Sự phát triển của răng khôn trên người Việt trong độ tuổi từ 8-24

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> SỰ PHÁT TRIỂN CỦA RĂNG KHÔN TRÊN NGƯỜI VIỆT<br /> TRONG ĐỘ TUỔI TỪ 8-24<br /> Nguyễn Thị Bích Lý*, Lê Đức Lánh*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục đích của nghiên cứu là đưa ra số liệu tham khảo của người Việt về sự phát triển của răng khôn thích<br /> hợp để so sánh với các cộng đồng dân tộc khác và có thể được áp dụng để ước lượng tuổi ở giai đoạn thanh thiếu<br /> niên và trưởng thành trẻ Việt Nam.<br /> Đối tượng và phương pháp: Một nghiên cứu cắt ngang được tiến hành trên một mẫu thuận tiện gôm<br /> 2361 phim toàn cảnh từ những bệnh nhân tuổi từ 8-24 tuổi, các giai đoạn phát triển của các răng khôn được<br /> đánh giá theo phân lọai Demirjian.<br /> Kết quả cho thấy thấy sự phát triển của răng khôn ở người Việt bắt đầu lúc 8 tuổi ở cả nam và nữ và hoàn<br /> thiện lúc 24 tuổi, các cá thể nam hoàn tất các giai đoạn hình thành răng khôn ở độ tuổi sớm hơn nữ, không có sự<br /> khác biệt về sự phát triển của răng khôn giữa hai hàm trên dưới cũng như hai bên cung hàm.<br /> Kết luận: Kết quả này có thể được dùng tham khảo cho việc ước lượng tuổi ở thanh thiếu niên và người<br /> trưởng thành Việt nam và có thể so sánh với các kết quả từ các cộng đồng thuộc dân tộc khác.<br /> Từ khóa: khoáng hóa răng khôn, ước lượng tuổi, thanh thiếu niên Việt Nam.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> DEVELOPMENT OF THIRD MOLAR IN VIETNAMESE FROM 8 TO 24 YEARS-OLD<br /> Nguyen Thi Bich Ly, Le Duc Lanh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 2 - 2011: 1 - 10<br /> The aim of this study was to provide reference data on the development of third molars in the Vietnamese<br /> population which can be compared to other populations and applied to age estimation of Vietnamese juveniles and<br /> adolescents.<br /> Materials and methods: A cross-sectional study was performed on a convenient sample of 2361<br /> orthopantomographs of patients aged from 8 to 24 years. The mineralization stages of third molars were evaluated<br /> according to Demirjian index.<br /> The results showed that the development of third molar in the Vietnam population likely began at 8 yearsold and finished by age 24, it reached a more advanced stages in male. No statistically significant difference was<br /> observed in the chronology of third molar mineralization between maxilla and mandible and between two sides.<br /> Conclusion: The presented data can be used for age estimation of Vietnamese children, adolescents and<br /> young adults and for comparison with other populations.<br /> Key words: third molar mineralization, age estimation, Vietnamese juveniles and adolescents.