Tác động của hành xử theo kinh nghiệm đến quyết định mua cổ phiếu của các nhà đầu tư cá nhân tại sở giao dịch chứng khoán Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:3

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Những đường tắt tâm lý (Mental shortcuts) trong quá trình ra quyết định được hiểu là con người đưa ra những quyết định một cách nhanh chóng mà không dựa vào việc thu thập, phân tích kĩ lưỡng thông tin, hay thiên lệch tâm lý này còn được gọi với cái tên “Hành xử theo kinh nghiệm”, trong một số trường hợp, việc đưa ra quyết định đầu tư dựa vào kinh nghiệm có thể sẽ hữu ích, tuy nhiên đa phần đều dẫn đến những quyết định sai lầm như bán đi vị thế có lợi của mình quá sớm và giữ lại vị thế bất lợi quá lâu. Bài viết trình bày tác động của hành xử theo kinh nghiệm đến quyết định mua cổ phiếu của các nhà đầu tư cá nhân tại sở giao dịch chứng khoán Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tác động của hành xử theo kinh nghiệm đến quyết định mua cổ phiếu của các nhà đầu tư cá nhân tại sở giao dịch chứng khoán Hà Nội

Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5 TÁC ĐỘNG CỦA HÀNH XỬ THEO KINH NGHIỆM ĐẾN QUYẾT ĐỊNH MUA CỔ PHIẾU CỦA CÁC NHÀ ĐẦU TƯ CÁ NHÂN TẠI SỞ GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN HÀ NỘI Triệu Đình Phương Trường Đại học Thuỷ lợi, email: phuongtd@tlu.edu.vn 1. GIỚI THIỆU CHUNG đó trong nghiên cứu này, tác giả kết hợp ba yếu tố thuộc thiên lệch tâm lý hành xử theo Những đường tắt tâm lý (Mental shortcuts) kinh nghiệm là yếu tố tâm lý neo tham chiếu trong quá trình ra quyết định được hiểu là và hiệu chỉnh, tính đại diện và thiên vị sẵn có con người đưa ra những quyết định một cách để đánh giá một cách chính xác nhất ảnh nhanh chóng mà không dựa vào việc thu hưởng của thiên lệch tâm lý này đến quyết thập, phân tích kĩ lưỡng thông tin, hay thiên định mua cổ phiếu của các nhà đầu tư cá lệch tâm lý này còn được gọi với cái tên nhân tại Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội. “Hành xử theo kinh nghiệm”, trong một số trường hợp, việc đưa ra quyết định đầu tư 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU dựa vào kinh nghiệm có thể sẽ hữu ích, tuy nhiên đa phần đều dẫn đến những quyết định 2.1. Phương pháp nghiên cứu sai lầm như bán đi vị thế có lợi của mình quá Để thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu đề sớm và giữ lại vị thế bất lợi quá lâu. Nghiên ra, tác giả đã sử dụng các phương pháp cứu của Ariely, Loewenstein, và Prelec nghiên cứu sau: Phương pháp nghiên cứu tại (2006) cho thấy do việc đánh giá các giá trị bàn: nhằm xác định khoảng trống nghiên cơ bản của tài sản khá khó khăn nên đa phần cứu, khung phân tích. Theo đó nghiên cứu các nhà đầu tư có xu hướng “neo” quyết định của mình theo giá mua trước đó. Hay nhà đầu tập trung phân tích mối quan hệ giữa 3 yếu tư cũng có xu hướng mua lại những cổ phiếu tố thuộc thiên lệch tâm lý hành xử theo kinh đã từng được họ mua vì họ đã có sẵn