Tập tin có thẩm quyền đề mục của hệ thống Thư viện Đại học Thammasat - Subject authority file of Thammasat Universities

BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008<br /> <br /> <br /> <br /> TẬP TIN CÓ THẨM QUYỀN ĐỀ MỤC<br /> CỦA HỆ THỐNG THƯ VIỆN ĐẠI HỌC THAMMASAT–<br /> SUBJECT AUTHORITY FILE OF THAMMASAT UNIVERSITIES<br /> YUKOL SINJERMSIRI và SIVAPORN UTHAISA<br /> <br /> BÙI THỊ MỸ DUYÊN dịch từ tiếng Anh<br /> <br /> <br /> <br /> Tóm tắt:<br /> Bài viết này mô tả dự án phát triển của hệ thống Thư viện ĐH Thammasat “Kiểm soát<br /> tính thẩm quyền Tiêu đề đề mục tiếng Thái của Hệ thống Thư viện ĐH.<br /> Thammasat”. Sự cố gắng để cải thiện tiêu chuẩn của Tiêu đề đề mục (TĐĐM) tiếng<br /> Thái cũng bộc lộ một số vấn đề rắc rối về khía cạnh thực tiễn cục bộ. Tuy nhiên, tất cả<br /> những biểu ghi có thẩm quyền TĐĐM (subject heading authority record) tiếng Thái vẫn<br /> tiếp tục được cập nhật, tuân theo những từ vựng có kiểm soát trong khung LCSH và<br /> MeSH. Ngày nay, tập tin có thẩm quyền đề mục (subject authority file) đã được tự động<br /> hóa và có thể truy cập trên môi trường Internet. Trang web được gọi là “Tiêu đề đề<br /> mục tiếng Thái của Thư viện Đại học Thammasat (TUSH)”.<br /> <br /> <br /> Dẫn nhập tin có thẩm quyền đề mục, một số vấn<br /> Thư viện ĐH. Thammasat là một đề thực tiễn cục bộ sẽ được thảo luận,<br /> trong những thư viện đại học nổi tiếng và sự tiến hành dự án cả trên môi<br /> của Thái Lan trong lĩnh vực khoa học trường Internet.<br /> xã hội và nhân văn. Quản lý thư viện là<br /> một hệ thống tập trung gồm có 12 thư Bối cảnh<br /> viện thành viên, và tổng số tài nguyên Kinh qua một số lượng lớn tài<br /> là 1.122.009 mục từ, tăng 3.6% mỗi nguyên thông tin và sự phát triển nhanh<br /> năm. Phòng Phân loại và Biên mục chóng của tri thức, đặc biệt là tài liệu<br /> (Cataloging and Classification tiếng Thái, Phòng Phân loại và Biên<br /> Division) chịu trách nhiệm bảo trì hệ mục của Thư viện ĐH Thammasat<br /> thống mục lục thư tịch (bibliographic được xem là thiếu cập nhật thuật ngữ<br /> catalog) và tập tin có thẩm quyền đề thích hợp trong những khung TĐĐM<br /> mục cho mỗi thư viện thành viên của tiếng Thái trước đây được xuất bản bởi<br /> ĐH Thamamasat. Hiệp hội Thư viện Thái. Đồng thời, sự<br /> Sau đây là mô tả dự án “Kiểm soát không tương xứng và sự hạn chế trong<br /> tính thẩm quyền TĐĐM tiếng Thái việc áp dụng những TĐĐM chuyên<br /> của những Thư viện ĐH biệt tiếng Thái, bao gồm sự thêm vào<br /> Thammasat”, và được xuất bản bởi liên tiếp và những thay đổi trong khung<br /> Phòng Phân loại và Biên mục. Bài viết TĐĐM của Thư viện Quốc hội Mỹ,<br /> mô tả quá trình thực hiện sự chuẩn hóa, đặc biệt là nguyên tắc cho tiểu phân<br /> quá trình tạo lập các biểu ghi TĐĐM mục, đã làm gia tăng sự lộn xộn và<br /> tiếng Thái, và quá trình xây dựng tập mâu thuẫn trong việc tạo ra các