<br /> mình trong việc định tuổi, phương pháp này<br /> MỞ ĐẦU<br /> dựa trên sự thay đổi trong phát triển về hình<br /> Trong các phương pháp định tuổi khác nhau<br /> thái, hoá sinh học của răng. Tuy vậy, việc đánh<br /> đã và đang sử dụng trong pháp y thì phương<br /> giá tuổi sinh học dựa theo răng thì không giống<br /> pháp định tuổi dựa vào răng đã được nhiều tác<br /> nhau từ lúc mới sinh đến giai đoạn trưởng<br /> giả nghiên cứu và khẳng định được giá trị của<br /> *: Khoa RHM, Đại học Y dược TPHCM<br /> Tác giả liên lạc: ThS Nguyễn Thị Bích Lý<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> ĐT: 0903173673;<br /> <br /> Email: bichly46@yahoo.com<br /> <br /> 1<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> thành. Ở trước lứa tuổi 14, việc đánh giá tuổi<br /> đơn giản hơn vì có thể dựa vào hàng loạt các dữ<br /> kiện từ răng sữa đến răng vĩnh viễn(5,6,8,4) nhưng<br /> sau lứa tuổi 14, chỉ duy nhất răng khôn còn phát<br /> triển ở lứa tuổi này và là răng không ổn định so<br /> với tất cả các răng khác, có nhiều thay đổi trong<br /> sự phát triển như thiếu răng, dị dạng về hình<br /> thể, vị trí, kích thước, thời gian mọc răng và thời<br /> gian khoáng hóa dao động trong biên độ rất<br /> rộng …Do đó nó có ý nghĩa như là một ghi nhận<br /> về phát triển cần phải được tìm hiểu(5,2,10,18).<br /> Với sự phát triển của xã hội, nhu cầu giám<br /> định pháp y về tuổi sinh học ngày càng gia tăng,<br /> điều này đòi hỏi có một sự chính xác trong kết<br /> quả giám định và việc giám định dựa theo sự<br /> phát triển của răng là một trong những phương<br /> pháp giám định có độ tin cậy đáng kể. Chính vì<br /> vậy trong những năm gần đây có sự gia tăng số<br /> lượng các nghiên cứu về đánh giá tuổi sinh học<br /> dựa theo răng trên các dân tộc khác nhau trong<br /> đó vai trò của răng khôn như một chỉ thị cho<br /> tuổi sinh học ngày càng được quan<br /> tâm(5,8,2,10,14,15,16,17,18).<br /> Nhiều nghiên cứu khi sử dụng răng khôn<br /> như một chỉ dẫn giúp xác định tuổi đã cho thấy<br /> rằng sự phát triển của răng có sự khác biệt giữa<br /> các dân tộc khác nhau, tạo nên nhu cầu nghiên<br /> cứu riêng biệt trên các dân tộc và nhất thiết phải<br /> sử dụng các dữ liệu tham khảo có tính cách cộng<br /> đồng để đánh giá tuổi pháp y cho những người<br /> sống trong cộng đồng ấy. Các dấu hiệu tham<br /> khảo cho dân tộc như di truyền, dinh dưỡng,<br /> yếu tố địa lý là những yếu tố cần phải được<br /> quan tâm như những điểm chuẩn trong quá<br /> trình phát triển(10,15,16).<br /> Tại Việt Nam, cho đến nay, chưa có một<br /> nghiên cứu nào về quá trình phát triển của răng<br /> khôn, vấn đề được đặt ra là quá trình phát triển<br /> của răng khôn diễn ra như thế nào và có liên hệ<br /> ra sao đối với tuổi, sự liên hệ này có thể giúp cho<br /> việc xác định tuổi của một cá thể trong cộng<br /> đồng hay không? Chúng tôi tiến hành thực hiện<br /> nghiên cứu: “Sự phát triển của răng khôn trên<br /> người Việt” để trả lời cho các câu hỏi trên<br /> <br /> 2<br /> <br /> Nghiên cứu của chúng tôi nhằm mục tiêu là<br /> khảo sát sự phát triển của răng khôn trên người<br /> Việt trong độ tuổi từ 8-24 để có thể đưa ra số liệu<br /> tham khảo về sự phát triển của răng khôn trên<br /> người Việt, thích hợp để so sánh với các cộng<br /> đồng dân tộc khác và có thể được áp dụng để<br /> ước lượng tuổi ở giai đoạn thanh thiếu niên và<br /> trưởng thành Việt Nam.