Sự khác biệt về kiến thức, thái độ, hành vi của bệnh nhân trước và sau khi tham gia chương trình phòng ngừa lây truyền HIV/AIDS từ mẹ sang con tại Bệnh viện Hùng Vương

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> SỰ KHÁC BIỆT VỀ KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, HÀNH VI CỦA BỆNH NHÂN<br /> TRƯỚC VÀ SAU KHI THAM GIA CHƯƠNG TRÌNH PHÒNG NGỪA<br /> LÂY TRUYỀN HIV/AIDS TỪ MẸ SANG CON TẠI BỆNH VIỆN HÙNG VƯƠNG<br /> Vũ Thị Nhung*, Lê Thị Lan Phương*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá tác động của chương trình PLTMC đến kiến thức, thái độ, hành vi của<br /> thai phụ nhiễm HIV đến sanh tại BVHV dựa trên sự khác biệt về kiến thức, thái độ, hành vi của bệnh nhân trước<br /> và sau khi tham gia chương trình PLTMC tại bệnh viện Hùng Vương<br /> Phương pháp tiến hành: Nghiên cứu dọc tiền cứu tất cả các đối tượng đủ tiêu chuẩn được đưa vào<br /> chương trình phòng lây truyền HIV/AIDS từ mẹ sang con đến sanh tại Bệnh viện Hùng Vương . Thời gian<br /> nghiên cứu từ 1/9/2010 đến 30/11/2011 .<br /> Kết quả: Trong thời gian 8,5 tháng đã thực nhận vào nghiên cứu được 200 trường hợp sản phụ có HIV<br /> (+) đến sanh tại Bệnh viện Hùng Vương. Sau 6 tháng mất dấu 11 trường hợp. Kết quả ghi nhận như sau: tỷ lệ<br /> đối tượng nghiên cứu sau khi tham gia chương trình phòng ngừa lây truyền HIV/AIDS từ mẹ sang con tại bệnh<br /> viện Hùng Vương được đánh giá là có sự thay đổi về kiến thức và hành vi tốt là 85,7% (KTC 95%: 0,74-0,86)..<br /> Xếp loại khá là 2,6% , trung bình là 1,1%. Đánh giá kém có 10,6% (KTC 95%: 0,06 – 0,15) là những người có<br /> hiểu biết nhưng không thực hành theo sự hiểu biết.<br /> Kết luận: chương trình PLTMC đã đem lại sự chuyển biến tốt về kiến thức và hành vi của bệnh nhân, giúp<br /> họ tự tin và sống lạc quan, giúp họ gắn bó với chương trình tốt hơn , gián tiếp làm giảm sự lây nhiễm căn bệnh<br /> thế kỷ này.<br /> Từ khóa: Kiến thức- Thái độ- Hành vi của thai phụ nhiễm HIV<br /> <br /> ABSTRACT<br /> DIFFERENCES IN KNOWLEDGE, ATTITUDE, AND PRACTICE OF PATIENTS BEFORE AND AFTER<br /> PARTICIPATING IN THE PMTCT PROGRAM IN HUNG VUONG HOSPITAL (2010 – 2011)<br /> Vu Thi Nhung*, Le Thi Lan Phuong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 354 - 360<br /> Objective: Evaluating the effectiveness of PLTMC Program based on the differences in knowledge, attitude<br /> and practice of patients before and after participating the PMTCT program in Hung Vuong Hospital<br /> Methodology: Longitudinal prospective study. All HIV-affected pregnant women who met the inclusion<br /> criteria and came to Hung Vuong Hospital were recruited to the PMTCT program. The study was conducted<br /> from 1/9/2010 to 30/11/2011.<br /> Results: During 8.5 months, 200 patients who gave birth at Hung Vương Hospital were recruited. After 6<br /> months, there were 11 missing cases. The rate of patients having good changes in knowledge and practice was at<br /> 85.7% (CI 95%: 0.74-0.86); rather good result at 2.6%; average at 1.1%. Those rated as poor at 10.6% (CI 95%:<br /> 0.06 – 0.15) are those patients who had good knowledge but did not respond in accordance with their knowledge.<br /> <br /> * Bệnh viện Hùng Vương.