intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tài chính phi tập trung: Ứng dụng, rủi ro và một số khuyến nghị chính sách

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST
Báo xấu
13
lượt xem 5
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở so sánh cấu trúc tài chính tập trung truyền thống và cấu trúc tài chính phi tập trung cũng như giới thiệu các đặc điểm của các ứng dụng tài chính phi tập trung, cho thấy đặc điểm khác biệt so với cấu trúc tài chính tập trung truyền thống là tính ẩn danh, phê duyệt ngang hàng, công khai và khả năng phát triển linh hoạt. Ngoài ra, tác giả đánh giá những lợi ích và rủi ro của các ứng dụng tài chính này đối với người dùng cũng như các nền tảng tài chính truyền thống.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài chính phi tập trung: Ứng dụng, rủi ro và một số khuyến nghị chính sách

  1. Tài chính phi tập trung: Ứng dụng, rủi ro và một số khuyến nghị chính sách Lê Hải Trung Học viện Ngân hàng Ngày nhận: 26/12/2022 Ngày nhận bản sửa: 05/01/2023 Ngày duyệt đăng: 11/01/2023 Tóm tắt: So với cách đây 5 năm, cụm từ công nghệ chuỗi khối (Blockchain) đã trở nên quen thuộc hơn rất nhiều, đặc biệt là đối với các nhà đầu tư và phát triển ứng dụng công nghệ. Sự phát triển nhanh chóng của tiến bộ công nghệ cũng như mức độ tiếp cận các thiết bị thông minh của dân cư giúp cho các ứng dụng công nghệ tài chính trở nên phổ biến rộng rãi hơn. Trong đó, các nền tảng tài chính phi tập trung được thiết kế và phát triển hứa hẹn là một sự thay thế tiềm năng cho ứng dụng tài chính truyền thống như huy động, cho vay, sàn giao dịch và các công cụ tài chính phải sinh với những khác biệt căn bản trong cách vận hành hệ thống tài chính. Trên cơ sở so sánh cấu trúc tài chính tập trung truyền thống và cấu trúc tài chính phi tập trung cũng như giới thiệu các đặc điểm của các ứng dụng tài chính phi tập trung, cho thấy đặc điểm khác biệt so với cấu trúc tài chính tập trung truyền thống là tính ẩn danh, phê duyệt Decentralized Finance: Applications, Risk and Regulational Implications Abstract: Blockchain and its applications have been increasingly familiar to market participants, investors, and developers in the last 5 years. Technology developments and increasing usage of smart devices create a booming environment for blockchain applications, including Decentralized Finance (DeFi) applications. DeFi applications are designed and developed from blockchain technology and decentralized protocols, having the potentials to replace the traditional financial system and applications such as deposits, lending, exchange and derivatives. In this study, we provide detailed comparisions between traditional centralized finance and decentralized finance, which highlight the anonymity, transparency, universal assess and interoperable and composable of DeFi protocols. Moreover, we examine popular DeFi applications in lending, exchange and derivatives, that are expectedly promote financial inclusion and improve social efficiency with the public, security, and anonymity in financial services. Consequently, we discuass the benefits, risks and challenges with which these DeFi applications posing to the authorities and provide some policy implications. Keywords: Blockchain; Decentralized Finance; Crytocurrency. Le, Hai Trung Email: trunglh@hvnh.edu.vn Banking Academy of Vietnam Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng © Học viện Ngân hàng Số 248+249- Tháng 1&2. 2023 98 ISSN 1859 - 011X
  2. LÊ HẢI TRUNG ngang hàng, công khai và khả năng phát triển linh hoạt. Ngoài ra, tác giả đánh giá những lợi ích và rủi ro của các ứng dụng tài chính này đối với người dùng cũng như các nền tảng tài chính truyền thống. Trên cơ sở đó, tác giả đưa ra một số khuyến nghị chính sách đối với các Chính phủ và cơ quan quản lý. Từ khóa: Công nghệ chuỗi khối; Tài chính phi tập trung; Tiền mã hóa 1. Giới thiệu năng này cần thiết có sự xuất hiện của các trung gian tài chính như các ngân hàng, các Các giao dịch nguyên thủy xuất phát từ công ty môi giới, các sàn giao dịch… Các nguyên tắc giao dịch hàng đổi hàng, với tổ chức này đóng vai trò các điểm tập trung chi phí giao dịch lớn và thiếu hiệu quả do để cung cấp dịch vụ tài chính cơ bản tới yêu cầu phải khớp nối cung-cầu cho từng khách hàng như lưu trữ và cấp quyền cho giao dịch. Để giải quyết vấn đề này, tiền các giao dịch thanh toán, mua tài sản, cung được tạo ra như một vật trao đổi ngang giá cấp thanh khoản cho các giao dịch. sức mua sử dụng là trung gian giao dịch. Cách cấu trúc thị trường tài chính truyền Ban đầu, các vật chất có giá trị như vàng, thống với các điểm tập trung xử lý nghiệp bạc được sử dụng là vật trang đổi ngang vụ (centralized nodes) như vậy giúp ích rất giá sức mua. Tuy nhiên, các vật chất này có nhiều cho các cơ quan quản lý trong việc nhược điểm về tính khan hiếm khiến hạn quản lý các giao dịch tài chính để báo cáo chế trong việc sử dụng để trao đổi cũng thuế, phòng chống rửa tiền hoặc bảo vệ như khả năng chia nhỏ theo các giao dịch. quyền lợi của người dùng (Roth, 2015). Do đó, tiền hiện đại, chủ yếu là tiền giấy, Tuy nhiên, cách cấu trúc này cũng mang được hình thành, kiểm soát và bảo đảm giá lại những vấn đề lớn trong việc thực hiện trị bởi các ngân hàng trung ương. Qua