TĐĐM<br /> <br /> <br /> 28<br /> BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008<br /> <br /> <br /> <br /> tiếng Thái. Để giải quyết tình trạng bởi Phòng Phân loại và Biên mục năm<br /> này, Phòng Phân loại và Biên mục đã 1989. Mục tiêu của dự án:<br /> giới thiệu những biện pháp hiệu quả để 1. Kiểm soát chất lượng và chuẩn<br /> duy trì chuẩn của tập tin có thẩm quyền của những biểu ghi có thẩm<br /> đề mục tiếng Thái. Do đó, vào 1989, quyền TĐĐM tiếng Thái với<br /> có một dự án “Kiểm soát tính thẩm những biện pháp hiệu quả hơn<br /> quyền TĐĐM tiếng Thái của những và kiểm soát tính thống nhất;<br /> Thư viện ĐH Thammasat” được đề 2. Cải thiện các tiêu chuẩn ứng<br /> xướng bởi Phòng Phân loại và Biên dụng TĐĐM tiếng Thái để<br /> mục. tương ứng với hai khung chuẩn<br /> Kết quả của dự án là có hai phiên quốc tế chính;<br /> bản “TĐĐM và ấn định TĐĐM cho 3. Thẩm định lại tất cả những<br /> tài liệu tiếng Thái trong những Thư TĐĐM tiếng Thái trước đây để<br /> viện ĐH Thammasat”. Ấn bản đầu đạt được sự nhất quán và chính<br /> tiên vào 1992, chỉ sử dụng nội bộ trong xác cao;<br /> những Thư viện ĐH Thammasat, và ấn 4. Cung cấp đầy đủ hơn những<br /> bản thứ 2 (có sửa chữa và mở rộng) thuật ngữ mới cho tập tin có<br /> được phân phối cho các thư viện khác. thẩm quyền đề mục tiếng Thái;<br /> Lần xuất bản thứ 2 là khung TĐĐM 5. Dịch và biên soạn danh sách<br /> cuối cùng được xuất bản ở dạng in. Nó tiểu phân mục phù động tự do,<br /> bao gồm 3 tập phụ lục được phát hành bao gồm những chỉ dẫn về cách<br /> vào tháng 9.1994, tháng 1.1995 và dùng để hướng dẫn cho việc áp<br /> tháng 10.1995. dụng những tiểu phân mục thích<br /> Hai lần xuất bản này bao gồm hợp hơn trong các tiêu đề chính<br /> những TĐĐM tiếng Thái hoàn thiện có tiếng Thái;<br /> bản quyền và được ứng dụng bởi 6. Xuất bản một sổ tay mới nhan<br /> Phòng Phân loại và Biên mục. Tất cả đề “TĐĐM và Ấn định TĐĐM<br /> TĐĐM đã cung cấp những yếu tố cần cho tài liệu tiếng Thái ở những<br /> thiết trong một mẫu cấu trúc thống Thư viện ĐH Thammasat”.<br /> nhất, được sắp xếp theo trật tự chữ cái,<br /> bao gồm cả những thuật ngữ tương Thay đổi phương pháp TĐĐM<br /> đương tiếng Anh từ LCSH (lần xuất Nhiệm vụ đầu tiên để kiểm soát<br /> bản thứ 8) cho nhiều tiêu đề, với ký chất lượng và sự chuẩn hóa của tập tin<br /> hiệu của số phân loại thập phân Dewey có thẩm quyền đề mục tiếng Thái là cải<br /> (DDC) và những tham khảo liên quan cách quá trình làm việc, với những<br /> (Xem và Xem thêm – See and See phương pháp hiệu quả hơn và một sự<br /> also) kiểm soát thống nhất. Theo các nguyên<br /> tắc sau:<br /> Mục đích của dự án 1. Làm theo mẫu cấu trúc LCSH<br /> Dự án “Kiểm soát tính thẩm quyền như một mẫu chuẩn trong việc<br /> TĐĐM tiếng Thái của những Thư lưu trữ những biểu ghi có thẩm<br /> viện ĐH Thammasat” được đề xướng quyền TĐĐM tiếng Thái;<br /> <br /> <br /> 29<br /> BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008<br /> <br /> <br /> <br /> 2. Quan tâm đến những yếu tố và hình thức của nguồn tài nguyên<br /> được xem là quan trọng trong thông tin.