Tập 1 Hà Nội làng nghề truyền thống

Chia sẻ: Pham Minh Tân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST

Báo xấu

453
lượt xem 146
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tập 1 giúp bạn đọc muốn tìm hiểu về nghề truyền thống Việt Nam nói chung và những đặc trưng của nghề truyền thống Hà Nội nói riêng, những đặc sắc của nghề truyền thống Hà Nội được tổng hợp qua các bài viết về: làng làm bún Phú Đô, làng lụa La Khê, làng dệt thao Triều Khúc, làng nghề chạm khắc gỗ, làng nghề thêu ren Quất Đông, nón Làng Chuông,...Mời bạn đọc cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tập 1 Hà Nội làng nghề truyền thống

Ban D án Hà N i Tôi Yêu www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng ® HDINVESTMENT.JSC Đ i L 1000 năm Thăng Long T p1 Ch u trách nhi m: Đinh Ti n Hoàng | Biên t p: Tr n Th Hư ng | Hi u ñính: Bùi Quang Tú 2010 1 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Hà N i luôn là m t ñ a danh văn hóa, kinh t , chính tr c a c nư c. Tìm hi u các thông tin v kinh t , văn hóa, gi i trí….c a Hà N i luôn là m t nhu c u thi t y u c a nhi u t ng l p nhân dân. Bên c nh ñó, năm 2010 là năm quan tr ng, v i r t nhi u nh ng d p l k ni m l n, ñ c bi t là ñ i l 1000 năm Thăng Long. Đây là m t c t m c văn hóa, l ch s ñư c quan tâm c a c trong và ngoài nư c. Đó chính là lí do chúng tôi l a ch n ch ñ v Hà N i ñ ñ nh hư ng n i dung cho d án chu i website Hà N i. D án chu i website v Hà N i mang tên Hà N i Tôi Yêu ñư c công ty CP ĐT Hoàng Đ t tri n khai th c hi n t tháng 2 năm 2010. V i nh ng n l c, tâm huy t và tình yêu dành cho Hà N i, các thành viên ban d án ñã cho ra nh ng s n ph m văn hóa gây ñư c n tư ng v i ñ c gi yêu Hà N i. Đ i L 1000 năm Thăng Long ñang ñ n r t g n, d án cũng ñang ñi vào giai ño n g p rút hoàn thành ñ hòa chung không khí c a ngày Đ i L . D án là m t b c tranh t ng th , ñi t nh ng s ki n g n v i Đ i L , cũng như nh ng góc sâu trong tâm h n Hà N i, nh ng n p s ng, nh ng c m xúc c a ngư i Hà N i. Bên c nh vi c xây d ng và hoàn thi n chu i website v Hà N i, Ban d án còn cho ra m t nh ng n ph m v Hà N i. Chúng tôi ñã dành nhi u tâm huy t ñ xây d ng T sách Hà N i v i nh ng n ph m ñi n t ñư c t ng mi n phí cho quý b n ñ c. Chúng tôi hi v ng nh ng tâm huy t này s mang l i cho quý b n ñ c yêu Hà N i nh ng ñi u thú v . Tư li u chúng tôi s d ng ñ th c hi n nh ng n ph m này hoàn toàn ñư c sưu t m và biên t p t các ngu n trên Internet nên không tránh ñư c nh ng thi u sót. M t s tư li u do l y các ngu n th c p, nên chúng tôi không th trích d n ngu n ñ y ñ . Chúng tôi mong nh n ñư c s thông c m t các tác gi . Xin chân thành c m ơn và mong nh n ñư c nh ng góp ý t phía b n ñ c! Ban d án 2 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng M cL c Thư ng ................................................................................................................................2 Làng làm bún Phú Đô ..........................................................................................................4 Làng l a La khê ...................................................................................................................5 Làng d t thao Tri u Khúc ....................................................................................................9 Làng ngh ch m kh c g - Thi t Úng ...............................................................................12 Ngh làm ñàn làng Đào Xá................................................................................................14 Làng ngh thêu ren Qu t Đ ng .........................................................................................16 H Thái - Làng ngh sơn mài truy n th ng.......................................................................19 Nón Làng Chuông..............................................................................................................22 Làng ñúc ñ ng Ngũ Xã ......................................................................................................23 Ngh làm gi y làng Bư i ...................................................................................................28 Làng ñiêu kh c Sơn Đ ng .................................................................................................30 Làng g m Giang Cao.........................................................................................................33 Làng Qu t K Vác..............................................................................................................36 3 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng làm bún Phú Đô Bún Phú Đô - th bún có s i tròn, tr ng m m, thơm ngon ñ c bi t là m t trong nh ng tinh hoa m th c c a ñ t kinh kỳ ngàn năm văn hi n. Làng làm bún Phú Đô là m t ngôi làng n i ti ng xã M Trì, huy n T Liêm, Hà N i. Đ làm ra ñư c nh ng m bún ngon, ngư i th ph i tr i qua r t nhi u khâu ph c t p. Ngay t khâu ñ u, vi c ch n l a ch t li u làm bún ñã r t kh t khe, ph i l a th g ot d o cơm, ñem vo, ñãi s ch r i ngâm nư c. Mùa hè thì ngâm già n a bu i. Mùa ñông thì ngâm non m t ngày. Quy trình làm bún ph i tuân th ch t ch r t nhi u khâu như ñưa g o vào xay nhuy n v i nư c ñ t o thành th b t g o d o, nh , m n; b t và ch t b nư c chua r i ñưa lên bàn ép x t qu b t; nhào b t, ñánh thành dung d ch l ng r i ñưa qua màn l c s n, b i t m ñ t o ra tinh b t. Sau ñó, b t ñư c ñưa vào khuôn v t thành s i và ñưa vào n i lu c vài ba phút thì v t bún ra, tráng qua nư c l c cho kh i b t dính. Cu i cùng là v t bún trong n i nư c tráng và dùng tay v t thành con bún, lá bún, ho c bún r i. Bún thành ph m ñư c ñ t trên các thúng tre có lót s n lá chu i, hong khô và trư c khi ñem ra ch bán. Có th t nhi u món ăn kèm v i bún: nào bún riêu, bún c, bún thang, bún m c, bún ngan, bún v t, bún ñ u ch m m m tôm…. M i món ăn l i có m t v riêng, nhưng ch c r ng v i nh ng ngư i sành ăn bún thì không th nào quên ñư c nh ng s i bún m m, tr ng trong và mát m n c a bún Phú Đô - món quà ñ i di n cho tinh hoa m th c c a ñ t kinh kỳ. 4 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng l a La khê Ngh d t the l a làng La Khê nay là phư ng La Khê (qu n Hà Ðông) phát tri n r c r vào th k 17, ñư c ca t ng trong dân gian: "The La, l a V n, ch i Phùng". Sau nhi u năm b mai m t, ñ n nay, ngh d t the La Khê ñã ñư c h i sinh. S n ph m l a tơ t m La Khê Làng La Khê t xa xưa ñã n i ti ng là vùng ñ t t m tơ, d t l a. Làng ñư c hình thành t th k th 5, lúc ñ u có tên là La Ninh, "La" là l a, "Ninh" là s th nh vư ng, lâu b n. Ð t làng do phù sa sông H ng, sông Ðáy, sông Nhu b i ñ p nên, vì v y r t màu m , thích h p cho ngh tr ng dâu, nuôi t m, ươm tơ. Sang th k 15, làng La Ninh ñ i thành La Khê (làng d t l a bên dòng sông nh ). Nhưng các s n ph m d t c a làng v n còn thô sơ, ch y u là s i, ñũi, ph c v cư dân ch n kinh kỳ Thăng Long xưa. Ð n ñ u th k 17, ngư i Hán vùng Lư ng Qu ng (Trung Qu c) sang Vi t Nam mang theo ngh d t th công. Trong s ñó, có mư i gia ñình ngư i Hoa ñã ñ n l p nghi p ñ t La Khê, ñem ngh d t the, sa nhu m ñen và công ngh d t tiên ti n d y l i cho dân làng. Th i ñó, h u h t dân làng La Khê ñ u s ng b ng ngh canh c i. Các s n ph m the, sa, vân, ñ a, qu , g m vóc c a La Khê v i nh ng h a ti t, hoa văn tinh x o. So v i s i, ñũi, lo i hàng the, sa m ng, nh hơn, nhưng l i r t b n và ñ p, ñư c l a ch n ñ may trang ph c cho các t ng l p quý t c trong xã h i phong ki n xưa...Năm 1823, tri u ñình nhà Nguy n cho phép l p La Khê thành m t xư ng d t cho kinh thành Hu , c làng ñư c mi n ñi lính ñ ph c v cho vi c phát tri n ngh . 5 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ch C u Ðơ, m t tháng sáu phiên là nơi ngư i dân trong làng bán buôn, ñ t ñó th s n ph m cao c p này ñi kh p d c dài ñ t nư c. Ngh d t the La Khê phát tri n m nh, không nh ng cung c p cho th trư ng trong nư c mà còn xu t kh u sang châu Âu. Vào ñ u th k 20, các ngh nhân làng ngh còn ñư c phong c u ph m, bá h và the làng La ñư c mang tri n lãm Pa-ri... Sau năm 1954, ñ d n s c cho công cu c c i t o, xây d ng XHCN và chi vi n cho chi n trư ng mi n nam, ngh d t the t m l ng, c làng La Khê quay sang d t v i bông, khăn m t, th m ñay... ph c v sinh ho t trong th i chi n. Ð t nư c th ng nh t, nhưng trư c nh p s ng hi n ñ i, ñòi h i s ti n l i thì các lo i trang ph c cũng thay ñ i cho thích ng, ngh d t the c a làng mai m t d n, tư ng ch ng như