đó, các giao dịch tài chính. các giao dịch được ghi nhận và kiểm soát Quyền kiểm soát tập trung: Với vai trò thông qua các trung gian tài chính và giao quan trọng trong phương thức tài chính dịch tập trung để đảm bảo mọi thông tin tập trung, các trung gian tài chính được về giao dịch được ghi nhận và kiểm soát. trao quyền trong việc sử dụng dữ liệu và Ngân hàng trung ương kiểm soát cung tiền, lựa chọn khách hàng. Người dùng dịch vụ các giao dịch tài chính được thực hiện qua có thể chuyển đổi trung gian tài chính cho các sàn giao dịch tập trung, các hoạt động các mục đích của mình nhưng điều này là huy động và cho vay được thực hiện qua hệ tương đối tốn kém, đặc biệt là trong các thống các tổ chức tín dụng… giao dịch quốc tế. Trong suốt nhiều thập kỷ qua, thị trường Hạn chế truy cập: Để thực hiện được các tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc giao dịch tài chính, điều kiện cần là người tăng trưởng và phát triển kinh tế với chức dùng cần có một trung gian tài chính đại năng dẫn vốn tới những khu vực sử dụng diện. Hay nói cách khác, phải là khách hiệu quả, luân chuyển vốn từ chủ thể thừa hàng của một trung gian tài chính, hoặc vốn tới chủ thể thiếu vốn và phân phối thu “được lựa chọn” khi có nhu cầu vay vốn. nhập thông qua không gian và thời gian Tuy nhiên, hiện tại vẫn có khoảng 1,7 tỷ của các chủ thể trong nền kinh tế (Allen người chưa có hoặc không có cơ hội mở các và cộng sự, 2019). Để thực hiện các chức tài khoản ngân hàng, khiến họ rất khó khăn Số 248+249- Tháng 1&2. 2023- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 99
  3. Tài chính phi tập trung: Ứng dụng, rủi ro và một số khuyến nghị chính sách trong việc thực hiện các giao dịch tài chính chính, nếu không được quản lý phù hợp, có theo nhu cầu như chuyển tiền hoặc vay thể dẫn đến rủi ro hệ thống và bất ổn nếu vốn ngân hàng (Harvey, Ramachandran và các trung gian này hoạt động thiếu hiệu quả Santoro, 2021). Ngay cả khi có tài khoản và người dùng mất niềm tin vào hệ thống tài ngân hàng thì chưa đảm bảo chắc chắn việc chính (Makarov và Schoar, 2022). Bên cạnh người dùng được thực hiện tất cả các giao đó, chi phí giao dịch cao có thể khiến cho dịch tài chính họ có nhu cầu, đặc biệt là khi các dự án kinh doanh hoặc sử dụng vốn tiềm đó là các giao dịch có giá trị quá nhỏ đối năng không có cơ hội được thực hiện hoặc với các trung gian tài chính. phải phụ thuộc vào các nguồn vốn đắt đỏ từ Chi phí giao dịch cao: Các trung gian tài hệ thống tài chính ngầm (shadow banking), chính với quy mô và mối quan hệ liên kết gây ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả sử phức tạp có chi phí hoạt động cao. Bên dụng vốn của nền kinh tế. cạnh đó, phần lớn các trung gian tài chính Cấu trúc tài chính phi tập trung đều có mục tiêu hoạt động vì lợi nhuận, dẫn (Decentralized Finance- DeFi) là một sự đến chi phí thực hiện cho mỗi giao dịch tài thay thế tiềm năng cho cấu trúc tài chính chính ở mức cao. Một ví dụ cơ bản có thể truyền thống với khả năng tạo ra các ứng kể tới là các giao dịch chuyển tiền quốc tế dụng tài chính mở dựa trên công nghệ chuỗi thường được thực hiện với chi phí cao cả khối với chi phí giao dịch thấp và khả năng về thời gian và giá trị khi mất ít nhất 2 ngày tiếp cận tới đông đảo người dùng. Ở bài viết để thực hiện với phí khoảng 5-7% (Harvey, này, dựa trên những so sánh về sự khác biệt Ramachandran và Santoro, 2021). giữa cấu trúc tài chính truyền thống và cấu Tính minh bạch thấp: Mặc dù các quy định trúc tài chính phi tập trung cũng như đánh về công bố thông tin của cơ quan quản lý giá những ứng dụng tài chính phi tập trung, đã được cải thiện rất nhiều, tính minh bạch tác giả đưa ra một số thảo luận về lợi ích về hoạt động của các trung gian tài chính và rủi ro của các ứng dụng tài chính phi tập vẫn là một dấu hỏi lớn. Bên cạnh việc các trung cũng như một số hàm ý chính sách. khách hàng của ngân hàng không có nhiều thông tin về tình hình tài chính và năng 2. Tổng quan về công nghệ chuỗi khối lực hoạt động của các trung gian tài chính, và tài chính phi tập trung tính phức tạp trong hoạt động của các trung gian tài chính cũng khiến việc đánh giá 2.1. Công nghệ chuỗi khối hoạt động của các trung gian tài chính là rất khó khăn đối với các khách hàng và người Blockchain là nền tảng công nghệ mà ở dùng dịch vụ tài chính các nhân. Do đó, họ đó thông tin được lưu trữ trong các khối chủ yếu phụ thuộc niềm tin vào các quy (Block), các Block được liên kết với định và bảo vệ từ cơ quan quản lý mặc dù nhau bằng “mã hóa” tạo thành một chuỗi điều này bị ảnh hưởng tương đối nhiều bởi (Chain), trong đó, mỗi khối trong hệ thống các cuộc khủng hoảng tài chính khi các quy Blockchain sẽ được liên kết với khối trước định cho thấy tính thiếu hiệu quả trong việc đó, chứa thông tin về thời gian khởi tạo ngăn ngừa và giảm thiểu rủi ro trong hoạt khối kèm một mã thời gian và dữ liệu giao động của các trung gian tài chính. dịch (Harvey, Ramachandran và Santoro, Những hạn chế kể trên của cấu trúc tài chính 2021). Bản chất mô hình hoạt động của tập trung có thể ảnh hưởng tiêu cực đến nền Blockchain là cuốn sổ cái điện tử được kinh tế. Vị thế trung tâm của các gian tài phân phối trên hệ thống máy tính phi tập 100 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 248+249- Tháng 1&2. 2023
