Tài liệu hướng dẫn ôn tập Triết học chuẩn nhất

Phân A

CHU NGHIA DUY VÂT BIÊN CH NG VÊ THÊ GI I    Ư   Ơ

Câu 1: Triêt hoc la gi? Phân tich vân đê c ban cua triêt hoc?       ơ    

1. Khai niêm triêt hoc    :

“Triêt” theo nguyên ch Han co nghia la tri (bao gôm s hiêu biêt sâu rông vê vu tru va nhân sinh), ư       ư       

theo ch Hy Lap la “yêu mên s thông thai”. Khai niêm “triêt hoc” co nh ng biên đôi nhât đinh trong lich s ,ư    ư       ư      ư

nh ng luc nao cung bao ham: yêu tô nhân th c (s hiêu biêt vê vu tru, vê con ng i va s giai thich băng hêư        ư ư       ươ  ư    

thông t duy) va yêu tô nhân đinh (đanh gia vê đao ly đê con ng i co thai đô va hanh đông). ư            ươ      

Theo quan điêm macxit, triêt hoc la môt trong nh ng hinh thai y th c xa hôi; la hoc thuyêt vê nh ng       ư    ư       ư

nguyên tăc chung nhât cua tôn tai, cua nhân th c va cua thai đô con ng i đôi v i thê gi i; la khoa hoc vê       ư     ươ  ơ  ơ   

nh ng quy luât chung nhât cua t nhiên, xa hôi va t duy.ư    ư    ư

Đăc điêm nôi bât cua triêt hoc la cach nhin chung vê thê gi i, la s nghiên c u thê gi i xet nh môt            ơ  ư ư  ơ  ư 

chinh thê, cho nên tri th c triêt hoc tr c hêt la nh ng tri th c phô quat. T cach xem xet đo, triêt hoc co vai  ư   ươ   ư ư   ư      

tro giai thich ban chât, nguyên nhân va nh ng quy luât phat triên cua thê gi i; v a co vai tro vach ra con      ư      ơ ư   

đ ng, nh ng ph ng tiên đê nhân th c va cai tao thê gi i.ươ ư ươ    ư     ơ

Triêt hoc chi xuât hiên khi co hai điêu kiên: Vê măt nhân th c, triêt hoc xuât hiên khi năng l c t duy           ư     ư ư

tr u t ng cua con ng i đat đên trinh đô nhât đinh, cho phep ho tông kêt va khai quat nh ng tri th c riêng leư ươ  ươ              ư ư 

thanh hê thông quan niêm, quan điêm chung. Vê măt xa hôi, triêt hoc xuât hiên khi san xuât vât chât cua loai                  

ng i phat triên đên trinh đô lam nay sinh qua trinh phân công lao đông tri oc va lao đông chân tay; nh ng quaươ               ư 

trinh phân công lao đông nay trong th c tê chi diên ra khi lich s nhân loai b c vao giai đoan co phân chia   ư     ư  ươ   

giai câp.

2. Vân đê c ban cua triêt hoc  ơ    

Theo Ăngghen, vân đê c ban cua triêt hoc la vân đê vê môi quan hê gi a tôn tai va t duy, hay la vân  ơ           ư    ư  

đê vê môi quan hê gi a vât chât va y th c. Vân đê nay co hai măt:    ư     ư     

- Măt th nhât,  ư  đo la vân đê gi a y th c va vât chât, cai nao co tr c? cai nao quyêt đinh cai nao? Tuy    ư  ư       ươ       

theo cach giai quyêt vân đê nay ma triêt hoc chia thanh hai trao l u chinh: chu nghia duy vât va chu nghia duy           ư       

tâm. Chu nghia duy vât cho răng ban chât cua thê gi i la vât chât, nên vât chât co tr c, tôn tai đôc lâp v i y        ơ       ươ     ơ 

th c va quyêt đinh y th c; con y th c la thuôc tinh, la s phan anh vât chât. Chu nghia duy vât trai qua nhiêuư     ư   ư     ư         

giai đoan phat triên v i năm hinh th c lich s c ban: duy vât cô đai (môc mac, chât phac), duy vât tâm   ơ  ư  ư ơ          

th ng thê ky V-XV, duy vât c hoc may moc thê ky XVII-XVIII, duy vât siêu hinh thê ky XIX va duy vâtươ    ơ           

mac-xit (biên ch ng).   ư

Chu nghia duy tâm cho răng y th c (tinh thân) la ban chât cua thê gi i, nên y th c la cai co tr c va    ư       ơ  ư    ươ 

quyêt đinh vât chât; con vât chât la cai co sau, la s “biêu hiên” cua y th c. Chu nghia duy tâm co hai hinh           ư     ư    

th c c ban: duy tâm chu quan (coi y th c la ban chât cua thê gi i, nh ng đo la y th c cua con ng i nămư ơ    ư      ơ ư    ư  ươ 

trong con ng i) va duy tâm khach quan (cung coi y th c la ban chât cua thê gi i, nh ng đo la môt th c thêươ     ư      ơ ư    ư 

tinh thân tôn tai bên ngoai con ng i va đôc lâp v i con ng i).    ươ    ơ ươ

Nguôn gôc cua chu nghia duy vât: la s phat triên cua tri th c, cua khoa hoc; la l i ich va cuôc đâu       ư    ư    ơ    

tranh cua cac giai câp, cac l c l ng xa hôi tiên bô, cach mang môi giai đoan phat triên cua lich s . Nguôn    ư ươ       ơ      ư 

gôc cua chu nghia duy tâm: la s tuyêt đôi hoa môt hinh th c hay môt giai đoan cua qua trinh nhân th c dân     ư      ư       ư 