rơi vào quên lãng... Cho ñ n năm 2002, nh có chính sách c a Nhà nư c khuy n khích khôi ph c làng ngh truy n th ng, cùng v i quy t tâm ph c h i ngh T , Ban ch nhi m HTX nông nghi p La Khê ñã tìm cách khôi ph c ngh d t the truy n th ng. Cái khó lúc này là ph n l n ngư i dân La Khê, qua m y th h không làm ngh , quên h t cách d t the, khung d t ñã phá h t r i, làm sao ph c d ng l i ñư c.Vi c ph c d ng ngh trông c y ph n l n các ngh nhân lúc này ñ u ñã trên dư i tu i "th t th p" trong làng, tâm huy t v i ngh , quy t truy n ngh truy n th ng cho l p con cháu. Các c Nguy n Công Toàn, Nguy n H c Bi u... nh l i t ng chi ti t c u t o khung c i, r i ph c ch khung d t, trên tinh th n v a th a k , v a c i ti n ñ tr thành c máy v a d v n hành, v a cho năng su t cao. Sau khi l p ñ t thành công và s n xu t ñư c nh ng t m the ñ t ch t lư ng t t, HTX ñã ñ u tư hơn 200 tri u ñ ng, l p ñ t 11 máy d t và m l p d y ngh cho lao ñ ng trong làng. 6 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ngh nhân Nguy n Công Toàn - ngư i t ng là ch nhi m HTX th công ph trách 200 khung d t c a làng t năm 1960, tr c ti p ñào t o cách d t the cho g n 30 thanh niên trong làng. Nh ng ngư i th tr t ch chưa bao gi s tay vào khung d t, sau vài tháng ñư c các ngh nhân ch b o, truy n ngh , ñã bi t d t thành th o các m u hoa văn. Trong l p h u du La Khê, ñã có nh ng ngư i th tr yêu ngh như anh Lê Ðăng To n, ngư i dư ng như có "duyên" v i the La Khê ñã ti p thu r t nhanh k thu t d t the. T ch ch vì tò mò mà h c, gi ñây anh To n ñã s n sàng "s ng ch t" v i ngh . T ng công ño n c a ngh t go s i, lên máy, d ng máy ñ n thăm go, sô nan và ñ c bìa (v hoa ñ d t) t ng m u hàng như: the, sa, vân, xuy n, băng, là... ñư c anh To n thu c làu làu. Anh To n cho bi t: "V hoa ñ d t ñư c coi là m t trong nh ng công ño n khó nh t c a ngh b i không ch như v m t b c tranh, ngư i v m u ñ d t ph i tính toán t ng ñư ng nét sao cho cân ñ i, lúc d t lên t m the không b xô, b d t". Ngh d t the nhi u công phu, có m u hàng d t t i n a năm, nhanh nh t cũng ph i hai tháng. Ði n hình như m u áo Th y Ba do m t Vi t ki u t i M ñ t làm ph i m t b n tháng ñ c bìa d t và hai tháng dâng máy cho m t t m the dài 2,5 m. Nh ng ngư i th d t the La Khê ph i vào t n c ñô Hu xem các m u d t ñ v khôi ph c l i. Công s c không ph lòng ngư i, ñ n nay, nh ng ngư i th d t the La Khê ñã sáng t o ra hơn 20 m u hoa văn ñ d t thành nh ng t m v i the hoa, trong ñó có không ít nh ng m u hoa văn c u kỳ, v i h a ti t cách ñi u nh ng hình tư ng văn hóa dân gian như "t linh" (long, ly, quy, phư ng), "t quý" (tùng, cúc, trúc, mai) hay hình song h c, mây tr i, hoa sen, ch th ... Năm 2007, s n ph m the La Khê ñư c trao Cúp vàng thương hi u Vi t t i Tri n lãm Hàng th công m ngh Vi t Nam. Ðây là m t s ghi nh n s h i sinh c a làng ngh truy n th ng. Dù ngh d t the c truy n c a La Khê ñã h i ph c, nhưng ñ ngh d t the phát tri n, ti p c n ñư c th trư ng, v n là bài toán khó mà chính quy n phư ng, Ban ch nhi m HTX d t La Khê "loay hoay" bao lâu nay mà v n chưa tìm ñư c gi i pháp. Hi n t i the La Khê ñang r t "bí" th trư ng "ñ u ra". Phó Ch nhi m HTX d t La Khê B ch H ng Ân cho bi t: H ng năm, HTX ký h p ñ ng v i Ban t ch c các l h i s n xu t hơn 1.000 m v i cao c p ñ may các b l ph c và kho ng t 5.000 ñ n 7.000 m v i ñ may qu n áo thư ng ngày. M c dù s n ph m the l a có nhi u ưu ñi m như m m m i, thoáng mát, ñi u hòa thân nhi t t t, không b nhăn, b xô, r n, nhưng rõ ràng chưa c nh tranh ñư c v i các s n ph m s i t ng h p, may công nghi p. The l a La Khê ñư c s n xu t t s i tơ t m ch t lư ng cao, d t th công, cho nên giá thành tương ñ i cao. 7 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Trung bình m t mét s n ph m có giá 90 nghìn ñ ng. M t chi c áo sơ-mi có giá t 200 nghìn ñ n 300 nghìn ñ ng, khá cao so v i s n ph m may công nghi p. Các thành viên trong Ban ch nhi m HTX ñã t ng nhi u l n chào hàng, ñưa s n ph m ký g i t i các c a hàng tơ l a th i trang trên tuy n ph Hàng Gai, Hàng Bông, nhưng s n ph m tiêu th ch m. Th trư ng ñ u ra chưa n ñ nh, tác ñ ng ngư c l i s n xu t, khi n s n xu t c m ch ng. C a hàng bán và gi i thi u s n ph m c a HTX d t La Khê n m ngay bên c nh