  4. LÊ HẢI TRUNG trung, lưu trữ mọi thông tin về các giao dịch là: và đảm bảo những thông tin đó gần như Phi tập trung không thể bị thay đổi. Mọi dữ liệu được lưu Tính phân tán trong lưu trữ thông tin giúp trên sổ cái cần phải được xác nhận bởi hàng nâng cao khả năng bảo mật và lưu trữ về loạt máy tính trong mạng lưới chung. thông tin của các giao dịch. Việc một giao Phương thức ghi nhận giao dịch trong dịch được sao chép ở nhiều điểm lưu trữ Blockchain khác biệt so với phương thức cho phép xóa bỏ rủi ro liên quan đến thông ghi nhận giao dịch trong hệ thống thanh tin giao dịch khi một điểm lưu trữ thông tin toán tập trung truyền thống ở tính phân bị lỗi hoặc bị can thiệp thì cũng không ảnh tán và ẩn danh. Trong hệ thống thanh toán hưởng đến thông tin giao dịch ở các điểm truyền thống, các trung gian tài chính đóng lưu trữ khác. vai trò các điểm trung tâm trong hệ thống, Bất biến kiểm soát về thông tin giao dịch của khách Các giao dịch được lưu trữ trên không thể hàng, lưu ký tài sản và giao dịch cũng như bị làm giả hoặc sửa đổi. Việc thực hiện đảm bảo danh tính của tất cả các bên liên các giao dịch thông qua giao thức ngang quan tham gia giao dịch. Trong khi đó, hàng trên nguyên tắc đồng thuận. Để có thay vì có một chủ thể kiểm soát chuỗi giao thể can thiệp hoặc chỉnh sửa thông tin một dịch, nhiều chủ thể (chủ thể phê duyệt- giao dịch trên chuỗi khối thì cần phải được validators) trong chuỗi khối cùng giữ các thông qua và xác nhận bởi tất cả người bản sao chép của giao dịch và cùng nhau dùng trong mạng lưới. Điều này khiến các xác thực ngang hàng. Điều này khiến việc cuộc tấn công làm thay đổi các thông tin đảo ngược hoặc thay đổi các sao chép của giao dịch gần như là không khả thi, bởi giao dịch là gần như không thể dựa trên việc chiếm quyền kiểm soát đa số các điểm nền tảng ủy thác phân tán và phi tập trung. trong một mạng lưới giao dịch là gần như Những đặc điểm của công nghệ chuỗi khối bằng không khi số lượng người dùng là rất Nguồn: Financial Times, truy cập 23/12/2022 tại https://www.ft.com/content/16db565a-25a1-11ea-9305-4234e74b0ef3 Hình 1. Minh họa giao dịch thanh toán trên hai cấu trúc tài chính Số 248+249- Tháng 1&2. 2023- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 101
  5. Tài chính phi tập trung: Ứng dụng, rủi ro và một số khuyến nghị chính sách lớn và ẩn danh. Hình 2 cho thấy chi phí biên của DeFi là Công khai và minh bạch thấp hơn nhiều so với các trung gian tài Các đoạn mã điều chỉnh chuỗi cũng hoàn chính ngân hàng và phi ngân hàng ở cả các toàn công khai cho phép sự truy cập rộng quốc gia phát triển và đang phát triển bởi rãi của người dùng, ai cũng có thể theo dõi hoạt động của hệ thống được tự động hóa được đường đi của dữ liệu và giao dịch và ít chịu kiểm soát bởi cơ quan quản lý. trên chuỗi khối. Điều này giúp tránh sự can Không giống như các trung gian tài chính thiệp của các trung gian, từ đó tiết kiệm truyền thống thì DeFi không tốn chi phí lao thời gian, chi phí và hạn chế khả năng bị động và chi phí hoạt động do hoạt động thao túng và kiểm soát. được tự động hóa sử dụng thuật toán và các mô hình lãi suất. 2.2. Cấu trúc tài chính phi tập trung Tóm lại, DeFi có những đặc điểm khác biệt so với cấu trúc tài chính tập trung như sau: Với khả năng ghi nhận các giao dịch và các Truy cập rộng rãi: Cấu trúc phi tập trung chuỗi dữ liệu, các dịch vụ tài chính ngân cho phép tất cả các chủ thể đều có quyền hàng là một trong những ứng dụng căn bản tham gia vào các giao dịch, hoạt động trên có thể được phát trên nền tảng công nghệ hệ sinh thái DeFi. Không có một cơ quan chuỗi khối. Một minh họa cụ thể nhất có hay một tổ chức đơn lẻ nào có quyền quản thể được ví dụ thông qua dịch vụ thanh lý và/hoặc kiểm soát tham gia của các chủ toán (Hình 1). thể, từ người dùng, nhà phát triển cho tới Hình 1 thể hiện ví dụ minh họa giao dịch người phê duyệt. Thay vào đó, các dịch vụ chuyển tiền trên hệ thống tài chính truyền tài chính phi tập trung được thực hiện dựa thống và DeFi. Khác với cấu trúc tài chính trên nguyên tắc ẩn danh. truyền thống với các giao dịch được thực Các nguyên tắc giao dịch công khai: Các hiện tập trung thông qua các trung gian tài hợp đồng và các nền tảng hỗ trợ các dịch vụ chính và trung tâm thanh toán, giao dịch chuyển tiền được thực hiện một cách công khai và được xác thực đồng thời thông qua công nghệ chuỗi khối với nhiều chủ thể xác thực trong chuỗi ở DeFi. Có thể thấy công nghệ chuỗi khối cho phép ghi nhận, xác thực và thực hiện các giao dịch tài chính thông qua mã nguồn mở thông qua hệ thống ủy thác phân tán. Nhờ đó, các giao dịch là hoàn toàn minh bạch, không thể đảo nghịch và cho phép tất cả mọi người tự do sử dụng. Điều này giúp DeFi xóa bỏ nhu cầu về các trung gian tài chính và quyền kiểm soát tập trung, gia tăng mức độ tiếp cận dịch vụ tài chính. DeFi cũng giúp giảm chi phí giao dịch so với cấu trúc tài chính tập trung thông qua Nguồn: IMF (2022) việc giảm bớt các cầu nối và điểm chạm Hình 2. Ước lượng chi phí biên và lợi nhuận biên dự trong chuỗi trung gian luân chuyển vốn. tính của DeFi và các cấu trúc tài chính tập trung 102 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 248+249- Tháng 1&2. 2023
