ho¸ ë Trung Quèc kh«ng<br /> nh÷ng thÊp so víi c¸c n−íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi, ®ång thêi còng thÊp so víi c¸c n−íc ph¸t triÓn,<br /> kho¶ng c¸ch t−¬ng ®èi lín. C¨n cø vµo nh÷ng nghiªn cøu cã liªn quan víi møc ®é ph¸t triÓn ®« thÞ<br /> ho¸ cã mèi liªn hÖ t−¬ng quan kh¸ râ rÖt vÒ møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña nh÷ng n−íc cã thu nhËp<br /> kh¸c nhau (lÊy b×nh qu©n GDP lµm tiªu chuÈn) víi møc ®é ®« thÞ ho¸. Vµo cuèi n¨m 1987, thu<br /> nhËp GNP th× b×nh qu©n ®Çu ng−êi lµ 290 ®« la Mü, møc ®é ®« thÞ ho¸ lµ 30%. Nh−ng vµo n¨m<br /> 1991 th× GNP b×nh qu©n ®Çu ng−êi ®¹t 370 ®« la Mü, møc ®é ®« thÞ ho¸ míi ®¹t 26,41% . §iÒu nµy<br /> ®· nãi lªn ®« thÞ ho¸ n−íc ta bÞ ng−ng trÖ ë møc ®é phi n«ng ho¸ vµ sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc<br /> d©n. Nguyªn nh©n cña sù ng−ng trÖ nµy chñ yÕu lµ do sù phi n«ng ho¸ vµ c«ng nghiÖp ho¸ tiÕn<br /> hµnh ë ngoµi ®« thÞ. KÕt qu¶ ®« thÞ ho¸ ng−ng trÖ lµ ë sù phi n«ng ho¸, ®ã lµ sù lo¹i trõ kh¸ ®«ng<br /> d©n sè lµm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë n«ng th«n ra ngoµi thµnh phè.<br /> 2. XÝ nghiÖp ë h−¬ng trÊn ph©n t¸n ®· h¹ thÊp kh¶ n¨ng thu hót søc lao ®éng d− thõa ë<br /> n«ng th«n trong c¸c xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn.<br /> C¨n cø vµo nh÷ng t− liÖu cã liªn quan, n¨m 1993 xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn Trung Quèc bao<br /> gåm nh÷ng xÝ nghiÖp hîp t¸c, xÝ nghiÖp c¸ thÓ, x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp th«n, tæng céng cã<br /> 2.452.930.000 xÝ nghiÖp. Trong ®ã cã 2.305.690.000 xÝ nghiÖp c¸ thÓ vµ xÝ nghiÖp do th«n x©y dùng<br /> lªn , chiÕm 94% tæng sè xÝ nghiÖp. XÝ nghiÖp nµy phÇn lín ph©n t¸n trong c¸c th«n xãm. Nh×n tõ<br /> c¸c xÝ nghiÖp th«n qua sè ng−êi vµo lµm viÖc cho thÊy, vµo n¨m 1992 ë n«ng th«n ®· x©y dùng<br /> ®−îc 7.096.650.000 xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp, vµ sè ng−êi cã viÖc lµm lµ 2.305.690.000 ng−êi, chiÕm<br /> 94% tæng sè xÝ nghiÖp ë thÞ trÊn. Nh÷ng xÝ nghiÖp nµy phÇn lín ph©n t¸n trong c¸c th«n xãm, sè<br /> ng−êi lµm viÖc lµ 2.138.560.000 ng−êi, sè ng−êi cã viÖc lµm chiÕm 20% sè ng−êi cã viÖc lµm ë xÝ<br /> nghiÖp h−¬ng trÊn vµo n¨m ®ã lµ 105.810.000 ng−êi. §iÒu ®ã nãi lªn r»ng, chØ ë mét lÜnh vùc x©y<br /> dùng nÒn c«ng nghiÖp ë th«n th«i th× còng ph¶i lo¹i