Tác động của cơ chế quản lý tài chính đến chất lượng giáo dục của các trường đại học công lập Việt Nam

Taïp chí Kinh teá - Kyõ thuaät<br /> <br /> TÁC ĐỘNG CỦA CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH ĐẾN<br /> CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC CỦA CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC<br /> CÔNG LẬP VIỆT NAM<br /> <br /> <br /> Phan Hồng Hải *<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Bài viết về kết quả nghiên cứu thông qua điều tra về tác động của cơ chế quản lý tài chính<br /> đến chất lượng giáo dục của các trường Đại học Công lập Việt Nam, với 950 số quan sát từ các đối<br /> tượng là sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh, giảng viên và cán bộ quản lý của 33 trường<br /> Đại học Công lập Việt Nam. Mô hình nghiên cứu theo phương pháp hồi quy tuyến tính bội, trong đó<br /> chấp nhận các biến kiểm soát thành phần chất lượng giáo dục đại học trong mô hình SERVQUAL<br /> ((Parasuraman cùng các cộng sự, 1985). Kết quả chỉ ra rằng, cơ chế quản lý tài chính có tác động<br /> đáng kể đến sự hài lòng chất lượng GDĐH của ĐHCL.<br /> Từ khóa: tác động, cơ chế quản lý tài chính, chất lượng giáo dục, đại học công lập<br /> <br /> THE EFFECT OF THE FINANCIAL MANAGEMENT STRUCTURE<br /> TO THE EDUCATIONAL QUALITY AT MANY PUBLIC<br /> UNIVERSITIES IN VIETNAM<br /> ABSTRACT       <br /> Posts to the amount of research results from the investigation about the effect of the financial<br /> management structure to the educational quality at many Public Universities in Vietnam, with<br /> 950 for the number of observation from students, undergraduate students, postgraduate students,<br /> teachers and the management members of 33 Public Universities in Vietnam. According to the<br /> research model of multiple linear regression method, it’s accepted the variables can control the<br /> parts of university educational quality in SERVQUAL model (Parasuraman together with partners,<br /> 1985). The results show that the effect of financial management structure was satisfied with the<br /> University Educational Quality of Public Universities remarkably.<br /> Keywords: take effect, financial management structure, educational quality, Public<br /> Universities<br /> * Trường ĐH Công Nghiệp TP. HCM. Email: hai.phanhong@yahoo.com<br /> <br /> 52<br /> <br /> Tác động của . . .<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Giáo dục đại học (GDĐH) là giáo dục bậc<br /> cao, là chìa khóa then chốt trong tăng trưởng<br /> kinh tế ở những nước đã và đang phát triển<br /> bởi chức năng kinh tế - xã hội của GDĐH<br /> trong kết nối sản xuất và phổ biến kiến thức<br /> (Patterson, 1999). Khi thế giới bước sang thế<br /> kỷ XXI – thế kỷ của nền kinh tế tri thức, về<br /> bản chất, các quốc gia cạnh tranh nhau về<br /> nguồn nhân lực và khoa học kỹ thuật – công<br /> nghệ. Do đó, vấn đề cải cách giáo dục nói<br /> chung và GDĐH nói riêng nhằm quản lý và<br /> nâng cao chất lượng GDĐH được nhiều nước<br /> xem là quốc sách hàng đầu và Việt Nam cũng<br /> không ngoại lệ.