<br /> mỗi biểu ghi. Ví dụ: tiêu đề Tập tin có thẩm quyền đề mục được<br /> chính, ký hiệu xếp giá, ký hiệu chỉnh sửa như sau:<br /> địa lý, ghi chú, và những tham 1. Thẩm tra sự chính xác của<br /> chiếu chéo; những biểu ghi TĐĐM tiếng<br /> 3. Cung cấp những tiêu chuẩn Thái trước đây, như thẩm tra lại<br /> đáng tin cậy như hai khung thuật ngữ, ý nghĩa và ứng dụng<br /> TĐĐM chuẩn quốc tế chính là tiểu phân mục của chúng. Mỗi<br /> LCSH và MeSH, và những công TĐĐM tiếng Thái phải được so<br /> cụ tham khảo phụ đầy đủ; sánh với các tiêu đề tiếng Anh<br /> 4. Thiết lập những quy tắc và tương đương, chính xác trong<br /> phương pháp để xử lý khi tạo ra LCSH/MeSH, và mỗi tiêu đề<br /> một TĐĐM mới và chuyên biệt phải tương ứng với mỗi khái<br /> tiếng Thái – không có thuật ngữ niệm hoặc ý nghĩa của chúng<br /> tiếng Anh tương đương trong trong tiếng Anh như được chỉ<br /> LCSH; dẫn trong ghi chú. Đối với<br /> 5. Kiểm tra chất lượng sản phẩm, những tiêu đề tiếng Thái chuyên<br /> bằng cách thiết lập một đội ngũ biệt về Thái Lan mà không có<br /> kiểm tra chất lượng để xác nhận trong LCSH/MeSH thì sẽ được<br /> và sửa chữa tất cả những biểu xử lý riêng và có thể có những<br /> ghi TĐĐM tiếng Thái được tạo thuật ngữ thích hợp hơn bằng<br /> ra bởi người biên mục. tiếng Anh được tạo ra bởi người<br /> biên mục;<br /> Những nguyên tắc và chính sách 2. Ấn định lại những tiêu đề đã lạc<br /> trong việc xây dựng tập tin có thẩm hậu, không rõ ràng hoặc không<br /> quyền đề mục tiếng Thái sẽ chi phối tất phù hợp;<br /> cả việc ấn định và ứng dụng của 3. Loại bỏ những tiêu đề dư thừa,<br /> TĐĐM tiếng Thái, và hướng dẫn sự và những tham chiếu chéo<br /> phát triển Phòng Phân loại và Biên mục không cần thiết. Cân nhắc thay<br /> trong việc cung cấp và duy trì những thế những tham chiếu chéo hoặc<br /> biểu ghi TĐĐM tiếng Thái chính xác những tham chiếu liên quan<br /> hơn, nhất quán hơn, thống nhất và thích hợp hơn;<br /> chuẩn hóa hơn. 4. Khi tạo ra một TĐĐM tiếng<br /> Phân tích TĐĐM tiếng Thái trong Thái mới, phải tìm những thuật<br /> những Thư viện ĐH Thammasat tuân ngữ tương đương tiếng Anh<br /> theo hai chuẩn chính: TĐĐM của Thư chính xác trong những công cụ<br /> viện Quốc hội Mỹ (LCSH) và TĐĐM dịch sang tiếng Thái, và phải<br /> Y học của Thư viện Quốc gia Y khoa thẩm tra lại ý nghĩa, khái niệm,<br /> (MeSH). TĐĐM tiếng Thái được ấn và độ bao quát ứng dụng của nó<br /> định như một từ vựng có kiểm soát để trước khi ấn định thuật ngữ<br /> thể hiện chủ đề, quan điểm, khía cạnh thích hợp nhất bằng tiếng Thái<br /> <br /> <br /> 30<br /> BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008<br /> <br /> <br /> <br /> như một TĐĐM. Nếu