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Mẫu nghiên cứu gồm 2361 (762 nam và 1599<br /> nữ) phim toàn cảnh của các cá thể người Việt từ<br /> 8 đến 24 tuổi, được thu thập trong khỏang thời<br /> gian từ 1998-2010, các phim này được chọn theo<br /> kỹ thuật chọn mẫu thuận tiện từ các nguồn lưu<br /> trữ sau:<br /> - Phim toàn cảnh của những cá thể tình<br /> nguyện tham gia trong một nghiên cứu tiến cứu<br /> trước đó về sự phát triển của hệ thống sọ-mặtcung răng, đây là một nghiên cứu dọc nằm<br /> trong chương trình quốc gia về chăm sóc sức<br /> khỏe răng miệng đặc biệt, được thực hiện tại<br /> Khoa Răng Hàm Mặt - Đại học Y dược Thành<br /> phố Hồ Chí Minh.<br /> - Phim toàn cảnh của các bệnh nhân đến<br /> khám và điều trị răng miệng tại Khoa Răng<br /> Hàm Mặt, Đại học Y Dược, Thành phố Hồ Chí<br /> Minh, một số các cơ sở điều trị Nha khoa tại<br /> Thành phố Hồ Chí Minh.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> Các phim được chọn trong mẫu nghiên cứu<br /> phải thỏa mãn các yêu cầu sau đây:<br /> - Cá thể được chụp phim là người Việt nam,<br /> dân tộc Việt (Kinh).<br /> - Có đầy đủ những thông tin cá nhân có<br /> giá trị của các cá thể được chụp phim bao<br /> gồm: tên họ, giới tính, ngày tháng năm sinh,<br /> ngày chụp phim.<br /> - Hình ảnh trên phim có giá trị khảo sát,<br /> phim không bị biến dạng hay hư hỏng làm ảnh<br /> hưởng đến việc quan sát các chi tiết trên phim.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> - Cá thể chụp phim không có tiền sử bệnh<br /> lý hay có những phẫu thuật tại vùng lân cận<br /> làm ảnh hưởng đến sự hiện diện và phát triển<br /> của răng.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> - Có những biểu hiện bệnh lý hàm mặt phát<br /> hiện được trên phim.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tiêu chuẩn đánh giá<br /> Để đánh giá các giai đoạn của quá trình phát<br /> triển của răng khôn dựa trên sự khoáng hóa,<br /> chúng tôi sử dụng thang đánh giá theo mô tả<br /> dưới dạng biểu đồ hình ảnh của tác giả<br /> Demirjian và cộng sự (1973), thang này gồm 8<br /> giai đoạn được mô tả dưới dạng sơ đồ sau:<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Đây là một nghiên cứu được thực hiện với<br /> thiết kế cắt ngang mô tả.<br /> Mô tả phương pháp<br /> Ghi nhận các thông tin cá nhân của các cá<br /> thể được chụp phim, xác định giới, tuổi chính<br /> xác của các cá thể tính đến ngày chụp phim dựa<br /> trên các ghi nhận về ngày tháng năm sinh và<br /> ngày chụp phim.<br /> Mã hóa phim với ký hiệu theo số thứ tự để<br /> người đọc phim không biết thông tin về tuổi,<br /> giới của các cá thể được chụp phim.<br /> Việc đọc phim được tiến hành trong phòng<br /> tối với hộp đọc phim tiêu chuẩn để tránh ảnh<br /> hưởng từ các độ sáng khác nhau lên kết quả của<br /> việc đánh giá.