<br /> Đối với Việt Nam, giáo dục nói chung và<br /> GDĐH nói riêng có vai trò đặc biệt quan trọng<br /> trong hoàn cảnh hiện nay khi đất nước đang<br /> chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế theo<br /> chiều sâu, theo hướng tăng năng suất các nhân<br /> tố tổng hợp (TFP) để nâng cao chất lượng,<br /> hiệu quả, tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế<br /> và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Do<br /> đó, GDĐH nhận được sự quan tâm hàng đầu<br /> của Đảng Cộng sản và Nhà nước Việt Nam.<br /> Theo ông Phạm Vũ Luận (2014), Bộ trưởng<br /> Bộ Giáo dục và Đào tạo, bên cạnh thành công<br /> của GDĐH thì hiện nay đang tồn tại nhiều yếu<br /> kém, bất cập, trong đó có sự yếu kém, bất cập<br /> của cơ chế quản lý tài chính (QLTC) của Đại<br /> học Công lập (ĐHCL). Cơ chế QLTC giáo<br /> dục ĐHCL đã ba lần cải cách (Nghị định số<br /> 10/2002/NĐ-CP, Nghị định số 43/2006/NĐCP, Nghị định số 49/2009/NĐ-CP) nhưng đến<br /> nay cơ chế QLTC của GDĐH Công lập vẫn<br /> chưa đạt được mục tiêu mong muốn.<br /> <br /> ĐHCL thông qua tổng hoà các quy tắc, phương<br /> pháp, công cụ quản lý tài chính được quy định<br /> trong một hệ thống các văn bản pháp quy của<br /> Nhà nước để thực hiện các chức năng cơ bản<br /> từ việc lập kế hoạch tài chính, tổ chức thực<br /> hiện, điều khiển và kiểm tra giám sát tài chính<br /> nhằm đạt được mục tiêu của Nhà nước đề ra.<br /> Cơ chế QLTC của ĐHCL được chia làm 3<br /> nội dung cơ bản sau:<br /> Thứ nhất, cơ chế cấp phát ngân sách Nhà<br /> nước cho các trường ĐHCL.<br /> Nguồn tài chính do Nhà nước cấp được<br /> xem như một khoản kinh phí mua sản phẩm<br /> đào tạo, sản phẩm nghiên cứu, mua dịch vụ<br /> chuyển giao tri thức, chuyển giao công nghệ<br /> hay cấp để thực hiện phúc lợi học tập đại học<br /> cho dân chúng.<br /> Thứ hai, cơ chế quản lý nguồn thu của các<br /> trường ĐHCL.<br /> Nhà nước cho phép các trường ĐHCL<br /> được thu học phí (thu sự nghiệp) theo khung<br /> học phí mà nhà nước đã khống chế. Nguồn<br /> thu này có được do trường đại học cung cấp<br /> dịch vụ thông qua việc chuyển giao tri thức.<br /> Nhà nước đặt khung học phí đối với GDĐH<br /> nhằm tới mục tiêu : chất lượng, số lượng, hiệu<br /> quả và sự công bằng. Do vậy, chính sách định<br /> giá của GDĐH cần được cân nhắc đầy đủ đến<br /> khía cạnh thực hiện tốt hơn mục tiêu công<br /> bằng, tác động của chính sách tới các nhóm<br /> lợi ích khác nhau trong xã hội. Nhà nước cũng<br /> phải ưu tiên sử dụng nguồn lực của mình để<br /> phát triển những ngành đào tạo ít người muốn<br /> học và cung cấp dịch vụ đào tạo đại học cho<br /> những đối tượng và nơi khó khăn.