thuật ngữ đương tiếng Anh được lưu lại và<br /> tiếng Anh không có sẵn, người sắp xếp riêng theo trật tự chữ cái<br /> biên mục phải chọn thuật ngữ tiếng Thái;<br /> phù hợp nhất để xây dựng một 7. Những tên riêng hoặc tên<br /> tiêu đề tiếng Thái mới; chuyên biệt được định theo<br /> 5. Dịch ghi chú từ một thuật ngữ nguyên tắc của LCSH, và quy<br /> tương đương tiếng Anh trong tắc biên mục Anh-Mỹ xuất bản<br /> LCSH hoặc MeSH, nếu chúng lần thứ 2 (AACR II). Tên riêng<br /> có sẵn. Sau đó trích dẫn nó nước ngoài được chuyển ngữ<br /> trong một biểu ghi của một sang tiếng Thái bằng cách sử<br /> TĐĐM tiếng Thái mới thích dụng hướng dẫn của Học viện<br /> hợp, bao gồm số phân loại, ký Hoàng gia (Royal Institute)<br /> hiệu địa lý, và tất cả tiểu phân “Phương pháp chuyển ngữ<br /> mục được chia nhỏ dưới tiêu đề. bảng chữ cái La Tinh sang<br /> Tham chiếu UF [dùng cho] có bảng chữ cái Thái”;<br /> thể được dùng cho những thuật 8. Những thuật ngữ thuộc về kỹ<br /> ngữ khác nhau nếu thích hợp. thuật mà không có thuật ngữ<br /> Kiểm tra nếu có bất kỳ tham phù hợp bằng tiếng Thái thì<br /> chiếu liên quan (BT [từ rộng được chuyển ngữ và được sử<br /> hơn], RT [từ liên quan], NT [từ dụng như một tiêu đề mới;<br /> hẹp hơn]) dưới tiêu đề trong tập 9. Những TĐĐM tiếng Thái được<br /> tin có thẩm quyền TĐĐM tiếng thẩm tra và tạo mới phải hoàn<br /> Thái (TUSH), nếu có nó sẽ được toàn được chấp thuận bởi<br /> trích dẫn bằng tiếng Thái, phần chuyên gia biên mục, trước khi<br /> còn lại của chúng sẽ được trích đưa vào cơ sở dữ liệu tập tin có<br /> dẫn bằng tiếng Anh. Thiết lập thẩm quyền TĐĐM của những<br /> một biểu ghi có thẩm quyền Thư viện ĐH Thammasat.<br /> riêng cho bất kỳ tiểu phân nào<br /> được dịch mới và cũng có ghi Những vấn đề thực tiễn cục<br /> chú cụ thể; bộ<br /> 6. Sắp xếp tất cả các biểu ghi theo Sự cố gắng để cải thiện tập tin có<br /> trật tự chữ cái dưới những thuật thẩm quyền đề mục bộc lộ nhiều vấn<br /> ngữ tương đương tiếng Anh đề liên quan đến việc ấn định TĐĐM<br /> trong một mục lục có thẩm tiếng Thái. Đó là một nhiệm vụ khó<br /> quyền để thuận tiện cho người khăn và vất vả khi xây dựng mỗi biểu<br /> biên mục kiểm tra chính xác ghi có thẩm quyền chủ đề mới. Đây là<br /> những thuật ngữ bằng tiếng Thái một quá trình cần nhiều thời gian, yêu<br /> và kiểm soát sự thống nhất và cầu sự cân nhắc thật cẩn thận trong mỗi<br /> nhất quán của những thuật ngữ bước thực hiện trong khi vẫn thực hiện<br /> có kiểm soát. Những tiêu đề những công việc hằng ngày.