<br /> Quan sát tổng thể mỗi phim toàn cảnh, xác<br /> định có sự hiện diện hay không của những hình<br /> ảnh biểu hiện cho sự hiện diện của các răng<br /> khôn ở các giai đoạn phát triển khác nhau. Ghi<br /> nhận những trường hợp thiếu răng khôn ở một<br /> hay hai bên, đánh giá tất cả các răng khôn bất kể<br /> hướng mọc.<br /> So sánh các hình ảnh này với một lọat các<br /> hình ảnh chuẩn trong phân lọai các giai đoạn<br /> hình thành răng khôn của tác giả Demirjian và<br /> cộng sự (1973) để tìm ra sự tương đồng nhất<br /> giữa hình ảnh trên phim với các giai đoạn được<br /> mô tả trong thang đánh giá này. Nếu răng khôn<br /> có nhiều chân răng khác nhau về mức độ phát<br /> triển, thì sẽ đánh giá trên chân răng kém phát<br /> triển nhất. Điểm số được cho sẽ tượng trưng cho<br /> giai đoạn phát triển của mỗi răng khôn tại thời<br /> điểm đánh giá trên phim.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Hình 1: Mô tả thang đánh giá của Demirjian và cộng<br /> sự (1973). “Nguồn: Olze 2004”(14).<br /> - Giai đoạn A: xuất hiện những điểm khoáng<br /> hóa riêng lẻ ở các múi răng nhưng chưa nối liền<br /> với nhau.<br /> - Giai đoạn B: Các điểm khoáng hóa nối liền<br /> với nhau và hình dạng bên ngòai thân răng đã<br /> nhận ra được.<br /> - Giai đoạn C: Thân răng hình thành được<br /> một nửa: men đã tạo ra xong ở mặt nhai, ngà<br /> răng bắt đầu tạo ra, buồng tủy có dạng cong và<br /> chưa nhìn rõ được sừng tủy.<br /> - Giai đoạn D: Thân răng đã hoàn tất đến<br /> đường nối men-cément. Thành buồng tủy có<br /> dạng cong, bắt đầu thấy được sừng tủy. Chân<br /> răng bắt đầu hình thành.<br /> - Giai đoạn E: Chân răng ngắn hơn thân<br /> răng. Thành của buồng tủy thẳng và sừng tủy<br /> nhận diện rõ hơn giai đoạn trước. Vùng chẽ<br /> chân răng bắt đầu khoáng hóa.<br /> - Giai đoạn F: Thành buồng tủy có dạng tam<br /> giác với hai cạnh bằng nhau. Chân răng dài<br /> bằng hay hơn thân răng, phần tận cùng của chân<br /> răng có dạng hình phễu.<br /> - Giai đoạn G: Các thành ống tủy chân răng<br /> song song nhưng phần chóp còn mở rộng.<br /> <br /> 3<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> - Giai đoạn H: Phần chóp răng đóng kín<br /> hoàn tòan. Kích thước màng nha chu (khỏang<br /> dây chằng) chung quanh chân răng đồng nhất<br /> suốt chiều dài chân răng.<br /> <br /> - Trong tất cả các test, giá trị 0,05 được xem<br /> là có ý nghĩa thống kê.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Bảng 1: Phân bố tuổi và giới của mẫu nghiên cứu<br /> Nhóm tuổi<br /> <br /> Hình 2: Hình ảnh phim XQ toàn cảnh dùng đánh giá<br /> sự khoáng hóa của răng khôn.<br /> <br /> Phân tích và xử lý số liệu<br /> Sai số của phương pháp<br /> Tất cả các phim được phân tích bởi cùng một<br /> người quan sát.