  6. LÊ HẢI TRUNG DeFi được thiết kế dựa trên các bộ mã hoàn minh với các điều khoản được thực hiện toàn công khai và được thực hiện tự động. và xác thực tự động. Sự khác biệt của hợp Các giao thức có thể tương tác và kết hợp đồng thông minh nằm ở việc hợp đồng được với nhau: Các giao thức điều chỉnh giao thực hiện (Werbach, 2018). Thứ nhất, khi dịch phi tập trung được xây dựng dựa trên các thuật toán giao dịch được kích hoạt trên bộ mã công khai, có thể được kết hợp và nền tảng chuỗi khối, các giao dịch không tương tác với nhau để tạo ra được các dịch thể bị dừng lại, đảo nghịch trừ khi có điều vụ mới. khoản dừng thực hiện được xác định ngay Các đặc điểm trên cho thấy sự khác biệt từ đầu khi thiết lập hợp đồng. Thứ hai, các rõ ràng trong việc sử dụng các dịch vụ bên trong giao dịch không thể kiện hoặc tài chính trên DeFi và hệ thống tài chính thay đổi kết quả của giao dịch bởi tính ẩn truyền thống. Tính ẩn danh của các giao danh của các bên trong hợp đồng. dịch phi tập trung khác biệt với cấu trúc tài Đồng tiền mã hoá ổn định (Stable coin) chính truyền thống, nơi yêu cầu xác thực Đồng tiền mã hoá ổn định là một cấu phần chi tiết thông tin người giao dịch hoặc cấp quan trọng khác của cấu trúc tài chính phi chứng chỉ cho các đơn vị tham gia. Tính tập trung, đặc biệt đối với các ứng dụng công khai trong các giao dịch và hợp đồng tài chính. Điều này xuất phát từ đặc điểm là trái ngược so với tính riêng biệt trong các biến động mạnh trong giá trị của các đồng hợp đồng mà các trung gian tài chính cung tiền mã hoá khác như Bitcoin (BTC) hoặc cấp. Tương tự như vậy, khả năng truy cập Etherium (ETH). Ví dụ, nếu một nhà đầu rộng rãi trên các bộ mã và khả năng tương tư thực hiện cho vay qua DeFi sử dụng tác cho phép các dịch vụ tài chính có thể ETH, lợi nhuận từ việc cho vay có thể bị được cung cấp trên cấu trúc phi tập trung ảnh hưởng tiêu cực nếu đồng ETH giảm rất linh hoạt và mở rộng không giới hạn, giá mạnh. Stablecoin, được thiết kế để neo thay vào phụ thuộc vào các giao thức hoặc giá trị với một đồng tiền thực, phần lớn là nguyên tắc giao dịch được kiểm soát bởi giá trị USD, thông qua cơ chế dự trữ tiền trung gian tài chính và các cơ quan quản lý. thực, tiền mã hoá hoặc thuật toán để tự đồng điều tiết cung cầu của đồng tiền. Các đồng 2.3. Hạ tầng cấu trúc tài chính phi tập trung tiền Stablecoin phổ biến bao gồm Tether (USDT), USD coin (USDC) và Binance Như đã trình bày, DeFi được phát triển dựa USD (BUSD) với giá trị vốn hoá tính tới trên công nghệ chuỗi khối, với hai cấu phần thời điểm viết bài của tác giả lần lượt là quan trọng nhất là hợp đồng thông minh và 66,2 tỷ USD, 44,1 tỷ USD và 17,6 tỷ USD đồng tiền mã hóa ổn định. (Coinmarketcap, 2022). Hợp đồng thông minh (Smart contract) Hợp đồng thông minh có thể được hiểu là 3. Các ứng dụng tài chính phi tập trung một dạng hợp đồng trong đó điều khoản giao dịch giữa các bên liên quan được mã 3.1. Huy động và cho vay hóa và tự động thực hiện dựa trên thuật toán và nguyên tắc xác định từ trước và Huy động và cho vay là dịch vụ tài chính xác thực dựa trên công nghệ chuỗi khối. căn bản và quan trọng nhất đối với bất cứ Rất nhiều các giao thức tài chính giữa các cấu trúc tài chính nào để đảm bảo sự luân chủ thể như thanh toán, cho vay, trao đổi có chuyển hiệu quả của dòng vốn, chia sẻ rủi thể được xác lập dưới dạng hợp đồng thông ro và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Đồng tiền Số 248+249- Tháng 1&2. 2023- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 103
  7. Tài chính phi tập trung: Ứng dụng, rủi ro và một số khuyến nghị chính sách Nguồn: Tác giả tự tổng hợp Hình 3. Minh họa quy trình huy động/cho vay trên nền tảng DeFi mã hóa ổn định giá trị và cơ chế tự thực hiện sản bảo đảm (chủ yếu là các đồng tiền mã qua hợp đồng thông minh cho phép thực hóa có giá trị) để đảm bảo cho khoản vay hiện các giao dịch này trên DeFi. Tương theo một tỷ lệ tài sản bảo đảm nhất định. tự như cấu trúc tài chính truyền thống, các Nếu người vay không hoàn trả hoặc để tỷ nền tảng DeFi cho phép người dùng gửi lệ tài sản bảo đảm giảm xuống dưới một tiền vào các quỹ thanh khoản (Liquidity ngưỡng nhất định thì tài sản bảo đảm của Pool) để hưởng lãi trên khoản tiền gửi và người vay sẽ tự động bị thanh lý, đồng thời vay tiền từ các quỹ thanh khoản để đáp ứng người vay sẽ phải chịu một mức phí phạt cho nhu cầu sử dụng và trả lãi trên khoản cao. Đó là cơ chế chính để duy trì động lực tiền vay. Điểm khác biệt lớn nhất so với hoàn trả của người vay khi tham gia vào cấu trúc tài chính truyền thống là các quỹ các nền tảng DeFi dù duy trì ẩn danh. Hình thanh khoản của các nền tảng huy động và 3 minh họa quy trình cho vay và huy động cho vay DeFi là hoàn toàn mở thay vì bị trên nền tảng DeFi. kiểm soát bởi các trung gian tài chính. Cơ Bên cạnh ứng dụng vay có tài sản bảo đảm, chế lãi suất huy động và nguyên tắc hoàn người dùng có thể vay không tài sản bảo trả hoàn toàn được thực hiện tự động trên đảm thông qua ứng dụng vay tức thì (flash các nguyên tắc được lập trình sẵn thông loan). Vay tức thì là một khoản vay trong qua các hợp đồng thông minh, cập nhật liên đó yêu cầu người vay phải hoàn trả ngay tục qua các giao dịch gửi tiền và cho vay. trong một giao dịch với thời gian vay rất Tính ẩn danh của cấu trúc tài chính phi tập ngắn, tương tự như vay qua đêm nhưng yêu trung khiến cho việc đánh giá tín dụng của cầu hoàn trả được thực hiện tự động bởi các người đi vay là không khả thi. Thay vào hợp đồng thông minh. Điểm khác biệt của đó, các giao dịch vay tiền thông qua các tức thì là nếu như người vay không thực nền tảng DeFi chủ yếu được thực hiện trên hiện hoàn trả đúng như trong điều khoản, cơ sở có tài sản bảo đảm. Cụ thể, người khoản vay sẽ bị đảo nghịch lại điểm xuất vay phải thực hiện thế chấp một lượng tài phát và tiền vay sẽ lập tức bị hoàn trả lại 104 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 248+249- Tháng 1&2. 2023