<br /> chuyên biệt về Thái Lan mà Hơn nữa, LCSH là một hệ thống<br /> không có thuật ngữ tương phức tạp, đòi hỏi kỹ năng chuyên môn<br /> <br /> <br /> 31<br /> BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008<br /> <br /> <br /> <br /> để ứng dụng thành công. Những qui tắc (TUSH)”. Trang web chứa khoảng<br /> giới hạn việc ứng dụng, đặc biệt là việc 18.473 biểu ghi TĐĐM và tiểu phân<br /> sử dụng tiểu phân mục phù động tự do mục có thẩm quyền. Trang web cũng<br /> và những tiểu phân mục được kiểm cung cấp một liên kết đến trang chủ<br /> soát bởi tiêu đề mẫu đã minh họa cho của mục lục trực tuyến thư viện –<br /> sự phức tạp này. OPAC. Nó cho phép người dùng truy<br /> Sự khác biệt ngôn ngữ là vấn đề cập nhanh chóng để tìm kiếm những<br /> chính trong việc tạo ra TĐĐM tiếng thuật ngữ chính xác; giải thích ý nghĩa<br /> Thái mới khi so sánh thuật ngữ của tiêu trong ghi chú, và hướng dẫn cách dùng<br /> đề tương đương tiếng Anh trong TĐĐM tiếng Thái để hoàn thiện thuật<br /> LCSH/MeSH. Ví dụ, từ đơn, từ kép, và ngữ tìm kiếm của họ.<br /> cụm từ được sử dụng thích hợp bằng Quá trình chuyển đổi cung cấp<br /> tiếng Thái trong khi ở TĐĐM tiếng những thuận lợi sau:<br /> Anh của LCSH lại ở dạng đảo ngữ, - Nâng cao chất lượng và số<br /> dạng trong ngoặc đơn (hay tiêu đề hạn lượng cho cả TĐĐM tiếng Thái<br /> định) và những tiêu đề với tiểu phân chuyên biệt và chung chung ở<br /> mục dài hơn. Cũng có vấn đề trong nhiều lĩnh vực;<br /> việc sử dụng thuật ngữ đồng nghĩa, mơ - Có thể loại bỏ những tiêu đề rắc<br /> hồ, những thuật ngữ với những tiền tố. rối, lạc hậu, không phù hợp,<br /> Những liên từ và giới từ cho những không đúng, đồng nghĩa, dư<br /> cụm nhiều từ (danh từ kép) cũng gây thừa và cả những tham chiếu<br /> khó hiểu, bởi vì ngôn ngữ Thái có chéo không cần thiết;<br /> những thuật ngữ hoặc cụm từ khác - Trang web “TUSH” có thể được<br /> nhau nhưng cùng nghĩa. truy cập để tra cứu với số lượng<br /> lớn những TĐĐM có kiểm soát<br /> Những thuận lợi và tiến bộ cả tiếng Thái lẫn tiếng Anh;<br /> Trước đây, cơ sở dữ liệu của tập tin - Có thể kiểm tra tiêu chuẩn, tính<br /> có thẩm quyền TĐĐM tiếng Thái được nhất quán, hiệu quả của việc ấn<br /> lưu trữ trong chương trình CDS/ISIS định TĐĐM tiếng Thái theo<br /> được cung cấp bởi UNESCO. Gần đây, những chuẩn quốc tế;<br /> với sự phát triển hữu ích của Internet - Sự tiến bộ và phát triển cơ bản<br /> đã thúc đẩy bởi Phòng Phân loại và của hệ thống hứa hẹn khả năng<br /> Biên mục lập một trang Web, sử dụng phát triển trong tương lai;<br /> chương trình CDS/ISIS để duy trì cơ sở - Trang web sẽ giúp ích hơn cho<br /> dữ liệu. Với sự cộng tác của Phòng Tự những chuyên gia Thư viện để<br /> động hóa thư viện (Library Automation quản lý việc ứng dụng mục lục<br /> Division) – chịu trách nhiệm trong việc của họ, cũng như sẽ giúp ích<br /> thiết kế và quản trị Web, trong khi hơn cho người học, người sử<br /> Phòng Phân loại và Biên mục chịu dụng bình thường trong việc đáp<br /> trách nhiệm về nội dung của trang web. ứng việc học và nghiên cứu của<br /> Nhan đề trang web “TĐĐM tiếng Thái họ.