Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đến Việt Nam và đề xuất một số giải pháp

Chia sẻ: ViSatori ViSatori | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

238
lượt xem 59
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này chỉ ra rằng bên cạnh những tác động tích cực từ chiến tranh thương mại Mỹ - Trung Quốc, thì Việt Nam sẽ còn phải gánh chịu những tác động tiêu cực và những tác động này có phần nặng nề hơn những ảnh hưởng tích cực. Bài viết cũng đưa ra một số giải pháp để tận dụng những thuận lợi cũng như hạn chế những tác động không mong muốn từ cuộc chiến thương mại này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đến Việt Nam và đề xuất một số giải pháp

CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH- TIỀN TỆ Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ- Trung đến Việt Nam và đề xuất một số giải pháp Nguyễn Thu Hương Ngày nhận: 15/01/2019 Ngày nhận bản sửa: 21/01/2019 Ngày duyệt đăng: 25/03/2019 Căng thẳng thương mại được xem là một trong số những rủi ro lớn nhất đối với sự tăng trưởng kinh tế toàn cầu (The IMF’s World Economic Outlook 2018). Hiện tại, cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đang là trung tâm của các căng thẳng kinh tế trên thế giới. Một số nhà phân tích cho rằng, Việt Nam là một trong số những quốc gia được cho là sẽ trở thành “người thắng cuộc” khi cuộc chiến giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới diễn ra. Bài viết này chỉ ra rằng bên cạnh những tác động tích cực từ chiến tranh thương mại Mỹ- Trung Quốc, thì Việt Nam sẽ còn phải gánh chịu những tác động tiêu cực và những tác động này có phần nặng nề hơn những ảnh hưởng tích cực. Bài viết cũng đưa ra một số giải pháp để tận dụng những thuận lợi cũng như hạn chế những tác động không mong muốn từ cuộc chiến thương mại này. Từ khoá: Chiến tranh thương mại, Mỹ- Trung Quốc, tác động, Việt Nam 1. Khái niệm về chiến tranh thương mại và cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc 1.1. Khái niệm rên thực tế, không có một định nghĩa chính thức nào về chiến tranh thương mại, thậm chí đây cũng © Học viện Ngân hàng ISSN 1859 - 011X không phải là thuật ngữ chính thống được sử dụng bởi các nhà kinh tế học. Theo Từ điển Tiếng Anh Oxford, chiến tranh thương mại (tiếng Anh: “trade war” hay “trade tension”) xảy ra khi quốc gia này gây thiệt hại về thương mại cho quốc gia khác bằng việc áp dụng thuế quan hoặc hạn ngạch. Nhà sử học thương mại Doug Irwin cho rằng chiến tranh thương mại không thể được 7 định nghĩa bằng việc các quốc gia áp dụng thuế trả đũa lên các sản phẩm của nhau mà chính là bởi giá trị hàng hoá thực sự bị ảnh hưởng bởi thuế quan. Theo nhà kinh tế học Heiner Flassbeck, chiến tranh thương mại là việc áp dụng thuế quan một cách dai dẳng dẫn tới việc các bên không thể tiếp tục đàm phán. Trong khi đó, Phil Levy- cố vấn kinh tế cấp cao của chính quyền Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Số 202- Tháng 3. 2019 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ Đơn vị: tỷ Hình 1. Hình Tình hình xuất khẩu và cán mại của Mỹ Tình hình1:xuất nhập khẩu và nhập cán cân thương mại cân của thương Mỹ với Trung Quốc giai đoạn với 2007- 2017 Trung Quốc giai đoạn 2007 - 2017 600,00 400,00 200,00 0,00 -200,00 -400,00 321,44 337,77 296,37 62,94 69,73 69,50 Đơn vị: Tỷ USD 364,95 399,37 425,62 440,43 468,47 483,19 462,62 505,60 91,91 104,12 110,52 121,75 123,66 115,93 115,60 130,37 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 -258,50 -268,04 -226,87 -273,04 -295,25 -315,10 -318,68 -344,81 -367,26 -347,02 -375,23 -600,00 Cán cân Nhập khẩu Xuất khẩu Nguồn: Bộ Thương mại Hoa Kỳ George W. Bush- lại cho rằng chiến tranh thương mại xảy ra khi không thể kiểm soát được sự leo thang của các hàng rào thương mại. Như vậy, chiến tranh thương mại hay căng thẳng thương mại là hiện tượng trong đó hai hay nhiều quốc gia tăng hoặc tạo ra các rào cản thuế quan hoặc phi thuế quan (giấy phép xuất nhập khẩu, hạn ngạch nhập khẩu, viện trợ đối với các ngành sản xuất trong nước, hạn chế xuất khẩu tự nguyện, yêu cầu khắt khe đối với hàng hoá nhập vào nội địa, lệnh cấm vận, hạn chế thương mại…) với nhau nhằm đáp trả những rào cản thương mại của nước đối lập. 1.2. Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung Quốc Mối quan hệ kinh tế MỹTrung Quốc đã phát triển đáng kể trong vòng ba thập kỷ qua, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu thương mại giữa hai nước tăng từ 2 tỷ USD năm 1979 lên 636 tỷ USD vào năm 2017 theo số liệu từ Bộ thương mại Hoa Kỳ. Thâm hụt thương mại của Mỹ với Trung Quốc lên tới 375 tỷ USD năm 2017 (con số này là 10 tỷ USD vào năm 1990). Cụ thể, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu hàng hoá lớn thứ ba của Mỹ vào năm 2017 với giá trị đạt 130 tỷ USD. Theo dữ liệu từ Uỷ ban Thương mại quốc tế Hoa Kỳ (USITC), các ngành hàng xuất khẩu chủ đạo sang Trung Quốc bao gồm: lúa mỳ các loại hạt, hoa quả, máy bay, máy móc điện- điện tử, máy móc thiết bị và phương tiện vận tải. Ngược lại, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Trung Quốc với tổng giá trị hàng hoá xuất khẩu đạt 505 tỷ USD vào năm 2017. Các nhóm hàng dẫn đầu danh sách bao gồm: Máy móc điện tử, máy công nghiệp, đồ nội thất, đồ chơi, dụng cụ thể thao và giầy dép. Mặc dù phát triển quan hệ thương mại, mối quan hệ giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới ngày càng trở nên căng Bảng 1. Các gói đánh thuế trong khuôn khổ Phần 301 (Section 301) của Mỹ lên Trung Quốc năm 2018 Ngày hiệu lực Mức thuế Giá trị nhập khẩu Phản ứng của Trung Quốc 06/7/2018 25% 34 tỷ USD 23/8/2018 25% 16 tỷ USD 24/9/2018 10% (tăng lên 25% 200 tỷ USD vào ngày 01/01/2019) Áp thuế trả đũa lên 34 tỷ USD giá trị hàng nhập khẩu Áp thuế trả đũa lên 16 tỷ USD giá trị hàng nhập khẩu 5%-10% thuế đánh vào 60 tỷ giá trị hàng nhập khẩu Nguồn: USTR và Bộ Thương mại Trung Quốc 8 Số 202- Tháng 3. 2019 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ Hình 2. Các thị trường nhập khẩu chính của Việt Nam Đơn vị: Tỷ USD Nguồn: Tổng cục Hải quan thẳng. Mỹ tuyên bố sẽ có các biện pháp cụ thể để giảm thâm hụt thương mại song phương giữa hai nước, thực thi luật và thỏa thuận thương mại của Hoa Kỳ đồng thời thúc đẩy thương mại tự do và công bằng. Phòng đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) đã ban hành một báo cáo, gọi là Phần 301 (Section 301), cáo buộc Trung Quốc sử dụng các biện pháp phi kinh tế để chiếm lĩnh công nghệ của Mỹ, trong đó có cả việc ăn cắp bản quyền sở hữu trí tuệ, hay buộc chuyển giao công nghệ khi đầu tư vào Trung Quốc. Đó là cơ sở để Mỹ tiến hành áp các gói thuế trừng phạt lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. 2. Tác động của chiến tranh thương mại Mỹ- Trung Quốc tới Việt Nam Việt Nam hiện là nền kinh tế có độ mở đứng thứ bảy trên thế giới với tỷ lệ xuất nhập khẩu/GDP tăng từ 66% năm Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 1995 lên 203% năm 2017, trong khi tỷ lệ trung bình trên thế giới là 28%, Trung Quốc là 19,6%, và rất cao như Singapore cũng chỉ có 172% theo số liệu từ Ngân hàng Thế giới (WB). Ở khu vực ASEAN, nền kinh tế đang phát triển vượt bậc của Việt Nam là nền kinh tế phụ thuộc nhiều nhất vào xuất khẩu với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu bằng 200% GDP theo báo cáo gần đây của FT Confidential Research, do đó Việt Nam được xem là quốc gia chịu tổn thất nhiều nhất trong khối ASEAN khi chiến tranh thương mại xảy ra. Nếu căng thẳng kéo dài sẽ tác động nhất định tới kinh tế Việt Nam, đặc biệt là tới các ngành hàng xuất khẩu hoặc nguyên liệu đầu vào cần để sản xuất hàng xuất khẩu. Với các ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam, cuộc chiến này có thể vừa mang đến cả thách thức và cơ hội. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng là quốc gia phụ thuộc vào đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Theo số liệu từ WB, nếu so với GDP, FDI của Việt Nam bằng 7,7% GDP, cao hơn gấp đôi tỷ lệ bình quân của thế giới là 3,1%, vượt Indonesia (0,5%), Thái Lan (0,8%), Trung Quốc (1,5%), Malaysia (4,6%). Hơn thế nữa, Mỹ và Trung Quốc đều là những thị trường lớn của Việt Nam, do đó, khi các nền kinh tế lớn này bị cuốn vào cuộc chiến tranh thương mại thì tác động rất lớn đến Việt Nam. Cụ thể, theo số liệu của Tổng cục Hải quan, thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Trung Quốc đạt 93,69 tỷ USD vào năm 2017, và ước tính đạt 100 tỷ USD trong năm 2018. Trung Quốc vẫn là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch nhập khẩu đạt 31,1 tỷ USD trong 06 tháng đầu năm 2018, tương đương gần 28% tổng nhập khẩu của Việt Nam. Trong khi đó, Mỹ Số 202- Tháng 3. 2019 9 CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ Hình 3. Các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam Đơn vị: Tỷ USD Nguồn: Tổng cục Hải quan là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với doanh thu 06 tháng đầu năm là 21,5 tỷ USD, tương đương gần 19% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. 2.1. Tác động tích cực 2.1.1. Gia tăng xuất khẩu Nếu nhìn nhận ở góc độ tích cực, cuộc chiến thương mại Mỹ- Trung sẽ đem lại cơ hội xuất khẩu sang thị trường Mỹ và thị trường Trung Quốc cho một số mặt hàng của Việt Nam tương tự với các sản phẩm bị áp thuế và các sản phẩm sử dụng sản phẩm bị áp thuế làm nguyên liệu đầu vào. Việc Mỹ áp thuế đối với hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc sẽ làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa của nước này, thậm chí còn tạo ra và đẩy nhanh xu hướng dịch chuyển nhập khẩu hàng hóa của Mỹ từ Trung Quốc sang 10 Số 202- Tháng 3. 2019 các thị trường thay thế khác, trong đó có Việt Nam. Theo tính toán của Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson từ dữ liệu của USITC, trong số các mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc bị Mỹ đánh thuế Hình 6. Cơ cấu mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc trong gói đánh thuế của Mỹ lên trị giá 200 tỷ USD hàng hoá vào tháng 9/2018 Hình 5. Cơ cấu mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc trong gói đánh thuế của Mỹ lên trị giá 50 tỷ USD hàng hoá năm 2018 Nguồn: Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson Nguồn: Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson 25% trong đợt đầu tiên và thứ hai (tổng trị giá 50 tỷ USD), hàng hoá trung gian, tư liệu sản xuất, phương tiện vận tải chiếm tỷ trọng cao, còn hàng tiêu dùng chiếm tỷ lệ rất ít. Tuy nhiên, đến lần đánh thuế 10% (tăng lên 25% vào ngày Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng CHÍNH SÁCH & THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH - TIỀN TỆ Hình 7. Nhóm các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ gói đánh thuế 200 tỷ USD của Mỹ năm 2018 Nguồn: Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson 12 Tỷ USD Hình 8. Các nhóm hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Hoa Kỳ Đơn vị: Tỷ USD 10.33 10 9.25 8 9 tháng/2017 9 tháng/2018 6 4.27 4 4.16 3.76 2.89 2.41 2 0 2.07 2.36 2.73 2.34 1.81 1.05 1.14 Hàng dệt, may Giày dép các Điện thoại các Máy vi tính, loại loại và linh SP điện tử và kiện linh kiện 01/01/2019) lên 200 tỷ USD hàng hoá nhập khẩu từ Trung Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng Gỗ và sản phẩm gỗ 1.04 0.95 Nguồn: Tổng cục Hải quan Máy móc, thiết Hàng thủy sản Túi xách, ví, bị, dụng cụ PT vali, mũ, ô, dù khác Quốc có hiệu lực vào ngày 24/09/2018 thì danh mục đã mở rộng sang rất nhiều nhóm hàng tiêu dùng, trong đó có đồ Số 202- Tháng 3. 2019 11