Khu di tích l ch s Bia Bà, r t thưa v ng khách xem và mua hàng. Nhân viên bán hàng cho bi t: Ngày r m, m ng m t, khách ñi l ñông, c a hàng bán ñư c vài chi c áo, nhưng ngày thư ng ch bán ñư c m t, hai s n ph m. M i l n ñ n thăm khu xư ng d t r ng hơn 300 m2 v i hơn ch c máy d t, ch b t g p m t, hai khung d t ho t ñ ng. Ho t ñ ng c m ch ng, s n ph m không bán ñư c ñ i trà, thu nh p c a công nhân d t khá khiêm t n, ch dư i 1 tri u ñ ng/tháng. B i v y, cho dù r t t hào v ngh c truy n và mong ư c ngh ñư c khôi ph c, phát tri n nhưng nh ng ngư i th ñây v n chưa th m n mà v i khung d t. Trư c nhu c u cu c s ng, h ñành ph i bươn ch i v i nhi u ngh khác ñ có thu nh p cao hơn... Hơn 20 th d t tr ñư c các ngh nhân truy n ngh , nay ch còn kho ng mư i ngư i làm vi c HTX. Nhi u l n HTX thông báo tuy n công nhân nhưng ch ng nh n ñư c thông tin h i âm t ngư i dân. Bà Ân cho bi t: Có nh ng h p ñ ng l n ñ t chúng tôi làm ba, b n nghìn mét v i trong th i gian ng n mà HTX không dám nh n vì bi t không th hoàn thành h p ñ ng. Gi gìn và ph c h i nh ng ngh th công truy n th ng như ngh d t the l a La Khê là nh ng vi c làm r t ñáng trân tr ng. Càng có giá tr hơn trong th i ñi m c nư c ñang hư ng t i Ð i l k ni m 1000 năm Thăng Long-Hà N i. Nh ng ngư i tâm huy t v i ngh d t the l a La Khê r t mong mu n ñư c s quan tâm, h tr t nhi u phía c a các c p, các ngành, các t ch c kinh t v xây d ng chi n lư c ti p th s n ph m, ti p c n th trư ng, h p tác ñ u tư m r ng s n xu t... ñ ngh d t the l a phát tri n m nh hơn, ñư c c th trư ng trong và ngoài nư c ghi nh n. 8 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng d t thao Tri u Khúc N m trên con ñư ng Hà N i- Hà Đông, cách trung tâm thành ph ch ng 8km, làng Tri u Khúc, xã Tân Tri u, huy n Thanh Trì- Hà N i trư c ñây có tên nôm là Đơ Thao. Cùng 36 ph phư ng, các làng ngh vàng b c Đ nh Công, g m s Bát Tràng..., làng Tri u Khúc v i ngh d t thao truy n th ng t lâu ñã có m t v trí không nh , góp ph n t o nên nét ñ c s c, nét văn hoá riêng cho ch n kinh kỳ ph n hoa ñô h i Thăng Long- Đông Đô- Hà N i. Có th nói, ch c ch n không ph i ng u nhiên khi s n ph m c a làng ngh Tri u Khúc ñư c in d u trong câu ca dân gian: Làng tôi công ngh ñâu b ng Là làng Tri u Khúc g n Thanh Xuân Quai thao d t khéo vô ng n Là ngh c a Vũ S Th n d y cho Tương truy n, vào kho ng th k 18, có m t kỳ nhân, t c danh là Vũ S Th n ñã du ngo n qua ñây, th y m nh ñ t t t tươi, ñ p ñ , hi n hoà, cư dân c n cù chăm ch bèn l i truy n d y ngh cho làng r i m i ra ñi. T ñó Tri u Khúc có ngh d t thao. Tr i qua hơn 300 năm, ti p n i ngh ngư i xưa truy n l i, ngư i dân làng Tri u Khúc ñã không ng ng ñ y m nh, phát tri n ngh c a làng, ñưa s n ph m bao gômg nh ng chi c quai thao nón thúng, tua c , chân ch qui môn... ñi kh p m i mi n ñ t nư c và không nh ng th còn vư t ra ngoài biên gi i xu t kh u sang m t s qu c gia khác như nư c b n Lào. 9 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Các c l n tu i trong làng k r ng, ngày xưa, ngh d t thao c a làng phát ñ t l m, c làng như m t công xư ng l n, cha m cùng các b c tôn trư ng trong làng s n xu t ra s n ph m không ñ tiêu th . Cu c s ng c a làng nh th tr nên sung túc. Nhưng r i, th i gian "bãi b nương dâu", khi khoa h c k thu t phát tri n, nhu c u c a ngư i dân thay ñ i, nh ng khung d t th công ñư c thay ñ i b ng máy d t, nhưng chi c nón quai thao duyên dáng là th c a ngư i con gái x B c ñư c thay b ng nón Hu , nón chuông và các lo i mũ th i trang khác... ngh d t thao cũng d n chìm xu ng. Ông Nguy n Duy Trương- nguyên Ch t ch xã Tân Tri u cho bi t: t năm 1954 khi các s n ph m truy n th ng không còn ñư c chu ng n a, cùng v i hoàn c nh l ch s lúc y, khi c nư c ñang sôi s c trong không khí cách m ng ñ u tranh, th ng nh t ñ t nư c, ngư i làm ngh d t Tri u Khúc ñã theo ti ng g i c a non sông, thành l p HTX Tân Tri u chuyên s n xu t các m t hàng khăn m t, dây súng, dây giày, băng huân chương... ph c v ngành an ninh, qu c phòng. Nh ng tư ng v i bư c ngo t này, Tri u Khúc s êm ñ m trôi theo nghi p m i. V y mà, sau th i ph n th nh: năm 1992-1993, giai ño n 1994-1995, do không c nh tranh ñư c v i các m t hàng Trung Qu c, HTX ñ ng trư c b v c gi i th , khó khăn ch ng ch t, thu nh p t s n xu t không ñ trang tr i cu c s ng càn b xã viên. Nhi u ngư i ñã ph i r i b ngh chuy n sang buôn bán ph li u, chuy n sang các cơ s d t khác... Không cu n theo cơn l c th trư ng, m t lòng gìn gi "ngh c a làng", m t s gia ñình các ngh nhân, trong ñó có c Trí ñ ng, c V n Th ... v n duy trì ngh truy n th ng c a cha ông. Các c cùng con cháu v n xu t nh ng m t hàng ñ n tóc, con cù, chân ch qui môn... V i tâm ni m, c g ng gìn gi l i ngh quí cha ông cho ñ i sau, m c cho thu nh p ch ng ñáng là bao, kho ng 3000 ñ ng/s n ph m. 10 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng M t ngư i cháu, có th nói là truy n nhân duy nh t c a c ngh nhân Trí ñ ng cho bi t, mu n làm thông th o ngh này, t các qui trình: se, d t ñ n nhu m và t t ra m t chi c quai thao nón thúng hay con cù, chân chì h t b t... ngư i th cũng ph i t n 2-3 năm h c ngh . V l i, không ph i ai cùng h c ngh này, b i c n ph i th c s yêu ngh và có tính c n cù nh n n i m i có th thành công. Trong khi ñó, lúc thành ngh thì thu nh p r t th p l i khá "ph p phù". Đơn c như m t hàng này ch s n xu t theo th i v mà thôi, thông thư ng kho ng tháng 8 ñ tiêu th d p cu i năm và cho các l h i dân t c ñ u năm, chưa tính ñ n vi c thương lái ép giá trong nh ng th i ñi m hàng. T ng bư c, nh mô hình s n xu t m i, c ng thêm s năng ñ ng, sáng t o c a m i ngư i dân, ngư i th trong làng, ngh d t Tri u Khúc nói riêng và Tân Tri u nói chung ñã tr l i qũi ñ o, làm ăn ngày càng phát ñ t. Thu nh p c a ngư i th s n xu t ngh d t, ngh se s i tăng lên ñáng k , trung bình t 500-600 ngàn ñ ng/ngư i; s h giàu v n có t 500 tri u tr lên chi m t i g n 10% trong s 500 h , gia ñình t i Tri u Khúc. Tuy nhiên, ñ n v i Tri u Khúc, ñi u ñáng m ng là dù các ngh m i như buôn bán ph li u, d t, se s i... ñang trên ñà t n t i, ñi lên nhưng ngh d t thao c a làng dư ng như không "g c ngã" và ñang còn ch a trong mình m t s c s ng âm như nh ng m m cây ch ñ i mùa xuân t i ñ này l c ñâm ch i. Hy v ng cùng v i chính sách gi gìn, phát huy làng ngh và di s n văn hoá, Nhà nư c s có nh ng gi i pháp thích h p ñ khuy n khích phát tri n ngh d t thao Tri u Khúc nói riêng và ngh truy n th ng c a các làng trong toàn qu c. 11 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng ngh ch m kh c g - Thi t Úng Ngày 26/2/2010, thôn Thi t Úng, xã Vân Hà, huy n Đông Anh (TP. Hà N i) ñã t ch c l ñón nh n và rư c B ng công nh n Làng ngh ñiêu kh c g m ngh truy n th ng Hà N i. Đư c bi t, ngh ch m kh c g m ngh hình thành Thi t Úng t th k XVII, ñã ñư c tri u ñình phong ki n hai l n ban s c phong, ca ng i tay ngh ch m kh c trên các ch t li u g và ngà voi do các ngh nhân th c hi n. Nh ng năm g n ñây, ngh ch m kh c g m ngh phát tri n m nh và tr thành ngh ch y u c a ñ a phương. Thu nh p bình quân ñ u ngư i ñ t 8.400.000 ñ ng ñ n 14.400.000 ñ ng/ngư i/năm. T ng giá tr s n xu t g m ngh ư c ñ t hơn 20 t ñ ng/năm. G n ñây, làng ngh áp d ng công ngh , thi t b m i vào s n xu t giúp gi m 30% ñ n 50% s c lao ñ ng th công, kinh t làng ngh phát tri n ñ m b o vi c làm cho lao ñ ng trong làng, xã và lao ñ ng ph thông cho các vùng lân c n. Năm 2009, m c dù ch u nh hư ng c a cu c kh ng ho ng kinh t toàn c u, giá c v t tư, nhân công bi n ñ ng m nh, s n xu t g p nhi u khó khăn song v i n l c c a nhân dân làng ngh , vi c s n xu t v n ñư c duy trì và phát tri n, kinh t làng ngh v n ñ m b o m c tăng trư ng cao hơn năm 2008. 12 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Hi n nay c thôn có kho ng 85% các h gia ñình theo ngh , s n ph m c a làng có nhi u thay ñ i, không ch d ng l i vi c ch tác các m u tư ng mà ñang phát tri n dòng s n ph m g tiêu dùng như giư ng t , bàn gh n i th t ph c v trong nư c và xu t kh u. Làng ñã có 9 ngh nhân ñư c phong t ng danh hi u Ngh nhân Hà N i. Tuy nhiên, cũng như nhi u làng ngh khác, làng ngh truy n th ng g m ngh Thi t Úng cũng ñang g p nhi u khó khăn v v n, m t b ng s n xu t, gi i quy t ô nhi m môi trư ng, thi t k m u mã và tìm ñ u ra cho s n ph m. Đ làng ngh ti p t c phát huy th m nh kinh t , chính tr , văn hóa, ngư i dân Thi t Úng r t mong TP. Hà N i ti p t c quan tâm h tr , giúp ñ làng ngh trong vi c xác ñ nh v trí quy ho ch khu trung