những nghiệm: Neo tham chiếu và hiệu chỉnh (Anc- thông tin trong quá khứ về cổ phiếu đó. Mặc horing and adjustment), tính đại diện dù những nghiên cứu trên đã chỉ ra sự xuất (Repre-sentativeness), thiên vị sẵn có hiện của thiên lệch tâm lý này trong quyết (Availability), đến việc ra quyết định mua cổ định giao dịch của nhà đầu tư, nhưng phạm vi phiếu của các nhà đầu tư cá nhân. Phương mới chỉ tập trung ở các thị trường chứng pháp nghiên cứu định lượng: tác giả sử dụng khoán phát triển, chưa có nghiên cứu nào hồi quy đa biến cho các dữ liệu thu thập được thực hiện cho thị trường chứng khoán được từ 200 nhà đầu tư trong khoảng thời Việt Nam và ở các quốc gia khác nhau, hành gian tháng 05/2024-06/2024. vi của các nhà đầu tư cũng không giống nhau 2.2. Khung phân tích (Pompian, 2006), bên cạnh đó, các nghiên cứu cũng chỉ dừng ở một yếu tố thuộc thiên Neo tham chiếu và hiệu chỉnh đề cập đến lệch tâm lý này như yếu tố tâm lý neo tham việc nhà đầu tư không có khả năng kết hợp chiếu và hiệu chỉnh (Cen, Hilary và Wei, đầy đủ tác động của các thông tin mới vào 2013), tính đại diện (Cox và Mouw, 1992) và việc dự báo. Các nghiên cứu về yếu tố neo thiên vị sẵn có (Barber và Odean, 2002). Do tham chiếu và hiệu chỉnh trong phạm vi thị 449
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5 trường chứng khoán chưa được sâu, tuy khi nhà đầu tư chọn lựa các khoản đầu tư dựa nhiên trong một số lĩnh vực nhất định, các trên thông tin sẵn có, như quảng cáo, đề xuất nhà nghiên cứu đã tìm ra được ảnh hưởng từ cố vấn, hoặc gợi ý từ bạn bè. Điều này của yếu tố này đến các quyết định tài chính. thường dẫn đến việc bỏ qua quá trình nghiên Nghiên cứu của Cen, Hilary, và Wei (2013) cứu và xác minh, một bước quan trọng trong cho thấy khi dự báo tình hình lợi nhuận của quá trình đầu tư. Nghiên cứu của Barber và công ty, các nhà đầu tư bị ràng buộc bởi các Odean (2002) cho thấy nhà đầu tư có xu chỉ số tài chính trong quá khứ, đối với các hướng mua những cổ phiếu được khuyến công ty có thu nhập dự báo trên mỗi cổ phần nghị hoặc xuất hiện nhiều trên các phương được điều chỉnh theo trung bình ngành cao, tiện thông tin truyền thông và vô hình chung lợi nhuận cổ phiếu sẽ được kỳ vọng cao hơn họ đã giới hạn kiến thức của mình trong so với các công ty có thu nhập dự báo trên những cổ phiếu được khuyến nghị này. mỗi cổ phần được điều chỉnh theo trung bình Nghiên cứu này sử dụng hồi quy đa biến dựa ngành thấp. Campbell và Sharpe (2009) đã theo phương trình (1) với các biến như quyết chỉ ra ảnh hưởng của yếu tố này dẫn đến định mua cổ phiếu (Stock buying decision những sai sót nghiêm trọng trong dự báo chỉ SBD), neo tham chiếu và hiệu chỉnh (AC), số giá tiêu dùng của các chuyên gia, hay tính đại diện (RE) và thiên vị sẵn có (AVA), William (2010) đã cho thấy giá cổ phiếu bị trong đó các β là các hệ số hồi quy: ảnh hưởng bởi bốn yếu tố, trong đó có yếu tố SBD = β0 + β1AC + β2RE + β3AVA + ε (1) kinh nghiệm. Mặc dù không tìm thấy nghiên