<br /> Thứ ba, quản lý chi của các trường ĐHCL.<br /> Các trường ĐHCL được sử dụng nguồn<br /> ngân sách nhà nước cấp và nguồn thu sự<br /> nghiệp để chi trả cho các hoạt động của các<br /> trường như: chi hoạt động thường xuyên, chi<br /> <br /> 2. CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH<br /> Cơ chế QLTC trường ĐHCL là quá trình tác<br /> động của Nhà nước tới bộ máy quản trị trường<br /> 53<br /> <br /> Taïp chí Kinh teá - Kyõ thuaät<br /> <br /> hoạt động sản xuất, cung ứng dịch vụ, chi<br /> thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học các<br /> cấp, chi đầu tư phát triển, chi các nhiệm vụ đột<br /> xuất được giao và các khoản chi khác. Có thể<br /> chia quản lý chi đối với các trường ĐHCL theo<br /> các nội dung chủ yếu bao gồm quản lý chi đầu<br /> tư xây dựng cơ bản, quản lý chi chương trình<br /> mục tiêu, quản lý chi thường xuyên.<br /> 3. TÁC ĐỘNG CỦA CƠ CHẾ QUẢN<br /> LÝ TÀI CHÍNH ĐẾN CHẤT LƯỢNG<br /> GDĐHCL<br /> Có thể thấy rằng trong hệ thống đào tạo<br /> đại học thì tài chính là yếu tố đầu vào quan<br /> trọng quyết định chất lượng GDĐH. Việc<br /> đảm bảo yếu tố tài chính hợp lý sẽ góp phần<br /> đảm bảo đầy đủ cho công tác xây dựng cơ<br /> sở vật chất (phòng học, thư viện, nhà thi<br /> đấu,…); mua sắm máy móc trang thiết bị,<br /> giáo trình cho đào tạo; thu hút và giữ chân<br /> đội ngũ giảng viên giỏi; xây dựng chương<br /> <br /> trình đào tạo tiên tiến, thúc đẩy hoạt động<br /> nghiên cứu khoa học đối với giảng viên và<br /> sinh viên cũng như hoạt động chuyển giao<br /> công nghệ của nhà trường đối với xã hội;<br /> tăng cường liên kết với các trường Đại học<br /> – Cao đẳng có uy tín trên thế giới; cơ chế<br /> QLTC ảnh hưởng lên chất lượng GDĐH và<br /> được xem là một trong mười tiêu chí đánh<br /> giá chất lượng GDĐHCL.<br /> 3.1. Nghiên cứu cơ chế quản lý tài chính<br /> tác động đến chất lượng GDĐH qua kết quả<br /> khảo sát<br /> Các thành phần chất lượng GDĐH trong<br /> mô hình SERVQUAL (Parasuraman cùng các<br /> cộng sự, 1985) được xem là các biến kiểm<br /> soát của chất lượng GDĐH trong mô hình hồi<br /> quy đa biến mà đề tài chọn nghiên cứu nhằm<br /> đo lường tác động cơ chế QLTC đến chất<br /> lượng GDĐH của ĐHCL. Do vậy, mô hình<br /> nghiên cứu thực nghiệm tổng quát của đề tài<br /> được trình bày sau đây:<br /> <br /> Trong đó, <br /> SQi: Mức độ hài lòng chung về chất lượng<br /> GDĐH của các trường ĐHCL Việt Nam ở<br /> quan sát thứ i.<br /> F1i: Nhân tố cơ chế QLTC của ĐHCL ở<br /> quan sát thứ i. Nhân tố này bao gồm 3 thành<br /> phần: FM1i (tính tự chủ của cơ chế QLTC<br /> của ĐHCL), FM2i (tính minh bạch của cơ chế<br /> QLTC của ĐHCL), FM3i (tính hiệu quả của<br /> cơ chế QLTC của ĐHCL).