tâm làng ngh (bao g m khu s n xu t t p trung, khu trưng bày s n ph m ph c v du l ch làng ngh …), khu ch a nguyên v t li u s n xu t; nghiên c u l p d án x lý ô nhi m môi trư ng làng ngh ñ m b o s c kh e, ñ i s ng c a nhân dân; t o ñi u ki n cho các h , cơ s s n xu t vay v n v i lãi su t ưu ñãi ñ ñ u tư m r ng s n xu t; h tr kinh phí khuy n công ñào t o ngh , hư ng d n áp d ng khoa h c k thu t vào s n xu t, ph bi n ki n th c qu n lý kinh doanh, marketing… 13 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ngh làm ñàn làng Đào Xá Vào th i Nguy n, làng này thu c huy n Sơn Minh ph ng Thiên tr n Sơn Nam Thư ng (sau là ph ng Hòa, t nh Hà N i). Đây là làng ngh n i ti ng v i các s n ph m nh c c dân t c Vi t Nam. Các lo i ñàn ñư c s n xu t ñây g m: ñàn b u, ñàn tam th p l c, ñàn ñáy, ñàn nguy t, ñàn tì bà... cho ñ n nh ng cây ñàn nh , ñàn h , ñàn líu. Cách ñây g n 200 năm, làng có c Đào Xuân Lan v n có máu ngh sĩ, l i ham h c h i ñã hành hương sang x B c r i mang ngh v làng. Ban ñ u cũng ch d y cho ngư i trong h , ñ trong lúc nông nhàn có thêm vi c và cũng là h p v i hoàn c nh lúc b y gi , các ñám hát, phư ng h i r t c n nh ng ñàn tam, ñàn t , tì bà... R i ngh phát tri n kh p làng, vi c buôn bán th nh vư ng c a hàng trên thành ph . T ñó ngh làm nh c c tr thành ngh truy n th ng c a Đào Xá. Ngôi nhà th c t ngh Đào Xuân Lan ñư c con cháu xây c t trong khuôn viên c a ngôi nhà xưa. Hàng năm vào ngày gi c , ngư i trong làng theo ngh v n ñ n ñây hương ñèn m cúng. Ngh nhân làng Đào Xá C làng hi n ch có kho ng 20 h theo ngh . Đàn c a Đào Xá làm ra ñã n i ti ng trong Nam, ngoài B c. Không cu c thi hay bu i bi u di n âm nh c dân t c nào mà l i v ng m t nh c c do làng Đào Xá làm ra. Ti ng lành ñ n xa nên các b n bè qu c t ñ n Vi t Nam cũng c t công ñ n Đào Xá ñ ñ t mua cho mình m t cây ñàn làm quà. Nh ng thành qu ñó không ph i ng u nhiên mà có, nó xu t phát t chính con tim kh i óc c a nh ng ngư i th yêu gh vì ngh làm nh c c truy n th ng cũng l m công phu. 14 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Đ ra ñư c m t cây ñàn như ý ph i tr i qua r t nhi u công ño n cùng v i s t m n và tài hoa c a nh ng ngư i th lành ngh . Ngư i th ph i th o, hay ít ra là bi t ngh m c, chưa k ngh ñàn tr ng cái tai, cái m t. B i cái chu n c a s n ph m không ph i ch nhìn th y ñ p mà còn ph i nghe th y hay. G làm ñàn thư ng là g tr c và g vông. Qua các công ño n x lý, g ñư c pha ñúng ñ dày m ng, to bé. Ngư i th chu n b khuôn làm h p ñàn cho phù h p, sau ñó ñ n công ño n ghép c n và h p. N u h p ñàn có thành là g tr c, m t g vông thì c n ñàn l i là lo i g tr c ñư c ti n g t trang trí kĩ lư ng. Đ theo ñư c cái ngh l m công phu này thì ngư i th cũng ph i m t 2-3 năm và ph i có tâm v i ngh . T khâu ch n g , ra g , phơi g cho ñ n công ño n ch p, ghép, b t da trăn, ñánh bóng, trau chu t, kh m trai và hoàn thi n... t t c ñ u ñư c làm theo phương pháp th công ñúng v i kĩ thu t c a ngày xưa ñ l i. Nh ng ai ñã theo ngh này thì ñ u có th làm ñư c t t c các lo i ñàn dân t c m t cách thu n th c. Nhưng qua n tr ng hơn c là ngư i làm ngh này ñ u ph i có ki n th c v âm nh c. Cùng m t lo i ñàn nhưng mang nh ng âm hư ng khác nhau như âm th , kim thì nh ng ngư i th ñ u làm r t chính xác, ít khi b khách hàng tr v . T xưa ñ n nay, nh ng ngư i làm ngh ch bi t d a vào nh ng ki n th c c a cha ông truy n l i ñ làm ra nh ng lo i ñàn mang nh ng âm s c khác nhau ch không m t ngư i nào làm ngh làng ñư c ñào t o qua trư ng nh c mà bi t nh c lí hay ñánh ñàn c . Đ xác ñ nh xem làm ñàn mang âm s c nào thì ch d a vào kinh nghi m ñ tìm lo i v t li u làm cho phù h p, không h có m t công th c hay sách v nào ñ d a vào làm theo. Gi ñây Đào Xá ñã thành ñ t Th ñô, nhưng n p quê và cách sinh ho t c a ngư i dân thôn thì v n v y. Ph i chăng, chính khung c nh này ñã nuôi dư ng nh ng con ngư i h n h u ñ h ng ngày h chăm chút t o nên nh ng s n ph m tinh th n quí giá cho ngư i ñ i. Đàn Đào Xá ñã qua ñ kh n khó, ph n nào n m b t ñư c cơ ch th trư ng, ñáp ng ñư c nhu c u c a ngư i s d ng nên ñã có v trí x ng ñáng cùng v i s tr v c a âm nh c truy n th ng. Nhìn th y ni m vui t ñôi m t c a nh ng ngư i th lâu năm khi con cháu mình ñang ngày ngày c n