<br /> Tác giả liên lạc: PGS. TS Vũ Thị Nhung<br /> <br /> 354<br /> <br /> ĐT:0903383005<br /> <br /> Email: bsvtnhung@yahoo.com.vn<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Conclusion: The PMTCT program has brought about good changes in knowledge and practice among HIV<br /> positive patients. It helped them gain self-confidence and live optimistically. It could help the patients have good<br /> contact with the program, hence indirectly reducing HIV transmission rates.<br /> Key words: Knowledge- attitude- practice of HIV positive pregnant women.<br /> chương trình PLTMC tại bệnh viện Hùng<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Vương.<br /> Từ những tháng đầu tiên của những năm 80<br /> PHƯƠNG PHÁP - ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU<br /> thế kỷ XX lúc mà thế giới bị xáo động bởi căn<br /> bệnh mang tên “Hội chứng suy giảm miễn dịch<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> mắc phải” hay còn gọi là AIDS cho đến nay đã<br /> Nghiên cứu dọc tiền cứu .<br /> hơn 30 năm, sự hiểu biết về HIV/AIDS đã có rất<br /> Đối tượng nghiên cứu (ĐTNC)<br /> nhiều thay đổi . Mặc dù chưa có thuốc chữa<br /> Những sản phụ có HIV (+) đồng ý sanh<br /> khỏi bệnh nhưng nhờ sự hiệu quả của thuốc<br /> ARV, tỷ lệ tử vong giảm ở những nơi cung cấp<br /> con tại BV Hùng Vương và chấp nhận tham<br /> thuốc đầy đủ trong khi tình trạng lây bệnh vẫn<br /> gia vào chương trình PLTMC, có được điều<br /> tiếp tục. Do đó, số người sống với AIDS ngày<br /> trị dự phòng cho mẹ hay không , con được<br /> càng tăng (3)... Tỷ lệ tử vong do AIDS giảm hơn<br /> uống thuốc dự phòng.<br /> 50% cũng như tình trạng trẻ mồ côi giảm vì cha<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> mẹ chúng không chết vì AIDS. Số trường hợp<br /> Những người không có đủ 3 test HIV (+)<br /> nhiễm mới ở Cận Saharan (Phi Châu) giảm gần<br /> theo qui định<br /> 15%, ở Đông Á giảm gần 25% , ở Nam và Đông<br /> (2)<br /> Nam Á giảm gần 10% (2008) . Chính vì vậy,<br /> Những trường hợp HIV (+) phá thai, thai<br /> nếu lúc trước khi người phụ nữ mang thai biết<br /> chết lưu, thai chết sau sanh.<br /> mình bị nhiễm HIV thì họ thường yêu cầu được<br /> Mẹ ở giai đoạn AIDS nặng tiên lượng<br /> phá thai và họ không muốn có thai, nhưng hiện<br /> xấu.<br /> nay đã có những cặp vợ chồng nhiễm HIV đến<br /> cơ sở y tế xin được điều trị hiếm muộn. Người<br /> Thời gian nghiên cứu<br /> bệnh đã có vẻ lạc quan hơn, suy nghĩ tích cực<br /> Từ 01/09/2010 đến 30/11/2011<br /> hơn, nhất là thuốc ARV đã giúp ngăn sự lây<br /> Cỡ mẫu<br /> truyền HIV từ mẹ sang con một cách đáng kể.<br /> Tất cả các đối tượng đủ tiêu chuẩn được<br /> Đã có nhiều nghiên cứu về kiến thức, thái độ,<br /> hành vi về HIV/AIDS của các đối tượng như<br /> đưa vào chương trình phòng lây truyền<br /> nghiện ma túy, mại dâm, phụ nữ mang thai<br /> HIV/AIDS từ mẹ sang con đến sanh tại Bệnh<br /> được thực hiện nhưng chưa có nhiều nghiên<br /> viện Hùng Vương từ 1/9/2010 đến 15/5/2011.<br /> cứu về sự thay đổi kiến thức, thái độ, hành vi về<br /> Ước lượng khoảng 200 thai phụ. Phỏng vấn<br /> HIV/AIDS của những đối tượng này sau khi họ<br /> sâu 6 tháng sau sanh, chọn 20 bệnh nhân<br /> đã được tiếp cận với các chương trình giáo dục<br /> (10% mẫu nghiên cứu) để phỏng vấn sâu<br /> truyền thông .