đên tach nhân th c va y th c khoi thê gi i hiên th c khach quan; thông th ng la l i ich va s phan khang   ư   ư   ơ  ư  ươ  ơ   ư  

cua cac giai câp, cac l c l ng bao thu tr c tiên bô xa hôi.    ư ươ   ươ    

- Măt th hai ư , la vân đê vê kha năng nhân th c cua con ng i.      ư  ươ

Toan bô cac nha triêt hoc duy vât va đa sô nh ng nha triêt hoc duy tâm đêu th a nhân răng thê gi i co         ư     ư    ơ 

thê nhân th c đ c. Nh ng cac nha duy vât cho răng, nhân th c la s phan anh thê gi i vât chât khach quan  ư ươ ư      ư  ư    ơ   

trong bô oc con ng i. Con cac nha duy tâm thi cho răng, nhân th c chi la s y th c vê ban chât y th c.  ươ       ư   ư  ư     ư

Tra l i vân đê nay con co nh ng nha triêt hoc theo nguyên tăc bât kha tri (không thê biêt). Nh ng ơ      ư         ư

ng i nay xuât phat t viêc tuyêt đôi hoa tinh t ng đôi cua tri th c dân đên phu nhân kha năng nhân th c cuaươ    ư      ươ   ư       ư 

con ng i.ươ

- Bên canh nh ng nha triêt hoc nhât nguyên (duy vât va duy tâm) giai thich thê gi i t môt ban nguyên, ư          ơ ư  

hoăc vât chât hoăc tinh thân, con co nh ng nha triêt hoc nhi nguyên luân. Nhi nguyên luân cho răng thê gi i       ư          ơ

đ c sinh ra t hai ban nguyên đôc lâp v i nhau, ban nguyên vât chât sinh ra cac hiên t ng vât chât, banươ ư    ơ      ươ   

nguyên tinh thân sinh ra cac hiên t ng tinh thân. Nhi nguyên luân thê hiên lâp tr ng dung hoa gi a duy vât   ươ       ươ  ư 

va duy tâm, đo chi la khuynh h ng nho trong lich s triêt hoc va trong cuôc đâu tranh triêt hoc no cang tr    ươ   ư          ơ

nên gân v i chu nghia duy tâm. ơ  

Câu 2: Phân tich s đôi lâp gi a ph ng phap siêu hinh va ph ng phap biên ch ng ư   ư ươ    ươ   ư

- Ph ng phap triêt hoc la ph ng phap nhân th c thê gi i noi chung, la hê thông nh ng nguyên tăcươ     ươ   ư  ơ     ư 

dung đê nghiên c u thê gi i xet nh môt chinh thê. Trong lich s triêt hoc co hai ph ng phap c ban đôi lâp  ư  ơ  ư     ư    ươ  ơ   

nhau: ph ng phap siêu hinh va ph ng phap biên ch ng.ươ    ươ   ư

Thuât ng “siêu hinh” (metaphysics), đâu tiên đ c Aristote dung đê chi bô phân quan trong nhât trong ư   ươ       

hê thông triêt hoc cua minh. Theo đo, no đ c hiêu la hoc thuyêt vê nh ng gi v t ra ngoai gi i han cua “kinh        ươ      ư  ươ  ơ  

nghiêm”, vê nh ng đôi t ng đăng sau cac s vât h u hinh. Vi vây, cho đên th i Phuc h ng ng i ta vân coi  ư  ươ   ư  ư     ơ  ư ươ 

siêu hinh hoc đông nghia v i triêt hoc. Đên thê ky XVII-XVIII, s phat triên cua khoa hoc t nhiên đoi hoi    ơ      ư     ư  

phai phân chia gi i t nhiên thanh nh ng linh v c riêng biêt đê nghiên c u. Chinh cach nghiên c u ây đa đem ơ ư  ư  ư   ư   ư  

lai cho cac nha khoa hoc môt thoi quen, xet s vât va qua trinh trong trang thai cô lâp ngoai môi liên hê, vân       ư        ơ    

đông va phat triên cua chung. Khi cach xem xet nay đ c cac nha duy vât đ a vao triêt hoc thi no đa tao ra         ươ    ư       

ph ng phap siêu hinh. Nh vây, thuât ng “ph ng phap siêu hinh” đ c dung đê chi ph ng phap triêt hocươ   ư   ư ươ   ươ    ươ   

đăc tr ng cho chu nghia duy vât thê ky XVII-XVIII.  ư      Ph ng phap siêu hinh la cach xem xet thê gi i trong sươ       ơ ư

cô lâp tac biêt lân nhau hoăc không vân đông, hoăc không phat triên, hoăc vân đông va phat triên theo chu ky                

khep kin. 