  8. LÊ HẢI TRUNG Đơn vị tính: tỷ USD Nguồn: DeFi Dashboard (2022), truy cập 23/12/2022 tại https://defillama.com/ Hình 4. Tổng giá trị vốn bị khóa tại các quỹ thanh khoản của các sàn cho vay DeFi tính tới ngày 23/12/2022 quỹ thanh khoản, trong khi người vay sẽ lệnh nếu lệnh chờ mua và chờ bán của các phải chịu phí giao dịch và phí phạt. bên khớp với nhau. Phương thức giao dịch Các sàn cho vay phi tập trung phát triển rất này yêu cầu người dùng phải thực hiện lưu mạnh mẽ kể từ năm 2020. Các ứng dụng cho ký tài sản tại đơn vị quản lý sàn giao dịch vay phi tập trung lớn nhất là MakerDAO, để tiến hành giao dịch. Việc thực hiện giao Compound và Aave. Giá trị tiền mã hóa dịch đối với mỗi cặp tài sản giao dịch phụ được khóa trong các quỹ thanh khoản dù đã thuộc vào thanh khoản của các loại tài sản giảm rất nhiều kể từ đỉnh xác lập vào tháng trong mỗi cặp trên một sàn giao dịch. 12/2021 với mức 211 tỷ USD do biến động Sự khác biệt của sàn giao dịch phi tập trung bất lợi của giá trị tiền mã hóa nhưng hiện là việc thực hiện giao dịch hoàn toàn tự tại vẫn đang có mức rất cao, với tổng giá trị động và không yêu cầu lưu ký. Điều này là 45,95 tỷ USD (DeFi Dashboard, 2022). nghĩa là các tài sản sẽ được lưu ký trên các hợp đồng thông minh mà giao dịch chỉ 3.2. Sàn giao dịch phi tập trung được thực hiện khi các điều khoản trao đổi được đồng ý bởi các bên tham gia. Nếu các Một ứng dụng khác của DeFi là các sàn điều kiện không được thỏa mãn, toàn bộ giao dịch phi tập trung. Phần lớn sàn giao giao dịch sẽ bị hủy bỏ và các bên liên quan dịch tiền mã hóa hiện tại như Binance hay vẫn giữ nguyên được tài sản của mình. Coinbase là các sàn giao dịch tập trung, Điều này có nghĩa là các bên giao dịch tự dựa trên cơ chế sổ khớp lệnh (Order-book thực hiện lưu ký tài sản của mình và có matching) để thực hiện giao dịch tương tự toàn quyền rút khỏi các giao dịch trước khi như các sàn giao dịch tài sản truyền thống. việc giao dịch được hoàn tất tự động bởi Cơ chế sổ khớp lệnh là hệ thống mà các bên các hợp đồng thông minh. Để khớp giao mua và bán một cặp tài sản sẽ được khớp dịch và giải quyết bài toán thanh khoản, Số 248+249- Tháng 1&2. 2023- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 105
  9. Tài chính phi tập trung: Ứng dụng, rủi ro và một số khuyến nghị chính sách thay vì sử dụng cơ chế sổ khớp lệnh, các như ngay lập tức. Do đó, mức ký quỹ với sàn giao dịch phi tập trung sử dụng cơ các giao dịch phái sinh trên các sàn phi chế tạo lập thị trường tự động (Automated tập trung thường cao hơn. Thứ ba, các hợp Market Maker- AMM). Theo đó, AMM là đồng tương lai và quyền chọn trên các sàn một loại hợp đồng thông minh, nắm giữ giao dịch phái sinh DeFi thường không có tài sản của cả bên mua và bên bán các cặp thời gian đáo hạn cụ thể như các hợp đồng tài sản trong giao dịch. Dựa trên công thức phái sinh thông thường. Tổng giá trị tài sản định giá công khai và tự động, AMM tự khóa trên các sàn giao dịch phái sinh DeFi động cập nhật, xác định giá trị trao đổi dựa hiện tại khoảng 4,6 tỷ USD với hai giao trên tương quan khối lượng tài sản trong thức phổ biến nhất là GMX và dXdY(DeFi các cặp ngay sau mỗi giao dịch. Một ví dụ Dashboard, 2022). điển hình của sàn giao dịch phi tập trung là ứng dụng Uniswap với tổng giá trị giao 4. Rủi ro đối với cấu trúc tài chính phi dịch tích lũy lên tới 1,37 nghìn tỷ USD tập trung (DeFi Dashboard, 2022). Bên cạnh những lợi ích như sự liên kết và 3.3. Các giao dịch phái sinh sáng tạo và liên kết không giới hạn, giảm thiểu chi phí giao dịch khi loại bỏ các trung Một phát triển nữa trên DeFi là các giao gian tài chính cũng như cho phép nâng cao dịch phái sinh như các hợp đồng tương lai khả năng tiếp cận của các chủ thể trên thị và hợp đồng quyền chọn. Các giao dịch trường, giống như bất cứ các tiến bộ công phái sinh cho phép các chủ thể tham gia thị nghệ nào khác thì DeFi cũng có những rủi trường thực hiện mua hoặc bán các tài sản ro riêng biệt. theo dự báo về biến động tương lai của tài sản. Đối với cấu trúc tài chính tập trung, 4.1. Rủi ro đối với các hợp đồng thông các chủ thể khi tham gia giao dịch phái minh sinh phải thực hiện ký quỹ tại các sàn giao dịch tập trung với mức ký quỹ ban đầu và Các hợp đồng thông minh cho phép thực mức ký quỹ duy trì. Nếu như biến động của hiện các giao dịch một cách tự động dựa tài sản cơ sở bất lợi khiến giá trị tài khoản trên các đoạn code có sẵn và công khai. kỹ quỹ thấp hơn giá trị duy trì và chủ thể Điều này khiến cho các hợp đồng thông thực hiện giao dịch không bổ sung kịp thời minh gặp một rủi ro giống như bất cứ các thì sàn giao dịch sẽ thực hiện việc tất toán ứng dụng công nghệ nào là khả năng bị tấn tài khoản ký quỹ. công công nghệ. Các bộ mã sử dụng