trõ 20% d©n sè phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n<br /> Trung Quèc ra. C¬ cÊu ph©n t¸n ë c¸c xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn ®· ®em l¹i hai vÊn ®Ò:<br /> * Mét lµ, nÒn s¶n xuÊt ë xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn kh«ng thÓ h×nh thµnh cã hiÖu qu¶ tËp<br /> trung ®−îc, ®· t¨ng thªm nÒn s¶n xuÊt ë xÝ nghiÖp trë nªn c¬ b¶n, kh«ng cã lîi cho viÖc n©ng cao<br /> hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ë xÝ nghiÖp, lµm cho sù ph¸t triÓn trong nhiÒu xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn ë Trung<br /> Quèc lu«n ë vµo trong vßng tuÇn hoµn víi møc ®é thÊp, chÊt l−îng kü thuËt ë c¸c xÝ nhghiÖp thÊp,<br /> thiÕu tiÒm lùc ph¸t triÓn. KÕt qu¶ cña nã lµ ®· ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng thu hót thªm søc lao<br /> ®«ng d− thõa ë n«ng th«n trong c¸c xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn. Tõ ®ã ®· ng¨n trë tiÕn tr×nh ®« thÞ ho¸ ë<br /> n«ng th«n Trung Quèc.<br /> * Hai lµ, c¬ cÊu ph©n t¸n ë c¸c xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn ®· dÉn ®Õn quy m« x©y dùng thÞ trÊn<br /> qu¸ nhá, khã cã hiÖu qu¶ tËp trung. N¨m 1982, trong toµn quèc cã 11.985 xÝ nghiÖp ®−îc x©y dùng<br /> ë thÞ trÊn. ThÞ trÊn ®· x©y dùng 974.881 km2 diÖn tÝch, b×nh qu©n mçi thÞ trÊn chØ x©y dùng ®−îc<br /> 0,81 km2. Quy m« ë hÞ trÊn qu¸ nhá, vÒ c¬ cÊu ë c¬ së khã ®ång bé, sù hîp t¸c gi÷a c¸c xÝ nghiÖp<br /> khã ph¸t triÓn, t¨ng gi¸ thµnh s¶n xuÊt ë xÝ nghiÖp, ®· h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña xÝ nghiÖp. §ång<br /> thêi l¹i kh«ng cã lîi trong viÖc thu hót søc lao ®éng d− thõa ë xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn nhiÒu h¬n.<br /> N¨m 1978 sè ng−êi cã viÖc lµm ë xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn ë Trung Quèc lµ 286.260.000 ng−êi. N¨m<br /> 1985 ®· t¨ng lªn ®Õn 69.790.000 ng−êi. (xem b¶ng d−íi ®©y). N¨m 1988 ®· ®¹t tíi 95.450.000<br /> ng−êi. Thêi kú nµy b×nh qu©n mèi n¨m cã gÇn 6,7 triÖu lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n tíi c¸c xÝ<br /> nghiÖp h−¬ng trÊn lµm viÖc. Nh−ng ®Õn n¨m 1989-1990 sè ng−êi lµm viÖc t¹i c¸c xÝ nghiÖp h−¬ng<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 116 Sù chuyÓn dÞch søc lao ®éng d− thõa vµ ...