Thuât ng “biên ch ng” (dialectics), đâu tiên đ c Platon dung đê chi môt nghê thuât trong tranh luân, ư  ư  ươ       

theo đo no đ c hiêu la nh ng thu đoan biên bac chu quan. Tuy vây th i cô đai đa co nh ng t t ng biên  ươ   ư       ơ ơ     ư ư ươ 

ch ng khach quan (triêt hoc Hêraclit), nh ng vân con mang tinh t phat va ch a tr thanh hê thông. Đên thêư     ư    ư   ư ơ     

ky XVIII, nh ng t t ng biên ch ng đ c phuc hôi va đ c xây d ng thanh hê thông, đăc biêt la trong ư ư ươ  ư ươ    ươ ư       ơ

cac hoc thuyêt cua nh ng nha triêt hoc duy tâm cô điên Đ c. T luc nay nh ng t t ng biên ch ng m i h p    ư      ư ư   ư ư ươ  ư ơ ơ

thanh môt ph ng phap triêt hoc đôi lâp v i ph ng phap siêu hinh. Đên gi a thê ky XIX, khai quat hiên th c  ươ      ơ ươ    ư      ư

xa hôi, tông kêt nh ng thanh qua ly luân va khoa hoc, Mac va Ăngghen xây d ng lai ph ng phap biên ch ng    ư         ư  ươ   ư

trên lâp tr ng duy vât đa sang tao ra ph ng phap biên ch ng macxit.  ươ     ươ   ư   Ph ng phap biên ch ng la cach xemươ   ư  

xet thê gi i trong môi liên hê phô biên quy đinh rang buôc nhau va luôn vân đông va luôn phat triên.  ơ             

- S đôi lâp gi a ph ng phap siêu hinh va ph ng phap biên ch ng diên ra trong cach giai quyêt moiư   ư ươ    ươ   ư     

vân đê triêt hoc, song co thê khai quat nh ng nôi dung chinh sau đây:        ơ ư  

Th nhât: Ph ng phap siêu hinh xem xet thê gi i trong trang thai cô lâp cua cac s vât hiên t ng;ư  ươ     ơ      ư   ươ

cai nay đ c xet tach r i cai kia ma không th a nhân răng gi a chung co s rang buôc lân nhau. Vi vây  ươ   ơ   ư   ư   ư     

ph ng phap siêu hinh chi nhin thây tinh ca biêt ma không năm đ c môi liên hê, thây đ c s khac biêt maươ           ươ    ươ ư   

không năm đ c s thông nhât gi a cac s vât hiên t ng; chi thây cai bô phân, cai đ n nhât, cai riêng ma ươ ư   ư  ư   ươ       ơ   

không năm đ c cai toan thê, cai phô biên, cai chung. Trai lai, ph ng phap biên ch ng xem xet thê gi i trong ươ          ươ   ư   ơ

môi liên hê, rang buôc gi a cac yêu tô cua no va v i cai khac. Vi vây, ph ng phap biên ch ng nhin nhân s    ư       ơ     ươ   ư   ư

vât toan diên h n, thây đ c ca s khac biêt va s thông nhât gi a cac s vât, hiên t ng, năm đ c ca cai bô   ơ  ươ  ư    ư   ư  ư   ươ  ươ   

phân va cai toan thê, cai đ n nhât va cai phô biên, cai riêng va cai chung.      ơ        

Th hai: Ph ng phap siêu hinh xem xet thê gi i trong trang thai tinh; s vât hiên t ng chi đ c xetư ươ     ơ    ư   ươ  ươ 

nh cai gi ôn đinh năm ngoai s vân đông va phat triên cua chung. Cach xem xet nay cho phep ph ng phapư       ư            ươ 

siêu hinh năm đ c tinh xac đinh va ôn đinh cua s vât, hiên t ng, nh ng măt khac cung dân đên nh ng sai  ươ        ư   ươ ư      ư

lâm nghiêm trong: đo la quan điêm phu nhân s vân đông, phat triên cua thê gi i; la quan điêm cho răng thê       ư       ơ    

gi i co s tăng giam vê l ng, s lăp lai, ma không co s chuyên hoa vê chât, không co s xuât hiên cai m iơ  ư   ươ ư     ư      ư    ơ

thay thê cai cu, cai lac hâu. Vi vây ph ng phap siêu hinh không thê vach ra đ c ban chât thât s cua moi s        ươ     ươ    ư   ư

vât, hiên t ng; không vach ra đ c nguôn gôc, đông l c, quy luât va xu h ng vân đông phat triên cua  ươ  ươ    ư   ươ     

chung. Trai lai, ph ng phap biên ch ng xem xet thê gi i trong trang thai vân đông, chuyên hoa không ng ng;   ươ   ư   ơ       ư

s vât, hiên t ng nao cung đ c xet nh môt qua trinh, trong s t vân đông, t phat triên cua no. Th aư   ươ   ươ  ư    ư ư   ư     ư

nhân s phat triên, ph ng phap biên ch ng cho răng: không chi co s tăng giam vê l ng ma con co s phat ư   ươ   ư    ư   ươ    ư 

triên vê chât; co s ra đ i cua cai m i thông qua phu đinh cai cu; nguôn gôc, đông l c cua moi s phat triên la    ư ơ   ơ        ư   ư   

cuôc đâu tranh gi a cac măt đôi lâp cua s vât, hiên t ng. Nh cach xem xet ây, ph ng phap biên ch ng,  ư      ư   ươ ơ    ươ   ư