<br /> F2i: Nhân tố tài sản hữu hình ĐHCL ở<br /> quan sát thứ i. Nhân này bao gồm 5 khía<br /> cạnh: TAN1i (phương tiện đáp ứng nhu cầu<br /> về sở thích và phát triển năng khiếu cho<br /> người học), TAN2i (trang phục của giảng<br /> viên, cán bộ, công nhân viên phù hợp),<br /> TAN3i (cơ sở vật chất hiện đại), TAN4i (thư<br /> <br /> viện cập nhật kịp thời ), TAN5i (căn tin sạch<br /> sẽ, giá phù hợp).<br /> F3i: Nhân tố sự tin cậy ĐHCL ở quan sát<br /> thứ i. Nhân này bao gồm 5 khía cạnh: REL1i<br /> (cam kết của nhà trường được thực hiện chính<br /> xác), REL2i (lưu giữ hồ sơ chính xác), REL3i<br /> (cập nhật tài liệu học tập và các tài liệu khác<br /> liên quan), REL4i (tính dễ hiểu của tài liệu<br /> học tập và các tài liệu khác liên quan), REL5i<br /> (giảng dạy tốt, hiệu quả).<br /> F4i: Nhân tố sự đáp ứng ĐHCL ở quan sát<br /> thứ i. Nhân này bao gồm 5 khía cạnh: RES1i<br /> (tính nhanh chóng của thông tin quan trọng),<br /> RES2i (sẵn sàng hỗ trợ của nhà trường), RES3i<br /> (thông báo bài tập và kiểm tra rõ ràng), RES4i<br /> (giáo trình, sách tham khảo phù hợp), RES5i<br /> (nhà trường phân bổ thời gian tư vấn).<br /> 54<br /> <br /> Tác động của . . .<br /> <br /> F5i: Nhân tố sự đảm bảo ĐHCL ở quan<br /> sát thứ i. Nhân này bao gồm 6 khía cạnh:<br /> ASS1i (kiến thức, trình độ và kỹ năng sư<br /> phạm của giảng viên), ASS2i (trang bị kiến<br /> thức và kỹ năng cho người học tốt), ASS3i<br /> (có dịch vụ hỗ trợ việc làm cho người học<br /> sau khi tốt nghiệp), ASS4i (môi trường học<br /> tập an toàn, thoải mái), ASS5i (giải đáp câu<br /> hỏi, thắc mắc xác đáng từ giảng viên), ASS6i<br /> (sự thân thiện và tôn trọng lẫn nhau của môi<br /> trường học).<br /> <br /> F6i: Nhân tố sự đồng cảm ĐHCL ở quan<br /> sát thứ i. Nhân này bao gồm 6 khía cạnh:<br /> EMP1i (sự phù hợp của bài tập từ giảng viên),<br /> EMP2i (tính sẵn sàng của học bổng cho người<br /> học có thành tích tốt), EMP3i (dễ dàng có<br /> được tài liệu bài giảng), EMP4i (dễ dàng quản<br /> lý chương trình đào tạo), EMP5i (am hiểu,<br /> quan tâm từng người học), EMP6i (kênh giao<br /> tiếp hiệu quả với người học).<br /> Từ cơ sở lý luận và mô hình nghiên cứu,<br /> khung phân tích của bài viết được trình bày<br /> ở Hình 1.<br /> <br /> Hình 1: Khung phân tích<br /> <br /> Nguồn: Phân tích của tác giả<br /> <br /> Theo những lập luận trên, bài viết đề xuất<br /> 6 giả thuyết sau:<br /> H1: Tự chủ tài chính, tính minh bạch và<br /> hiệu quả cơ chế QLTC của ĐHCL tương quan<br /> <br /> thuận với mức độ hài lòng của người học về<br /> chất lượng GDĐH.<br /> H2: Phương tiện hữu hình ĐHCL tương<br /> quan thuận với mức độ hài lòng của người<br /> học về chất lượng GDĐH.<br /> 55<br /> <br /> Taïp chí Kinh teá - Kyõ thuaät<br /> <br /> H3: Sự tin cậy của ĐHCL tương quan<br /> thuận với mức độ hài lòng của người học về<br /> chất lượng GDĐH.