Ngoài mô hình (1) là mô hình ước lượng cứu nào về ảnh hưởng trực tiếp của yếu tố chính trong đó quyết định mua cổ phiếu được neo tham chiếu và hiệu chỉnh đến quyết định hồi quy theo ba yếu tố thuộc thiên lệch hành đầu tư trên thị trường chứng khoán, nhưng xử theo kinh nghiệm, tác giả thực hiện thêm các nghiên cứu về yếu tố này ở trên cũng là 2 mô hình hồi quy để đánh giá xem liệu tác những bằng chứng thuyết phục cho thấy ảnh động của thiên lệch tâm lý này có khác nhau hưởng của nó đến các quyết định của con giữa các mức thu nhập và kinh nghiệm của người. Tính đại diện đề cập đến việc các nhà nhà đầu tư hay không. Ảnh hưởng của thiên đầu tư đưa ra dự báo dựa trên kinh nghiệm lệch tâm lý này đến quyết định mua cổ phiếu trong quá khứ bằng cách áp dụng các khuôn của các nhóm thu nhập khác nhau được phân mẫu. Khi so sánh với yếu tố neo tham chiếu tích thông qua mô hình (2): và hiệu chỉnh, thiên vị sẵn có, có rất ít các SBD = β0 + β1AC + β2RE + β3AVA nghiên cứu về tính đại diện, tuy nhiên cũng + β4AC*D(Inc) + β5RE*D(Inc) vẫn có một số nghiên cứu chỉ rõ được vai trò + β6AVA*D(Inc) + ε (2) của tính đại diện trong các quyết định tài trong đó: D(Inc) là biến giả có giá trị bằng 1 chính. Nghiên cứu của Johnson (1983) về sự nếu thu nhập của người được phỏng vấn cao có mặt của yếu tố tính đại diện trong các dự hơn mức thu nhập trung vị và có giá trị bằng báo về khả năng phá sản của các doanh 0 nếu nhỏ hơn mức thu nhập đó. Ảnh hưởng nghiệp đã chỉ ra rằng các đánh giá về xác của thiên lệch tâm lý này đến quyết định mua suất phá sản bị chi phối bởi các đánh giá khác cổ phiếu của nhà đầu tư với số năm kinh về dữ liệu tài chính của các doanh nghiệp đó. nghiệm đầu tư khác nhau ở mô hình (3): Nghiên cứu của Cox và Mouw (1992) chỉ ra SBD = β0 + β1AC + β2RE + β3AVA rằng tính đại diện dẫn đến việc hiểu lầm các + β4AC*D(Exp) + β5RE*D(Exp) khái niệm thống kê ngay cả khi người trả lời + β6AVA*D(Exp) + ε (3) nhận thấy được sự bất hợp lý trong câu trả trong đó: D(Exp) là biến giả có giá trị bằng 1 lời, và ngay cả khi họ thay đổi câu trả lời của nếu kinh nghiệm của người được phỏng vấn mình, tính đại diện vẫn gây ảnh hưởng đến cao hơn số năm kinh nghiệm trung vị và có câu trả lời của họ. Tâm lý thiên vị sẵn có là giá trị bằng 0 trong trường hợp ngược lại. 450
Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2024. ISBN: 978-604-82-8175-5 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 4. KẾT LUẬN Phân tích mô tả các mục câu trả lời cho thấy Kết quả nghiên cứu này có thể mang lại tần suất phản hồi của các nhà đầu tư đối với những ý nhất định với nhà đầu tư. Cụ thể, với một câu hỏi cụ thể, nếu các phản hồi diễn ra những người chịu ảnh hưởng của yếu tố neo thường xuyên ở mức 4 hoặc 5 trên thang đo tham chiếu và hiệu chỉnh, họ thường neo vào Likert 5 mức độ cho thấy sự hiện diện của một mức giá cao của một cổ phiếu trong quá khứ khía cạnh thiên lệch tâm lý. Bên cạnh đó, và kỳ vọng cổ phiếu này sẽ phục hồi trong