m n ti p thu l i nh ng nét tinh túy c a ngh mà th t c m ñ ng. Ni m vui ñó không ch vì m t ngh truy n th ng ñư c k th a mà trên t t c ñó là ngư i dân Đào Xá ñã mang ñư c cái tinh túy c a quê hương góp m t cho Hà Thành m t ngh ñ c bi t, góp ph n b o t n các giá tr văn hóa tinh th n c a n n âm nh c qu c gia Vi t Nam. 15 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Làng ngh thêu ren Qu t Đ ng Ngh thêu có nhi u ñ a phương, nhưng ñ t ñ n trình ñ tinh x o và k thu t ñiêu luy n thì không ñâu b ng ngư i làng Qu t Đ ng, xã Qu t Đ ng, huy n Thư ng Tín (Hà N i). Theo gia ph còn lưu gi , ngư i có công truy n d y ngh cho dân làng là ông Lê Công Hành, s ng vào kho ng th k XVII. T ñó, ông ñư c tôn là t ngh thêu và c vào ngày m t c a ông (12/6 hàng năm), dâng làng Qu t Đ ng l i t ch c t l r t trang tr ng ñ tư ng nh công ơn v t ñã truy n d y ngh thêu cho dân làng. Xưa kia, th thêu Qu t Đ ng cũng như th thêu các nơi ch làm các lo i nghi môn, trư ng, câu ñ i treo ñình, chùa và các lo i khăn ch u, áo ng c a vua chúa. K thu t thêu cũng ñơn gi n, màu s c cũng chưa phong phú như ngày nay (dùng 5 màu ch : Vàng, ñ , tím, xanh, l c). Đ u th k XX, ngh thêu phát tri n và k thu t thêu ngày càng tinh t , khéo léo hơn g m thêu tr ng, thêu màu n i, thêu cu n, thêu kim tuy n… Đ n nay, các ngh nhân c a làng có th thêu ñư c r t nhi u s n ph m khác nhau, ñáp ng ñư c nhu c u ña d ng c a th trư ng; t thêu chăn, ga, g i, ñ m, khăn tr i bàn, khăn ăn… ñ n các s n ph m cao c p như: Áo thêu, tranh thêu… Nh ng s n ph m c a Qu t Đ ng r t tinh vi và hi n ñ i, thu hút r t nhi u khách hàng g n xa, nh t là th trư ng các nư c châu Âu. Ngh nhân thêu làng Qu t Đ ng 16 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ng i th thêu ph i có ñôi tay khéo léo Thêu là m t ngh th công ñòi h i ngư i th ph i có ñôi bàn tay khéo léo, tài hoa, ñôi m t tinh tư ng c ng v i b óc tinh t và ñ c tính c n th n, c n m n. Nhìn nh ng ngư i th làm vi c, chúng ta có c m tư ng h r t nhàn nhã, nhưng th c ra ñó là m t ngh ñòi h i s b n b và siêng năng. Nh ng ñ c tính, năng khi u là yêu c u cơ b n ñ i v i m i th thêu, nh m t o ra s n ph m h p màu s c và hoa văn trên n n l a, v i. Ông T Văn Thư ng, Ch t ch UBND xã Qu t Đ ng cho bi t: Đ i v i ngh thêu, công phu nh t v n là thêu các ñư ng lư n, ñư ng vi n, các kh i hình, thêu n i gân lá, ñài hoa, m t phư ng… Ngư i thêu ph i khéo léo làm cho nh ng s i ch hòa quy n, m n màng như m t th th ng nh t, không m t l i chân ch hay trái canh. Đư ng ch càng ñiêu luy n, m n màng, chân ch càng l n bao nhiêu, s n ph m càng có giá tr cao, ngh thu t th m m càng ñ n ñ tuy t v i. B c tranh thêu tay c a các ngh nhân làng Qu t Đ ng Lao ñ ng c a ngư i th thêu không khác gì lao ñ ng c a m t ngh sĩ dân gian, m t h a s tài năng. Ch b ng d ng c ñơn gi n, tay kim, s i ch màu, hình m u, nh ng tác ph m hoàn ch nh t t hi n lên m m m i, s ng ñ ng, tươi t n và ki u di m như th t. M t s ngh nhân còn thêu ñư c nh ng tác ph m ngh thu t, các b c thêu truy n th n và sáng t o nh ng tác ph m theo m u m i. Các tranh thêu: Chân dung Lê Nin trên di n ñàn, Nhà Bác H Kim Liên, Chùa M t C t, chân dung Bác H … th hi n ñư ng kim, mũi ch ñiêu luy n, v i nh ng ñư ng nét h i h a hi n ñ i ñã ñ l i cho ñ i nh ng tác ph m vĩnh h ng. S c n cù và khéo léo c a ngư i dân Qu t Đ ng là r t ñáng khâm ph c. 17 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng V t v l m m i có ñ c b c thêu ñ p! Ông T Văn S , Phó Ch t ch Hi p h i thêu ren Hà N i và cũng là ngư i tr c ti p thi t k các m u thêu tâm s : Hàng thêu c a Qu t Đ ng ñã xu t hi n kh p nơi trên th gi i như: Liên minh châu Âu, H ng Công, Nh t B n, Hàn Qu c, Singapore, M … Tuy nhiên, v i ngày công t 20.000 – 30.000 ñ ng/ngư i/ngày như hi n nay, n u không ñư c Nhà nư c quan tâm, h tr thì ngh s b mai m t d n. Có nh ng b c thêu ph i ñ u tư m t vài ba ch c, th m chí hàng trăm ngày công, th nhưng cu i cùng cũng ch bán ñư c 500.000 – 600.000 ñ ng. Thêu ren là lao ñ ng ngh thu t; khi kinh t phát tri n thì ngh thêu cũng phát tri n và ngư c l i. Tranh thêu ngh thu t truy n th ng c a dân t c ñã làm nên s c s ng trong lòng ngư i yêu tranh, v i nh ng b c tranh mang ñ m h n quê v i cây ña, gi ng nư