<br /> H4: Sự đáp ứng của ĐHCL tương quan<br /> thuận với mức độ hài lòng của người học về<br /> chất lượng GDĐH.<br /> H5: Sự đảm bảo của ĐHCL tương quan<br /> thuận với mức độ hài lòng của người học về<br /> chất lượng GDĐH.<br /> H6: Sự đồng cảm của ĐHCL tương quan<br /> thuận với mức độ hài lòng của người học về<br /> chất lượng GDĐH.<br /> Để đo lường tác động của cơ chế QLTC<br /> đến chất lượng GDĐH của các trường ĐHCL<br /> <br /> Việt nam, bài viết sử dụng dữ liệu sơ cấp bằng<br /> việc điều tra 33 trường ĐHCL với 950 số quan<br /> sát là sinh viên (cử nhân), học viên cao học<br /> (thạc sĩ), nghiên cứu sinh (tiến sĩ), các giảng<br /> viên và cán bộ quản lý ở các trường. Bảng câu<br /> hỏi sử dụng thang đo Likert 5 cấp độ được sử<br /> dụng phổ biến trong nghiên cứu định lượng<br /> bao gồm 5 cấp độ phổ biến từ 1 đến 5 để tìm<br /> hiểu mức độ đánh giá của người trả lời. Do<br /> đó, bảng khảo sát đã được thiết kế từ 1 đến<br /> 5 theo mức độ từ “Hoàn toàn không đồng ý”<br /> đến là “Rất đồng ý”. Chi tiết hơn về thống kê<br /> mẫu nghiên cứu được trình bày ở Bảng 1.<br /> <br /> Bảng 1: Thống kê mẫu nghiên cứu<br /> <br /> Nam<br /> Nữ<br /> Dưới 20 tuổi<br /> Từ 20 đến 29 tuổi<br /> Tuổi<br /> Từ 30 đến 39 tuổi<br /> Từ 40 tuổi trở lên<br /> Cử nhân<br /> Thạc sĩ<br /> Đối tượng<br /> nghiên cứu Tiến sĩ<br /> Giảng viên/CBQL<br /> <br /> Giới tính<br /> <br /> Tần số/<br /> Frequency<br /> 415<br /> 448<br /> 44<br /> 573<br /> 164<br /> 82<br /> 432<br /> 82<br /> 33<br /> <br /> Phần trăm /<br /> Percent<br /> 48.1<br /> 51.9<br /> 5.1<br /> 66.4<br /> 19.0<br /> 9.5<br /> 50.1<br /> 9.5<br /> 3.8<br /> <br /> Phần trăm tích lũy /<br /> Cumulative Percent<br /> 48.1<br /> 100.0<br /> 5.1<br /> 71.5<br /> 90.5<br /> 100.0<br /> 50.1<br /> 59.6<br /> 63.4<br /> <br /> 316<br /> <br /> 36.6<br /> <br /> 100.0<br /> Nguồn: Phân tích của tác giả<br /> <br /> 3.2. Kết quả<br /> * Thống kê mô tả<br /> Bảng 2: Thống kê mô tả về đánh giá cơ chế quản lý tài chính và chất lượng GDĐH<br /> <br /> Số quan sát/N<br /> Trung bình/Mean<br /> Trung vị/Median<br /> Mốt/Mode<br /> Độ lệch chuẩn/Std.<br /> Deviation<br /> <br /> FM1<br /> 863<br /> 3.11<br /> 3.00<br /> 4<br /> <br /> FM2<br /> 863<br /> 2.97<br /> 3.00<br /> 4<br /> <br /> FM3<br /> 863<br /> 2.99<br /> 3.00<br /> 4<br /> <br /> SQ1<br /> 863<br /> 3.41<br /> 3.00<br /> 4<br /> <br /> SQ2<br /> 863<br /> 2.95<br /> 3.00<br /> 4<br /> <br /> SQ3<br /> 863<br /> 3.05<br /> 3.00<br /> 4<br /> <br /> SQ4<br /> 863<br /> 3.05<br /> 3.00<br /> 3<br /> <br /> 1.269<br /> <br /> 1.367<br /> <br /> 1.269<br /> <br /> 1.134<br /> <br /> 1.334<br /> <br /> 1.311<br /> <br /> 1.340<br /> <br /> Nguồn: Phân tích của tác giả<br /> 56<br /> <br />