nghiên cứu cũng thực hiện phân tích tương thời gian sắp tới, họ có thể sẽ phải chịu mức quan để xem xét mối quan hệ giữa các biến thua lỗ lớn hơn (Oden, 1998). Với những trước khi tiến hành hồi quy. Kết quả ước lượng người chịu ảnh hưởng của tính đại diện, các của ba mô hình được trình bày trong bảng sau: quyết định mua của họ thường dựa trên Bảng 1. Kết quả ước lượng những dữ liệu không đầy đủ trong quá khứ dẫn đến việc mua nhầm cổ phiếu. Hay yếu tố Biến độc lập MH 1 MH 2 MH 3 thiên vị sẵn có sẽ khiến các họ lựa chọn cổ AC -0.385** -0.322** -0.298** phiếu dựa trên những thông tin sẵn có như RE 0.516*** 0.488*** 0.399** quảng cáo, khuyến nghị đầu tư hay bạn bè mà không tham gia vào nghiên cứu một cách kĩ AV 0.659*** 0.672** 0.696*** lưỡng. Tóm lại, bằng chứng từ ba mô hình AC*D(Inc) - 0.228 - hồi quy cho thấy ba yếu tố thuộc thiên lệch RE*D(Inc) - 0.214 - tâm lý hành xử theo kinh nghiệm đều ảnh AVA*D(Inc) - 0.263 - hưởng đến quyết định mua cổ phiếu của các AC*D(Exp) - - 0.239** nhà đầu tư cá nhân với bất kể mức thu nhập nào, tuy nhiên ảnh hưởng này bị hạn chế với RE*D(Exp) - - -0.291** những nhà đầu tư có nhiều kinh nghiệm giao AVA*D(Exp) - - -0.354** dịch trên thị trường chứng khoán. Hệ số xác 0.64 0.76 0.69 định (R2) 5. TÀI LIỆU THAM KHẢO ***,**: Có ý nghĩa ở mức 1% và 5%. [1] Ariely, D., Loewenstein, G., & Prelec, D. (2006). Tom Sawyer and the construction of Kết quả ước lượng mô hình 1 cho thấy nếu value. Journal of Economic Behavior & không tính đến yếu tố thu nhập và kinh Orga-nization, 60(1), 1-10. nghiệm đầu tư, các hệ số ước lượng của cả ba [2] Barber, B. M., & Odean, T. (2002). Online yếu tố thuộc thiên lệch tâm lý hành xử theo investors: Do the slow die first? Review of kinh nghiệm đều có ý nghĩa ở mức 1% chỉ ra Fi-nancial Studies, 15(2), 455-488. rằng các quyết định mua cổ phiếu của nhà [3] Campbell, S. D., & Sharpe, S. A. (2009). đầu tư đều chịu ảnh hưởng của thiên lệch tâm Anchoring bias in consensus forecasts and its lý này. Khi xem xét ảnh hưởng trong các effect on market prices. Journal of Financial nhóm thu nhập khác nhau ở mô hình 2, các and Quantitative Analysis, 44(02), 369-390. [4] Cen, L., Hilary, G., & Wei, K.C. (2013). The hệ số ước lượng của các biến giả đều không role of anchoring bias in the equity market: có ý nghĩa thống kê, cho thấy dù ở mức thu Evidence from analysts' earnings forecasts nhập cao hay thấp, các nhà đầu tư đều bị ảnh and stock returns. Journal of Financi-al and hưởng bởi thiên lệch tâm lý này. Nhưng với Quantitative Analysis, 48(01), 47-76. việc tích lũy nhiều kinh nghiệm đầu tư, các [5] Cox, C., & Mouw, J. T. (1992). Disruption nhà đầu tư có thể hạn chế bớt ảnh hưởng của of the representativeness heuristic: Can we thiên lệch tâm lý này, bằng chứng ở mô hình be perturbed into using correct probabilistic 3 cho thấy các hệ số hồi quy của các biến giả reas-oning? Educational Studies in đều có ý nghĩa thống kê ở mức 5%. Mathematics, 23(2), 163-178. 451