vach ra đ c ban chât đich th c cua s vât, hiên t ng; năm băt đ c nguôn gôc va đông l c bên trong cua ươ    ư  ư   ươ   ươ     ư 

moi s vân đông, phat triên.  ư    

Vi vây, Lênin nhân xet răng chi co quan điêm biên ch ng vê s phat triên la sâu săc, sinh đông va chi         ư  ư       

co phep biên ch ng m i la chia khoa đê nghiên c u s phat triên.   ư ơ     ư ư  

Tuy nhiên, không đ c tuyêt đôi hoa phep biên ch ng ma phu nhân vai tro cua phep siêu hinh. Trongươ      ư       

th c tê, co nh ng môi liên hê, co nh ng măt, co nh ng luc đăc biêt lai rât cân đên phep siêu hinh.ư   ư    ư   ư         

Câu 3: Trinh bay nh ng tiên đê ra đ i cua triêt hoc Mac-Lênin  ư   ơ    

* Tiên đê kinh tê-xa hôi    

Triêt hoc Mac ra đ i vao nh ng năm 40 cua thê ky XIX, th i ky ma chu nghia t ban đa tr thanh hê   ơ  ư    ơ     ư   ơ  

thông kinh tê thông tri cac n c Tây Âu va giai câp vô san đa b c lên vu đai lich s nh môt l c l ng    ơ  ươ     ươ    ư ư  ư ươ

chinh tri đôc lâp.   

Mac nhân xet răng, đên thê ky XIX chu nghia t ban đa tr thanh môt c thê hoan chinh, lam bôc lô         ư   ơ   ơ      

đây đu cac mâu thuân trong ban chât cua no. Tr c hêt la mâu thuân gay găt gi a l c l ng san xuât co tinh        ươ     ư ư ươ    

chât xa hôi v i quan hê san xuât co tinh chât t h u t nhân t ban chu nghia, mâu thuân nay biêu hiên vê măt   ơ       ư ư ư ư         

xa hôi la mâu thuân xung đôt gi a lao đông v i t ban, gi a giai câp vô san v i giai câp t san. S phat triên     ư  ơ ư  ư   ơ  ư  ư  

cua chu nghia t ban cung v i cac mâu thuân cua no, đa tao ra môt c s hiên th c cho nh ng phân tich va   ư   ơ        ơ ơ  ư ư  

khai quat ly luân trong hoc thuyêt cua Mac va Ăngghen.        

S phat triên cua chu nghia t ban cung v i cac mâu thuân cua no keo theo s phat triên cua phong traoư      ư   ơ      ư    

công nhân. Đên cuôi thê ky XVIII va n a đâu thê ky XIX, phong trao công nhân cac n c Tây Âu đa co     ư     ơ  ươ  

b c phat triên m i vê sô l ng va chât l ng. S tâp trung t ban cung v i s hinh thanh nh ng trung tâmươ   ơ   ươ   ươ ư  ư   ơ ư   ư

công nghiêp l n thu hut công nhân thanh l c l ng đông đao, mâu thuân gi a lao đông va t ban tr nên gay ơ   ư ươ   ư   ư  ơ

găt lam xuât hiên nh ng cuôc đâu tranh chinh tri ngay cang co tô ch c va t giac. Cac cuôc kh i nghia cua    ư         ư  ư    ơ  

công nhân Xilêdi (Đ c), Liông va Pari (Phap), phong trao Hiên ch ng (Anh) vao nh ng năm 30-40ơ ư ơ     ươ  ư

ch ng minh răng: giai câp công nhân tr thanh l c l ng quyêt đinh cac qua trinh kinh tê-xa hôi-chinh tri cuaư   ơ  ư ươ           

th i đai va b c lên vu đai lich s nh môt l c l ng chinh tri đôc lâp. Phong trao công nhân th i ky nay lamơ   ươ    ư ư  ư ươ      ơ   

bôc lô sai lâm cua quan niêm t san vê s hân hoan chung gi a lao đông va t san, tao nên nh ng thay đôi căn     ư   ư ư   ư   ư 

ban trong quan niêm vê lich s cua Mac va Ăngghen; măt khac, no đê ra nhu câu giai thich vê nh ng th c tê    ư            ư ư 

cua cuôc đâu tranh cua giai câp vô san vê s mênh lich s cua giai câp vô san vê tô ch c, con đ ng va       ư   ư      ư ươ 

ph ng tiên cach mang cua giai câp vô san. Chu nghia Mac ra đ i đa đap ng nh ng đoi hoi nay.ươ          ơ   ư ư   

Nh ng phân tich va khai quat ly luân vê s phat triên cua chu nghia t ban va phong trao công nhânư        ư      ư   

vao n a đâu thê ky XIX la môt bô phân quan trong trong hoc thuyêt cua Mac va Ăngghen. Vi vây, s phat triên ư                ư  

cua chu nghia t ban va phong trao công nhân th i ky đo la nh ng điêu kiên kinh tê-xa hôi cho s ra đ i cua   ư    ơ    ư      ư ơ 

triêt hoc. 

