Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Tác động của quản trị lợi nhuận đến công bố thông tin báo cáo tài chính và giá cổ phiếu của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Thị trường chứng khoán là kênh huy động vốn quan trọng, góp phần ổn định và phát triển kinh tế. Tại Việt Nam, công bố thông tin báo cáo tài chính (CBTT BCTC) là vấn đề cấp thiết. Luận án này nghiên cứu tác động của quản trị lợi nhuận (QTLN) đến CBTT BCTC và giá cổ phiếu của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2016-2021.

Nghiên cứu này hướng đến các nhà quản trị doanh nghiệp, nhà đầu tư, các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý thị trường chứng khoán tại Việt Nam, cung cấp cái nhìn sâu sắc về tác động của quản trị lợi nhuận và công bố thông tin báo cáo tài chính đến giá cổ phiếu.

Luận án này nghiên cứu tác động của quản trị lợi nhuận (QTLN) đến công bố thông tin báo cáo tài chính (CBTT BCTC) và giá cổ phiếu của các doanh nghiệp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn 2016-2021. Mục tiêu tổng quát là làm rõ mối quan hệ này, đồng thời xác định các tác động trực tiếp và gián tiếp. Cụ thể, nghiên cứu đo lường tác động trực tiếp của QTLN đến CBTT BCTC, tác động trực tiếp của CBTT BCTC đến giá cổ phiếu, tác động trực tiếp của QTLN đến giá cổ phiếu, và tác động gián tiếp của QTLN đến giá cổ phiếu thông qua CBTT BCTC. Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp nghiên cứu định tính và định lượng. Giai đoạn định tính bao gồm phỏng vấn chuyên gia để xác định vai trò trung gian của CBTT BCTC và tính phù hợp của cách đo lường giá cổ phiếu. Giai đoạn định lượng sử dụng dữ liệu bảng (panel data) từ 243 doanh nghiệp phi tài chính niêm yết trên sàn HSX và HNX trong giai đoạn 2016-2021, với tổng cộng 1458 quan sát. Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính đã kiểm toán và thông tin vi phạm CBTT BCTC từ cổng thông tin của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Phương pháp ước lượng hợp lý cực đại với mô hình hồi quy cấu trúc tuyến tính tổng quát (GSEM) trên phần mềm Stata 17 được sử dụng để phân tích dữ liệu. Kết quả nghiên cứu cho thấy quản trị lợi nhuận có tác động cùng chiều đến vi phạm công bố thông tin báo cáo tài chính. Vi phạm CBTT BCTC cũng có tác động cùng chiều đến giá cổ phiếu, một kết quả trái với kỳ vọng ban đầu. Trong khi đó, quản trị lợi nhuận có tác động trực tiếp ngược chiều đến giá cổ phiếu, nhưng lại có tác động gián tiếp cùng chiều đến giá cổ phiếu thông qua vi phạm CBTT BCTC. Các biến kiểm soát như lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu (EPS), thời gian hoạt động và chỉ số nợ trên tài sản đều ảnh hưởng đến giá cổ phiếu, trong đó EPS có tác động tích cực nhất. Luận án đóng góp về mặt khoa học bằng cách là nghiên cứu đầu tiên kiểm định vai trò trung gian của vi phạm CBTT BCTC trong mối quan hệ giữa QTLN và giá cổ phiếu tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh một quốc gia đang phát triển và giai đoạn có ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Về mặt thực tiễn, nghiên cứu cung cấp hàm ý quan trọng cho các nhà quản trị doanh nghiệp, nhà đầu tư, và cơ quan quản lý nhà nước trong việc hiểu rõ hơn về tác động của quản trị lợi nhuận và công bố thông tin. Hạn chế của nghiên cứu là mẫu chưa bao quát hết tất cả các doanh nghiệp niêm yết, tập trung vào một số ngành cụ thể.