c, sân ñình thơ m ng và hi n hòa. Trong n n kinh t th trư ng hi n nay, m t làng ngh thêu tranh như Qu t Đ ng phát tri n ñư c không ph i là chuy n d dàng. Đ làm ñư c ñi u ñó, Qu t Đ ng ñã bi t cách k t h p nhu n nhuy n gi a y u t truy n th ng v i hơi th th i ñ i, làm h i sinh m t dòng tranh n i ti ng, m t làng ngh tư ng ch ng như ch còn trong nh ng câu chuy n huy n tho i. Công lao là th , gian truân là th và h nh phúc cũng là th . H n ngư i th thêu Qu t Đ ng nào cũng r t t hào khi tranh thêu Qu t Đ ng ñã tr thành nét văn hóa, là món quà cao quý mang h n s c c a quê hương. M c dù, ñ i s ng c a ngư i th thêu v n còn nhi u khó khăn, nhưng h v n ñang t ng ngày v lên nh ng khúc nh c thơ tuy t m , làm s ng d y m t ngh truy n th ng lâu ñ i: Ngh thêu tay. 18 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng H Thái – Làng ngh sơn mài truy n th ng Làng ngh sơn son, th p vàng và sơn mài H Thái là m t trong nh ng làng ngh truy n th ng n i ti ng c a Hà N i. Cùng v i s phát tri n c a k thu t, nhu c u c a xã h i, làng ngh ñang có nh ng bi n ñ i l n. K thu t truy n th ng d n mai m t Sơn son, th p vàng và sơn mài là ngh truy n th ng c a làng H Thái, xã Duyên Thái, Thư ng Tín, Hà N i. V i l ch s 200 năm, t lâu, H Thái ñư c bi t t i là nơi s n xu t các lo i s n ph m như ñ th cúng, tư ng Ph t, ñ dùng trang trí n i th t, tranh sơn mài, sơn kh c... Bên c nh các s n ph m truy n th ng, các s n ph m sơn mài H Thái ngày càng ña d ng, ñáp ng ñư c nhu c u c a th trư ng. Sơn mài H Thái không ch ñư c tiêu th th trư ng trong nư c, mà còn xu t kh u ra nhi u nư c trên th gi i như: Anh, Nh t, Pháp, Italy, Hàn Qu c, M ... S dĩ s n ph m c a làng ngh H Thái ñư c nhi u ngư i ưa chu ng do ngư i dân nơi ñây s d ng sơn ta, pha theo kinh nghi m truy n th ng, t o nên nh ng s n ph m sơn mài m n, có ñ bóng sâu, ñ b n cao, có th gi ñư c kho ng 300-400 năm. Tuy v y, làng ngh H Thái ñang có nh ng thay ñ i l n. Ngh nhân Đ Tr ng Tu t, 78 tu i, cho bi t, n u trư c ñây, s n ph m c a làng hoàn toàn ñư c làm th công, th hi n tay ngh khéo léo c a ngư i th , thì hi n nay, v i nh ng ng d ng c a công ngh , máy móc, cho phép t o ra nh ng s n ph m hàng lo t, làm gi m giá tr c a s n ph m và khi n môi trư ng b ô nhi m. 19 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU
www.100hanoi.com Làng ngh truy n th ng Ch t li u sơn s d ng cũng khác xưa. Vi c dùng sơn Nh t như hi n t i không mang l i m t s n ph m ñ p v i ñ bóng sâu. Tuy nhiên, lư ng tiêu th s n ph m lo i này l i cao hơn nhi u l n so v i ch t li u cũ b i s n ph m nhanh khô, d x lý và có giá thành th p hơn 3-4 l n so v i s n ph m làm b ng sơn ta. Vì th , các s n ph m sơn mài truy n th ng không có th trư ng tiêu th . Ít th có tay ngh cao Theo Phó ch t ch Hi p h i Làng ngh sơn mài H Thái Đ H u Sáng, hi n làng có kho ng 80% ngư i dân làm ngh , v i 190 h gia ñình. Trong làng v n còn nh ng h gia ñình làm theo phương pháp truy n th ng, có bí quy t riêng nên v n gi ñư c ngh cha truy n con n i như: ngh nhân Đ Tr ng Tu t chuyên v nh ng s n ph m sơn son th p vàng; ngh nhân Tr n Thanh Đ t v i tranh sơn mài và sơn kh c... Tuy nhiên, nh ng ngư i th có tay ngh cao ngày càng ít. Đa s thanh niên hi n nay ch ch y theo ngh , không tâm huy t v i ngh . Cũng có nhi u ngư i theo h c m thu t nhưng l i ch n nh ng ngành h c không chuyên v sơn mài... Trư c ñây, trong th i kỳ bao c p, các ngu n hàng, h p ñ ng xu t kh u ñ u t B Công thương phân ñ n các t ng công ty, r i t các công ty phân ñ n các xí nghi p và các xí nghi p giao cho t ng h p tác xã, nên có tr t t và t ch c cao. Nhưng ñ n nay, do không có s ch ñ o th ng nh t, c nh tranh v giá c khi n ch t lư ng s n ph m gi m. V n ñ b n quy n trong vi c sáng t o m u ít ñư c quan tâm. Các s n ph m trong các h gia ñình thư ng trùng nhau, do sao chép l i nên ch mang tính hàng lo t... Nh m gi i phóng môi trư ng làng ngh và phát tri n b n v ng, B Công thương, S Công nghi p Hà Tây (cũ) cùng v i t ch c phi chính ph JICA c a Nh t B n ñã ñ u tư ñ quy ho ch và xây d ng khu công nghi p làng ngh sơn mài H Thái trên di n tích r ng, t o cơ h i t p trung s n xu t, phát huy hi u qu và cũng là m t ñi m tham quan, du l ch h p d n. 20 www.100hanoi.com HÀ N I TÔI YÊU