<br /> <br /> trÊn ë n«ng th«n Trung Quèc ng−îc l¹i ®· gi¶m xuèng 2.800.000 ng−êi. §Õn n¨m 1991 míi kh«i<br /> phôc l¹i cã 96.090.000 ng−êi. N¨m 1992 lµ 105.810.000 ng−êi. So s¸nh n¨m 1992 víi n¨m 1988<br /> th× tæng céng t¨ng 10.360.000 ng−êi, kh¶ n¨ng chuyÓn dÞch søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n b×nh<br /> qu©n hµng n¨m ®· gi¶m xuèng.<br /> T×nh h×nh biÕn ®æi sè ng−êi lµm viÖc t¹i c¸c xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn ë Trung Quèc<br /> Sè ng−êi lµm viÖc t¹i c¸c<br /> Chia theo n¨m xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn Sè t¨ng gi¶m T¨ng gi¶m<br /> (10.000 ng−êi) (10.000 ng−êi) (%)<br /> 1984 5208.11<br /> 1985 6979.03 1170.92 34.o<br /> 1986 7937.14 758.11 13.7<br /> 1987 8805.18 868.04 10.9<br /> 1988 9545.45 740.27 8.14<br /> 1989 9366.78 -178,67 -1.87<br /> 1990 9264.55 -102,03 -1.09<br /> 1991 9609.11 344,36 3.58<br /> 1992 10581.99 971.99 10.1<br /> <br /> <br /> 3. Sù h¹n chÕ vÒ thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch<br /> ThÓ chÕ chÝnh s¸ch hiÖn hµnh lµ mét nh©n tè quan träng ®· c¶n trë søc lao ®éng d− thõa<br /> ë n«ng th«n, trong ®ã ®iÒu cèt lâi nhÊt lµ chÕ ®é qu¶n lý hé tÞch hiÖn hµnh, bao gåm: chÕ ®é qu¶n<br /> lý ®¨ng ký hé tÞch, chÝnh s¸ch thay ®æi hé khÈu vµ nh÷ng thÓ chÕ qu¶n lý vÒ viÖc mua b¸n l−¬ng<br /> thùc, nhµ ë, viÖc sö dông c«ng nh©n lao ®éng, nh©n sù, gi¸o dôc vµ c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi cã<br /> liªn quan tíi hé khÈu. Nh÷ng chÕ ®é nµy ®· lµm cho d©n sè n«ng th«n khã vµo thµnh phè lµm viÖc<br /> vµ ®Þnh cù l¹i ®−îc. Nã ®· c¶n trë tiÕn tr×nh ®« thÞ ho¸ vµ sô ph¸t triÓn ®« thÞ vµ thÞ trÊn nhá;<br /> ®ång thêi h¹n chÕ sù hîp lý vÒ søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n, sù lÇn l−ît chuyÓn dÞch søc lao<br /> ®éng d− thõa ë n«ng th«n ®· kh«ng cã lîi cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n«ng th«n vµ sù æn<br /> ®Þnh x· héi.<br /> ChÕ ®é hé tÞch hiÖn hµnh ®· h¹n chÕ sù chuyÓn dÞch søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n,<br /> biÓu hiÖn næi bËt cña nã lµ: d©n sè l−u ®éng vµ d©n sè t¹m tró ë thµnh phè vµ thÞ trÊn lín hoÆc<br /> gÇn víi d©n sè th−êng tró. C¨n cø vµo ®iÒu tra cña uû ban c¶i c¸ch thÓ chÕ nhµ n−íc n¨m 1994 ®èi<br /> víi 60 thµnh phè vµ ®« thÞ nhá, b×nh qu©n d©n sè th−êng tró mçi thÞ trÊn cã 20.336 ng−êi, d©n sè<br /> bªn ngoµi tíi lµ 5717 ng−êi, d©n sè l−u ®éng lµ 19.068 ng−êi. So s¸nh d©n sè th−êng