<br /> của những Thư viện ĐH Thammasat<br /> <br /> <br /> 32<br /> BẢN TIN THƯ VIỆN - CÔNG NGHỆ THÔNG TIN THÁNG 12/2008<br /> <br /> <br /> <br /> Kết luận MARC 21 và được kiểm soát bởi hệ<br /> Phòng Phân loại và Biên mục bảo thống Horizon [Hệ quản trị thư viện<br /> trì TĐĐM tiếng Thái dựa trên những căn bản bao gồm các phân hệ: Bổ sung,<br /> nguyên tắc cơ bản phù hợp với Biên mục, Ấn phẩm liên tục, OPAC,<br /> “Khung TĐĐM của Thư viện Quốc Lưu hành. www.sirsidynix.com ].<br /> hội Hoa Kỳ” – từ vựng đề mục có Trong tương lai, việc cung cấp<br /> kiểm soát được chấp nhận và sử dụng chuẩn hóa TĐĐM có thể đưa đến sự<br /> rộng rãi nhất. Mặc dù LCSH chứa đựng tích hợp với bất kỳ hệ thống tinh vi nào<br /> những chuỗi TĐĐM tiền kết hợp phức trong tương lai và có thể hỗ trợ sự hợp<br /> tạp trong cơ sở dữ liệu trực tuyến để tác nhiều hơn nữa giữa các Thư viện<br /> bao hàm những quan điểm và khía ĐH, được xem là yếu tố cần thiết cho<br /> cạnh của tài nguyên thông tin, và sự chia sẻ tài nguyên thông tin, và phát<br /> những quy tắc cho việc xây dựng triển sưu tập. Giám đốc của Thư viện<br /> TĐĐM giới hạn sự ứng dụng của nó ĐH Thammasat đã đưa ra một quyết<br /> cho các thư viện khác, đặc biệt là định để những thư viện ĐH Thammasat<br /> những nước Châu Á có nền văn hóa và đăng ký làm thành viên của OCLC.<br /> ngôn ngữ khác nhau. Hiện tại, Thư viện ĐH Thammasat là<br /> Trang web “TUSH” cung cấp tất cả nhóm thành viên đầu tiên ở Thái Lan<br /> TĐĐM tiếng Thái hiện đang được sử tham gia OCLC. Quá trình của công<br /> dụng trong OPAC của những Thư viện tác biên mục và phân loại này nên được<br /> ĐH Thammasat. Nó chứa đựng những sự hợp tác nhiều hơn nữa giữa các Thư<br /> tham chiếu và những liên kết liên quan viện trên toàn thế giới. Và cuối cùng,<br /> làm tiêu đề để thuận tiện cho người những chuyên gia thông tin, nhà nghiên<br /> biên mục trong việc ấn định TĐĐM cứu và những người sử dụng khác có<br /> thích hợp. Nó cũng đảm bảo cho thể nhận được những lợi ích từ những<br /> TĐĐM thích hợp và chính xác trong cơ sở dữ liệu chất lượng và đúng tiêu<br /> mục lục trực tuyến. Biểu ghi thư tịch chuẩn.<br /> trong mục lục tuân theo khổ mẫu<br /> <br /> Tài liệu tham khảo<br /> <br /> Chan, Lois Mai. Library of Congress Subject Headings: Principles and<br /> application. 3rd ed. Englewood, Colorado: Libraries Unlimited, Inc., 1995.<br /> Library of Congress. Cataloging Policy and Support Office. Library of Congress<br /> classification [A-Z]. Washington, D.C.: Cataloging Distribution Service. 19- -<br /> Library of Congress. Office for Subject Cataloging Policy. Subject cataloging<br /> manual: classification. Washington, D.C.: Cataloging Distribution Service.<br /> 1992.<br /> Yukol Sinjermsiri and Somlux Suwanpanich. “Usefulness of Standardized<br /> Subject Headings for Thai”, in Serving multicultural populations in the 21st<br /> century: universal standardized subject headings - present status and future<br /> prospects. Tokyo, Japan: NACSIS, 1997, pp.59-68.<br /> <br /> <br /> 33<br />