cho các Các nguyên tắc giao dịch phái sinh cũng hợp đồng thông minh hoàn toàn công khai, hoàn toàn tương tự trên các sàn giao dịch cho phép các kẻ tấn công có thể thực hiện phi tập trung. Sự khác biệt lớn nhất ở đây các cuộc tấn công công nghệ vào các giao là việc không tồn tại các sàn giao dịch tập thức phi tập trung dựa trên các hợp đồng trung, thay vào đó, chủ thể tham gia thực thông minh. Theo thống kê từ IMF (2022), hiện việc ký quỹ thông qua việc gửi tiền các cuộc tấn công trong các vụ việc có liên vào các quỹ thanh khoản, tương tự như đối quan tới DeFi tăng từ 100 triệu USD mỗi với các sàn cho vay. Thứ hai, việc tất toán quý năm 2020 lên tới hơn 900 triệu USD tài khoản hoàn toàn tự động và được thực chỉ trong 3 quý đầu năm 2021. Và trong hiện qua các hợp đồng thông minh và gần hầu hết các vụ việc, hơn 30% những người 106 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 248+249- Tháng 1&2. 2023
  10. LÊ HẢI TRUNG gửi tiền bị mất hết số tiền của mình. 4.2. Rủi ro quản trị Rủi ro với các hợp đồng thông minh có thể xuất phát từ các lỗi khi thiết kế đoạn mã cho Mặc dù DeFi có mức chi phí biên thấp do hợp đồng thông minh hoặc từ việc tận dụng giảm thiểu sự tham gia của các trung gian việc các giao thức dựa trên hợp đồng thông tài chính, DeFi cũng có biên lợi nhuận rất minh không thể đảo ngược để thực hiện tấn mỏng so với các trung gian tài chính truyền công kinh tế. Nếu như nguyên nhân đầu thống. DeFi yêu cầu mức lãi suất thấp hơn tiên là hiện hữu đối với bất cứ ứng dụng và cũng trả lãi suất cao hơn cho người vay nào dựa trên công nghệ thì nguyên nhân tiền và gửi tiền để thu hút khách hàng. Điều thứ hai có thể nguy hiểm hơn nhiều. Một ví này phần lớn là do các platform này không dụ điển hình là vụ việc tấn công vào giao phải nắm giữ các yêu cầu về an toàn trong thức bZx Fulcrum vào tháng 2 năm 2020, hoạt động kinh doanh, tiềm tàng rủi ro cho một giao thức cho vay phi tập trung cho hoạt động của các platform DeFi. Hình 5 phép các khoản vay tức thời. Với phương cho thấy, so với cùng mức rủi ro, biên lợi thức này, kẻ tấn công đã thực hiện liên tục nhuận của các platform DeFi là quá thấp, các khoản vay tức thời để tài trợ cho một vị cho thấy họ đang đánh giá thấp rủi ro trong thế bán tương lai, đồng thời, dùng tiền để hoạt động kinh doanh của mình. thao túng giá trị của đồng tiền mã hóa cơ sở Ngoài ra, Makarov và Schoar (2022) cũng trên một thị trường giao dịch liên kết. Sau cho thấy rằng lợi ích từ chi phí biên thấp đó, kẻ tấn công tất toán vị thế bán tương lai, của các platform DeFi có thể bị giảm thiểu hoàn trả khoản vay và kiếm được lợi nhuận bởi các chi phí ban đầu cao. Ví dụ, các hợp ròng tới 300.000 USD chỉ trong một giao đồng thông minh không cho phép việc thỏa dịch ngắn hạn (Harvey, Ramachandran và thuận hoặc hủy sau khi đã thiết lập, các hợp Santoro, 2021). đồng này phải ở trạng thái hoàn hảo trước khi ký kết, hàm ý rằng các chi phí thương lượng và đưa ra các điều khoản chính xác là yêu cầu cao hơn nhiều so với các hợp đồng thông thường. Một loại rủi ro quản trị nữa tồn tại với các giao thức mà quá trình quản trị có sự can thiệp của yếu tố con người. Các giao thức quản trị này cho phép thay đổi các quy định nền tảng và các bộ mã gốc của giao thức dựa trên biểu quyết của những người dùng có nắm các token có quyền biểu quyết. Điều này khiến các giao thức này có thể bị thay đổi theo hướng bất lợi nếu một người dùng nào đó nắm được đủ quyền biểu quyết để thay đổi phương thức giao dịch. Khác với cấu trúc tài Nguồn: IMF (2022) chính truyền thống, kể cả các cuộc tấn Hình 5: So sánh lợi nhuận biên (PCM) và tổn thất dự tính công mua bán sáp nhập diễn ra theo (EL) của ngân hàng và các sàn DeFi cách tương tự thì các quy định quản lý Số 248+249- Tháng 1&2. 2023- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 107
  11. Tài chính phi tập trung: Ứng dụng, rủi ro và một số khuyến nghị chính sách vẫn yêu cầu người tiếp quản phải tuân thủ các nguyên tắc nhất định để bảo vệ cổ đông thiểu số. Tính ẩn danh và phân tán của cấu trúc tài chính phi tập trung không cho phép điều này thực hiện. 4.3. Rủi ro thị trường và rủi ro hệ thống Việc các giao thức tài chính phi tập trung có tính liên kết cao và dựa trên các loại tiền mã hóa để làm tài sản bảo đảm hoặc trao đổi khiến các giao thức này đối mặt với rủi ro thị trường và rủi ro hệ thống. Tiền mã hóa lớn như Bitcoin hay Etherium, mặc dù Nguồn: Adrian (2022) bắt đầu được chấp nhận nhiều hơn, nhưng vẫn tồn tại tính rủi ro cao với tính chất đầu Hình 6. Minh họa hệ thống chuỗi khối Terra cơ lớn. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến các giao thức phi tập trung, nhất là các sàn khối Terra với các ứng dụng trong thanh giao dịch cho vay DeFi khi các loại tiền mã toán, cho vay, chuyển tiền. Trong đó, hóa này phần lớn được sử dụng là tài sản Anchor là một platform DeFi cho vay được bảo đảm trong các giao dịch. Đáng chú ý là Terraform Lab phát triển trong đó người rủi ro này xuất hiện cả khi giá cả tiền mã dùng có thể gửi hoặc vay UST bằng cách hóa tăng mạnh hoặc giảm mạnh. sử dụng LUNA như là tài sản bảo đảm. Những rủi ro kể trên có thể được minh họa Hoạt động của nền tảng này được đảm bảo qua sự sụp đổ của đồng TerraUSD (UST), bởi LUNA FOUNDATION GUARD, một đồng stablecoin lớn thứ 3 thế giới trong tổ chức bảo hộ cho hệ sinh thái TERRA tháng 5/2022 (Adrian, 2022). UST là một bằng việc nắm giữ rất nhiều các đồng tiền đồng tiền stablecoin được gán giá trị với mã hoá khác. USD thông qua việc mua bán và trao đổi Sự kiện sụt giá (Depegging) của UST diễn với đồng tiền LUNA, một đồng tiền tương ra vào ngày 08/05/2022, khi một lượng đồng được sinh ra từ hệ thống chuỗi khối lớn yêu cầu rút UST bất thường xuất hiện Terra. Theo đó, thuật toán cho phép người từ đồng loạt sàn giao dịch và giao thức dùng đổi 1 UST cho 1 USD giá trị tương Anchor. Lượng yêu cầu rút tiền khiến giá trị đương đồng LUNA bất kể giá trị của đồng của UST sụt giảm mạnh, thấp hơn nhiều so UST hay LUNA tại thời điểm trao đổi là với 1 USD. Thuật toán cân bằng của UST như thế nào. Khi giá trị 1 UST lớn hơn 1 khiến cho lượng lớn LUNA được sinh ra để USD, thuật toán sẽ hủy 1USD tương đương giảm cung UST, khiến giá trị đồng LUNA của LUNA và sản sinh 1 UST, làm cho tổng sụt giảm mạnh. Điều này khiến giá trị của cung UST tăng lên và giảm giá đồng UST các tài sản bảo đảm bằng đồng LUNA trên về 1 USD và ngược lại. Hình 6 minh họa sàn Anchor sụt giảm, khiến việc sụt giá của thuật toán neo giá UST và hệ thống chuỗi LUNA mạnh mẽ hơn. Người dùng đồng khối TERRA. UST trở nên hoảng loạn và đồng loạt bán Cả UST và LUNA đều được phát triển bởi ra UST khiến đồng tiền này rơi vào vòng Terraform Lab, tổ chức phát triển chuỗi xoáy thanh khoản và giá trị sụt giảm mạnh, 108 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 248+249- Tháng 1&2. 2023
  12. LÊ HẢI TRUNG XRP cũng sụt giá tới 20% và chỉ còn ở mức 80% giá trị so với thời điểm ngày 8/5/2022. Điều này là minh chứng rõ ràng cho rủi ro thị trường, rủi ro thanh khoản, rủi ro tập trung và hơn hết là tính rủi ro trong niềm tin của các nhà đầu tư vào các dự án của một số đồng tiền mã hoá. 4.4. Rủi ro pháp lý Tính ẩn danh khi thực hiện giao dịch trên các nền tảng DeFi gây rất nhiều Nguồn: Adrian (2022) khó khăn cho các cơ quan quản lý Hình 7: Tác động của sự kiện tới các thị trường tiền mã hoá khi truy vết các giao dịch để thực khác (%) hiện các yêu cầu thuế, ngăn chặn rủi ro rửa tiền, thao túng thị trường về mức 0,1-0,2 UST cho 1 USD. Hiện nay, cũng như bảo vệ người dùng khi thực hiện đồng tiền này đã bị gỡ xuống khỏi giao giao dịch. Mặc dù có những cách thức để có dịch trên phần lớn các sàn giao dịch sàn mã thể truy vết các giao dịch, nhưng thực hiện hoá, khiến tài sản của người dùng cả đồng điều này rất tốn kém và gần như không khả tiền LUNA và UST đều sụt giảm mạnh. thi về chi phí (Makarov và Scholar, 2021). Sự sụt giảm này không chỉ xảy ra với UST Điều này khiến rủi ro pháp lý luôn hiện và LUNA mà còn lan toả ra rất nhiều các hữu với người dùng khi tham gia và thực nền tảng DeFi và giá trị của các đồng tiền mã hiện các giao dịch trên các nền tảng DeFi hoá khác. Để giữ giá của UST và đảm bảo cũng như tiềm tàng khả năng các tổ chức thanh khoản, quỹ LUNA FOUNDATION tội phạm tận dụng các ứng dụng DeFi để GUARD phải bán ra rất nhiều các đồng rửa tiền mà không chịu sự giám sát của các tiền khác nhằm tạo thanh khoản cho UST cơ quan quản lý (Wronka, 2023). và LUNA. Hình 7 minh hoạ sự lan toả của khủng hoảng từ UST tới các đồng tiền khác 4.5. Rủi ro môi trường với BTC là Bitcoin, ETH là Etherium, XRP là Ripple, LUNA là Terra-LUNA. Trục Một rủi ro nữa đối với cấu trúc tài chính phi tung thể hiện mức độ sụt giá của các đồng tập trung được bàn bạc rất nhiều thời gian tiền mã hoá so với mốc 100% của các đồng gần đây là rủi ro môi trường. Như đã trình tiền này tại 0h00’ ngày 8/5/2022. bày ở trên, cấu trúc tài chính phi tập trung Lượng lớn BTC bị đẩy ra thị trường khiến thiết lập dựa trên công nghệ chuỗi khối. giá BTC sụt giảm, ngay lập tức kích hoạt Để đảm bảo tính bảo mật, không thể đảo sự giảm giá của các đồng tiền khác trên ngược và phân tán, công nghệ chuỗi khối thị trường bởi BTC được nắm giữ bởi rất yêu cầu một lượng lớn tài nguyên như điện nhiều các quỹ bảo hộ cho các đồng tiền để thực hiện các giao dịch yêu cầu cao về khác. Ví dụ, khi LUNA gần như mất hết năng lực máy tính. Yêu cầu này ngày càng toàn bộ giá trị tại ngày 12/5/2022 thì giá trị cao để đảm bảo tính an toàn cho chuỗi khối của các đồng tiền lớn khác như BTC, ETH, và không cho phép một đơn vị hay cá nhân Số 248+249- Tháng 1&2. 2023- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 109
  13. Tài chính phi tập trung: Ứng dụng, rủi ro và một số khuyến nghị chính sách nào có thể can thiệp và thay đổi đồng thời chủ động có những phản ứng tức thời nhằm các xác thực trên chuỗi. Tuy nhiên, điều ngăn chặn những sự lan toả tiêu cực tới thị này cũng dẫn đến các rủi ro về môi trường trường tài chính truyền thống. và biến đổi khí hậu cho tiêu thụ điện năng Với tính chất ẩn danh và quy mô ngày càng và các nguyên liệu hóa thạch. Đây cũng là gia tăng, DeFi mang lại những thách thức một lý do khiến cho công nghệ chuỗi khối riêng có tới cho cơ quan quản lý và các cơ nói chung và các giao thức tài chính phi tập quan pháp luật. Điều này khiến nhiều quốc trung chưa nhận được nhiều sự ủng hộ từ gia bối rối trong việc đưa ra các chính sách chính phủ các nước. quản lý tới các nền tảng DeFi. Những thách thức này không dễ dàng để vượt qua trong 5. Kết luận và hàm ý chính sách thời gian ngắn. Do