* Tiên đê ly luân   

- S ra đ i cua triêt hoc Mac tr c hêt co kê th a nh ng thanh qua cua triêt hoc cô điên Đ c. Mac vaư ơ     ươ    ư ư        ư  

Ăngghen luôn th a nhân răng trong s phat triên tri tuê cua minh, hai ông đa chiu n nhiêu nha triêt hoc Đ c,ư   ư         ơ     ư

trong đo nôi bât la Hêghen va Phoi b c.     ơ ắ

Công lao to l n cua Hêghen la chô: Ông đa phê phan nh ng han chê c ban cua ph ng phap siêuơ   ơ    ư   ơ   ươ 

hinh, đa xây d ng phep biên ch ng thanh hê thông va xem no la ph ng phap luân đung đăn cua moi nhân  ư   ư       ươ       

th c khoa hoc. Nh ng Mac va Ăngghen cung chi ra răng, triêt hoc Hêghen co nh ng han chê l n, đo la s giaiư  ư         ư   ơ   ư 

thich duy tâm vê hiên th c; la s biên hô cho nh ng th c tê lich s lôi th i, cho tôn giao; la triêt hoc t biên,   ư  ư   ư ư   ư  ơ     ư 

tr u t ng, xa r i hiên th c va th c tiên. Cho nên khi sang lâp triêt hoc cua minh Mac va Ăngghen đa khôngư ươ ơ  ư  ư          

kê th a toan bô triêt hoc Hê-ghen ma chi kê th a hat nhân h p ly, đo la phep biên ch ng, đông th i cai tao va ư        ư  ơ      ư  ơ   

xây d ng lai phep biên ch ng trên lâp tr ng duy vât.ư    ư  ươ 

Đanh gia vê Phoi b c, Mac va Ăngghen cho răng chinh nh đoc đ c cac tac phâm cua ông ma ho đa   ơ ắ     ơ  ươ       

c ng quyêt đoan tuyêt v i triêt hoc Hêghen. Công lao cua Phoi b c la s phê phan quyêt liêt chu nghiaươ    ơ    ơ ắ  ơ ư     

duy tâm-tôn giao (nhât la phê phan Hê-ghen), la s khăng đinh c ng quyêt tinh đung đăn cua cac nguyên ly     ư   ươ       

duy vât, la viêc giai thich trên lâp tr ng duy vât ban chât con ng i, ban chât tôn giao va đê cao chu nghia      ươ    ươ       

nhân đao. Nh ng Phoi b c cung co nh ng han chê l n, đo la ph ng phap t duy siêu hinh, (khi phê phan ư ơ ắ   ư   ơ   ươ  ư  

Hêghen, ông đa không thây đ c phep biên ch ng la hat nhân h p ly nên đa bac bo va chuyên sang quan điêm  ươ   ư   ơ       

siêu hinh); quan điêm tr c quan, tr u t ng, phi lich s vê ban chât con ng i, duy tâm trong linh v c xa hôi.  ư ư ươ  ư    ươ  ư  

Vi vây khi sang lâp ra triêt hoc cua minh, Mac va Ăngghen cung không kê th a toan bô triêt hoc Phoi b c ma            ư     ơ ắ 

chi kê th a hat nhân c ban đung đăn đo la nguyên ly duy vât, đông th i cai tao va xây d ng lai chu nghia duy  ư  ơ         ơ    ư   

vât d a trên quan điêm biên ch ng. ư   ư

- S ra đ i triêt hoc Mac không chi do anh h ng cua triêt hoc Hêghen va triêt hoc Phoi b c. Mac vaư ơ      ươ       ơ ắ  

Ăngghen khi tham gia tich c c vao cuôc đâu tranh cua giai câp vô san đa rut ra nh ng tai liêu th c tiên phong ư         ư   ư 

phu cho nh ng kêt luân duy vât-biên ch ng cua minh. Ngoai ra, viêc hai ông đi sâu nghiên c u kinh tê-chinh ư     ư     ư  

tri hoc cô điên va chu nghia xa hôi không t ng phê phan, đa gop phân không nho cho s hinh thanh va hoan         ươ      ư    

thiên thê gi i quan triêt hoc cua minh.  ơ    

* Tiên đê khoa hoc t nhiên   ư

S ra đ i triêt hoc Mac con đ c chuân bi b i nh ng thanh qua cua khoa hoc t nhiên. Nh ng thanhư ơ     ươ   ơ ư     ư ư 

qua cua khoa hoc t nhiên t cuôi thê ky XVIII đên đâu thê ky XIX lam bôc lô nh ng han chê cua ph ng   ư ư           ư    ươ

phap t duy siêu hinh, ngay cang ch ng minh tinh đung đăn cua cac nguyên ly duy vât va biên ch ng. ư    ư          ư

Phat hiên băng th c nghiêm cua Maye (đ c Lômônôx p công bô) vê s bao toan vât chât va vân   ư   ươ ố   ư      

đông, ly luân cua Cant vê s hinh thanh thai d ng hê đa gop phân khăng đinh quan điêm biên ch ng vê lich    ơ  ư    ươ         ư  

s vu tru va gi i t nhiên: măt khac đa pha quan niêm duy tâm, tôn giao siêu hinh vê thê gi i.ư    ơ ư          ơ