<br /> Sự tin cậy và sự tái lập lại các kết quả đánh<br /> giá từ người quan sát sẽ được kiểm tra bằng<br /> cách chọn ngẫu nhiên 250 phim, các phim này<br /> được đánh giá sau đó hai tháng bởi cùng hai<br /> người. Sự nhất trí trong bản thân người quan sát<br /> và giữa hai người quan sát sẽ được xác định<br /> bằng cách sử dụng hệ số kappa.<br /> <br /> Phân tích thống kê<br /> Nhập và xử lý dữ liệu bằng phần mềm SPSS.<br /> Phân tích thống kê:<br /> - Xác định tuổi trung bình của từng giai<br /> đoạn phát triển của từng răng khôn riêng biệt<br /> theo giới.<br /> - Sử dụng t test bắt cặp để so sánh sự khác<br /> biệt giữa hai bên phải và trái; giữa hàm trên và<br /> hàm dưới về tuổi trung bình của từng giai<br /> đoạn phát triển của răng khôn, tính riêng biệt<br /> theo giới.<br /> - Sử dụng phép kiểm t test cho 2 mẫu độc<br /> lập để khảo sát sự khác biệt giữa hai giới về tuổi<br /> trung bình của từng giai đoạn phát triển của<br /> răng khôn.<br /> <br /> 4<br /> <br /> 8-9 tuổi<br /> 9-10 tuổi<br /> 10-11 tuổi<br /> 11-12 tuổi<br /> 12-13 tuổi<br /> 13-14 tuổi<br /> 14-15 tuổi<br /> 15-16 tuổi<br /> 16-17 tuổi<br /> 17-18 tuổi<br /> 18-19 tuổi<br /> 19-20 tuổi<br /> 20-21 tuổi<br /> 21-22 tuổi<br /> 22-23 tuổi<br /> 23-24 tuổi<br /> Toàn thể<br /> <br /> Giới tính<br /> Nam (%)<br /> Nữ (%)<br /> 78<br /> 124<br /> 67<br /> 117<br /> 64<br /> 130<br /> 93<br /> 191<br /> 97<br /> 150<br /> 72<br /> 151<br /> 49<br /> 108<br /> 57<br /> 107<br /> 35<br /> 86<br /> 36<br /> 57<br /> 30<br /> 92<br /> 29<br /> 57<br /> 16<br /> 74<br /> 16<br /> 58<br /> 13<br /> 61<br /> 10<br /> 36<br /> 762<br /> 1599<br /> <br /> Toàn thể (%)<br /> 202<br /> 184<br /> 194<br /> 284<br /> 247<br /> 223<br /> 157<br /> 164<br /> 121<br /> 93<br /> 122<br /> 86<br /> 90<br /> 74<br /> 74<br /> 46<br /> 2361<br /> <br /> Sự nhất trí trong bản thân và giữa những<br /> người quan sát sau khi đánh giá lại 250 phim<br /> theo chỉ số kappa 0,926 và 0,915 cho thấy có sự<br /> nhất trí cao khi đánh giá, sự khác biệt trong 2 lần<br /> đánh giá và giữa 2 người đều không vượt quá 1<br /> giai đoạn.<br /> Bảng 2: So sánh độ tuổi trung bình của từng giai<br /> đoạn phát triển của răng khôn hàm trên giữa hai giới<br /> Giai đoạn<br /> Răng 1.8<br /> phát triển Nam<br /> Nữ<br /> A<br /> 9,85<br /> 9,76<br /> ±1,14 ±1,15<br /> B<br /> 10,16 10,10<br /> ±1,39 ±1,15<br /> C<br /> 11,01 11,28<br /> ±0,86 ±1,42<br /> D<br /> 12,82 12,80<br /> ±1,66 ±1,76<br /> E<br /> 14,56 15,06<br /> ±1,74 ±1,93<br /> F<br /> 16,38 17,10<br /> ±1,64 ±1,91<br /> G<br /> 17,45 18,47<br /> ±1,88 ±2,17<br /> H<br /> 20,12 20,91<br /> ±1,92 ±1,80<br /> <br /> p<br /> 0,844<br /> 0,316<br /> 0,014*<br /> 0,313<br /> 0,243<br /> 0,072<br /> 0,140<br /> 0,408<br /> <br /> Nam<br /> 9,85<br /> ±1,23<br /> 9,95<br /> ±1,26<br /> 11,42<br /> ±1,76<br /> 12,65<br /> ±1,42<br /> 14,71<br /> ±1,81<br /> 16,78<br /> ±2,17<br /> 17,35<br /> ±1,67<br /> 20,18<br /> ±1,89<br /> <br /> Răng 2.8<br /> Nữ<br /> p<br /> 9,70 0,679<br /> ±1,07<br /> 10,18 0,465<br /> ±1,40<br /> 11,34 0,965<br /> ±1,55<br /> 