vậy, các cơ quan quản lý cần chuẩn bị sẵn các sự can thiệp khi Cấu trúc tài chính truyền thống với vai trò cần thiết và nhất là đảm bảo tính thống nhất tập trung của các trung gian tài chính, trung trong chính sách quản lý và yêu cầu pháp gian giao dịch và vai trò kiểm soát của cơ lý đối với tiền mã hoá và các nền tảng DeFi quan quản lý, chính phủ vẫn đang là cấu giữa các quốc gia. trúc tài chính chủ yếu trong việc thực hiện Cách thứ nhất là các cơ quan quản lý có thể các giao dịch tài chính thế giới. Tuy nhiên, tìm cách quản lý một cách gián tiếp tới hệ với sự tiến bộ và phát triển nhanh chóng sinh thái tiền mã hoá. Ví dụ, DeFi không của công nghệ tài chính mà nổi bật là công có tổ chức thực nhưng các cấu phần, bộ nghệ chuỗi khối, rất nhiều các ứng dụng phận khác của các nền tảng phát triển DeFi tài chính đã và đang phát triển rất nhanh có thể là các tổ chức thực. Do đó, quản lý chóng. Với đặc điểm khác biệt so với cấu các tổ chức này cũng có thể giúp cho các trúc tài chính tập trung truyền thống, tính cơ quan quản lý giám sát hoạt động và sự ẩn danh, phê duyệt ngang hàng, công khai phát triển của các nền tảng DeFi. Ví dụ, các và khả năng phát triển linh hoạt, cấu trúc nhà phát hành đồng tiền Stablecoin có thể tài chính phi tập trung đã có những sự phát là đối tượng quản lý bởi các đồng tiền này triển nhanh chóng với các ứng dụng tài là nền tảng phát triển cốt yếu của các nền chính đa dạng từ huy động, cho vay, sàn tảng DeFi. Điều này hiện tại đang được các giao dịch và các công cụ phái sinh. Tuy cơ quan quản lý quốc tế xem xét rất nhiều nhiên, bên cạnh những lợi ích, các nền tảng trong khoảng thời gian gần đây. DeFi cũng mang lại những rủi ro và thách Cách thứ hai là quản lý hướng tới các chức thức không nhỏ đối với sự bền vững của năng cụ thể trong các nền tảng DeFi. Tuy các nền tảng này nói riêng, cũng như khả nhiên, cách này yêu cầu sự phối hợp giữa năng lan truyền tới sự ổn định của các thị các cơ quan quản lý và các chủ thể tư nhân. trường và nền tảng giao dịch tài chính nói Ví dụ, các cơ quan quản lý có thể khuyến chung. Rất nhiều các nghiên cứu đã chỉ khích các nền tảng DeFi tăng cường hoạt ra tính lan tỏa của thị trường tiền mã hóa động quản trị và đảm bảo an toàn trong nói chung và các giao thức tài chính phi hoạt động với những giám sát hợp lý từ tập trung nói riêng tới thị trường tài chính cá cơ quản lý. Xét cho cùng, việc đảm bảo truyền thống (Corbet và cộng sự, 2018; năng lực quản trị của các nền tảng DeFi và Kurka, 2019; Jiang và cộng sự, 2022). các nút trong hệ sinh thái tài chính phi tập Điều này đặt ra yêu cầu đối với các nhà trung là vô cùng quan trọng để đảm bảo sự điều hành chính sách trong việc cần phải phát triển bền vững của các ứng dụng này, 110 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 248+249- Tháng 1&2. 2023
  14. LÊ HẢI TRUNG giảm thiểu rủi ro và đảm bảo người dùng vẫn có thể có được những lợi ích từ các nền tảng này. ■ Tài liệu tham khảo Adrian, Tobias, (2022). Crytocurrencies and Decentralized Finance, Truy cập 23/12/2022 từ https://www.imf.org/en/ News/Articles/2022/06/24/sp083022-cryptocurrencies-and-decentralized-finance Allen, F., Carletti, E., and Gu, X. (2019). The Roles of Banks in Financial Systems. In Berger, A. N., Molyneux, P., and Wilson, J. O. S., editors, The Oxford Handbook of Banking, Oxford Handbooks. Oxford University Press, 3rd edition Coinmarketcap, (2022) truy cập 23/12/2022 tại https://coinmarketcap.com/view/stablecoin/ Corbet, S., Meegan, A., Larkin, C., Lucey, B., & Yarovaya, L. (2018). Exploring the dynamic relationships between cryptocurrencies and other financial assets. Economics Letters, 165, 28-34. DeFi Dashboard (2022), truy cập 23/12/2022 tại https://defillama.com/ Financial Times (2022), DeFi’ movement promises high interest but high risk, truy cập 23/12/2022 tại https://www. ft.com/content/16db565a-25a1-11ea-9305-4234e74b0ef3 Harvey, C.R., Ramachandran, A. and Santoro, J., (2021). DeFi and the Future of Finance. John Wiley & Sons. IMF, (2022), Global Financial Stability Report, April 2022. Quỹ tiền tệ quốc tế IMF. Jiang, S., Li, Y., Lu, Q., Wang, S., & Wei, Y. (2022). Volatility communicator or receiver? Investigating volatility spillover mechanisms among Bitcoin and other financial markets. Research in International Business and Finance, 59, 101543. Kurka, J. (2019). Do cryptocurrencies and traditional asset classes influence each other?. Finance Research Letters, 31, 38-46. Makarov, I. and Schoar, A. (2021). Blockchain Analysis of the Bitcoin Market. Working Paper 29396, National Bureau of Economic Research Makarov, I. and Schoar, A., (2022). Cryptocurrencies and Decentralized Finance (DeFi) (No. w30006). National Bureau of Economic Research. Roth, N., (2015). An architectural assessment of bitcoin: using the systems modeling language. Procedia Computer Science, 44, pp.527-536. Werbach, K. (2018). The Blockchain and the New Architecture of Trust. The MIT Press. Wronka, C. (2023), Financial crime in the decentralized finance ecosystem: new challenges for compliance, Journal of Financial Crime, Vol. 30 No. 1, pp. 97-113 Số 248+249- Tháng 1&2. 2023- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 111
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
37=>1