T nh ng năm 30 đên 50 cua thê ky XIX, khoa hoc t nhiên đa co nh ng thanh t u to l n. Th i kyư ư      ư   ư  ư ơ ơ 

nay co ba phat minh vi đai đong vai tro quan trong trong cuôc đâu tranh chông quan điêm siêu hinh va chuân bi               

cho s ra đ i cua chu nghia duy vât biên ch ng.ư ơ      ư

Vao nh ng năm 40 cua thê ky XIX phat minh ra quy luât bao toan va chuyên hoa năng l ng. Quy luât ư           ươ 

nay ch ng minh răng: l c c hoc, nhiêt, anh sang, điên, t cac qua trinh hoa hoc, nghia la cac hinh th c khac ư  ư ơ      ư          ư 

nhau cua vân đông vât chât không tach r i nhau, ma liên hê va chuyên hoa lân nhau nên không hê mât đi. No      ơ         

ch ng minh răng không co s sinh ra va mât đi cua năng l ng, ma chi co s chuyên hoa năng l ng t dangư   ư    ươ    ư   ươ ư 

nay sang dang khac. Nh vây quy luât nay la c s khoa hoc t nhiên cho quan điêm biên ch ng vê thê gi i.   ư     ơ ơ  ư   ư   ơ

Vao nh ng năm 30 cua thê ky XIX, khoa hoc t nhiên đa phat minh ra hoc thuyêt câu tao tê bao cua c ư     ư          ơ

thê sông. Hoc thuyêt nay bac bo quan niêm siêu hinh vê s khac biêt tuyêt đôi gi a th c vât va đông vât.          ư     ư ư    

Ng c lai, no khăng đinh s thông nhât vê nguôn gôc va hinh thai gi a th c vât va đông vât, giai thich quaươ     ư         ư ư       

trinh phat triên cua chung, đăt c s cho quan điêm duy vât biên ch ng vê s phat triên cua toan hê sinh hoc.      ơ ơ    ư  ư      

Phat minh l n th ba la hoc thuyêt tiên hoa cua sinh gi i ra đ i vao nh ng năm 50 cua thê ky XIX. ơ ư       ơ ơ  ư   

Hoc thuyêt tiên hoa ch ng minh răng sinh gi i không phai la bât biên ma th ng xuyên biên đôi, năm trong    ư  ơ      ươ   

qua trinh tiên hoa không ng ng cua gi i t nhiên. No khăng đinh s tiên hoa cua sinh gi i diên ra theo con    ư  ơ ư    ư    ơ 

đ ng chon loc t nhiên va chon loc nhân tao. Lênin đanh gia răng thuyêt tiên hoa đanh dâu s cao chung cuaươ   ư             ư  

quan niêm siêu hinh vê tinh bât biên cua cac loai va quan niêm vê nguôn gôc thân thanh cua sinh gi i đem lai                 ơ 

c s thât s khoa hoc cho sinh hoc. Mac va Ăngghen xac nhân răng thuyêt tiên hoa đem lai cai c s lich sơ ơ  ư             ơ ơ  ư

t nhiên cho hoc thuyêt cua hai ông, đa đâp tan thân hoc trong hoc thuyêt vê s phat triên cua th c vât va đôngư           ư    ư   

vât; răng tr c đo ch a hê co môt s ch ng minh nao thanh công to l n nh thê vê s phat triên lich s trong  ươ  ư    ư ư   ơ ư   ư    ư

gi i t nhiên.ơ ư

Nh vây, nh ng thanh t u cua khoa hoc t nhiên n a đâu thê ky XIX cung la tiên đê cho cac quanư  ư  ư   ư ư        

điêm duy vât va biên ch ng vê thê gi i cua Mac va Ăngghen.    ư   ơ   

Câu 4: Vi sao noi s ra đ i cua triêt hoc Mac la b c ngoăt cach mang trong lich s triêt hoc?  ư ơ      ươ     ư  

Khai quat hiên th c xa hôi, kinh nghiêm cua phong trao công nhân va nh ng thanh t u cua khoa hoc t   ư       ư  ư   ư

nhiên, nghiên c u co phê phan nh ng t t ng triêt hoc tr c đo, Mac va Ăngghen đa sang tao ra triêt hoc cuaư   ư ư ươ   ươ         

minh, th c hiên môt b c ngoăt cach mang trong lich s triêt hoc. Điêu đo thê hiên nh ng nôi dung sau đây: ư   ươ     ư       ơ ư 

- Triêt hoc Mac ra đ i lân đâu tiên đem lai cho giai câp vô san môt hê t t ng; môt ly luân dân đ ng   ơ        ư ươ     ươ

th c hiên b c giai phong giai câp vô san vê măt tinh thân. Mac cho răng, nêu trai tim cua s giai phong nhânư  ươ             ư  

loai la giai câp vô san, thi khôi oc s giai phong đo la triêt hoc cua giai câp vô san, la thê gi i quan cua no.       ư            ơ  

Triêt hoc Mac la vu khi ly luân chung câp cho giai câp vô san nh ng công cu nhân th c va cai tao thê gi i,           ư   ư     ơ

cho nên Mac viêt: “giông nh triêt hoc tim thây giai câp vô san la môt vu khi vât chât, giai câp vô san tim   ư     ơ           

thây triêt hoc la môt vu khi tinh thân”. Nh vây, v i s ra đ i triêt hoc Mac, phong trao vô san đa co môt ơ        ư  ơ ư ơ ơ        

b c ngoăt, t chô la môt phong trao t phat, ch a co ly luân, bi lê thuôc vao t t ng, no tr thanh môtươ  ư     ư  ư        ư ươ  ơ  

phong trao t giac, co ly luân va đôc lâp vê t t ng. ư         ư ươ

- V i s ra đ i cua triêt hoc Mac, lân đâu tiên th c tiên tr thanh pham tru trung tâm cua triêt hoc.ơ ư ơ       ư  ơ      