tró víi d©n sè<br /> kh«ng th−êng tró lµ 1:1,225. Hai viÖc lµ c− tró ë n«ng th«n vµ viÖc lµm ë thµnh phè cña nh÷ng<br /> d©n sè kh«ng th−êng tró nµy ®· h¹n chÕ sù tËp trung d©n sè th−êng tró, cßn khiÕn cho viÖc lµm<br /> kÐo dµi lÊy n«ng th«n lµ chÝnh cña nh÷ng d©n sè kh«ng th−êng tró nµy, ®· kh«ng thÓ nèi tiÕp cho<br /> sù ph¸t triÓn cña ®« thÞ ho¸, ®· h¹n chÕ sù di chuyÓn søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n Trung<br /> Quèc.<br /> II. Ph¸t triÓn ®« thÞ vµ thÞ trÊn nhá lµ con ®−êng tho¸t c¬ b¶n cña vÊn ®Ò gi¶i<br /> quyÕt viÖc lµm vÒ lao ®éng d− thõa ë Trung Quèc<br /> §« thÞ vµ thÞ trÊn nhá lµ n¬i quan träng ®Ó tiÕp nhËn søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n<br /> Trung Quèc ®Õn n¨m 2000, gi¸ trÞ tæng s¶n l−îng c«ng, n«ng nghiÖp ®· cã 2 lÇn thay ®æi. §êi sèng<br /> cña d©n ë møc th−êng th−êng bËc trung. §· ®Õn lóc tr×nh ®é ®« thÞ bo¸ cña Trung Quèc ph¶i ë<br /> møc 35% trë lªn. Thùc hiÖn môc tiªu nµy, chØ cã dùa vµo tµi thu hót ®«ng ®¶o d©n sè n«ng th«n rêi<br /> khái n«ng th«n ra ngoµi lµm viÖc ë nhiÒu ®« thÞ vµ thÞ trÊn nhá. QuyÕt ®Þnh ®ã lµ xuÊt ph¸t tõ<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  Lý B¶o Qu©n 117<br /> <br /> t×nh h×nh trong n−íc. Cã thÓ nãi r»ng, sù ph¸t triÓn ®« thÞ vµ thÞ trÊn nhá lµ phï hîp víi t×nh h×nh<br /> trong n−íc cña Trung Quèc, lµ con ®−êng tho¸t c¬ b¶n cña viÖc di chuyÓn søc lao ®éng d− thõa ë<br /> n«ng th«n mang mµu s¾c Trung Quèc.<br /> 1. N«ng th«n lµ mÊu chÊt trong viÖc chuyÓn ®æi hai tÝnh chÊt c¬ b¶n<br /> Trong “kiÕn nghÞ” cña Héi nghÞ Trung −¬ng V, lÇn thø 14 cña §¶ng céng s¶n Trung Quèc<br /> ®· chØ râ: “MÊu chèt cña viÖc thùc hiÖn môc tiªu phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2000 lµ thùc hiÖn hai sù<br /> chuyÓn ®æi cã tÝnh chÊt c¬ b¶n mang ý nghÜa toµn côc: Mét lµ, chuyÓn ®æi thÓ chÕ kinh tÕ tõ thÓ<br /> chÕ kinh tÕ cã kÕ ho¹ch truyÒn thèng sang thÓ chÕ kinh tÕ thÞ truêng x· héi chñ nghÜa. Hai lµ,<br /> ph−¬ng thøc t¨ng tr−ëng kinh tÕ chuyÓn ®æi tõ kiÓu qu¶ng canh sang kiÓu th©m canh”. Trong viÖc<br /> hoµn thµnh hai qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nµy, th× n«ng th«n lµ mét mÊu chèt. Tõ c¶i c¸ch më cöa tíi<br /> nay, tû träng nÒn kinh tÕ n«ng th«n chiÕm cµng lín. XÝ nghiÖp ë thÞ trÊn nhá ®· trë thµnh thÓ chÕ<br /> cña nÒn kinh tÕ n«ng th«n. N¨m 1992, tæng gi¸ trÞ s¶n