12,74 0,083<br /> ±1,65<br /> 15,21 0,124<br /> ±2,08<br /> 16,83 0,887<br /> ±1,80<br /> 18,49 0,020*<br /> ±2,29<br /> 20,84 0,626<br /> ±1,83<br /> <br /> t test cho hai mẫu độc lập *: sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> Tuổi trung bình của từng giai đoạn phát<br /> triển của răng khôn trên ở nữ thường cao hơn<br /> ở nam, trừ ở giai đoạn A; tuy nhiên sự khác<br /> biệt chỉ có ý nghĩa thống kê ở giai đoạn C cho<br /> răng khôn trên bên phải và giai đoạn G cho<br /> răng bên trái.<br /> Bảng 3: So sánh độ tuổi trung bình của từng giai<br /> đoạn phát triển của răng khôn hàm dưới giữa hai giới<br /> Giai đoạn<br /> phát triển<br /> A<br /> B<br /> C<br /> D<br /> E<br /> F<br /> G<br /> H<br /> <br /> Răng 3.8<br /> Nam<br /> Nữ<br /> p<br /> 9,60<br /> 9,53 0,950<br /> ±1,19 ±1,13<br /> 10,49 10,29 0,428<br /> ±1,27 ±1,32<br /> 11,27 11,39 0,875<br /> ±1,41 ±1,54<br /> 12,82 12,88 0,072<br /> ±1,42 ±1,64<br /> 14,77 15,21 0,142<br /> ±1,74 ±1,97<br /> 16,22 16,95 0,043*<br /> ±1,55 ±1,99<br /> 17,40 18,20 0,007**<br /> ±1,35 ±1,95<br /> 20,11 20,94 0,263<br /> ±2,01 ±1,82<br /> <br /> Răng 4.8<br /> Nam<br /> Nữ<br /> p<br /> 9,88<br /> 9,55 0,706<br /> ±1,18 ±1,08<br /> 10,22 10,28 0,920<br /> ±1,24 ±1,27<br /> 11,43 11,45 0,708<br /> ±1,40 ±1,52<br /> 12,67 12,82 0,012*<br /> ±1,25 ±1,60<br /> 14,66 15,09 0,265<br /> ±1,69 ±1,90<br /> 16,04 16,84 0,004*<br /> ±1,36 ±2,10<br /> 17,39 18,22 0,013*<br /> ±1,54 ±2,00<br /> 20,11 20,96 0,355<br /> ±1,99 ±1,81<br /> <br /> t test cho hai mẫu độc lập *: sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> <br /> Tuổi trung bình của từng giai đoạn phát<br /> triển của răng khôn dưới ở nữ thường cao hơn ở<br /> nam, trừ ở giai đoạn A và B; tuy nhiên sự khác<br /> biệt chỉ có ý nghĩa thống kê ở giai đoạn F và G<br /> cho răng khôn dưới bên trái và giai đoạn D, F, G<br /> cho răng bên phải.<br /> Bảng 4: So sánh độ tuổi trung bình của từng giai<br /> đoạn phát triển giữa 2 bên phải và trái của răng khôn<br /> trên<br /> Giai đoạn<br /> phát triển Răng<br /> 1.8<br /> A<br /> 9,85<br /> ±1,14<br /> B<br /> 10,16<br /> ±1,39<br /> C<br /> 11,01<br /> ±0,86<br /> D<br /> 12,82<br /> ±1,66<br /> E<br /> 14,56<br /> ±1,74<br /> F<br /> 16,38<br /> ±1,64<br /> <br /> Nam<br /> Răng<br /> 2.8<br /> 9,85<br /> ±1,23<br /> 9,95<br /> ±1,26<br /> 11,42<br /> ±1,76<br /> 12,65<br /> ±1,42<br /> 14,71<br /> ±1,81<br /> 16,78<br /> ±2,17<br /> <br /> Nữ<br /> p<br /> 0,992<br /> 0,424<br /> 0,203<br /> 0,252<br /> 0,454<br /> 0,473<br /> <br /> Răng 1.8 Răng 2.8<br /> 9,76<br /> ±1,15<br /> 10,10<br /> ±1,15<br /> 11,28<br /> ±1,42<br /> 12,80<br /> ±1,76<br /> 15,06<br /> ±1,93<br /> 17,10<br /> ±1,91<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> 9,70<br /> ±1,07<br /> 10,18<br /> ±1,40<br /> 11,34<br /> ±1,55<br /> 12,74<br /> ±1,65<br /> 15,21<br /> ±2,08<br /> 16,83<br /> ±1,80<br /> <br /> p<br /> 0,665<br /> 0,351<br /> 0,806<br /> 0,629<br /> 0,394<br /> 0,185<br /> <br /> Giai đoạn<br /> phát triển Răng<br /> 1.8<br /> G<br /> 17,45<br /> ±1,88<br /> H<br /> 20,12<br /> ±1,92<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Răng<br /> p Răng 1.8 Răng 2.8 p<br /> 2.8<br /> 17,35 0,994 18,47<br /> 18,49 0,887<br /> ±1,67<br /> ±2,17<br /> ±2,29<br /> 20,18 0,905 20,91<br /> 20,84 0,648<br /> ±1,89<br /> ±1,80<br /> ±1,83<br /> <br /> t test bắt cặp<br /> <br /> Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> về tuổi trung bình của từng giai đoạn phát triển<br /> giữa 2 răng khôn hai bên hàm trên ở cả 2 giới.<br /> Bảng 5: So sánh độ tuổi trung bình của từng giai<br /> đoạn phát triển giữa 2 bên phải và trái của răng khôn<br /> dưới<br /> Giai đoạn<br /> phát triển Răng<br /> 3.8<br /> A<br /> 9,60<br /> ±1,19<br /> B<br /> 10,49<br /> ±1,27<br /> C<br /> 11,27<br /> ±1,41<br /> D<br /> 12,82<br /> ±1,42<br /> E<br /> 14,77<br /> ±1,74<br /> F<br /> 16,22<br /> ±1,55<br /> G<br /> 17,40<br /> ±1,35<br /> H<br /> 20,11<br /> ±2,01<br /> <br /> Nam<br /> Răng<br /> 4.8<br /> 9,88<br /> ±1,18<br /> 10,22<br /> ±1,24<br /> 11,43<br /> ±1,40<br /> 12,67<br /> ±1,25<br /> 14,66<br /> ±1,69<br /> 16,04<br /> ±1,36<br /> 17,39<br /> ±1,54<br /> 20,11<br /> ±1,99<br /> <br /> p<br /> 0,055<br /> 0,184<br /> 0,143<br /> 0,299<br /> 0,621<br /> 0,333<br /> 0,897<br /> 0,955<br /> <br /> Nữ<br /> Răng 3.8 Răng<br /> 4.8<br /> 9,53<br /> 9,55<br /> ±1,13 ±1,08<br /> 10,29 10,28<br /> ±1,32 ±1,27<br /> 11,39 11,45<br /> ±1,54 ±1,52<br /> 12,88 12,82<br /> ±1,64 ±1,60<br /> 15,21 15,09<br /> ±1,97 ±1,90<br /> 16,95 16,84<br /> ±1,99 ±2,10<br /> 18,20 18,22<br /> ±1,95 ±2,00<br /> 20,94 20,96<br /> ±1,82 ±1,81<br /> <br /> p<br /> 0,892<br /> 0,404<br /> 0,701<br /> 0,533<br /> 0,458<br /> 0,734<br /> 0,774<br /> 0,944<br /> <br /> t test bắt cặp<br /> <br /> Không có sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> về tuổi trung bình của từng giai đoạn phát triển<br /> giữa 2 răng khôn hai bên hàm dưới ở cả 2 giới.<br /> Bảng 6: So sánh độ tuổi trung bình của từng giai<br /> đoạn phát triển giữa hai hàm trên và dưới bên phải.<br /> Giai đoạn<br /> phát triển Răng<br /> 1.8<br /> A<br /> 9,85<br /> ±1,14<br /> B<br /> 10,16<br /> ±1,39<br /> C<br /> 11,01<br /> ±0,86<br /> D<br /> 12,82<br /> ±1,66<br /> E<br /> 14,56<br /> ±1,74<br /> <br /> Nam<br /> Răng<br /> 4.8<br /> 9,88<br /> ±1,18<br /> 10,22<br /> ±1,24<br /> 11,43<br /> ±1,40<br /> 12,67<br /> ±1,25<br /> 14,66<br /> ±1,69<br /> <br /> p<br /> 0,131<br /> 0,759<br /> 0,184<br /> 0,312<br /> 0,585<br /> <br /> Răng<br /> 1.8<br /> 9,76<br /> ±1,15<br /> 10,10<br /> ±1,15<br /> 11,28<br /> ±1,42<br /> 12,80<br /> ±1,76<br /> 15,06<br /> ±1,93<br /> <br /> Nữ<br /> Răng<br /> 4.8<br /> 9,55<br /> ±1,08<br /> 10,28<br /> ±1,27<br /> 11,45<br /> ±1,52<br /> 12,82<br /> ±1,60<br /> 15,09<br /> ±1,90<br /> <br /> p<br /> 0,066<br /> 0,819<br /> 0,310<br /> 0,987<br /> 0,751<br /> <br /> 5<br /> <br />