Điêu đo lam biên đôi tân gôc vai tro xa hôi cua triêt hoc va khăc phuc đ c nh ng thiêu sot căn ban cua triêt                ươ ư     

hoc tr c kia. Trung tâm chu y cua triêt hoc Mac không chi la giai thich, ma con va chu yêu la vach ra con ươ                 

đ ng, nh ng ph ng tiên cai tao thê gi i băng th c tiên cach mang. Đôi v i triêt hoc Mac thi th c tiên coươ ư ươ     ơ  ư     ơ     ư  

vai tro quyêt đinh moi s phat triên xa hôi, khoa hoc va ca triêt hoc. Không môt nha triêt hoc nao tr c Mac    ư               ươ 

hiêu đ c vai tro quyêt đinh cua th c tiên đôi v i ly luân va đôi v i toan bô lich s nhân loai. Vi han chê đo, ươ     ư   ơ     ơ    ư     

cac nha duy vât tr c Mac đa r i vao quan điêm duy tâm siêu hinh khi đê câp đên nh ng vân đê xa hôi. Chu   ươ   ơ       ư     

nghia duy tâm phan anh l i ich cua giai câp thông tri bao thu, cho nên no xa r i th c tiên, tach khoi hiên th c,   ơ         ơ ư     ư

lam cho quân chung không thây đ c nh ng c s vât chât cua cac quan hê boc lôt.    ươ ư ơ ơ       

Chi ra vai tro quyêt đinh cua th c tiên, Mac va Ăngghen cung luôn nhân mang vai tro to l n cua hoat     ư        ơ  

đông tinh thân, cua ly luân. Vi vây hai ông đa phat triên hoc thuyêt cân đôi vê môi liên hê gi a ly luân cach                ư   

mang va th c tiên cach mang. Ly luân cach mang co vai tro chi đao th c tiên, lam cho th c tiên t t phat  ư            ư   ư  ư ư 

thanh th c tiên cach mang, t giac. Khi ly luân cach mang thâm nhâp vao quân chung se đem lai cho ho nh ng ư    ư             ư

hiêu biêt quy luât cua đ i sông xa hôi, h ng dân ho th c hiên môt cach t giac nh ng nhiêm vu cua cuôc đâu    ơ    ươ   ư    ư  ư     

tranh th c tiên, luc đo tr thanh s c manh vât chât.ư    ơ  ư   

La thê gi i quan va ph ng phap luân cua giai câp vô san, triêt hoc Mac co s thông nhât sâu săc gi a  ơ  ươ          ư    ư

tinh Đang, tinh cach mang va tinh khoa hoc. Triêt hoc Mac la s phan anh l i ich cua giai câp vô san va nhân            ư   ơ     

dân lao đông; đông th i no la ly luân cho cuôc đâu tranh cua ho nhăm xoa bo moi chê đô ng i boc lôt ng i,  ơ               ươ   ươ

đ a nhân loai lên chu nghia công san. Đo la tinh Đang, tinh cach mang cua triêt hoc Mac không đôi lâp v i tinhư                   ơ 

khoa hoc cua no. Khi phan anh l i ich cua giai câp vô san va phuc vu cho cuôc đâu tranh vi chu nghia công san,     ơ              

triêt hoc Mac phan anh đung yêu câu va nh ng quy luât khach quan cua lich s .        ư     ư

S ra đ i cua triêt hoc Mac cung la s sang lâp chu nghia duy vât biên ch ng va phep biên ch ng duyư ơ       ư       ư    ư

vât. Đây la nh ng hinh th c cao cua chu nghia duy vât va phep biên ch ng, khăc phuc nh ng thiêu sot căn ban  ư  ư        ư   ư   

cua triêt hoc tr c kia. Tr c Mac chu nghia duy vât thi siêu hinh, con phep biên ch ng thi lai găn v i lâp   ươ ươ          ư    ơ 

tr ng duy tâm, nh vây chung tach r i, thâm chi đôi lâp nhau, chi khi triêt hoc Mac ra đ i m i co s thôngươ ư    ơ         ơ ơ  ư 

nhât gi a chu nghia duy vât va phep biên ch ng, tao ra môt triêt hoc phat triên cao h n vê chât so v i tr c ư       ư       ơ   ơ ươ

đo.