l−îng ®· chiÕm 32,3% tæng gi¸ trÞ s¶n<br /> l−îng cña toµn x· héi, chiÕm 66,4% tæng gi¸ trÞ s¶n l−îng cña x· héi n«ng th«n. Nh−ng do b−íc ®i<br /> cña xÝ nghiÖp chËm trÔ, tr×nh ®é kü thuËt thÊp, tr×nh ®é qu¶n lý kh«ng cao. Cho nªn nhiÖm vô cña<br /> viÖc chuyÓn ®æi ph−¬ng thøc t¨ng tr−ëng kinh tÕ ë n«ng th«n lµ khã kh¨n vµ nÆng nÒ. Tõ bµi viÕt<br /> trªn chóng ta cã thÓ thÊy ®−îc c¬ cÊu ph©n t¸n cña c¸c xÝ nghiÖp ë h−¬ng trÊn bÊt lîi trong viÖc<br /> n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn. T×nh thÕ nµy<br /> buéc ph¶i gi¶m kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng d− thõa cña c¸c xÝ nghiÖp ë h−¬ng trÊn. V× vËy ph¸t<br /> triÓn ®« thÞ vµ thÞ trÊn nhá th«ng qua h×nh thøc x©y dùng vïng ph¸t triÓn vµ nh÷ng vïng c«ng<br /> nghiÖp nhá ®· ®−a ®Õn sù tËp trung tho¶ ®¸ng ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp h−¬ng trÊn kh«ng nh÷ng lµ<br /> nhu cÇu cña viÖc thùc hiÖn hai cuéc chuyÓn ®æi, ®ång thêi còng lµ nhu cÇu thóc ®Èy viÖc chuyÓn<br /> dÞch søc lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n.<br /> 2. Sè l−îng lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n Trung Quæc rÊt lín, v−ît xa kh¶ n¨ng tiÕp nhËn<br /> cña nh÷ng ®« thÞ lín vµ võa. Ph¸t triÓn thÞ trÊn vµ ®« thÞ nhá lµ sù lùa chän hiÖn thùc<br /> C¨n cø vµo dù b¸o, ®Õn n¨m 2000 n−íc ta sÏ cã h¬n 200 triÖu ng−êi rêi khái n«ng th«n, hä<br /> ®æ vÒ ®« thÞ vµ thÞ trÊn nhá, chuyÓn sang phi n«ng nghiÖp. NÕu hä ®i vµo c¸c ®« thÞ võa vµ lín th×<br /> t−¬ng lai trong vµi n¨m sau cÇn ph¶i x©y dùng thªm 160-200 thµnh phè cã trªn 1 triÖu d©n hoÆc<br /> 300-400 thµnh phè cã 500.000 -1.000.000 d©n. VËy mµ ®Õn cuèi n¨m 1992, ®· gÇn 100 n¨m nay<br /> Trung Quèc míi x©y dùng ®−îc 32 thµnh phè lín ®Æc biÖt, cã 1 triÖu d©n trë lªn, 41 thµnh phè lín<br /> cã 5.000 -10.000 d©n, 117 thµnh phè lo¹i võa cã 200.000 - 500.000 d©n, 372 thµnh phè cã 200.000<br /> d©n trë xuèng. NÕu dùa vµo tÝnh to¸n vÒ ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n mang tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ sinh<br /> ho¹t cña d©n sè míi t¨ng ë ®« thÞ lín, th× nhu cÇu chung cña nhµ n−íc cÇn ®Çu t− h¬n 12.000 triÖu<br /> ®ång (nh©n d©n tÖ). §iÒu ®ã mÆc dï nh×n nhËn vÒ thêi gian, nh©n lùc, tµi lùc, th× râ rµng lµ kh«ng<br /> thÓ ®−îc. V× vËy, cïng ®ång thêi víi viÖc chóng ta vÉn ph¶i sö dông nh÷ng thµnh phè hiÖn