<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá tác động của<br /> chương trình phòng lây truyền HIV từ mẹ sang<br /> con (PLTMC) đến kiến thức, thái độ, hành vi của<br /> thai phụ nhiễm HIV đến sanh tại BVHV dựa<br /> trên sự thay đổi về kiến thức, thái độ, hành vi<br /> của bệnh nhân trước và sau khi tham gia<br /> <br /> bằng cách chọn trong danh sách 200 bệnh<br /> nhân bắt đầu từ người số 1 và cách khoảng 9<br /> người chọn người thứ 10. Nếu người được<br /> chọn không đến thì lấy người số kế tiếp.<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012<br /> <br /> 355<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Phương pháp tiến hành<br /> <br /> 356<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> Chọn bệnh theo tiêu chuẩn qui định với số<br /> lượng theo phương pháp tuần tự kế tiếp cho<br /> đến khi đủ số mẫu cần thiết cho nghiên cứu.<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tham vấn cho thai phụ đi khám thai hay nhập viện<br /> chờ sanh làm XN tầm soát HIV<br /> <br /> Đồng ý xét nghiệm<br /> <br /> 3Test (+)<br /> <br /> Thai nhỏ ≤ 20<br /> tuần<br /> <br /> Xin phá<br /> thai<br /> <br /> Test (-)<br /> <br /> Thai lớn > 20 tuần<br /> <br /> Dưỡng<br /> thai<br /> <br /> Đồng ý tham gia chương<br /> trình PLTMC<br /> <br /> Không đồng ý xét nghiệm<br /> <br /> Khám thai theo phác<br /> đồ của BV<br /> <br /> Không đồng ý tham gia chương<br /> trình PLTMC<br /> <br /> Uống ARV vào tuần 28<br /> hoặc ARV điều trị nếu<br /> 3<br /> TCD4 ≤ 250/mm<br /> <br /> Thai phụ HIV (+) từ nơi<br /> khác chuyển đến<br /> <br /> Trả lời Pretest<br /> <br /> Nhập viện muộn<br /> XN HIV (+)<br /> <br /> Đồng ý tham gia<br /> chương trình PLTMC<br /> <br /> Chuyển dạ sanh<br /> <br /> Không kịp uống ARV<br /> <br /> Mẹ và con uống<br /> thuốc ARV<br /> <br /> Trả lời Pretest trước khi<br /> xuất viện<br /> <br /> Đưa con đi BV NĐ làm<br /> PCR sau 1 tháng<br /> <br /> Phỏng vấn sâu 20<br /> người<br /> <br /> Trả lời post test<br /> sau 6 tháng<br /> <br /> ĐTNC đi khám thai<br /> <br /> ĐTNC đến BV muộn<br /> <br /> Sơ đồ 1:<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012<br /> <br /> 357<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Đánh giá sự khác biệt về kiến thức, thái<br /> độ, hành vi dựa vào kết quả trả lời đúng sai<br /> của cùng một câu hỏi trong 2 lần trả lời<br /> (pretest và posttest) của ĐTNC.<br /> Đánh giá mức độ thay đổi về kiến thức<br /> và hành vi (sau 6 tháng) dựa vào sự trả lời 13<br /> câu hỏi. Mỗi câu đúng được tính 1 điểm –<br /> Nếu không biết hay không thực hiện thì cho<br /> 0 điểm.<br /> Các trường hợp phỏng vấn sâu được ghi<br /> âm và giải băng sau<br /> Qui trình nghiên cứu được thực hiện theo<br /> sơ đồ 1.<br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Có 200 thai phụ nhiễm HIV đến sanh tại<br /> Bệnh viện Hùng Vương đã được nhận vào<br /> nghiên cứu nhưng sau khi sanh 6 tháng, số<br /> người còn liên lạc được và trả lời bảng phỏng<br /> vấn posttest chỉ còn 189 người. Kết quả ghi<br /> nhận như sau:<br /> Đánh giá sự hiểu biết về HIV trước và sau<br /> khi tham gia chương trình PLTMC<br /> Bảng 1: Đánh giá sự hiểu biết về HIV trước và sau<br /> khi ĐTNC tham gia chương trình PLTMC<br /> NỘI DUNG<br /> <br /> Trước<br /> Đúng<br /> <br /> Sau<br /> Đúng<br /> <br /> Sai<br /> <br /> Hiểu biết về mẹ uống<br /> 159<br /> 30<br /> ARV để PLTMC<br /> (84,1%) (15,9%)<br /> Hiểu biết về con uống<br /> 176<br /> 13<br /> ARV để PLTMC<br /> (93,1%) (6,9%)<br /> <br /> 189<br /> <br /> 0<br /> <br /> 189<br /> <br /> 0<br /> <br /> Hiểu biết về cho con bú 160<br /> 29<br /> sữa thay thế để PLTMC (84,7%) (15,3%)<br /> <br /> 189<br /> <br /> 0<br /> <br /> Sai<br /> <br /> Hiểu biết về dùng BCS 114<br /> 75<br /> 179<br /> 10<br /> để phòng lây truyền (60,3%) (39,7%) (94,7%) (5,3%)<br /> qua QHTD<br /> Hiều biết về dùng BCS 150<br /> 39<br /> 166<br /> 23<br /> để ngừa thai sau sanh (79,4%) (20,6%) (87,8%) (12,2%)<br /> Hiểu biết về các đường 155<br /> 42<br /> lây truyền HIV<br /> (78,7%) (21,3%)<br /> Hiểu biết về chương<br /> trình PLTMC<br /> <br /> 358<br /> <br /> 148<br /> 41<br /> (78,3%) (21,7%)<br /> <br /> 189<br /> <br /> 0<br /> <br /> 189<br /> <br /> 0<br /> <br /> Có 41,5% ĐTNC được chuyển từ nơi khác<br /> đến sanh tại BV Hùng Vương, số trường hợp<br /> này đã được tham vấn trước tại cơ sở nên sự<br /> hiểu biết về những vấn đề có liên quan đến HIV<br /> của họ hầu hết là chính xác. Tuy nhiên, sau khi<br /> đã tham gia chương trình PLTMC thì kết quả<br /> đánh giá về kiến thức và hành vi không có sự<br /> khác biệt giữa các nhóm bệnh nhân biết bị<br /> nhiễm trước khi có thai lần này, trong khi mang<br /> thai và khi chuyển dạ mới biết (P = 0,455) [Bảng<br /> 4]. Lúc ban đầu có 21,7% ĐTNC không biết gì về<br /> chương trình PLTMC nhưng sau đó, 100% đã<br /> hiểu rõ về chương trình này. Tất cả ĐTNC được<br /> hỏi ý kiến về chương trình PLTMC đều nhận<br /> thấy chương trình đã giúp ích cho bệnh nhân<br /> nhiễm HIV rất nhiều trong đó có một tác động<br /> quan trọng như phát biểu sau đây: “…chương<br /> trình giúp tôi hiểu rõ về căn bệnh này nên tôi tự tin<br /> hơn, sống vui vẻ hơn …”<br /> Có 20 trường hợp được phỏng vấn sâu sau<br /> sanh 6 tháng. Trong đó có 19 trường hợp PCR<br /> của con âm tính và 1 trường hợp PCR của con<br /> dương tính. Hầu hết các bà mẹ nhiễm HIV hiện<br /> nay cũng đã lạc quan rất nhiều về căn bệnh của<br /> mình. Họ cho biết: “… trước đây không hiểu rõ về<br /> HIV thì rất sợ vì nghe những thông tin là bệnh sẽ<br /> chết và không có thuốc chữa, tuy nhiên tôi có lên<br /> mạng đọc và xem TV , báo chí cũng đã có những<br /> thông tin khác hơn, nếu sống lành mạnh lạc quan và<br /> uống thuốc thì sẽ kéo dài cuộc sống nên tôi không còn<br /> buồn nữa và yên tâm sống lạc quan..” . Ngay bà mẹ<br /> có con dương tính tuy rất buồn về sự bất hạnh<br /> này nhưng không bi quan vì hiện nay cả hai vợ<br /> chồng đang điều trị ARV ở địa phương, vẫn làm<br /> việc bình thường, tuân thủ theo sự hướng dẫn<br /> của chương trình và một điều an ủi lớn đối với<br /> họ là được sự chia xẻ giúp đỡ của người thân<br /> trong gia đình “…vợ chồng tôi cố gắng giữ gìn sức<br /> khỏe, sống vui vẻ để lo cho con, rất may là được ông<br /> bà cùng ở chung nhà thương yêu, lo cho cháu…”.<br /> Đây cũng là một sự thay đổi lớn về mặt nhận<br /> thức, thái độ, hành vi của cộng đồng đối với căn<br /> bệnh thế kỷ này. Khi không còn sự kỵ thị thì<br /> chuyển biến của HIV có thể sẽ đổi khác.<br /> <br /> Hội nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Thống Nhất TP. HCM 2012<br /> <br />