- S ra đ i triêt hoc Mac cung la s sang lâp ra chu nghia duy vât lich s . Đây la biêu hiên ro rêt nhâtư ơ      ư       ư      

cua cuôc cach mang triêt hoc do Mac va Ăngghen th c hiên. Chi khi chu nghia duy vât lich s xuât hiên thi        ư       ư   

chu nghia duy vât noi chung m i tr thanh triêt đê. No không chi khăc phuc lâp tr ng duy tâm vê xa hôi    ơ ơ         ươ   

trong triêt hoc tr c đo, ma con la c s ly luân vê ph ng phap luân khoa hoc cho toan bô xa hôi hoc, cho  ươ     ơ ơ    ươ        

hoat đông th c tiên cach mang cua giai câp công nhân va đang cua no.  ư         

- S ra đ i triêt hoc Mac lam thay đôi căn ban tinh chât cua triêt hoc, đôi t ng va môi quan hê cua noư ơ             ươ     

v i cac khoa hoc khac. Truyên thông tr c đo, triêt hoc đ c coi la khoa hoc cua moi khoa hoc, hoa lân hoăcơ      ươ    ươ        

tach r i v i cac khoa hoc cu thê khac. Triêt hoc Mac không hoa lân vao cac khoa hoc cu thê ma cung không ơ ơ                 

tach r i chung. Trong s hinh thanh va phat triên cua minh, triêt hoc Mac không chi d a trên s khai quat th c ơ  ư            ư ư   ư

tiên xa hôi, ma con d a trên s khai quat cua nh ng thanh t u khoa hoc cu thê (ca t nhiên va xa hôi). Khoa     ư ư    ư  ư     ư   

hoc cu thê cung câp nh ng tai liêu hêt s c phong phu cho triêt hoc Mac nghiên c u cac quy luât chung nhât    ư    ư     ư   

cua hiên th c khach quan. Đông th i triêt hoc Mac cung câp nh ng hiêu biêt vê cac quy luât chung nhât cua  ư   ơ     ư       

hiên th c khach quan se giup cho cac khoa hoc cu thê nghiên c u co hiêu qua cac quy luât đăc thu. ư        ư       

Câu5: Phân tich đinh nghia vât chât cua V.I.Lênin va y nghia khoa hoc cua đinh nghia nay.             

Tiêp thu t t ng cua C.Mac va Ph.Ăngghen, trên c s khai quat nh ng thanh t u m i nhât cua khoa ư ươ    ơ ơ   ư  ư ơ  

hoc t nhiên cuôi thê ky XIX va đâu thê ky XX, vê măt triêt hoc trên c s phê phan nh ng quan điêm duy ư            ơ ơ  ư 

tâm va siêu hinh vê vât chât, Lênin đa đ a ra đinh nghia vê vât chât nh sau:      ư      ư

* Nôi dung đinh nghia vât chât cua V.I.Lênin      :

“Vât chât la môt pham tru triêt hoc dung đê chi th c tai khach quan đ c đem lai cho con ng i trong           ư   ươ  ươ

cam giac, đ c cam giac cua chung ta chep lai, chup lai, phan anh va tôn tai không lê thuôc vao cam giac”  ươ                  

(V.I.Lênin toan tâp, T.18, NXB Tiên bô, Matxc va, 1980, tr.151).    ơ

* Phân tich đinh nghia vât chât cua V.I.Lênin:     

Trong đinh nghia trên, chung ta cân phân tich nh ng nôi dung chu yêu sau đây:     ư   

a. “Vât chât la môt pham tru triêt hoc dung đê chi th c tai khach quan…”           ư  

- “Vât chât” la môt pham tru khai quat nhât, rông nhât cua ly luân nhân th c.                ư

+ Pham tru vât chât phai đ c xem xet d i goc đô cua triêt hoc, ch không phai d i goc đô cua cac     ươ  ươ      ư  ươ    

khoa hoc cu thê. Điêu nay se giup chung ta tranh đ c sai lâm khi đông nhât pham tru vât chât trong triêt hoc         ươ         

v i cac khai niêm vât chât th ng dung trong cac khoa hoc cu thê hoăc đ i sông hăng ngay.ơ      ươ       ơ   

+ Không thê đinh nghia pham tru vât chât theo ph ng phap thông th ng. Vê măt nhân th c luân,       ươ  ươ    ư 

Lênin chi co thê đinh nghia pham tru vât chât trong quan hê v i pham tru đôi lâp cua no, đo la pham tru y th c          ơ            ư

(ph ng phap đinh nghia thông qua cai đôi lâp v i no). (ươ       ơ  Xem thêm ch ng khai niêm giao trinh Lôgic hinhươ   ơ   

th c)ư

Khi đinh nghia vât chât la môt pham tru triêt hoc dung đê chi th c tai khach quan, Lênin đa bo qua             ư    

nh ng thuôc tinh riêng le, cu thê, nhiêu mau, nhiêu ve cua cac s vât, hiên t ng, ma nêu bât đăc tinh c banư            ư   ươ     ơ 

nhât, phô biên nhât co tât ca cac s vât, hiên t ng trong thê gi i hiên th c khach quan. Đo la đăc tinh “tôn     ơ    ư   ươ  ơ  ư      

tai v i t cach la th c tai khach quan”, tôn tai ngoai y th c con ng i va đôc lâp v i y th c. Đăc tinh nay la ơ ư   ư     ơ   ư ươ    ơ  ư    

dâu hiêu c ban  ơ  đê phân biêt vât chât v i cai không phai la vât chât.    ơ     

- Tinh tr u t ng cua pham tru vât chât: Pham tru vât chât khai quat đăc tinh chung nhât cua moi khach ư ươ                 

thê vât chât xet trong quan hê v i y th c nên vê hinh th c no la cai tr u t ng. Vi thê, không đ c đông nhât     ơ  ư   ư    ư ươ   ươ  