cã, tÝch<br /> cùc ph¸t triÓn nh÷ng thµnh phè vµ thÞ trÊn nhá, tõng b−íc ®−a 2 triÖu lao ®éng d− thõa ë n«ng<br /> th«n tíi lµm trong c¸c thµnh phè vµ ®« thÞ nhá mét c¸ch cã môc ®Ých. KhiÕn cho hµng lo¹t lao ®éng<br /> d− thõa ë n«ng th«n dÇn chuyÓn h−íng sang c«ng nghiÖp vµ s¶n nghiÖp thø ba, chuyÓn sang xÝ<br /> nghiÖp h−¬ng trÊn. Cã thÓ nãi r»ng, ph¸t triÓn thµnh phè vµ ®« thÞ nhá, mét mÆt ®· thÝch øng víi<br /> nhu cÇu kh¸ch quan cña d©n sè n«ng th«n chuyÓn sang khu vùc thµnh thÞ, cã lîi cho viÖc ng¨n<br /> chÆn viÖc më mang qu¸ møc d©n sè ë ®« thÞ lín, ®ång thêi l¹i cã lîi cho viÖc h×nh thµnh m¹ng l−íi<br /> kinh tÕ hoÆc quÇn thÓ ®« thÞ lÊy thµnh phè lµm h¹t nh©n. Tõ ®ã më mang khu vùc ¶nh h−ëng cña<br /> nh÷ng thµnh phè lín, ph¸t huy t¸c dông l«i kÐo vÒ kinh tÕ ë nh÷ng thµnh phè lín.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 118 Sù chuyÓn dÞch søc lao ®éng d− thõa vµ ...<br /> <br /> 3. Nh÷ng chi phÝ cho thµnh phè nhá ®Ó thu hót søc lao ®éng t−¬ng ®èi Ýt<br /> MËt ®é d©n sè ë thµnh phè vµ thÞ trÊn nhá t−¬ng ®èi thÊp, ®Þa ph−¬ng ph¸t triÓn nhiÒu<br /> ®Êt ®ai, chøng tá ®Êt t−¬ng ®èi dÔ dµng, gi¸ ®Êt t−¬ng ®èi thÊp, ®Çu t− x©y dùng tiÕt kiÖm, chi phÝ<br /> x©y dùng thÊp. Kinh phÝ dïng cho viÖc c¶i t¹o nh÷ng ®« thÞ ®ã vµ më mang nh÷ng khu míi thÊp<br /> so víi nh÷ng thµnh phè lo¹i trung. C¨n cø vµo nh÷ng dù b¸o vÒ c¸c mÆt cã liªn quan, chiÕm<br /> kho¶ng 2% - 3% kinh phÝ ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n cña c¸c thµnh phè nhá dïng cho c«ng viÖc qu¶n<br /> lý thµnh phè, ë nh÷ng thµnh phè lín ph¶i chiÕm tíi 5%- 6%, ë nh÷ng thµnh phè lín ®Æc biÖt ®¹t<br /> cao lµ 7% trë lªn, ë nh÷ng thµnh phè vµ thÞ trÊn nhá cã 190.000 d©n trë xuèng mçi n¨m d©n sè<br /> t¨ng 1%. Kinh phÝ x©y dùng ®« thÞ t¨ng 2.3% vµ ë nh÷ng thµnh phè cã 200.000 d©n trë lªn vÒ kinh<br /> phÝ cÇn ph¶i t¨ng 3.4% trë lªn. Thµnh phè nhá thÊp h¬n trªn kho¶ng 33% so víi thµnh phè lo¹i<br /> võa. V× vËy, lao ®éng d− thõa ë n«ng th«n chuyÓn dÇn sang ®« thÞ vµ thÞ trÊn nhá cã thÓ h¹ thÊp<br /> gi¸ thµnh vµ mèi hiÓm nghÌo trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch søc lao ®éng, ®Æc biÖt ph¶i chó ý tíi viÖc<br /> b¶o vÖ ®Êt trång.<br /> <br /> <br /> <br /> Nguån: TrÝch dÞch trong t¹p chÝ VÊn ®Ò ®« thÞ<br /> Sè 3-1997, tiÕng Trung.<br /> Ng−êi dÞch: An T©m<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />